рдЧुрд░ुрд╡ाрд░, 4 рдЕрдЧрд╕्рдд 2022

ЁЯФ▒ЁЯЩП `рдПрдХ рдирдпा рдпुрд╡ा рдЖрди्рджोрд▓рди' хНРЁЯЩП `A New Youth Movement ' ЁЯФ▒ЁЯЩП

`рдПрдХ рдирдпा рдпुрд╡ा рдЖрди्рджोрд▓рди'  

`A New Youth Movement '
 
рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा 
      рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рдд рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдпुрд╡ा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдЖрдпोрдЬिрдд ' рд╡ाрд░्рд╖िрдХ рдпुрд╡ा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╢िрд╡िрд░ ' рдХे рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХा рдоुрдЦ्рдп рдоुрдж्рджा рдпा рдоूрд▓ рд╡िрд╖рдп рд╢рдм्рдж (Particular Theme Word) рд╣ै- 'Be and Make' ! рдЕрд░्рдеाрдд рддुрдо рд╕्рд╡рдпं рдордиुрд╖्рдп (рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ^)  рдмрдиो рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХो рднी рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░ो ! рдпुрд╡ा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╢िрд╡िрд░ों рдоें рдЗрд╕ी рдоूрд▓-рд╡िрд╖рдп рдХे рдКрдкрд░ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдЪрд░्рдЪाрдУं рдХो рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХी рдж्рд╡िрднाрд╖ी рд╕ंрд╡ाрдж рдкрдд्рд░िрдХा 'Vivek-Jivan' рдоें  рд╕рдо्рдкाрджрдХीрдп рдиिрдмрди्рдз рдХे рд░ूрдк рдоें рдХ्рд░рдорд╡ाрд░ рдвंрдЧ рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा।  рдпрд╣ рдирдпा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдЙрд╕ी рд╕ंрд╡ाрдж-рдкрдд्рд░िрдХा рдоें рдЫрдкे рдХुрдЫ рд╕рдо्рдкाрджрдХीрдп рд▓ेрдЦों рдХा рдПрдХ рд╕ंрдХрд▓рди рд╣ै। рдЗрди рдЪрдпрдиिрдд рд╕рдо्рдкाрджрдХीрдп рд▓ेрдЦों рдХो рдХ्рд░рдорд╡ाрд░ рдвंрдЧ рд╕े рдПрдХ рд╕ाрде рдоिрд▓ाрдХрд░ рдкреЭрдиे рдкрд░ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдПрд╡ं рдЙрд╕рдХे рдЖрд╡िрд░्рднूрдд рд╣ोрдиे рдХी рддाрд░्рдХिрдХ рдкृрд╖्рдарднूрдоि, рдЙрд╕рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рдПрд╡ं рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдПрд╡ं рддрдеा рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдж्рд╡ाрд░ा рдпुрд╡ाрдУं рдХो рд╕ौंрдкे рдЧрдП рдХрдаिрди рдХाрд░्рдп  -'' The Task ''  рддрдеा рдЙрд╕рдХी рдХाрд░्рдпрдкрдж्рдзрддि рдХा рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХ рдкрд░िрдЪрдп (authentic introduction) рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। 
     рдЬो рдпुрд╡ा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рд╕े рдк्рдпाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं рддрдеा рдЙрд╕рдХे рдЪрд░िрдд्рд░-рдиिрд░्рдоाрдг рдЖрди्рджोрд▓рди рдХो рдЖрдЧे рдмреЭाрдиे рдоें рд░ूрдЪि рд░рдЦрддे рд╣ैं рдЙрди्рд╣ें рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддिрдХा рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдиिрдмंрдз рдХो рдмрд╣ुрдд рдз्рдпाрди рдкूрд░्рд╡рдХ рдкреЭрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдФрд░, рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХोрдИ рдЧाрдп рдЪाрд░ा рдЦाрдиे рдХे рдмाрдж рдкाрдЧुрд░ рдХрд░рдХे рдЙрд╕े рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рдкрдЪा рд▓ेрддी рд╣ैрдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╣рдоें рднी рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкैрд░ा рд╕рдоाрдк्рддि (paragraph break) рдХे рдмाрдж рдеोреЬा рд░ुрдХ рдХрд░ рдЬो рдХुрдЫ рдкреЭें рд╣ैं, рдЙрддрдиे рдЕंрд╢ рдХे рдорд░्рдо рдкрд░ рдЪिंрддрди-рдордирди рдХрд░рдХे рдЙрд╕े рдЖрдд्рдорд╕ाрдд (Chew and Digest) рдХрд░рдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдпे।
        рддाрдд्рдкрд░्рдп рдпрд╣ рдХि рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓-рдЖंрджोрд▓рди рдХे рд╕рднी рд╡рд░िрд╖्рда рдХрд░्рдоिрдпों рдЕрд░्рдеाрдд 'рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдХाрд░्рдпрдХाрд░िрдгी рд╕рдоिрддि' рдХे рд╕рднी рд╕рджрд╕्рдпों рдХो, рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЗрд╕ рдордиुрд╖्рдп-рдиिрд░्рдоाрдг рдФрд░ рдЪрд░िрдд्рд░рдиिрд░्рдоाрдг-рдХाрд░ी рдЖंрджोрд▓рди рдХे рднाрд╡ी рдиेрддाрдУं рдХो (would be Leaders рдХो) рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддिрдХा рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдиिрдмंрдз рдХा рдЧंрднीрд░рддा рд╕े рдЕрдз्рдпрди рдХрд░рдХे рдЗрд╕рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдЖрдд्рдорд╕ाрдд рдХрд░ рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдпे।       
     рдЖрд╢ा рдХी рдЬाрддी рд╣ै рдХि рдЙрдирдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЕрди्рдп рд╡ैрд╕े рд▓ोрдЧ, рдЬो рднाрд░рдд рдХी  рдк्рд░ाрдЪीрди 'рдЧुрд░ु-рд╢िрд╖्рдп рд╡ेрджाрди्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ-рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдкрд░рдо्рдкрд░ा' рдоें рдЖрдзाрд░िрдд рд╢िрдХ्рд╖ा-рдкрдж्рдзрддि рдоें рдЕрднिрд░ुрдЪि рд░рдЦрддे рд╣ैं рддрдеा рд░ाрдордХृрд╖्рдг-рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рд╡ेрджाрди्рдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдмреЬे рдЪाрд╡ рд╕े рдкреЭрддे рд╣ैं; рдХिрди्рддु рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рдд рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдпुрд╡ा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдЖрджрд░्рд╢ , рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдФрд░ рдХाрд░्рдп-рдкрдж्рдзрддि рддрдеा рдЙрд╕рдХे рдЖрджрд░्рд╢ рд╡ाрдХ्рдп- 'Be and Make' рдХे рдорд░्рдо рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рдирд╣ीं рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг, рдЕрднी рддрдХ рдЗрд╕ рд╕ंрдЧрдарди рдХे рд╕ाрде рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдирд╣ीं рд╕рдХे рд╣ैं, рдпрд╣ рдкुрд╕्рддिрдХा рдЙрдирдХे рд▓िрдпे рднी рд╡िрд╢ेрд╖ рд▓ाрднрдк्рд░рдж рд╕िрдж्рдз рд╣ोрдЧी।
     рдпрджि рд╣рдо рдЕрдкрдиे рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдкрд░िрджृрд╢्рдп рддрдеा  рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдпुрд╡ा-рд╡рд░्рдЧ рдХी рд╡рд░्рддрдоाрди рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХो рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рд╕рдордЭрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ें, рддो рдпрд╣ рдкुрд╕्рддिрдХा рд╣рдоाрд░े рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдорди рдоें рд╡ैрд╕े рдЙрдкрдпोрдЧी рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдЕрд╡рд╢्рдп рдЙрдд्рдкрди्рди  (Provoke) рдХрд░ рджेрдЧी рдЬो рдЕрдкрд░िрд╣ाрд░्рдп рд╣ैं, рдХिрди्рддु рдЬिрди्рд╣ें  рд╡ोрдЯ рдмैंрдХ рдХी рд░ाрдЬрдиीрддि (vote bank politics) рдХे рдХाрд░рдг рдЖрдо рддौрд░ рдкрд░ рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। 
   рдпрджि рд╡ैрд╕े рдк्рд░рдмुрдж्рдз рдпुрд╡ा рдЬो рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдХेрд╡рд▓ рдиाрдо-рдпрд╢ рдкाрдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдФрд░ ' рдХ्рд▓рдмों ' рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े  рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी `рдШिрд╕े-рдкिрдЯे рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ा' (stereotype social service) рдХे рдЕрдиुрдЧाрдоी рди рдмрдирдХрд░ рдпрджि рд╕рдЪрдоुрдЪ рднाрд░рдд рдоाрддा рдХो рд╡िрд╢्рд╡рдЧुрд░ु рдХे рдЖрд╕рди рдкрд░ рдмैрдаाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХрдЯिрдмрдж्рдз рд╣ों , рддो рдЙрди्рд╣ें рдпुрд╡ा-рдЖрджрд░्рд╢ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рджрдд्рдд рдЗрд╕ рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдзрд░्рдо - 'Be and Make'  рдХे рдКрдкрд░ рд╣рдоें рдирдП рд╕ीрд░े рд╕े рдЪिрди्рддрди-рдордирди рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा; рддрдеा рдЗрд╕ [рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ] рдордиुрд╖्рдп-рдиिрд░्рдоाрдгрдХाрд░ी рдЖрди्рджोрд▓рди рдХे рдк्рд░рдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ाрд░ рдоें рдЬुрдЯ рдЬाрдиा рд╣ोрдЧा। 
      No idea here is an out-flow of any particular individual human brain." -- рдЗрд╕ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдкुрд╕्рддिрдХा рдоें рд╡्рдпрдХ्рдд рдХोрдИ рднी рд╡िрдЪाрд░ рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рд╡िрд╢ेрд╖  рдХे рдоाрдирд╡-рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдоें рдЙрдардиे рд╡ाрд▓े рд╡िрдЪाрд░ों рдХा рдмрд╣िрд░्рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдирд╣ीं рд╣ै!  рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддिрдХा рдХे рд▓ेрдЦों рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡िрдЪाрд░ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЬी рд╕े рдЙрдзाрд░ рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╣ै! рдПрд╡ं рдЙрдирдХे рд╢рдХ्рддिрджाрдпी рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдпрд╣ाँ рдЬोреЬрдиे рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕्рд╡рдпं рдХे рд▓िрдпे рдиाрдо-рдпрд╢ рдпा рдФрд░ рдХुрдЫ рдХрдоाрдиा рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЕрдкрдиे рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░िрдХ рдЬीрд╡рди рдоें рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХी рд╢िрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдж्рд╡ाрд░ा 'рдПрдХ рдирдпे рднाрд░рдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг', 'рдПрдХ рднाрд░рдд, рд╢्рд░ेрд╖्рда рднाрд░рдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг' рдпा "рд╣рд░ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕рдоृрдж्рдз рднाрд░рдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг'  рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдЕрдиुрдк्рд░ाрдгिрдд рдХрд░рдиे рдХा рдПрдХ рд╡िрдирдо्рд░ рдк्рд░рдпाрд╕ рд╣ै।
       рдпрджि рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдХिрд╕ी рдирдП рд╢рдм्рдж- рдиिрд░्рдоाрдг (coinage) рдХी рдЕрдиुрдорддि рджी рдЬाрдпे, рддो рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддिрдХा рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рд╡िрдЪाрд░ों рдХो 'рдПрдХ рднाрд░рдд, рд╢्рд░ेрд╖्рда рднाрд░рдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг' рдХрд░рдиे рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдк्рд░ाрдпौрдЧिрдХ рд╡िрдЪाрд░ рдХा рдЕрдз्рдпрди  рдпा  " An attempt to study Applied Vivekananda in the national context."  рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै।
      рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддिрдХा рдХे рд╣िрди्рджी рдЕрдиुрд╡ाрджрдХ рдХा рдРрд╕ा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддिрдХा рдоें рд╡्рдпрдХ्рдд 'рдПрдХ рдирдпे рднाрд░рдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг' рдХрд░рдиे рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд╕्рд╡ाрдоी  рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдк्рд░ाрдпौрдЧिрдХ рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рд╕рд╣ी рддрд░ीрдХे рд╕े рдЖрдд्рдорд╕ाрдд рдХрд░ рд▓ेрдиे рдкрд░ "рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж-рдХैрдк्рдЯрди рд╕ेрд╡िрдпрд░ рдиिрд╡ृрдд्рддि рдЕрд╕्рддु рдорд╣ाрдлрд▓ा рд╡ेрджाрди्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ-рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдкрд░рдо्рдкрд░ा">'BE AND MAKE' рдкрдж्рдзрддि рдоें рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХोрдИ рднी рдХुрд╢рд▓-рдХрд░्рдоी (Skilled worker, рдиेрддा рдпा рдЬीрд╡рдирдоुрдХ्рдд-рд╢िрдХ्рд╖рдХ) рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдордиुрд╖्рдп рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиे рдХे рддрдХрдиीрдХ рдФрд░ рд╢्рд░ेрд╖्рдарддा (merit-рд╢्рд░ेрдп) рдХो рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рд╕рдордЭ рд╕рдХрддा рд╣ै।    
       'A NEW YOUTH MOVEMENT' рд╢ीрд░्рд╖рдХ рдпрд╣ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдкुрд╕्рддिрдХा рдк्рд░рдердо рдмाрд░ рд╕िрддрдо्рдмрд░, 1987 рдоें рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХी рдЧрдпी рдеी, рдЬो рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддिрдХा рдХे рд╣िрди्рджी рдЕрдиुрд╡ाрджрдХ рдХे рд▓िрдП рдкрд╣рд▓ा рд╡ाрд░्рд╖िрдХ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдпुрд╡ा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╢िрд╡िрд░ рдеा। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрд╕рдХे рдк्рд░рдердо рд╣िрди्рджी (рдЕрдиुрд╡ाрдж) рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рджिрдиांрдХ -9 реЮрд░рд╡рд░ी 2015 рдХो рд╣ुрдЖ।  (рдЬрдм рдирд╡рдиीрджा рд╢рд░ीрд░ рдоें рдеे ! рдФрд░ рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдЙрдирдХे рд╕ाрде рдкूрд░ी рдЪрд░्рдЪा рднी рд╣ुрдИ рдеी!)  
[First English Publication -September 1987 
Printed by 
P.K. Das
Pelican Press
(рдЬрд▓рд╕िंрд╣ рдк्рд░ेрд╕ ?)
85 B.B. Ganguli Street,

Calcutta-12] 

рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рдд рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдпुрд╡ा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ 
рдХा 
рд╣िрди्рджी рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╡िрднाрдЧ,
рддाрд░ा рдиिрдХेрддрди,
рдмिрд╢ुрдирдкुрд░ рдЖрд╢्рд░рдо рд░ोрдб 
рдЭुрдорд░ीрддिрд▓ैрдпा -825409
рдХोрдбрд░рдоा, рдЭाрд░рдЦрдг्рдб 
(рдоोрдмाрдИрд▓ : 9386699949)

================================ 

рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрднिрдХрд▓्рдкिрдд 

`рдПрдХ рдирдпा рдпुрд╡ा рдЖंрджोрд▓рди !'

  'A New Youth Movement'

[Designed by Swami Vivekananda] 
 
рд╡िрд╖рдп-рд╕ूрдЪि 

1. рдиिрдпрдд рдХाрд░्рдп (The Work)
2. рдЙрди्рдирддрддрд░ рдордиुрд╖्рдпों рдХा рдЙрди्рдирддрддрд░ рд╕рдоाрдЬ (Tend Individuals, Tend Society) 
3. рдЖрдд्рдоा рдФрд░ рд╣ृрджрдп (Heart and Soul) 
4. рд╕ंрдЧрдардиाрдд्рдордХ рдПрдХрддा рдФрд░ рдиेрддृрдд्рд╡ рдХी рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдпрддा (The Need of Organizational unity  and Leadership) 
5. рдмिрдЦрд░ी рд╣ुрдИ рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХा рд╕рдорди्рд╡рдп  (Will and Unite)  
6. рдордиुрд╖्рдп рдмрдиो рдФрд░ рдмрдиाрдУ рдХा рдиिрд╣िрддाрд░्рде (Implication of 'Be and Make')
7. рд╢рд░ीрд░-рдорди-рд╣ृрджрдп рдХा рд╕ाрдоंрдЬрд╕्рдп рдкूрд░्рдг рд╡िрдХाрд╕ (For Total Development)
8. рд╕ौंрдкा рд╣ुрдЖ рдХाрд░्рдп рддрдеा рдХ्рд░िрдпाрди्рд╡рди рдкрдж्рдзрддि (The Task and the Way)  
9. рд╣рдоाрд░ी рд╕ीрдоा (Our Limitation)
10. рд▓рдХ्рд╖्рдп (рдкрд░рдо-рд╕рдд्рдп) рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХा рдоाрд░्рдЧ (The Object and the Way)
11. рд▓рдХ्рд╖्рдп рдФрд░ рдоाрд░्рдЧ рдХी рдкुрдирд░्рд╡्рдпाрдЦ्рдпा (The Way Further Explained) 
12. рдХ्рдпा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै ? (What is Essential) 
13. рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХी рднूрдоिрдХा (The Role of the Mahamandal) 
14. рдХाрд░्рдп рдХी рдпोрдЬрдиा (The Plan of Work)
15. рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдкрдж्рдзрддि (The Idea and the Method)
16. рд╕्рд╡-рдкрд░ाрдорд░्рд╢ (Speaking to Ourselves)
17. рд╣рдоाрд░ा рдХрд░्рддрд╡्рдп (Our Duties) 
18. рд╣рдоें рдХ्рдпा рдЪाрд╣िрдпे ? (What is Wanted) 

================================

хНРЁЯЩПрдПрдХ рдирдпा рдпुрд╡ा рдЖंрджोрд▓рди хНРЁЯЩП

 [A New Youth Movement] 

1.

рдиिрдпрдд рдХाрд░्рдп 

[The Work]  


[рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рдЬीрд╡рди-рдЧрдарди рдХा рдХाрд░्рдп]


[ The task of individual Life- building of youth]
 
   [ЁЯФ▒1. >>рдЧीрддा  рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै,' рдоोрд╣ाрдд् (рдЕрд╡िрд╡ेрдХाрдд् ^*) рдЖрд░рдн्рдпрддे рдХрд░्рдо рдпрдд्' - рддрдд् рддाрдорд╕рдо् рдЙрдЪ्рдпрддे॥ " рд╡рд╣ рдХाрд░्рдп рддाрдорд╕िрдХ (рдмुрд░ा ) рд╣ै, рдЬो рдЗрд╕рдоें рд╢ाрдоिрд▓ 'рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдоुрдж्рджों' рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХिрдП рдмिрдиा рдХेрд╡рд▓ рдоोрд╣рд╡рд╢ (рдЕрд╡िрд╡ेрдХрдд् ^ * 1) рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।  [18.25] 
That  work is Tamasic (dark) , which is undertaken through delusion, (рдЕрд╡िрд╡ेрдХाрдд् ^*) and without consideration of the the 'spiritual issues' involved .     

           рдпрд╣ рдмाрдд рдХрдИ рд▓ोрдЧों рдХो рд╕рдордЭ рдоें рдирд╣ीं рдЖрддी рдХि рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рдд рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдпुрд╡ा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЖрдЦिрд░ рдХрд░рдиा рдХ्рдпा рдЪाрд╣рддा рд╣ै ? [рдЙрд╕рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХ्рдпा рд╣ै ?] рд╡िрдЧрдд 55 рд╡рд░्рд╖ों рдоें рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХी рдж्рд╡िрднाрд╖ी рд╕ंрд╡ाрдж рдкрдд्рд░िрдХा 'рд╡िрд╡ेрдХ-рдЬीрд╡рди' рддрдеा рдЕрди्рдп рджूрд╕рд░ी рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдкुрд╕्рддिрдХाрдУं рдоें рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рд▓िрдЦा рдЧрдпा рд╣ै, рддрдеा рдХрдИ рдпुрд╡ा рд╕рдо्рдоेрд▓рдиों, рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╢िрд╡िрд░ों рдПрд╡ं рдЕрди्рдпрдд्рд░ рднी рдЗрд╕рдХे рдКрдкрд░ рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै। рдЙрди рд╕рдмрдХो рдпрд╣ाँ рджोрд╣рд░ाрдиा рд╕ंрднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ै, рдХिрди्рддु рдЬो рд▓ोрдЧ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХाрд░्рдп рдоें рд▓рдЧे рд╣ुрдП рд╣ैं, рдЙрдирдХे рд▓ाрдн рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рдоुрдЦ рдмाрддों рдХी рдкुрдирд░ाрд╡ृрдд्рддि рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдпрджि рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддिрдХा рдХा рдЕрдз्рдпрди рдХрд░рдиे рд╕े, рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдХाрд░्рдпों рдХे рдмाрд░े рдоें рджूрд╕рд░े рд▓ोрдЧों рдХी рд╕рдордЭ рднी рд╕्рдкрд╖्рдЯрддрд░ рд╣ोрддी рд╣ै, рддो рд╡рд╣ рдПрдХ рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд▓ाрдн рд╣ोрдЧा। 
       [рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै - 'рднाрд░рдд рдХा рдХрд▓्рдпाрдг !' рдпा 'рдПрдХ рднाрд░рдд, рд╢्рд░ेрд╖्рда рднाрд░рдд' рдХा рдиिрд░्рдоाрдг, рд▓ेрдХिрди] рдХोрдИ рдЕрдХेрд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि рдпा рдХोрдИ рдПрдХ рд╕ंрдЧрдарди рднाрд░рдд рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рдЬिрддрдиा рдХुрдЫ рдХिрдП рдЬाрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै, рд╡рд╣ рд╕рдм рдкूрд░ा рдХрд░ рджेрдиे рдХा рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рдирд╣ीं рдЙрдаा рд╕рдХрддा। рдЧीрддा (резрео.реирел) рдоें  рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै -
рдЕрдиुрдмрди्рдзं рдХ्рд╖рдпं рд╣िंрд╕ाрдо् рдЕрдирд╡ेрдХ्рд╖्рдп рдЪ рдкौрд░ुрд╖рдо्।

рдоोрд╣ाрджाрд░рдн्рдпрддे рдХрд░्рдо рдпрдд्рддрдд्рддाрдорд╕рдоुрдЪ्рдпрддे।।18.25।।

[рдЕрдиुрдмрди्рдзрдо् (рднाрд╡ि рдЕрд╢ुрднрдо्) рдХ्рд╖рдпं рд╣िंрд╕ाрдо् (рдк्рд░ाрдгिрдкीрдбрдирдо्) рдЕрдирд╡ेрдХ्рд╖्рдп рдЪ рдкौрд░ुрд╖рдо्। рдоोрд╣ाрдд् (рдЕрд╡िрд╡ेрдХाрдд् ^*) рдЖрд░рдн्рдпрддे рдХрд░्рдо рдпрдд्' - рддрдд् рддाрдорд╕рдо् рдЙрдЪ्рдпрддे॥ 
।।18.25।। рдЬो рдХрд░्рдо рдкрд░िрдгाрдо, рд╣ाрдиि, рд╣िंрд╕ा рдФрд░ рд╕ाрд░्рдорде्рдп (рдкौрд░ुрд╖рдо्) рдХा рд╡िрдЪाрд░ рди рдХрд░рдХे рдХेрд╡рд▓ рдоोрд╣рд╡рд╢ (рдЕрд╡िрд╡ेрдХाрдд् ^*eternal-mortal, рд╢ाрд╢्рд╡рдд-рдирд╢्рд╡рд░,рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ- рднौрддिрдХ, рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпे рдмिрдиा) рдЖрд░рдо्рдн рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рд╡рд╣ рдХрд░्рдо рддाрдорд╕िрдХ рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै।।
рдЕрдиुрдмрди्рдз рдХो -- рдЕрди्рдд рдоें рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓ा рдЬो рдкрд░िрдгाрдо рд╣ै рдЙрд╕े рдЕрдиुрдмрди्рдз рдХрд╣рддे рд╣ैं рдЙрд╕рдХो, рдФрд░ рдХ्рд╖рдп рдХो -рдХрд░्рдо рдХे рдХрд░рдиे рдоें рдЬो рд╢рдХ्рддि рдХा рдпा рдзрди рдХा рдХ्рд╖рдп рд╣ोрддा рд╣ै рдЙрд╕рдХो,  рд╣िंрд╕ा рдХो - рджूрд╕рд░ों рдХे рд╣िрддों рдХो (рдЕрд░्рдеाрдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдпा рд╕ंрдШ рдХे рд╣िрддों рдХो) рдЪोрдЯ рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рдХो рдФрд░ рдкौрд░ुрд╖ рдХो -- рдЕрдоुрдХ рдХрд░्рдо рдХो рдоैं рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ूँ рдРрд╕ी рдЕрдкрдиी рд╕ाрдорд░्рде्рдп рдХो, рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрдиुрдмрди्рдз рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдкौрд░ुрд╖ рддрдХ рдХे рдЗрди рд╕рдорд╕्рдд рднाрд╡ों рдкрд░ рд╡िрд╡ेрдХ -рд╡िрдЪाрд░ рдХिрдпे рдмिрдиा  -- рдЗрдирдХी рдкрд░рд╡ा рди рдХрд░рдХे, рдЬो рдХрд░्рдо (рдзрд░्рдо) рдоोрд╣ рд╕े -- рдЕрд╡िрд╡ेрдХ  рд╕े рдЖрд░рдо्рдн рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рд╡рд╣ рддाрдорд╕ рдпा рддрдоोрдЧुрдг-рдкूрд░्рд╡рдХ рдХिрдпा рд╣ुрдЖ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।рдЕрддрдПрд╡ рдХिрд╕ी рдХाрд░्рдп-рдпोрдЬрдиा рдХे рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдФрд░ рдирдХाрд░ाрдд्рдордХ рджोрдиों рдкрд╣рд▓ुрдУं (pros and cons) рдХो рд╕рдордЭे рдмिрдиा, рддрдеा рд╕рдлрд▓рддा рдХी рд╕рдо्рднाрд╡рдиा рдЖрджि рд╡िрд╖рдпों рдкрд░ рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рд╡िрд╡ेрдЪрдиा рдХिрдпे рдмिрдиा рдЙрд╕े рдХ्рд░िрдпाрди्рд╡िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХूрдж рдкреЬрдиा рдмुрдж्рдзिрдоाрдиी рдХा рдХाрд░्рдп (prudence -рд╡िрд╡ेрдХрдкूрд░्рдг) рдирд╣ीं рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा। 
 [ЁЯФ▒2.>>>Whatever Work is done with vidya, knowledge [about Om], through shraddha, and meditation backed by upanishad -tradition (Open eyed Meditation),  becomes most effective. 

рдЬो рдХोрдИ рдХाрд░्рдп рд╡िрдж्рдпा, [рдУрдо рдХे рдмाрд░े рдоें] рдЬ्рдЮाрди , рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рдЙрдкрдиिрд╖рдж-рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдорд░्рдеिрдд рдз्рдпाрди (Open eyed Meditation -рдЦुрд▓ी рдЖँрдЦों рд╡ाрд▓ा рдз्рдпाрди) рд╕े рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рд╡рд╣ рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ोрддा рд╣ै। ]
рдЫाрди्рджोрдЧ्рдп рдЙрдкрдиिрд╖рдж् ^*2 (01.01.10) рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै -- " рддेрдиोрднौ рдХुрд░ुрддो рдпрд╢्рдЪैрддрджेрд╡ं рд╡ेрдж рдпрд╢्рдЪ рди рд╡ेрдж । рдиाрдиा рддु рд╡िрдж्рдпा рдЪाрд╡िрдж्рдпा рдЪ рдпрджेрд╡ рд╡िрдж्рдпрдпा рдХрд░ोрддि рд╢्рд░рдж्рдзрдпोрдкрдиिрд╖рджा рддрджेрд╡ рд╡ीрд░्рдпрд╡рдд्рддрд░ं рднрд╡рддीрддि।" [-рд╡ेрдд्рддाрдкि рдХрд░्рдо рдХрд░ोрддि, рдЕрд╡ेрдд्рддाрдкि рдЕрдд: рдЕрдиिрдпрдо:।Two kinds of people work: one kind knowing what Om means and another kind knowing nothing about it. Both kinds of people, however, are able to work with strength they derive from Om. But knowledge and ignorance produce different results. Whatever Work is done with vidya, knowledge [about Om], through shraddha, faith, and backed by upanishad-meditation, that alone becomes most effective. which is undertaken with adequate understanding, faith, conviction and sincerity, and the required know-how . With understanding of the negative and the positive aspects, if a work is taken up, it has a better chance for success.]
 рджो рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд▓ोрдЧ рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд╣ैं : рд╡े рдЬो рдУрдо рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдирддे рд╣ैं (рдЗрди्рдж्рд░िрдпाрддीрдд рд╕рдд्рдп рдпा рдЖрдд्рдоा рдХे рдиाрдо реР рдУрдо् рдХे рдмाрд░े рдоें) рдЬाрдирддे рд╣ैं рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдЬो рдЗрд╕рдХे рдмाрд░े рдоें рдирд╣ीं рдЬाрдирддे рд╣ैं। рдпрдж्рдпрдкि рд╡े рджोрдиों рдЗрд╕ рдУрдо् (рдкрд░рдоाрдд्рдоा) рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╢рдХ्рддि рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рд╣ी рдЕрдкрдиे рдХाрд░्рдп рд╕рдо्рдкрди्рди рдХрд░рддे рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рд╡िрдж्рдпा рдФрд░ рдЕрд╡िрдж्рдпा рдоें рднेрдж рд╣ै । рдЬ्рдЮाрди (рдУрдо рдХा рдЬ्рдЮाрди)  рдФрд░ рдЕрдЬ्рдЮाрди рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдкрд░िрдгाрдо рджेрддे рд╣ैं। рдЬिрд╕ рдХिрд╕ी рдХाрд░्рдп рдХो рд╡िрдж्рдпा рд╕े (рдУрдо рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕рдордЭ рдХрд░), рд╢्рд░рдж्рдзा, рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕, рдИрдоाрдирджाрд░ी рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЙрдкрдиिрд╖рдж -рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡िрдзिрд╡рдд рдз्рдпाрди рдХे рд▓िрдП рдЕрдкेрдХ्рд╖िрдд рддрдХрдиीрдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдпा (required know-how) рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж, рдЙрд╕рдХे рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдФрд░ рдирдХाрд░ाрдд्рдордХ рдкрд╣рд▓ुрдУं рдХो рд╕рдордЭрддे рд╣ुрдП рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै , рд╡рд╣ рдХाрд░्рдп рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рд╣ोрддा рд╣ै, рддрдеा рдЙрд╕ рдХाрд░्рдп рдоें (3H рд╡िрдХाрд╕ рдХे 5 рдЕрдн्рдпाрд╕ рдоें) рд╕рдлрд▓рддा рдоिрд▓рдиे рдХी рд╕рдо्рднाрд╡рдиा рднी рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддी рд╣ै।
[рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╡ेрджрд╡िрдд् рдЕрд░्рдеाрдд рд╕ाрдордЧाрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдерд╡ा рдм्рд░рд╣्рдорд╡िрдд् рдЗрд╕ рдУрдо् рдХो рд╣ी 'рдЙрдж्рдЧीрде' рдХрд░рддे рд╣ैं рдпा рдЙрдЪ्рдЪ рд╕्рд╡рд░ рдоें рдЧाрддे рд╣ैं।]
[ЁЯФ▒3.>>>Especially the work of personal 'Life building' of the  youth as would be Leader or 'Mali of Phulwari'. 

рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рднाрд╡ी рдиेрддा рдпा 'рдлुрд▓рд╡ाрд░ी рдХे рдоाрд▓ी' рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рдЬीрд╡рди-рдЧрдарди рдХा рдХाрд░्рдп।] 
        рдЗрд╕рд▓िрдП рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдиे рд╕्рд╡рдпं рдХे рдКрдкрд░ рднाрд░рдд рдоें рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЖрд░्рдеिрдХ рдпा рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд▓ाрдиे, рдмेрд░ोрдЬрдЧाрд░ी, рдиिрд░рдХ्рд╖рд░рддा рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиे рдпा рджेрд╢ рдХी рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдХे рд╕ाрде рдХрд░ोреЬो  рд▓ोрдЧों рдХे рдЕрдЪ्рдЫे рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХो рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рдиे, рдЬैрд╕ी рдмреЬी-рдмреЬी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХी рдЬिрдо्рдоेрд╡ाрд░ी рдирд╣ीं рд▓ी рд╣ै। рдЗрддрдиे рдмреЬे-рдмреЬे рдХाрд░्рдпों рдХो рдХрд░рдиे рдХे рдмрдЬाрдп рдЗрд╕рдиे рдХाрд░्рдп рдХा рдПрдХ рдЫोрдЯा рд╕ा рдХाрд░्рдп-рдХ्рд╖ेрдд्рд░, рдпुрд╡ाрдУं рдХा 'рдЬीрд╡рди рдЧрдарди ' рдХрд░рдиा рдЪुрди рд▓िрдпा рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рдЖрдЬ рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЬिрди рдмреЬी-рдмреЬी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं - рд╕े рдЬूрдЭ рд░рд╣े рд╣ैं, рдЙрдирдХे рд╣рд▓ рдХी рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдХुंрдЬी рд╣ै [ 'рд░ाрдордХृрд╖्рдг -рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рд╡ेрджाрди्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ -рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдкрд░рдо्рдкрд░ा' рдоें рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд рднाрд╡ी 'рдлुрд▓рд╡ाрд░ी рдХे рдоाрд▓ी' рдпुрд╡ाрдУं рдХो рд╕ौंрдкा рдЧрдпा -рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдиिрдпрдд рдХाрд░्рдп рд╣ै] 'рдордиुрд╖्рдп -рдиिрд░्рдоाрдг рдФрд░ рдЪрд░िрдд्рд░-рдиिрд░्рдоाрдгрдХाрд░ी рд╢िрдХ्рд╖ा' рдХा рдк्рд░рдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ाрд░।  рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े  рдпुрд╡ाрдУं рдХा рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рдЬीрд╡рди-рдЧрдарди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рджेрд╢ рдоें 'рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди- рдордиुрд╖्рдпों' рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдХрд░рдиा рд╣ै। 
        рдпрд╣ рдХाрд░्рдп-рдпोрдЬрдиा рдЕрди्рдп рдХिрд╕ी рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рд╕्рд╡рдпं рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рдмрдиाрдИ рдЧрдИ рдеी। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕рджैрд╡ рд╕рдорд╕्рдпाрдпों рдХे рдоूрд▓ рдоें рдкрд╣ुंрдЪрдХрд░, рдЙрд╕рдХे рдЬреЬ рдкрд░ рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрд░िрдд рдХिрдпा рдеा। рддрдеा рднाрд╡ी рдпुрдЧ рдХे 'рд╡िрдХрд╕िрдд рдордиुрд╖्рдп' рдХा рдПрдХ рдЖрджрд░्рд╢ (рдк्рд░ाрд░ूрдк) рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП, рдРрд╕े рдордиुрд╖्рдп рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рдкрдж्рдзрддि рднी рд╣рдоें рдмрддрд▓ाрдИ рдеी। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЙрдирдХे рджिрдЦाрдпे рдЧрдпे рдоाрд░्рдЧ рдХा рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै। рдЕрди्рдп рддрдеाрдХрдеिрдд рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ी рд╕ंрдЧрдардиों рдж्рд╡ाрд░ा рджेрдЦрдиे рдоें 'рд╕рдоाрдЬ рдХрд▓्рдпाрдг' рдХे рдиाрдо рдкрд░, рдпुрд╡ा рд╢рдХ्рддि-  рдЬो рд╕рдоाрдЬ рдХो рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╡िрдкрджा рдоें рдбाрд▓ рджेрддी рд╣ै, рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े  рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЖрдпोрдЬрди (рдпुрд╡ा рдорд╣ोрдд्рд╕рд╡ рдЖрджि) рдХिрдпे рдЬाрддे рд╣ैं, рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рднी рдЙрд╕ी рдврд░्рд░े рдкрд░ рдЪрд▓рддे рд╣ुрдП рдЬिрд╕-рддिрд╕ рд╡्рдпрдХ्рддि (рдпा рдХ्рд▓рдм) рд╕े рдХोрдИ рдкрд░िрдпोрдЬрдиा рдЙрдзाрд░ рд▓ेрдиे рдоें рдХोрдИ рджिрд▓рдЪрд╕्рдкी рдирд╣ीं рд░рдЦрддा। рдпрд╣ рдкाрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдЕрди्рдп рддрд░ीрдХों рдХो рдЖрдЬрдоाрдиे рд╕े рдЕрди्рддрддः рдХोрдИ рдлाрдпрджा рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХेрд╡рд▓ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рджेрд╢िрдд рдоाрд░्рдЧ - ' Be and Make ' рдХा рд╣ी рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै!  
[ЁЯФ▒-4 >>> We must 'Be and Make' a Flower Gardener or leader, trained in making the life-flower of youth to bloom! That is, a skilled (good) worker should not be short-sighted.

рд╣рдоें рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдЬीрд╡рди-рдкुрд╖्рдк рдХो рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯिрдд рдХрд░рдиे рдоें рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдлुрд▓рд╡ाрд░ी рдХा рдоाрд▓ी рдпा рдиेрддा рдмрдирдиा рдФрд░ рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣िрдП! рдпाрдиि рдПрдХ рдХुрд╢рд▓ рдХрд░्рдоी рдХो рдЕрджूрд░рджрд░्рд╢ी рдирд╣ीं рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। ]  

        рдиिрд╕्рд╕ंрджेрд╣ рдпрд╣ рдХाрд░्рдп рд╕рдмрд╕े рдХрдаिрди рдХाрд░्рдпों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै !  рдпрд╣ рдПрдХ рдРрд╕ा рдЕрд╕ाрдоाрди्рдп рдХाрд░्рдп рд╣ै, рдЬो рдХिрд╕ी рдХा рдз्рдпाрди рдЕрдкрдиी рдУрд░ рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдирд╣ीं рдХрд░рддा। рд▓ोрдЧों рд╕े рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХे рд▓िрдП рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдпा рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХे рджो рд╢рдм्рдж рднी рд╕ुрдиाрдИ рдирд╣ीं рджेрддे।  [рдЕрди्рдирджाрди, рд╡рд╕्рдд्рд░рджाрди, рд░िрд▓ीрдл рд╡рд░्рдХ, рдпा рдЫрда-рдкूрдЬा рдЖрджि рдоें рд░ोрдб-рдШाрдЯ рдкрд░ рдЭाрд▓рд░ рд▓рдЯрдХा рджेрдиे рдЖрджि рд╕े рдмिрдкрд░ीрдд, рдпрд╣ рдХाрд░्рдп 'thankless' рдХाрд░्рдп рд╣ै; рдЕрд░्рдеाрдд рд╕ाрдзाрд░рдг рд▓ोрдЧों рд╕े рдзрди्рдпрд╡ाрдж рдкाрдиे рдХे рдЕрдпोрдЧ्рдп рд╣ै।]
 рдХिрди्рддु рдПрдХ 'рдХुрд╢рд▓ рдХрд░्рдоी' [The good worker or 'Skilled  worker'- -рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг -рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рд╡ेрджाрди्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ-рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдоें) рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдиेрддा (рдпा рдЬीрд╡рдирдоुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ) рдоोрд╣ाрдд् (рдЕрд╡िрд╡ेрдХाрдд्-unreasonable,indiscreet ) рдЕрд╡िрд╡ेрдХрдкूрд░्рдг рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╡िрд╡ेрдХ-рд╡िрдЪाрд░ рдкूрд░्рд╡рдХ рдЪुрдиे рд╣ुрдП (рд╕्рд╡рдЪрдпрдиिрдд) рдЗрд╕ рдХрдаिрди рдХाрд░्рдп -(Be and Make) рдХी рд╢्рд░ेрд╖्рдарддा (merit-рд╢्рд░ेрдп) рдХो рдЬाрдирддा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд▓िрдП рдХोрдИ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ ( reward ) рдирд╣ीं рдЪाрд╣рддा; рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рд╕े рдоिрд▓рдиेрд╡ाрд▓ी рддाрд▓िрдпों рдХी рдХोрдИ рдкрд░рд╡ाрд╣ рдирд╣ीं рдХрд░рддा। рд╡рд╣ рдЬाрдирддा рд╣ै рдХि рд╕рдорд╕्рдд рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рдХрд░рдиे рдпा рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕рднी рдХी рднрд▓ाрдИ рдХрд░рдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд╕े рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рд╕ुрди्рджрд░ рдвंрдЧ рд╕े рдЧреЭ рд▓ेрдиा рд╣ी рд╕рдмрд╕े рдмреЬी рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рд╣ै। рдЕрди्рдп рдХोрдИ рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдЗрд╕рд╕े рдмреЭрдХрд░ рд▓ाрднрдк्рд░рдж рдирд╣ीं рд╣ै। рдпрджि рдХिрд╕ी рдпुрд╡рдХ рдХे рдкाрд╕ рдПрдХ рд╕्рд╡рд╕्рде-рд╕рдмрд▓ рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рд╕рднी рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рдХрд░рдиे рдХी рджृреЭ рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХे рдЖрд▓ाрд╡ा рдЕрди्рдп рдХोрдИ рдкूंрдЬी рди рднी рд╣ो, рдХिрди्рддु рдЙрд╕े рдЕрдкрдиे рдЖрджрд░्рд╢, рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдФрд░ рдиिрд░्рднीрдХ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдЯрд▓ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ो рддो рд╡рд╣ рдЪрд░िрдд्рд░-рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рдЙрд╕ी рдаोрд╕ рдмुрдиिрдпाрдж рдкрд░ рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХा рдЧрдарди рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЕрдкрдиा рд╕ुрди्рджрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдЧреЭ рд▓ेрдиे рдХे рдмाрдж рдпрджि рд╡рд╣ рдЪाрд╣े рддो рдмिрдиा рдХोрдИ рдкूँрдЬी рдиिрд╡ेрд╢ рдХिрдпे рдпा рдпोрдЬрдиा рдмрдиाрдпे рд╣ी  рджूрд╕рд░ों рдХो рднी рдордиुрд╖्рдпрдд्рд╡ (рдЖрдз्рдпрдд्рдоिрдХрддा) рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдФрд░ рдпрджि рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рдкूрд░ी рдИрдоाрдирджाрд░ी рдХे рд╕ाрде 'рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдордиुрд╖्рдп рдмрдиो рдФрд░ рдмрдиाрдУ' рдХे рдк्рд░рдХ्рд░рдо (process) рдХो рдиिрд░ंрддрд░ рдЬाрд░ी рд░рдЦрддा рд╣ो рддो рдЕंрддрддोрдЧрдд्рд╡ा рдЗрд╕ी рд╕े рд╕рдоाрдЬ рдХी  рдмрд╣ुрдд рдмреЬी рд╕ेрд╡ा рдХी рдЬा рд╕рдХेрдЧी। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╣рдоें рдЕрджूрд░рджрд░्рд╢ी рдирд╣ीं рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। 
 рдпрджि рд╣рдо рдЗрд╕ рдк्рд░ाрдердоिрдХ рдХाрд░्рдп (рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдФрд░ рдмрдиाрдиे рдХा рдХाрд░्рдп) рдХो рдХिрдпे рдмिрдиा рд╕ीрдзा рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдоें рдХूрдж рдкреЬेंрдЧे рддो рд╡рд╣ рдиिрдо्рди рд╕्рддрд░ рдХी рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рд╣ोрдЧी। рдЧीрддा рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै -
 
 рджूрд░ेрдг рд╣्рдпрд╡рд░ं рдХрд░्рдо рдмुрдж्рдзिрдпोрдЧाрдж्рдзрдирдЮ्рдЬрдп।

            рдмुрдж्рдзौ рд╢рд░рдгрдорди्рд╡िрдЪ्рдЫ рдХृрдкрдгाः рдлрд▓рд╣ेрддрд╡ः।।2.49।।

[।।2.49।। рджूрд░ेрдг рд╣ि рдЕрд╡рд░ं рдХрд░्рдо, рдмुрдж्рдзिрдпोрдЧाрдд्, рдзрдирдЮ्рдЬрдп । рдмुрдж्рдзौ рд╢рд░рдгрдо् рдЕрди्рд╡िрдЪ्рдЫ, рдХृрдкрдгाः, рдлрд▓рд╣ेрддрд╡ः ॥- " Work (with desire) is verily far inferior, to that performed with the mind undisturbed by thoughts of result. O Dhananjaya, seek refuse in this evenness of mind. Wretched are they who act for results. ]   
рдмुрдж्рдзिрдпोрдЧ-(рд╕рдорддा) рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд╕рдХाрдо рдХрд░्рдо рдЕрдд्рдпрди्рдд рд╣ी рдиिрдХृрд╖्рдЯ рд╣ै। (рдХрд░्рдордлрд▓ рдХी рдЪिрди्рддाрдУं рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╢ाрди्рдд рдорди рд╕े рдХिрдпा рд╣ुрдЖ рдХрд░्рдо рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рдЪिрди्рддिрдд рдХ्рд╖ुрдм्рдз рдорди рд╕े рдХिрдП рдЧрдпे рдХрд░्рдо рд╕े рд╢्рд░ेрд╖्рдарддрд░ рд╣ोрддा рд╣ै।) рдЗрд╕рд▓िрдпे  рд╣े рдзрдирдЮ्рдЬрдп ! рддू рдмुрдж्рдзि рдХी рд╕рдорддा (evenness of mind) рдХा рдЖрд╢्рд░рдп рд▓े; рдХ्рдпोंрдХि рдлрд▓ рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдХृрдкрдг (рджीрди) рд╣ैं।    
[ЁЯФ▒5. >>>  If we build our life properly, by subjugating our mind, we will come to know more about our own 'Inner Divinity and Power !'
 
" рдЕрдЧрд░ рд╣рдо  рдорди рдХो рдЕрдкрдиा рджाрд╕ рдмрдиाрдХрд░, рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рд╕рд╣ी рдвंрдЧ рд╕े рдЧреЭ рд▓ेрддे рд╣ैं, рддो рдЕрдкрдиी 'рдЖंрддрд░िрдХ рджिрд╡्рдпрддा рдФрд░ рд╢рдХ्рддि' рдХे рдмाрд░े рдоें рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдЬाрдирдиे рд▓рдЧेंрдЧे !"]

     рдЕрдЧрд░ рд╣рдо [рд╢рд░ीрд░-рдорди рдХो рдЕрдкрдиा рджाрд╕ рдмрдиाрдХрд░] рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдаीрдХ рдвंрдЧ рд╕े рдХрд░ рд▓ेрддे рд╣ैं, рддो рдЕрдкрдиी 'рдЕंрддрд░्рдиिрд╣िрдд рдкрд╡िрдд्рд░рддा рдФрд░ рд╢рдХ्рддि' [Inner Purity and Power- рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рджिрд╡्рдпрддा рдпा рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рддрдеा рдЙрд╕े рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдзрд░्рдо।] рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд╣рдоाрд░ी рдзाрд░рдгा рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рд╕्рдкрд╖्рдЯрддрд░ рд╣ो рдЬाрдпेрдЧी। рдлिрд░ рдпрд╣ рдЬाрди рд▓ेрдиे рдХे рдмाрдж рдХि "рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЖрдд्рдоा рдЕрд╡्рдпрдХ्рдд рдм्рд░рд╣्рдо рд╣ै" рдЕрд░्рдеाрдд рд╡рд╣ी рдкрд╡िрдд्рд░рддा рдФрд░ рд╢рдХ्рддि рддो рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдордиुрд╖्рдп рдоें рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ै - рддрдм рд╣рдоाрд░े рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рде рдХрд░्рдо рд╕рдмों рдХे рднीрддрд░ рд╡िрдж्рдпрдоाрди 'рдкрд╡िрдд्рд░рддा рдФрд░ рд╢рдХ्рддि' рдХी рдкूрдЬा (рд╕ेрд╡ा рдпा рд╕ाрдзрдиा ^*3 ) рдмрди рдЬाрдпेрдЧा। рдРрд╕ा рд╣ी рдХрд░्рдо - ' рд╕ेрд╡ा рдХो рд╕ाрдзрдиा' рд╕рдордЭрдХрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा рдХрд░्рдо  рд╣ी, рдордиुрд╖्рдп рдЬीрд╡рди рдХो рд╕ाрд░्рдердХ рдмрдиा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЧीрддा: рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै -

рдпрддः рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрд░्рднूрддाрдиां рдпेрди рд╕рд░्рд╡рдоिрджं рддрддрдо्।

                рд╕्рд╡рдХрд░्рдордгा рддрдордн्рдпрд░्рдЪ्рдп рд╕िрдж्рдзिं рд╡िрди्рджрддि рдоाрдирд╡ः।।18.46।।

[।।18.46।। рдпрддः рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिः рднूрддाрдиां рдпेрди рд╕рд░्рд╡ं рдЗрджं рддрддрдо्। рд╕्рд╡рдХрд░्рдордгा рддрдо् рдЕрдн्рдпрд░्рдЪ्рдп рд╕िрдж्рдзिं рд╡िрди्рджрддि рдоाрдирд╡ः । 'He from Whom all the beings have evolved and by Whom all this is pervaded worshiping Him (Sri Ramakrishna, Ma Sarda, Swami Vivekananda) with his own duty, man attains perfection.'
рдЬिрд╕ (рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдпा рдЖрдд्рдоा) рд╕े рднूрддрдоाрдд्рд░ рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдЕрд░्рдеाрдд् рдЙрдд्рдкрдд्рддि рд╣ुрдИ рд╣ै рдФрд░ рдЬिрд╕рд╕े рдпрд╣ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЬрдЧрдд् рд╡्рдпाрдк्рдд рд╣ै, рдЙрд╕ (рдкрд░рдоाрдд्рдоा) рдХी рд╕्рд╡рдХрд░्рдо рдж्рд╡ाрд░ा рдкूрдЬा (рд╢िрд╡ рдЬ्рдЮाрди рд╕े рдЬीрд╡ рд╕ेрд╡ा рдпा рд╕ाрдзрдиा) рдХрд░рдХे рдордиुрд╖्рдп рд╕िрдж्рдзि рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै।
         рд╕ाрдзाрд░рдг рд╡्рдпрдХ्рддि рдЬैрд╕े рд╣ी рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬुреЬे рдХिрд╕ी рд╕ंрдЧрдарди рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд╕ुрдирддा рд╣ै, рддो рдЙрдирдХी рдХрд▓्рдкрдиा рд╢рдХ्рддि рдЙрд╕े рд╕рдоाрдЬ рдХे рдЕंрддिрдо рд╕िрд░े рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рдкрджрджрд▓िрдд рдФрд░ рджीрди-рд╣ीрди рдордиुрд╖्рдпों рдХी рд╕ेрд╡ा (рдЕрди्рдирджाрди, рд╡рд╕्рдд्рд░рджाрди, рд░िрд▓ीрдл рд╡рд░्рдХ) рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд▓े рдЬाрддी рд╣ै। рдпрд╣ рд╕рд╣ी рд╣ै рдХि рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдРрд╕े рдХाрд░्рдп рд╣ोрддे рд╣ुрдП рджेрдЦрдиा рднी рдЪाрд╣рддे рдеे। рдХिрди्рддु рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХाрд░्рдп рдХो рдЖрд░рдо्рдн рдХрд░рдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЖрдд्рдо-рд╡िрдХाрд╕ рдХрд░рдХे (3H рд╡िрдХाрд╕ рдХे 5 рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рдХे ) рдЗрди рдХाрд░्рдпों рдХो рд╕рдо्рдкाрджिрдд рдХрд░рдиे рдпोрдЧ्рдп рдордиुрд╖्рдп (рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рдпा рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдордиुрд╖्рдп) рдмрдирдиे рдХा рдЬो рдиिрд░्рджेрд╢ рджिрдпा рд╣ै рдЙрд╕े рд╣рдо рдк्рд░ाрдпः рднूрд▓ рдЬाрддे рд╣ैं। рд╣рдорд▓ोрдЧ рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдпा рд╕्рдХूрд▓ी рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕рдоाрдк्рдд рдХिрдпे рдмिрдиा рд╣ी рдХॉрд▓ेрдЬ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рд▓ेрдиे рдХे рд▓िрдпे рджौреЬ рдкреЬрддे рд╣ैं; рдФрд░ рд╣рдоाрд░ी рдмुрдж्рдзि рд╣рдоें рдпрд╣ीं рдзोрдЦा рджे рдЬाрддी рд╣ै! рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рд╣рдоें рд╕рдордд्рд╡рдмुрдж्рдзि рдХी рд╢рд░рдг рд▓ेрдиे рдХा рдЙрдкрджेрд╢ рджेрддे рд╣ैं [" рдмुрдж्рдзौ рд╢рд░рдгрдо् рдЕрди्рд╡िрдЪ्рдЫ " -рдЧीрддा 2.49]рдФрд░ рдЙрдкрдиिрд╖рдж рдХे рдЛрд╖ि рд╣рдоें рд╡िрдж्рдпा рдХी рд╢рд░рдг рдоें рдЬाрдиे рдХी рд╕ीрдЦ рджेрддे рд╣ैं ! ["рдЕрд╡िрдж्рдпрдпा рдоृрдд्рдпुं рддीрд░्рдд्рд╡ा рд╡िрдж्рдпрдпा рдЕрдоृрддрдо् рдЕрд╢्рдиुрддे।।' рдИрд╢ाрд╡ाрд╕्рдпो-рдкрдиिрд╖рдж्, 11] рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡िрдд рдХाрд░्рдп-рдпोрдЬрдиा (proposed action plan) "Be and Make" рднी рдкूрд░्рдгрддः  рдЧीрддा рдФрд░ рдЙрдкрдиिрд╖рдж рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рджेрд╢िрдд рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рдЙрдкाрдп рдХा рд╣ी рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдХрд░рддी рд╣ै! рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдЙрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рджेрд╢िрдд рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा, рдЕрди्рдп рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рд╕े рдмिрд▓्рдХुрд▓ рднिрди्рди рд╣ै। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рд╡िрджेрд╢ों рд╕े рдеोрдХ рднाрд╡ рдоें рдЖрдпाрддिрдд рд╕рдоाрдЬ рд╕ुрдзाрд░ рдХे рд╕िрдж्рдзाрди्рддों рдПрд╡ं рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ी рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдХी рдХाрд░्рдп рдкрдж्рдзрддि рдХा рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдирд╣ीं рдХрд░рддा, рдмрд▓्рдХि рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рджрдд्рдд рдпोрдЬрдиा рдХा рд╣ी рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। 
   [ЁЯФ▒-6 >>> One must be ready to pay the right price for the valued commodity (рдм्рд░рд╣्рдо) !
рдоूрд▓्рдпрд╡ाрди рд╡рд╕्рддु (рдм्рд░рд╣्рдо) рдЦрд░ीрджрдиा рд╣ो , рддो рд╣рдоें рдЙрд╕рдХी  рд╕рд╣ी рдХीрдордд рдЪुрдХाрдиे рдХे рд▓िрдП  рддैрдпाрд░ рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП। [рдпрд╣ рддрди рд╡िрд╖ рдХी рдмेрд▓рд░ी, рдЧुрд░ु рдЕрдоृрдд рдХी рдЦाрди । рд╢ीрд╢ рджिрдпो рдЬो рдЧुрд░ु (рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж)  рдоिрд▓े, рддो рднी рд╕рд╕्рддा рдЬाрди।।] 

         рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рдд्рд╡рд░िрдд рдиिрджाрди рдХрд░рдиे рдХे рдкрдХ्рд╖ рдоें рджिрдпा рдЧрдпा рддрд░्рдХ рдмрд╣ुрдд рдХрдордЬोрд░ рд╣ै; рддрдеा рдРрд╕ी рд╕ोрдЪ рд╕рдордд्рд╡рдмुрдж्рдзि (equanimity) рдХी рдХрдоी рдХे рдХाрд░рдг рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддी рд╣ै। рдХोрдИ рдоूрд▓्рдпрд╡ाрди рд╡рд╕्рддु рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиी рд╣ो рддो рд╣рдоें рдЙрд╕рдХा рдЙрдЪिрдд рдоूрд▓्рдп рдЪुрдХाрдиे рдХे рд▓िрдП рднी рдЕрд╡рд╢्рдп рддैрдпाрд░ рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╕ाрдзाрд░рдг рдордиुрд╖्рдп рдХेрд╡рд▓ рдЬिрд╕ 'рд╕्рдеूрд▓ рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा' (Concrete social service) рдХो рд╣ी рд╕рдордЭ рдкाрддे рд╣ैं, ( рдЬैрд╕े -рдЕрди्рдирджाрди, рд╡рд╕्рдд्рд░рджाрди, рд░िрд▓ीрдл-рд╡рд░्рдХ, рдпा рдоोрддिрдпाрдмिंрдж рдХा рдСрдкрд░ेрд╢рди рдЖрджि рдЗрди्рдж्рд░िрдп-рдЧрдо्рдп рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ा рдХो рд╕рдордЭ рдкाрддे рд╣ैं।) рд╡े рд╕рднी рдЕрдЪ्рдЫे рдХाрд░्рдп рд╣ैं, рдХिрди्рддु рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рд╕рдорд╕्рдд рдкीрдб़िрдд рдоाрдирд╡рддा рдХी рджрд╢ा рдХो рд╕ुрдзाрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдмреЬे рдкैрдоाрдиे рдкрд░ рдЙрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХाрд░्рдпों рдХो рдХрд░рдиे рдХा рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рдЕрдкрдиे рдКрдкрд░ рдХрднी рдирд╣ीं рд▓ेрдЧा। рдФрд░ 'рд╕рдорддा рдоें рд╕्рдеिрдд рдмुрдж्рдзि' рд╣рдоें рдпрд╣ рдмрддрд▓ा рджेрдЧी рдХि рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे 'рд▓ोрдХ рджिрдЦाрд╡े рдХी рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा' (рдЬैрд╕े рдмреЬे рдкैрдоाрдиे рдкрд░ рдЕрди्рдирджाрди, рд╡рд╕्рдд्рд░рджाрди, рд░िрд▓िрдл-рд╡рд░्рдХ, рдпा рдмреЬे-рдмреЬे рд╕्рдХूрд▓рднрд╡рди рдФрд░ рд╣ॉрд╕्рдкिрдЯрд▓ рдЖрджि рдмрдирд╡ाрдиे) рд╕े рдЕрдкрдиे рдХो рдЕрд▓рдЧ рд░рдЦрдиे рдоें, рд╣рдоाрд░े рд╕ंрдЧрдарди рдХी рд╡िрдлрд▓рддा рддो рдХрддрдИ рдирд╣ीं рд╣ै। рдпрджि рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдЙрдЪिрдд рд╢िрдХ्рд╖ा (рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рдЬीрд╡рди-рдЧрдарди рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा) рджेрдиे рдХा рдХाрд░्рдп (рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдЪुрдиा рдЧрдпा рд╕ीрдоिрдд рдХाрд░्рдпрдХ्рд╖ेрдд्рд░рдкрд╣рд▓े рдХिрдпा рдЬाрдпे, рддो рд╡े рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдпुрд╡ा рдЬрдм рдЕрдкрдиे рд░ोрдЬрдЧाрд░ (livelihood-рд░ोрдЬीрд░ोрдЯी рдХрдоाрдиे) рдХे рд▓िрдП рдпा рд╕्рд╡ैрдЪ्рдЫिрдХ рд╕ेрд╡ा рдХे рд▓िрдП (voluntary service -рдоीрд╢рди рдпा рд╕ंрдШ ) рдЬिрд╕ рдХिрд╕ी рднी рдХाрд░्рдп-рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЬाрдпेंрдЧे рддो рд╡े рд╡рд╣ाँ рд╕рднी рдоाрдпрдиों рдоें рд╣рдЬ़ाрд░ рдЧुрдиा рдЕрдзिрдХ (concrete service) рдаोрд╕ рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╣ोंрдЧे।
рдХिрди्рддु, рдЗрд╕ рдк्рд░ाрдердоिрдХ рдХाрд░्рдп [рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рдЬीрд╡рди-рдЧрдарди рдХा рдХाрд░्рдп] рдХिрдпे рдмिрдиा рдХोрдИ рднी рдХाрд░्рдп (рднाрд░рдд рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХी рдХोрдИ рдпोрдЬрдиा) рд╕рдлрд▓ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХेрдЧा।
    рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдиे рдЕрдкрдиी рдЕрд▓्рдк-рдХ्рд╖рдорддा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдХे рдХाрд░्рдп рдХो рдХेрд╡рд▓ рдЕрдкрдиे рд╕ाрдз्рдп рдХो рдкाрдиे рдХा рдПрдХ рд╕ाрдзрди рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣ी рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рддा рд╣ै।  рдЗрд╕рдиे рдЬिрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो (рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рдЬीрд╡рди-рдЧрдарди рдХे рдХाрд░्рдп рдХो) рдЕрдкрдиे рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХे рд░ूрдк рдоें рдЪुрдиा рд╣ै рдЙрд╕े рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдХी рддрдХрдиीрдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рднी рдЗрд╕рдХे рдкाрд╕ рд╣ै। рдФрд░ рдЕрдм -[55 рд╡рд░्рд╖ों рдмाрдж ^] рддो рдЙрд╕рдХा рдкрд░िрдгाрдо рднी рд╕ाрдл- рд╕ाрдл рджिрдЦाрдИ рдкреЬрдиे рд▓рдЧा рд╣ै। рдЕрддрдПрд╡  рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдиे рдХेрд╡рд▓ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдкрд░рдорд░्рд╢ों рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рдХे рдоाрдд्рд░ рдЙрди्рд╣ीं рдХे рдмрддाрдпे рд░ाрд╕्рддे рдкрд░ рдЪрд▓рдиे рдХा рдиिрд░्рдгрдп рд▓े рд▓िрдпा рд╣ै !
===============
[рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдкुрд╕्рддिрдХा ` рдПрдХ рдирдпा рдпुрд╡ा рдЖंрджोрд▓рди ' [A New Youth Movement ] рдХे рдк्рд░рдердо рдЕрдз्рдпाрдп ' рдиिрдпрдд рдХाрд░्рдп' (The Work) рдХा рд╕ाрд░ांрд╢ (gist)  рдХ्рдпा рд╣ै ?]
=========

2.

' рдЙрди्рдирдд рдордиुрд╖्рдп, рдЙрди्рдирдд рд╕рдоाрдЬ' 

['рдпुрд╡ाрдУं рдХो рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдЖрд╣्рд╡ाрди- рд╡ैрдХ्рддिрдХ рдЬीрд╡рди-рдЧрдарди рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдоाрдЬ рдХो рдЙрди्рдирдд рдХрд░ो !]  

[Tend individuals , Tend Society !]

(Swamiji's Call to the youth)      

ЁЯФ▒1. >> рдоाрдирд╡ рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╕рдорд╕्рдд рд╢рдХ्рддि рдпुрд╡ाрдУं рдоें рдиिрд╣िрдд рд╣ै: [All energy of human society lies in the youth.]      
рдХ्рдпा рдЖрдк рдЬाрдирддे рд╣ैं рдХि рдЖрдЬ рдкूрд░े рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдпुрд╡ाрдУं рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд▓рдЧрднрдЧ 180 рдХрд░ोреЬ рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдПрдХ рддिрд╣ाрдИ рд╣िрд╕्рд╕ा рднाрд░рдд рдХी рдпुрд╡ा рдЖрдмाрджी рд╣ै ? рдЕрд░्рдеाрдд рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рднाрд░рдд рдХी рдпुрд╡ा рдЖрдмाрджी рд▓рдЧрднрдЧ 60 рдХрд░ोреЬ рд╣ै। рдФрд░ рд╣рдо рд╕рднी рдЬाрдирддे рд╣ैं рдХि рдоाрдирд╡ рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╕рдорд╕्рдд рд╢рдХ्рддिрдпाँ рд╕рджैрд╡ рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд╣ाрдеों рдоें рд╣ी рд░рд╣ी рд╣ैं। рдЬрдирд╕ांрдЦ्рдпिрдХीрдп рдоाрдирджंрдбों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ 15-35 рдЖрдпु рд╡рд░्рдЧ рдХे рд▓ोрдЧों рдХो рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдпुрд╡ा рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। 
ЁЯФ▒2.>> рд╡िрд╡ेрдХाрдиंрдж рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд╕ाрде рдХрднी рднी рдЕрд╕рд╣рдЬ рдирд╣ीं рдеे। рдХ्рдпा рдХाрд░рдг рд╣ै ?   Vivekananda was never uncomfortable with the youth. What is the reason ?
        рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХो рднाрд░рдд рдХे рдпुрд╡ाрдУं рдкрд░ рдЕрдЯूрдЯ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдеा। рдХिрди्рддु, рдпрд╣ рджेрдЦ рдХрд░ рдмреЬा рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд╕ुрдХрд░ाрдд рдФрд░ рдЕрд░рд╕्рддु рдЬैрд╕े рдк्рд░ाрдЪीрди рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рджिрдЧ्рдЧрдЬ рднी рдЕрдкрдиे рд╕рдордп рдХे рдпुрд╡ाрдУं рд╕े рд╕рди्рддुрд╖्рдЯ рдирд╣ीं рд░рд╣рддे рдеे। рд╡े рд╣рдоेрд╢ा рдпुрд╡ाрдУं рдХे рджोрд╖ рд╣ी рдЧिрдирд╡ाрддे рд░рд╣рддे рдеे рдФрд░ рд╣рд░ рд╕рдордп рдЙрди्рд╣ें рдмुрд░ा-рднрд▓ा рдХрд╣рддे рд░рд╣рддे рдеे। рдЖрдЬ рднी рдЧौрд░ рдХрд░ें рддो рд╣рдо рдкाрдпेंрдЧे рдХि рдмुрдЬुрд░्рдЧ рд▓ोрдЧ рдЖрдорддौрд░ рд╕े рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдкрд╕ंрдж рдирд╣ीं рдХрд░рддे рд╣ैं।  рд╡े рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдЙрди्рд╣ें рдХेрд╡рд▓ рдмрд░्рджाрд╕्рдд рднрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рд╣рдоें рдЙрддрдиा рд╣ी рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрдм рд╣рдо рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХी рд╡ाрдгी рдФрд░ рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рдХрд╣ीं рднी рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рднी рдХрдЯु рд╡рдЪрди рдвूंрдврдиे рдоें рдЕрд╕рдлрд▓ рд░рд╣ рдЬाрддे рд╣ैं। рд╡े рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд╕ाрде рдХрднी рдЕрд╕рд╣рдЬ рдирд╣ीं рд╣ोрддे рдеे, рдЗрд╕рдХा рдХ्рдпा рдХाрд░рдг рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै ? 
 [ЁЯФ▒3. >>> рд╡ेрдж рдоें рдм्рд░рд╣्рдо рдХे рд╡िрд╖рдп рдПрдХ рд╕ुрди्рджрд░ рд╡िрд╢ेрд╖рдг рд╣ै-'рдпрд╡िрд╖्рда' рдЕрд░्рдеाрдд рдЬो рд╕рдмрд╕े рдпुрд╡ा рд╣ो !   In Veda Beautiful adjective about Brahman is yavistha, the most youthful. 
рдЕрдЧ्рдиि рдХा  рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХрд░рддे рд╣ुрдП,рд╡ेрджों рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै -' рдиि рдиो рд╣ोрддा рд╡рд░ेрдг्рдпः рд╕рджा рдпрд╡िрд╖्рда рдорди्рдорднिः। рдЕрдЧ्рдиे рджिрд╡िрдд्рдорддा рд╡рдЪः॥ рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рез.реирем.реи॥ - рд╣े рдЕрдЧ्рдиि! рддुрдо рд╕рд░्рд╡рджा рдпुрд╡рдХ, рд╢्рд░ेрд╖्рда рдФрд░ рддेрдЬрд╕्рд╡ी рд╣ो। рд╣рдоाрд░े рд╣ोрдордХрд░्рддा рдФрд░ рдк्рд░рдХाрд╢рдордп рд╡ाрдХ्рдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдкुрд░ोрд╣िрдд (рдиेрддा) рдЪुрдиे рдЬाрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ोрдХрд░ рдмैрдаो। Sit ever to be chosen, as our priest (Leader)., most youthful, through our hymns, Agni, through our heavenly word.
'рд╢्рд░ेрд╖्рдаं рдпрд╡िрд╖्рда рднाрд░рддाрд╜рдЧ्рдиे рдж्рдпुрдорди्рддрдоा рднрд░ । рд╡рд╕ो рдкुрд░ुрд╕्рдкृрд╣ं рд░рдпिрдо् ।। RV2.7.1. 
рднाрд░рдд рд╡рд╣ рджेрд╢ рд╣ै рдЬрд╣ां рдХे рдКрд░्рдЬाрд╡ाрди рдпुрд╡ा рд╕рдм рд╡िрдж्рдпाрдУं рдоें рдЕрдЧ्рдиि рдХे рд╕рдоाрди рддेрдЬрд╕्рд╡ी рд╡िрдж्рд╡ाрди рд╣ैं, рд╕рдм рдХा рднрд▓ा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╣ैं, рд╕ुрдЦी рд╣ैं рдФрд░ рдЬिрдй्рд╣ें рдЛрд╖िрдЧрдг рдЙрдкрджेрд╢ рджेрддे рд╣ैं рдХि рд╡े рдХрд▓्рдпाрдгрдордпी, рд╡िрд╡ेрдХрд╢ीрд▓ рддрдеा рд╕рд░्рд╡рдк्рд░िрдп рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдХो рдзाрд░рдг рдХрд░ें ।
In Bharat all to have temperaments enlightened by zeal that is fired by desires to have excellent prosperity.]  
рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдордиुрд╖्рдп рдХे рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХो рдХेрд╡рд▓ рдмाрд╣्рдп рддौрд░ рдкрд░ рд╣ी рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рдЙрд╕рдХी рдЧрд╣рд░ाрдИ рдоें  рджेрдЦा рдеा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдпрд╣ рджेрдЦा рдеा рдХि рдЗрди рдпुрд╡ाрдУं рдХे рднीрддрд░ рд╡рд╣ी рдПрдХ рд╣ी рдкрд░рдо рд╕рдд्рдп, рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕рдд्рддा,  рдм्рд░рд╣्рдо, рдпा рд╕рд░्рд╡рд╢рдХ्рддिрдоाрди рдЖрдд्рдоा- рдЬो рд╕рдЪ्рдЪिрджाрдирди्рдж рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ै, рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ैं ! рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдеा рдХि рд╕рднी рдк्рд░ाрдгिрдпों рдХा рд╢рд░ीрд░ рдПрдХ рдорди्рджिрд░ рд╣ै рдкрд░ рдоाрдирд╡-рд╢рд░ीрд░ рдЗрдирдоें рддाрдЬрдорд╣рд▓ рдЬैрд╕ा рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рдорди्рджिрд░ рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рддो рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬीрд╡ рд╡िрд╢ेрд╖рддः рдордиुрд╖्рдп рдЙрдирдХे рд▓िрдпे рдкूрдЬा рдХी рд╡рд╕्рддु рд╣ै। рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рдХे рдЧौрд░рд╡рд╢ाрд▓ी рдЕрддीрдд рдХी рдУрд░ рджेрдЦрдиे рдФрд░ рд╡ेрджों рдХी рдФрд░ рдЙрди्рдоुрдЦ рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╣рдо рдкाрддे рд╣ैं рдХि рд╡рд╣ाँ рдм्рд░рд╣्рдо рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЙрдд्рддрдо рд╡िрд╢ेрд╖рдг 'рдпрд╡िрд╖्рда ' рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддा рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै - 'рд╕рдмрд╕े рдпुрд╡ा।' рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╣рдоाрд░े рджेрд╡рддाрдУं (рджेрд╡-рд╕ेрдиाрдкрддि рдХाрд░्рддिрдХ) рдХा рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╕ौрд╖्рдард╡ рдФрд░ рдоाрдирд╕िрдХ рддेрдЬ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдХिрд╕ी рдк्рд░рддिрднाрд╡ाрди рдиाрдпрдХ (рд╣ीрд░ो-рдпोрдж्рдзा ) рдХी рддрд░рд╣ рд╣ी рджीрдЦрддा рд╣ै! рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी  рд╕рднी рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдЗрди्рд╣ीं рдЪिрд░рдпुрд╡ा рджेрд╡рддाрдУं (рдпрд╡िрд╖्рда,C-IN-C рдирд╡рдиी рджा ?) рдХी рддрд░рд╣ рдмрдирддे рджेрдЦрдиा рдЪाрд╣рддे рдеे।
  [ЁЯФ▒4. >>> рд╣рдоाрд░े рд╕рднी рджुрдЦों рдХी рдЬрдб़ рдЕрд╡िрдж्рдпा рд╣ै। рддो рдкрд╣рд▓े рдЗрд╕ рдЕрдЬ्рдЮाрдирддा рдХो рджूрд░ рдХрд░ो। The root of all our sufferings is ignorance. So, dispel this ignorance .]  
рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдз्рдпाрди рдоें рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рдеा - " рддुрдо्рд╣ाрд░े рд▓िрдП рдЕрдкрдиे рднाрд╡ी рдЬीрд╡рди рдХा рдоाрд░्рдЧ рдЪुрди рд▓ेрдиे рдХा рдпрд╣ी рд╕рдмрд╕े рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╕рдордп рд╣ै। рдпрджि рддुрдо рдпुрд╡ाрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╣ी рднाрд╡ी рдЬीрд╡рди рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдаोрд╕ рдиिрд░्рдгрдп рдирд╣ीं рд▓े рд╕рдХे рддो рдЬीрд╡рди рд░ूрдкी рдзрди рдХा рд╕рджुрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдоें рд╡िрдлрд▓ рд╣ो рдЬाрдУрдЧे।  рдпрджि рд╣рдо рдЕрдкрдиी рдЗрди्рдж्рд░िрдпों, рдорди рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдХी рд╡ृрдд्рддिрдпों рдХो рдмрд╣िрд░्рдоुрдЦी рдмрдиाрдпे рд░рдЦें рддो рдЗрд╕ рджेрд╡рджुрд░्рд▓рдн рдоाрдирд╡-рдЬीрд╡рди рдХो рд╕ाрд░्рдердХ рдХрд░рдиे рдоें рдЕрд╕рдлрд▓ рд░рд╣ рдЬाрдпेंрдЧे। рдЗрд╕рд▓िрдП, рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдиे рдпुрд╡ाрдУं рдоें рдХрджाрдЪिрдд рджोрд╖ों рдХे рд░рд╣рддे рд╣ुрдП рднी рдХрднी рдЙрдирдХा рддिрд░рд╕्рдХाрд░ рдирд╣ीं рдХिрдпा рд╡рд░рди рдЙрдд्рд╕ाрд╣िрдд рд╣ी рдХिрдпा рд╣ै , рдЖрд╢ाрдк्рд░рдж рдмाрддें рд╣ी рд╕ुрдиाрдИ рд╣ैं। рдпुрд╡ा рдЕрдкрдиे рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рдк्рд░рддि рдЖрд╕्рдеा рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░ рд╕рдХें рдРрд╕ी рд╢рдХ्рддिрджाрдпी рд╡िрдЪाрд░ों рдФрд░ рдЖрджрд░्рд╢ों рд╕े рдЙрди्рд╣ें рдк्рд░ेрд░िрдд рдХिрдпा рд╣ै।  рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं,  " рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рдУрд░ рдСंрдЦें рдЙрдаाрдХрд░ рджेрдЦो, рдордиुрд╖्рдп рдХ्рдпों рджुःрдЦ рднोрдЧрддा рд╣ै ? рд╡ेрджाрди्рдд рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕рдорд╕्рдд рджुःрдЦो рдХाрд░рдг рд╣ै - 'рдЕрдЬ्рдЮाрди' (рдЕрд╡िрдж्рдпा)। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕рдд्рдп рдХे рдЖрд▓ोрдХ рдХा рд╕ंрдзाрди рдХрд░ рдЗрд╕ рдЕрдЬ्рдЮाрди рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ो рдЬाрдУ। рддुрдо рдпрджि рдЗрд╕ рдЖрд▓ोрдХ рдХी рдеोреЬी рднी рдЭрд▓рдХ рдкा рд▓ेрддे рд╣ो рддो рддुрдо рд╕्рд╡рдпं рд╣ी рдЬाрди рдкाрдУрдЧे рдХि рддुрдо्рд╣ाрд░ा рднाрд╡ी рдЬीрд╡рди рдХिрддрдиा рдорд╣ाрди рд╣ै! рдпрджि рд╣рдо рдЕрдкрдиे рд╡्рдпрдХ्рддि рдЬीрд╡рди рдХो рдЗрд╕ рд╕рдд्рдп (рдк्рд░ेрдо,рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा) рдХे рдЖрд▓ोрдХ рд╕े рдЖрд▓ोрдХिрдд рдХрд░ рдкाрдпें, рдФрд░ рд╣рдордоें рд╕े рдХрдИ рд▓ोрдЧ рдпрджि рдЙрд╕ рдЖрд▓ोрдХ рдХी рдПрдХ рдЭрд▓рдХ рджेрдЦ рд╕рдХें, рддो рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдоाрдирд╡рдЬाрддि рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рд╣ी рдЙрдЬ्рдЬ्рд╡рд▓ рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा। рдФрд░ рдоाрдирд╡ рдЬाрддि рдХी рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рджिрд╡्рдпрддा рдХे рдКрдкрд░ рдЕрдЬ्рдЮाрди рдХे рдЕंрдзрдХाрд░ рдХा рдЬो рдШрдиीрднूрдд рдЖрд╡рд░рдг рдкреЬा рд╣ै рд╡рд╣ рдЫिрди्рди-рднिрди्рди рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा। рддрднी рд╣рдоाрд░ी рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рджिрд╡्рдпрддा (рдкूрд░्рдгрддा) рдХा рдЬाрдЧрд░рдг рд╣ोрдЧा рдФрд░ рд╣рдоाрд░ी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЙрди्рдирддि рд╣ोрдЧी!
 [ЁЯФ▒5. >>> рдзрди рдФрд░ рд╡ाрд╕рдиा рдХे рд▓िрдП рд▓ाрд▓рд╕ा, рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рдХी рдХрдоी рд╣рдоाрд░े рдорди рдоें рдпुрдж्рдзोрди्рдоाрдж (рдпुрдж्рдз рдХрд░рдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा) рдХो рдЬрдЧा рджेрддी рд╣ै।
 Hankering for wealth and lust, and lack of spirituality brings in our mind the desire for waging wars.]
       рд╡рд░्рддрдоाрди рдЬрдЧрдд рдоें рдХिрддрдиे рд╣ी рд╡िрд░ोрдзाрднाрд╕ рджेрдЦे рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдПрдХ рдУрд░ рджрд░िрдж्рд░рддा рджिрдЦрддी рд╣ै рддो рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдк्рд░рдЪुрд░рддा। рдПрдХ рдУрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдк्рд░рдЧрддि рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै , рддो рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЬ्рдЮाрди (рдкрд░рдо् рд╕рдд्рдп рдХे рдЬ्рдЮाрди) рдХा рдШोрд░ рдЕрднाрд╡ рднी рджृрд╖्рдЯिрдЧोрдЪрд░ рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै। рдЖрдзुрдиिрдХ рдпुрдЧ рдХे рдордиुрд╖्рдпों рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдПрдХ рдУрд░ рдЬрд╣ाँ рд╕рдЪ्рдЪे рд╕ुрдЦ рдФрд░ рдЖрдирди्рдж рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ै , рд╡рд╣ीं рд╡рд╣ рдпुрдж्рдз рдХी рд╡िрднीрд╖िрдХा рд╕े рднी рдд्рд░рд╕्рдд рд╣ै। рдоाрдирд╡ рд╕рдоाрдЬ рдиाрдиा рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдШाрдд -рдк्рд░рддिрдШाрдд , рдж्рд╡рди्рдж्рд╡ , рдШृрдгा рдЖрджि рд╕े рднी рдЕрднिрд╢рдк्рдд рд╣ै। рдЪрд░рдо рд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рдФрд░ рд▓ोрдн , рдЪाрд░ों рдУрд░ рдкрд╕рд░ा рд╣ुрдЖ рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै। рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдФрд░ рд╕рдж्рднाрд╡рдиा рдХा рдШोрд░ рдЕрднाрд╡ рд╣ै। рдзрди рдХी рддрдеा рднोрдЧों рдХी рдЖрдХांрдХ्рд╖ा рдиे рд╣рдоाрд░े рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЬीрд╡рди рдХो рдЖрдЪ्рдЫрди्рди рдХрд░ рд░рдЦा рд╣ै। рдЖрдЬ ' рд╡ाрд╕рдиा рдФрд░ рд╕्рд╡рд░्рдг ' (lust and gold рдпा рдЬрдоीрди-рдЬाрдпрджाрдж ) рдоें рдЖрд╕рдХ्рддि рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рдХे рдЕрднाрд╡ рдиे рд╣рдоाрд░ी рдЕрди्рддрд░्рджृрд╖्рдЯि рдкрд░ рдЧрд╣рд░ा рдЖрд╡рд░рдг рдбाрд▓ рджिрдпा рд╣ै। рдордиुрд╖्рдпों рдоें рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рдХा рдпрд╣ рдЕрднाрд╡ рд╣ी рдоाрдирд╡ -рд╕рдоाрдЬ рдоें рдШृрдгा , рд╣िंрд╕ा , рдж्рд╡ेрд╖ , рдж्рд╡ंрдж्рд╡ рдФрд░ рдпुрдж्рдзोрди्рдоाрдж рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै।  
        [ЁЯФ▒6. >> рдмाрд╣्рдпрдЬрдЧрдд рдХे рд╡िрдЬ्рдЮाрди (рдЕрд╡िрдж्рдпा) рдФрд░ рдЕрди्рддрд░्рдЬрдЧрдд рдХे рд╡िрдЬ्рдЮाрди (рд╡िрдж्рдпा) рдоें рд╕рдорди्рд╡рдп рд▓ाрдиे рдХे рдХौрд╢рд▓ рдХो рд╕ीрдЦो ! реирез рд╡ीं рд╕рджी рдоें рдЕрдж्рд╡ैрдд рдЖрд╢्рд░рдо, рдоाрдпाрд╡рддी, рд╣िрдоाрд▓рдп рдХे рдиिрд░्рджेрд╢рди рдоें 'BE AND MAKE' - рдЖंрджोрд▓рди рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдмрдиो рдФрд░ рдмрдиाрдУ рдХा рдЖंрджोрд▓рди рд╕ाрд░्рд╡рднौрдоिрдХ рдзрд░्рдо  рдХा рд░ूрдк рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░ рд▓ेрдЧा। Synthesize the science of outer world, and the science of the inner world. ]
        рд╣рдЬाрд░ों рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рд╣ी рд╣рдоाрд░े рдкूрд░्рд╡рдЬ рдЛрд╖िрдпों рдиे рдЗрд╕ी рдордиीрд╖ा рдЬ्рдЮाрди (wisdom) рдХी рдЦोрдЬ рдХрд░ рдЗрд╕े рдмाрд╣рд░ рд▓ाрдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХिрдпा рдеा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдмрд╣िрд░्рд╡िрдЬ्рдЮाрди (рдЕрдкрд░ा рд╡िрдж्рдпा) рдФрд░ рдЕрди्рддрд░्рд╡िрдЬ्рдЮाрди (рдкрд░ा рд╡िрдж्рдпा) рджोрдиों рдоें рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рдк्рд░рдЧрддि рдХी рдеी рдПрд╡ं рдЗрдирдХे рдмीрдЪ рд╕рдорди्рд╡рдп рд╕्рдеाрдкिрдд рдХी рдеी। рдХिрди्рддु, рдХाрд▓ рдХे рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдоें рд╣рдордиे рдЗрди рджोрдиों рдХे рдмीрдЪ рд╕рдорди्рд╡рдп рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдХे рдХौрд╢рд▓ рдХो рднुрд▓ा рджिрдпा। рдЗрд╕ рдпुрдЧ рдоें , рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рдЙрди्рдиीрд╕рд╡ीं рд╕рджी рдХे рд╢ेрд╖ рднाрдЧ рдоें рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдЗрди рджोрдиों рд╡िрдЬ्рдЮाрдиों (рдзрд░्рдоों) рдХे рдмीрдЪ рд╕рдорди्рд╡рдп рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдирдпे рд╕िрд░े рд╕े рдХिрдпा рд╣ै। рдЬिрдирдХे рдкाрд╕ рдаीрдХ-рдаीрдХ рджेрдЦрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╣ै , рд╡े рджेрдЦ рд╕рдХेंрдЧे рдХि рд╡рд░्рддрдоाрди рдпुрдЧ рдоें рдЕрди्рддрд░्рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдмрд╣िрд░्рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рдмीрдЪ рд╕рдорди्рд╡рдп рдкुрдиः рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ोрдиे рд▓рдЧा рд╣ै। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдкुрд╕्рддिрдХा "In Store for the Twenty-First Century" рдоें рдЗрд╕ рд╕рдо्рднाрд╡рдиा рдХी рдПрдХ рдЭрд▓рдХ рджेрдЦी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै।  
 [ЁЯФ▒7. >> рд╣рдоाрд░े рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╡ेрджाрди्рдд рд░рд╣िрдд "рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рди्рдпाрдп " рдХी рдмाрдд рдХрд░рдиा рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд░ाрдЬрдиिрддिрдХ рдиाрд░ा рдпा рдЦोрдЦрд▓ा рд╢рдм्рдж рд╣ै। 
"Equality' in our society without Vedanta is just a hollow word. 
      рдЖрдЬ рдХे рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ (рдоोрджी рдпुрдЧ рд╕े рдкूрд░्рд╡ рдХे рднाрд░рдд) рдоें рд╣рдо рдХ्рдпा рджेрдЦрддे рд╣ैं? рдоाрдд्рд░ 20 рдШрд░ाрдиे рдРрд╕े рд╣ैं рдЬिрдирдХा рджेрд╢ рдХे рдЕрдзिрдХांрд╢ рдзрди рдкрд░ рдк्рд░рднुрдд्рд╡ рд╣ै। рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд╕ंрдШ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднाрд░рдд рдХी рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рдХा 74.5 рдк्рд░рддिрд╢рдд рд╕ुрд╡िрдзा рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд╡рд░्рдЧ (underprivileged  class) рдоें рдЖрддा рд╣ै। рдЕрднी рднी рд▓рдЧрднрдЧ 30 рдлीрд╕рджी рд▓ोрдЧ рдЕрд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдЕंрдзрдХाрд░ рдоें рдбूрдмे рд╣ुрдП рд╣ैं। рдЬिрди्рд╣ें рд╕ाрдХ्рд╖рд░ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдЙрдирдоें 30 рд╕े 35 рдк्рд░рддिрд╢рдд рд▓ोрдЧ рдаीрдХ рд╕े рдЕрдкрдиा рдиाрдо рднी рдирд╣ीं рд▓िрдЦ рд╕рдХрддे। рдЗрди्рд╣ें рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдирд╣ीं рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा। рднाрд░рдд рдХी рд▓рдЧрднрдЧ рдЖрдзी рдЖрдмाрджी рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдкेрдЯ рднрд░рдиे рдФрд░ рддрди рдвंрдХрдиे рдХे рди्рдпूрдирддрдо рд╕्рддрд░ рдХे рдиीрдЪे рд╡ाрд╕ рдХрд░рддी рд╣ै। рд╕рдЪ рдХрд╣ा рдЬाрдп рддो рдмрд╣ुрдд рд╕े рд▓ोрдЧों рдХे рдкाрд╕ рд░рд╣рдиे рдХे рд▓िрдП рдаीрдХ рд╕े рдШрд░ рднी рдирд╣ीं рд╣ै। рдЕрдзिрдХांрд╢ рд▓ोрдЧों рдХे рдкाрд╕ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдХोрдИ рд╕ुрд╡िрдзा рдирд╣ीं рд╣ै ,рд▓ोрдЧ рди्рдпाрдп рд╡ंрдЪिрдд рд░рд╣ рдЬाрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдЬो рд╕рдмрдХो рд╕рдоाрди рди्рдпाрдп рджिрд▓ाрдиे рдХी рдмाрдд рдХी рдЬाрддी рд╣ै рд╡рд╣ рдеोрдеी рдмрдХрд╡ाрд╕ рд╣ै।       
 [ЁЯФ▒8. >> рдХोрдИ рд╕рдоाрдЬ рдпा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рд╕े рдмрдиा рд╣ोрддा рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХो рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡рдд рдХрд░рдиे рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै (3H рд╡िрдХाрд╕ рдХे 5 рдЕрдн्рдпाрд╕ рдж्рд╡ाрд░ा) рд╡ैрдХ्рддिрдХ рдЬीрд╡рди рдХो, рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдЬीрд╡рди рдХो рд╕рд╢рдХ्рдд рдмрдиाрдиा । 
Regeneration or Revivification of the nation meant invigorating the individual.] 
   рднाрд░рдд рдХी рдРрд╕ी рднрдпाрд╡рд╣ рдФрд░ рджрдпрдиीрдп рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдХ्рдпा рд╣рдорд▓ोрдЧ рдкрд╢ुрдУं рдХी рднाँрддि рдЕрдкрдиा -рдЕрдкрдиा рд╕्рд╡ाрд░्рде рд╕िрдж्рдз рдХрд░рдиे рдоें рд╣ी рд▓рдЧे рд░рд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं ? рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рд╕рдоाрдЬ рдХी рдЕрдд्рдпрди्рдд рд╣ी рд╕рд░рд▓ рдкрд░िрднाрд╖ा рджी рд╣ै। рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдПрдХ -рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдоिрд▓рдиे рд╕े рд╕рдоाрдЬ рдмрдирддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि - рдпрджि рддुрдо рдЕрдкрдиे рд╕рдоाрдЬ рдХी рдЙрди्рдирддि рдЪाрд╣рддे рд╣ो рддो рддुрдо्рд╣ें рд╕рдоाрдЬ рдХा рдЙрдкाрджाрди --рд╡्рдпрд╖्рдЯि рдордиुрд╖्рдп рдХी рдЙрди्рдирддि рдХे рд╕ाрд░े рдЙрдкाрдп рдХрд░рдиे рд╣ोंрдЧे। рдЗрд╕рд▓िрдП рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХो рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рдиे рдХा рдЕрд░्рде рд╣ुрдЖ рдЙрд╕рдХे рдиाрдЧрд░िрдХों рдХो рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рд╡ेрджाрди्рдд (рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा) рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рдиा рдЕрд░्рдеाрдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд╡्рдпрд╖्рдЯि рдордиुрд╖्рдп рдХी рдЪाрд░िрдд्рд░िрдХ рдЙрди्рдирддि рдпा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░िрдп-рдЪрд░िрдд्рд░ рдХी рдЙрди्рдирддि। рднाрд░рдд рдХो рдкुрд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рдиे рдХा рдпрд╣ी рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдЙрдкाрдп рд╣ै ! рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं-`рдордиुрд╖्рдп- рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ी рдоेрд░े рдЬीрд╡рди рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै। ' (Man-making is my life's mission.) 
============================

3. 

...рд╣्рд░рджрдп рдФрд░ рдЖрдд्рдоा

[... Heart and Soul] 
        
ЁЯФ▒1.>> рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕्рд╡рдпं рдХो рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░ рдкूрд░्рдг рдордиुрд╖्рдп рдХैрд╕े рдмрдиा рд╕рдХрддा рд╣ै?  (рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕्рд╡рдпं рдХो рдпрдеाрд░्рде рдордиुрд╖्рдп рдХैрд╕े рдмрдиा рд╕рдХрддा рд╣ै ? рдХ्рдпा рд╣рдо рдЖрдд्рдоा рдХो рдкौрд╖्рдЯिрдХ рдЖрд╣ाрд░ рдЦिрд▓ा рд╕рдХрддे рд╣ैं? рд╣рдоाрд░ी рдЖрдд्рдоा рд░рд╣рддी рдХрд╣ाँ рд╣ै? How an individual may make himself properly ? i.e. How can  How can an individual Revivify (regenerate, invigorate) himself and manifest his divinity or perfection ? 'But can we feed our soul ?']
       рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХी рд╢िрдХ्рд╖ाрдУं рд╕े рд╣рдордиे рдкाрдпा рд╣ै рдХि рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рд╕े рдоिрд▓рдХрд░ рд╕рдоाрдЬ рдмрдирддा рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╣рдо рдпрджि рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╕ुрди्рджрд░ рд░ूрдк рд╕े рдЧреЭ рд▓ें рддो рдкूрд░े рд╕рдоाрдЬ рдХो рд╕ुрди्рджрд░ рд░ूрдк рдоें рдЧреЭा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕्рд╡рдпं рдХो 'рдордиुрд╖्рдп ' рдХे рд░ूрдк рдоें  рдХैрд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै? рдпрджि рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ (Hand)  рдХो рд╣िрд╖्рдЯ- рдкुрд╖्рдЯ рд░рдЦрдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рддा рд╣ै, рдорди (Head)  рдХो рдк्рд░рдмрд▓ рдЗрдЪ्рдЫा-рд╢рдХ्рддि рд╕рдо्рдкрди्рди рдФрд░ рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рдмрдиाрдиे рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рд╣्рд░рджрдп (Heart-рдпा 3H) рдХो рд╡िрд╢ाрд▓ рдмрдиाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै; рддो рд╡рд╣ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╕्рд╡рдпं рдХो рдпрдеाрд░्рде рдордиुрд╖्рдп рдХे рд░ूрдк рдоें рдиिрд░्рдоिрдд рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। [рдЗрд╕рд▓िрдП рдпрджि рд╕рдоाрдЬ рдХो рдирд╡-рдЬीрд╡рди рджेрдиा рд╣ो, рд╕рдоाрдЬ рдпा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХो рдпрджि рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рдиा рд╣ो рддो рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो (3H рд╡िрдХाрд╕ рдХे 5 рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा) рдкुрд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рдиा рдкреЬेрдЧा।] рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдкौрд╖्рдЯिрдХ рдЖрд╣ाрд░ рдФрд░ рд╡्рдпाрдпाрдо рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕्рдеूрд▓ рд╢рд░ीрд░ (physical body) рдХो рд╕्рд╡рд╕्рде рдФрд░ рд╕рдмрд▓ рдмрдиाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдкौрд╖्рдЯिрдХ рдЖрд╣ाрд░ ( рд▓ाрд▓рдЪ рдХрдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕्рд╡ाрдз्рдпाрдп) рдФрд░ рд╡्рдпाрдпाрдо (рдк्рд░рдд्рдпाрд╣ाрд░ -рдзाрд░рдгा ) рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рдж्рд╡ाрд░ा рд╣рдо рдЕрдкрдиे рд╕ूрдХ्рд╖्рдо-рд╢рд░ीрд░ рдпा рдорди рдХो рднी рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рдФрд░ рдк्рд░рдмрд▓ рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рд╕рдо्рдкрди्рди рдмрдиा рд╕рдХрддे рд╣ैं। 'But can we feed our soul ?' --рдХिрди्рддु рдХ्рдпा рд╣рдо рдЕрдкрдиी рдЖрдд्рдоा рдХो рднी рдкौрд╖्рдЯिрдХ рдЖрд╣ाрд░ рдЦिрд▓ा рд╕рдХрддे рд╣ैं ? рд╣рдо рдЬाрдирддे рд╣ैं рдХि рд╣рдоाрд░े рд╣्рд░рджрдп рдоें рджूрд╕рд░ों рдХे рд╕ुрдЦ-рджुःрдЦ рдХो, рдЕрдкрдиे рд╕ुрдЦ-рджुःрдЦ рдЬैрд╕ा рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рд╣ोрддी рд╣ै। рдПрдХ рджिрди рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХे рдорди рдоें рдпрд╣ рдк्рд░рд╢्рди рдЖрдпा рдХि рд╣рдоाрд░े рд╕्рдеूрд▓ рд╢рд░ीрд░ (physical body)рдХे рднीрддрд░ рдпрджि рдЖрдд्рдоा рд░рд╣рддा рд╣ै, рддो рдЙрд╕рдХा рдиिрд╡ाрд╕ рд╕्рдеाрди рдХрд╣ाँ рд╣ै?  рдЙрди्рд╣ें рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдПрдХ рд╢рдм्рдж рдпाрдж рд╣ो рдЖрдпा- рд╣्рд░рджрдп।
{рд╢ाрдпрдж рдРрд╕ा рд╣ुрдЖ рд╣ोрдЧा -..... рдХिрд╕ी рджिрди рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХे рдорди рдоें рдпрд╣ рдк्рд░рд╢्рди рдЙрдаा рд╣ोрдЧा рдХि рдЖрдд्рдоा рд╢рдм्рдж рд╕्рдд्рд░ीрд▓िंрдЧ рд╣ै рдпा рдкुрд▓्рд▓िंрдЧ ? рдпा рджोрдиों рдЕрд░्рдеों рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ोрддा рд╣ै। рдлिрд░ рдмुрдж्рдзि рдиे рдХрд╣ा рд╣ोрдЧा- рдорди рдпा рдЖрдд्рдоा (рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╢рд░ीрд░) рдХा рдХोрдИ рд▓िंрдЧ рдирд╣ी рд╣ो рд╕рдХрддा, рд╡рд╣ рддो рдЬिрд╕ рд╢рд░ीрд░ рдоें рдЬाрддि рд╣ै,рд╡ैрд╕ा рд╣ी рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░рддी рд╣ै, рдкाрдиी рдХी рддрд░рд╣, рдЬिрд╕ рдкाрдд्рд░ рдоें рдЧрдпा, рд╡ैрд╕ा рд╣ो рдЧрдпा। рд▓ेрдХिрди рдЬрд╣ाँ рд╕े рджूрд╕рд░ों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ोрддी рд╣ै,рдЖрдд्рдоा рдХी рдЙрд╕ рднाрд╡ाрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдЬाрд╣िрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рджिрд▓ рдкрд░ рд╣ाрде рд░рдЦрдХрд░ рдХुрдЫ рдХ्рдпों рдХрд╣рддे рд╣ै ? рдпा рджिрд▓ рдХे рдЖрдХाрд░ рдХो рдкाрди рдХे рдкрдд्рддे рдЬैрд╕ा рдмрдиाрдХрд░ рдХ्рдпों рджिрдЦाрддे рд╣ैं ? рдлिрд░ рдпрд╣ рд╡िрдЪाрд░ рдЙрдаा рдХि рд╣рдоाрд░े рд╕्рдеूрд▓ рд╢рд░ीрд░ (physical body) рдХे рднीрддрд░ рдпрджि рдЖрдд्рдоा рд░рд╣рддा/рд░рд╣рддी рд╣ै, рддो  рдЙрд╕рдХा рдиिрд╡ाрд╕ рд╕्рдеाрди рдХрд╣ाँ рд╣ै? }  рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдЕрдкрдиी рдХрд▓्рдкрдиा рд╢рдХ्рддि рд╕े рдПрдХ-рдПрдХ рдХрд░рдХे рд╢рд░ीрд░ рдХे рд╕рднी рдЕंрдЧों рдХा рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХрд░рддे рдЧрдП рдХि рдЖрдд्рдоा рдХा рд╡ाрд╕ рдХिрд╕ рдЕंрдЧ рдоें рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕िрд░ рд╕े рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХрд░рдХे рд╡े рдХ्рд░рдорд╢ः рдиीрдЪे рдЖрддे рдЧрдП рдФрд░ рд╣्рд░рджрдп рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдХрд░ рд░ुрдХ рдЧрдпे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рджेрдЦा рдХि рд╣ाрде-рдкैрд░ (extremities) рдоें рдЖрдд्рдоा рдХे рдЫुрдкे рд░рд╣рдиे рдХी рд╕рдо्рднाрд╡рдиा рдмрд╣ुрдд рдХрдо рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рдпрджि рддुрдо  рдЕрдкрдиा рдПрдХ рд╣ाрде рдпा рдЕрдкрдиा рдПрдХ рдкैрд░ рдХाрдЯ рджेрддे рд╣ो, рддो рддुрдо рдирд╣ीं рдорд░рддे। рддुрдо рджेрдЦрддे рд╣ो рдХि рддुрдо्рд╣ाрд░ी  рдЖрдд्рдоा рдЕрднी рднी рдмрдЪी рд╣ुрдИ рд╣ै। рдХिрди्рддु, рдпрджि рд╣рдоाрд░े рд╕िрд░ рдХुрдЪрд▓ рджिрдпा рдЬाрдпे рдпा рд╣рдоाрд░े рд╡рдХ्рд╖рд╕्рдерд▓ рдХा рдкिंрдЬрд░ (thoracic cage) рдЯूрдЯ рдЬाрдпे, рддो рд╕ाрдоाрди्рдп рд░ूрдк рд╕े рд╣рдо рдЬीрд╡िрдд рдирд╣ीं рд░рд╣ рд╕рдХрддे। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдпрд╣ рдПрдХ рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕рдо्рдордд рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдеा। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕ोंрдЪा рдХि рдЖрдд्рдоा рдХा рдиिрд╡ाрд╕ рдЗрди्рд╣ीं рджो рдЕंрдЧों рдоें рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे।  рдлिрд░ рдЙрдд्рддрд░ोрдд्рддрд░ рдФрд░ рднी рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХрд░рдХे рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдкाрдпा рдХि рд╣рдоाрд░ा рд╕िрд░ рддो рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдХे рдХाрд░्рдпों, рдмुрдж्рдзि рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдоें рд╣ी рдмрд╣ुрдд рдЬ्рдпाрджा рд╡्рдпрд╕्рдд рд░рд╣рддा рд╣ै। рдлिрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрдИ рдмाрд░ рдпрд╣ рдЕрдиुрднрд╡ рднी рд╣ुрдЖ рдеा рдХि рдпрдж्рдпрдкि рд╣рдоें рдмुрдж्рдзि рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рддो рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдмुрдж्рдзि рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╣рдоें рд╕्рд╡ाрд░्рдеी рдмрдиा рджेрддी рд╣ै;рдФрд░ рдпрд╣ рд╣рдоें рджूрд╕рд░ों рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬ्рдпाрджा рд╕ोрдЪрдиे рдХी рдЕрдиुрдорддि рдирд╣ीं рджेрддी। рдЕрддрдПрд╡ рд╕िрд░ рдХрднी рд╣рдоाрд░ी рдЖрдд्рдоा рдХा рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा, рдХ्рдпोंрдХि рд╣рдоाрд░ी рдЖрдд्рдоा рддो рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдеी рд╣ै рдФрд░ рд╕рднीрд╕े рдк्рд░ेрдо рдХрд░рддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдиिрд░ीрдХ्рд╖рдг-рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЙрди्рд╣ोंрдиे рднी рд╣рдоाрд░े рдкूрд░्рд╡рдЬ рдЛрд╖िрдпों рдХी рддрд░рд╣ рдпрд╣ी рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдиिрдХाрд▓ा рдХि рд╣рдоाрд░ी рдЖрдд्рдоा  рдпрджि рд╣рдоाрд░े рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╣ी рдХрд╣ीं рдЕрд╡рд╕्рдеिрдд рд╣ै, рддो рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╣рдоाрд░े рд╣्рд░рджрдп, рдЗрд╕ рд░рдХ्рдд рдкंрдк рдХрд░рдиे рдХी рдорд╢ीрди (blood pumping machine,) рдХे рдЖрд╕-рдкाрд╕ рд╣ी рдХрд╣ीं рд░рд╣ рд░рд╣ी рд╣ै ।  'рд╢рддं рдЪैрдХा рдЪ рд╣ृрджрдпрд╕्рдп рдиाрдб्рдп:' -рд╣ृрджрдп рдХी рдПрдХ рд╕ौ рдПрдХ рдиाрдб़िрдпां рд╣ैं। (рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж-2.3.16)]
ЁЯФ▒2.>> рд╕्рдеूрд▓ рд╢рд░ीрд░ (physical body) рдоें рдЖрдд्рдоा рдХा рдиिрд╡ाрд╕ рд╕्рдеाрди рдпрджि рдХрд╣ीं рд╣ै рддो рд╡рд╣ рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि-рдЧ्рд░ंрдеि ( sympathetic ganglion) рдХे рднीрддрд░ рд╣ै।
         рдирд░ेрди्рдж्рд░рдиाрде (рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж ) рдПрдХ рдЕрдд्рдпрди्рдд рдк्рд░рддिрднाрд╢ाрд▓ी рдЫाрдд्рд░ рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕рднी рд╡िрд╖рдпों рдпрдеा - рдЗрддिрд╣ाрд╕, рдзрд░्рдо рдФрд░ рджрд░्рд╢рди рдХा рддो рдЕрдз्рдпрди рдХिрдпा рд╣ी рдеा, рд╕ाрде рд╣ी рд╕ाрде рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдлिрдЬिрдХ्рд╕, рдХेрдоिрд╕्рдЯ्рд░ी, рдмाрдпोрд▓ॉрдЬी, рдлिрдЬिрдпोрд▓ॉрдЬी (physiology-рд╢рд░ीрд░ рдХ्рд░िрдпाрд╡िрдЬ्рдЮाрди) рдФрд░ рдПрдиेрдЯॉрдоी (anatomy- рдЪीреЬрдлाреЬ-рд╡िрдЬ्рдЮाрди) рдЖрджि рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рднी рдХिрдпा рдеा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдеा , рддुрдо рдЬाрдирддे рд╣ो рдХि рд╣рдоाрд░े рд╢рд░ीрд░ рдоें рдХрдИ рдХрдИ рдиाреЬीрдЧ्рд░рди्рдеि (ganglion-рд╕्рдиाрдпु рдХेрди्рдж्рд░) рд╣ोрддी рд╣ैं। рдоेрдбिрдХрд▓ рдХे рдЫाрдд्рд░ рдЗрд╕े рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рдЬाрдирддे рд╣ोंрдЧे। рд╣рдоाрд░े рдЕрдХाрд▓्рдкрдиिрдХ рд╣्рд░рджрдп, рдпा рдЕрд╕рд▓ी рдм्рд▓рдб-рдкрдо्рдкिंрдЧ рдорд╢ीрди рдХे рдиिрдХрдЯ рдПрдХ рдиाрдб़ीрдЧ्рд░рди्рдеि рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬिрд╕े 'рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдиाрдб़ीрдЧ्рд░рди्рдеि' (sympathetic ganglion) рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдиाрдо рд╣ै। рдФрд░ рдЙрдирдХा рдЕंрддिрдо рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдеा, рдХि рдпрджि рдЖрдд्рдоा рдХो рдоाрдирд╡-рд╢рд░ीрд░ рдоें рдХрд╣ीं рдиिрд╡ाрд╕ рдХрд░рдиा рд╣ै рддो рдЙрд╕े рдЗрд╕ 'рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдиाрдб़ीрдЧ्рд░рди्рдеि' рдоें рд╣ी рдиिрд╡ाрд╕ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП।
 ЁЯФ▒3.>> рд╣рдоाрд░ी рдЖрдд्рдоा рдЕрд░्рдеाрдд рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि, рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рд░рд╣рддी рдХрд╣ाँ рд╣ै?рдЙрд╕ी  'рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдиाрдб़ीрдЧ्рд░рди्рдеि' (sympathetic ganglion) рдоें, рдЗрд╕рд▓िрдП рдХेрд╡рд▓ рд╡рд╣ी рд╢िрдХ्рд╖рдХ (рдиेрддा, рдкैрдЧрдо्рдмрд░ рдпा рдЕрд╡рддाрд░) рдЕрдкрдиी рджिрд╡्рдпрддा рдХो рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬो рджूрд╕рд░ों рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдзिрдХ рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рд░рдЦрддा рд╣ै।`рдЬिंрджрдЧी рд╣ै рдХ्рдпा рд╕ुрди рдоेрд░ी рдЬां, рдк्рдпाрд░рднрд░ा рджिрд▓-рдоीрдаी рдЬुрдмाँ।'-рдордЬрд░ूрд╣, рдлिрд▓्рдо рдоाрдпा  ]
        рдЕрддрдПрд╡, рдЕрднी рддрдХ рдЕрдкрдиी рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рджिрд╡्рдпрддा (рдм्рд░рд╣्рдордд्рд╡, рдкूрд░्рдгрддा рдпा рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा) рдХो рдкूрд░्рдгрддः рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдоें рдХौрди рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ुрдП рд╣ैं ? рдХेрд╡рд▓ рд╡рд╣ी (рдЕрд╡рддाрд░, рдкैрдЧрдо्рдмрд░,рдиेрддा) рдЬो рджूрд╕рд░ों рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдзिрдХ рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рд░рдЦрддे рдеे। рд╣рдорд▓ोрдЧ рдпрджि 'рдЬрдЧрдд рдЧुрд░ु рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг' рдХे рдЬीрд╡рди рдХो рдз्рдпाрди рд╕े рджेрдЦें, рд╢्рд░ीрд╢्рд░ी рдоाँ рд╕ाрд░рджा рджेрд╡ी рдХे рдЬीрд╡рди рдХो рджेрдЦें , рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдЬीрд╡рди рдХो рджेрдЦें; рдпा рднрдЧрд╡ाрди рдмुрдж्рдз, рд╢्рд░ी рдЪैрддрди्рдп, рдИрд╕ा рдорд╕ीрд╣ рдФрд░ рдРрд╕े рд╣ी рдЕрди्рдп рдЬीрд╡рдирдоुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рдЬीрд╡рди рдХो рджेрдЦें; рддो рд╣рдо рдкाрддे рд╣ैं рдХि рд╡े рд╕рднी рдХेрд╡рд▓ рдк्рд░ेрдо (рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा) рдХी рдШрдиीрднूрдд рдоूрд░्рддि рдеे। рдПрдХ рдмाрд░ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рд╕े рдЙрдирдХे рдЧुрд░ु рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг (рдирд╡рдиीрджा ? ) рдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рдХрд╣рдиे рдХे рд▓िрдП рдЬрдм рдмрд╣ुрдд рдЬोрд░ рджिрдпा рдЧрдпा, рддрдм рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा - " рдЙрдирдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рдХрд╣рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╣рдоाрд░े рднीрддрд░ рдирд╣ीं рд╣ै। "  рд╡े рд╕िрд░्рдл рдЗрддрдиा рд╣ी рдХрд╣ рдкाрдпे рдХि рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХेрд╡рд▓ LOVE рд╣ैं ! рд╡े рдк्рд░ेрдо рдХे рдШрдиीрднूрдд рд░ूрдк рд╣ैं - He is love personified'!  рд╣рдоाрд░े рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдоें рднी рдИрд╢्рд╡рд░ рдХो рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि -"рд╕ рдИрд╢ः рдЕрдиिрд░्рд╡рдЪрдиीрдп- рдк्рд░ेрдорд╕्рд╡рд░ूрдкः" -рдЕрд░्рдеाрдд рдИрд╢्рд╡рд░ рдХेрд╡рд▓ рдк्рд░ेрдо рд╕्рд╡рд░ुрдк рд╣ै। 
[ЁЯФ▒4.>>I am He (Heart) - рддो рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╣рдо рд╡рд╣ी 'рдк्рд░ेрдо рд╕्рд╡рд░ुрдк рдм्рд░рд╣्рдо рд╣ैं।' (рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╣рдо 'рдк्рд░ेрдо-рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдиाреЬीрдЧ्рд░рди्рдеि 'sympathetic ganglion' рд░ूрдкी  рдм्рд░рд╣्рдо рд╣ैं) рдФрд░ рдЙрд╕ी рдм्рд░рд╣्рдордд्рд╡ (рджेрд╡рдд्рд╡ -рдк्рд░ेрдо, рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рдпा рдкूрд░्рдгрддा) рдХो рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП, рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдорди рдФрд░ рд╢рд░ीрд░ рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд▓ेрддे рд╣ैं। рдХिрди्рддु рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░-рдорди рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрд╕ рдкूрд░्рдгрддा рдХो рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╣рдоें рд╕ंрдЧрдаिрдд рд╣ोрдХрд░ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। рдЖрдЬ рдХे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоें рдЕрдХेрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рд╕рдлрд▓ рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा । ]
   рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдЕंрд╢ рд╣ोрдиे рд╕े рд╣рдорд▓ोрдЧ рднी рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдк्рд░ेрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ी рд╣ैं, рддрдеा рдЕрдкрдиे рд╣्рд░рджрдп рдХी рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдпा рдк्рд░ेрдо (рджिрд╡्рдпрддा-рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा ) рдХो рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП, рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдорди рдФрд░ рд╢рд░ीрд░ рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд▓ेрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдк्рд░рдпाрд╕ рд╣рдо 'individually ' рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд░ूрдк рд╕े рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдХी рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдФрд░ рдк्рд░ेрдо рдХो рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рдиे рдХी рд╕рдо्рднाрд╡рдиा рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдордиुрд╖्рдп рдоें рд╣ै। рдХिрди्рддु, рдХेрд╡рд▓ рдХुрдЫ рдоुрдЯ्рдаी рднрд░ рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд▓िрдП рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдЗрд╕ рдкूрд░्рдгрддा (рджेрд╡рдд्рд╡ рдпा рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा) рдХो рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиा, рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рдмрд╣ुрдд рдХрдаिрди рд╣ै। рдпрджि рд╣рдо рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдЗрд╕ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЖрджрд░्рд╢ (рдд्рдпाрдЧ рдФрд░ рд╕ेрд╡ा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े  рджेрд╡рдд्рд╡ рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдпा рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рдЬीрд╡рди-рдЧрдарди ) рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рддे рд░рд╣ें , рддो рд╣ो рд╕рдХрддा рдХि рдХुрдЫ рджिрдиों рдХे рдмाрдж рд╣рдо рдРрд╕ा рд╕ोрдЪрдиे рд▓рдЧें рдХि рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рдпрд╣ рдХाрд░्рдп рд╕рдлрд▓ рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा। рдЗрд╕ी рдоाрдирд╕िрдХрддा рдХे рд╕ाрде рдЕрди्рддрддः рд╣рдо рдпрд╣ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рд╣ी рдЫोреЬ рджेंрдЧे, рдФрд░ рд╡рд░्рддрдоाрди рдпुрдЧ рдХे рднोрдЧрд╡ाрджी рдмрдпाрд░ рдХे рд╕ाрде рдмрд╣рдиे рд▓рдЧ рдЬाрдпेंрдЧे। рд▓ेрдХिрди, рдпрджि рдХрдИ рдпुрд╡ा рдоिрд▓рдХрд░ рдПрдХ рд╕ंрдЧрдарди рдмрдиा рд▓ें рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдпाрд╕ рдоें рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рдХो рдЙрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рддे рд░рд╣ें, рддрднी рдЙрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा 'life building' рдЬीрд╡рди-рдиिрд░्рдоाрдг рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рд╕рдлрд▓ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। 'рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рдд рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдпुрд╡ा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ ' рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рднी рдпрд╣ी рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ंрдЧрдарди рдЗрд╕ी рдХाрд░्рдп рдХो рдзрд░ाрддрд▓ рдкрд░ рдЙрддाрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЖрд╡िрд░्рднूрдд рд╣ुрдЖ рд╣ै। рддाрдХि, рднाрд░рдд рдХे рд╕рднी рдпुрд╡ा рдЗрд╕ рдпुрд╡ा-рд╕ंрдЧрдарди рдХी рд╡рдЬ्рд░ांрдХिрдд рдкрддाрдХा рдХे рддрд▓े рдПрдХрдд्рд░ рд╣ोрдХрд░ рдЬीрд╡рди- рдЧрдарди рдХे рдХाрд░्рдп рдоें рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░ рд╕рдХें рдпрджि рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рд╕ंрдЧрдаिрдд рдк्рд░рдпाрд╕ рд╕े рднाрд░рдд рдХे 60 рдХрд░ोреЬ рдпुрд╡ाрдУं рдоें рд╕े рдХेрд╡рд▓ рдХुрдЫ рд▓ाрдЦ (рдХुрдЫ рд╣рдЬाрд░ рднी ? ) рдпुрд╡ाрдУं рдХो рднी рд╕ंрдШрдмрдж्рдз рдХрд░рдиे рдоें рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╕рдлрд▓ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं , рддो рдХेрд╡рд▓ рдХुрдЫ рд╣ी рд╡рд░्рд╖ों рдоें рд╣рдоाрд░े рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╕рдоाрдЬ рдХी рджрд╢ा рдмрд╣ुрдд рд╣рдж рддрдХ рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ो рдЬाрдПрдЧी। 
  [ЁЯФ▒5 .>>рд╕рдоाрдЬрд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╣рдоें рдмрддाрддा рд╣ै рдХि рдЕрд╕ाрдоाрдЬिрдХ рддрдд्рд╡ों рдХा рдПрдХ рдЫोрдЯा рд╕ा рдЧिрд░ोрд╣ (рдЕрд▓्рдкрдордд) рдкूрд░े рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдЦрддрд░ा рдмрди рдЬाрддा рд╣ै।]
рд╕рдоाрдЬрд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╣рдоें рдмрддाрддा рд╣ै рдХि рдХिрд╕ी рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕рдордпाрд╡рдзि рдоें, рдХिрд╕ी рд╕рдоाрдЬ-рд╡िрд╢ेрд╖ рдХा рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि, рдЕрдкрдиे рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдпे рдХोрдИ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдоाрдирджрдг्рдб, рд╢ैрд▓ी рдпा рдк्рд░рдЪрд▓рди рдХो рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдирд╣ीं рдХрд░рддा, рдмрд▓्рдХि рдЙрд╕ рд╕рдоाрдЬ рдХे рдХुрдЫ рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рдордиुрд╖्рдпों рдХी рдПрдХ рд╕ंрдЧрдаिрдд рдордг्рдбрд▓ी рд╣ी рдЙрд╕ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕рдоाрдЬ рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि (trend) рдХो рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдХो рдЖрдк рдЦुрдж рдкрд░рдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं।рдЖрдЬрдХрд▓ рдк्рд░ाрдпः рд╕ुрдирдиे рдХो рдоिрд▓рддा рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░े рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпाँ рдмрд╣ुрдд рдЬ्рдпाрджा рдмреЭ рдЧрдпी рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди, рдХ्рдпा рдЖрдкрдХो рд▓рдЧрддा рд╣ै, рдХ्рдпा рдХोрдИ рд╕рдЪрдоुрдЪ рдпрд╣ рдоाрдирддा рд╣ै рдХि рдЖрдЬ рд╣рдоाрд░े рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрдзिрдХांрд╢ рд▓ोрдЧ рдЕрд╕ाрдоाрдЬिрдХ (anti-social) рдмрди рдЧрдП рд╣ैं? рдХрджाрдкि рдирд╣ीं। рдмрд▓्рдХि, рдЖрдЬ рд╣рдоाрд░े рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЬो рдеोреЬे рд╕े рд╕рдоाрдЬ-рд╡िрд░ोрдзी рд▓ोрдЧ рд░рд╣ рд░рд╣े рд╣ैं, рд╡े рдЧिрд░ोрд╣ рдмрдиाрдХрд░ рдЗрддрдиे рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рд╣ो рдЧрдП рд╣ैं рдХि  рдЕрд╕ाрдоाрдЬिрдХ рддрдд्рд╡ों рдХा рдПрдХ рдЫोрдЯा рд╕ा рд╕рдоूрд╣ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╕рдоाрдЬ рдХो рдбрд░ाрддे-рдзрдордХाрддे рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рдмाрдд рд╕े рдЖрдк рдХोрдИ рд╕ीрдЦ рдХ्рдпों рдирд╣ीं рд▓ेрддे ? рдХ्рдпा рдЖрдк рдХुрдЫ рдРрд╕े рдпुрд╡ाрдУं рдХो  рдПрдХрдд्рд░िрдд рдФрд░ рд╕ंрдЧрдаिрдд рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे рдЬो рд╢рд░ीрд░ рд╕े рдмрд▓рд╡ाрди , рдЪрд░िрдд्рд░ рд╕े рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी, рдорди рд╕े рдУрдЬрд╕्рд╡ी , рд╕ंрдХрд▓्рдк рдоें рдЕрдЯрд▓ , рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХे рдзрдиी рдФрд░ рд╣्рд░рджрдп рд╕े рдЗрддрдиे рд╡िрд╢ाрд▓ рдЬो рджूрд╕рд░ों рдХे рджुःрдЦ-рдХрд╖्рдЯ рдХो рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд░рдЦрддे рд╣ों? рдпрджि рд╕рднी рдпुрд╡ा рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд░ूрдк рд╕े рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рдиिрд░्рдоिрдд рдХрд░рдиे рдХा рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ें рддो рдРрд╕ी рдпुрд╡ाрд╢рдХ्рддि рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╕рдоाрдЬ рдХी рдЬीрд╡рди рд╢ैрд▓ी рдпा рдзाрд░ा рдХो рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рдХрд░ рджेрдЧी। 
[ЁЯФ▒6.>> рдпрджि рдЪाрд░िрдд्рд░िрдХ рд╢рдХ्рддि рдФрд░ рдорди рдХे рджृрдв़ рд╕ंрдХрд▓्рдк рдХे рд╕ाрде рд╕рднी рдпुрд╡ा рдПрдХрдЬुрдЯ рд╣ो рдЬाрдпें рддो рд╡े рдЕрд╡рд╢्рдп рдПрдХ рдирдП рднाрд░рдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ рд╕рдХेंрдЧे।]
рдПрдХ рджिрди рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी (рдкрд░िрд╡्рд░ाрдЬрдХ рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рддрдм рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी рдоें рдеे) рд░ाрд╕्рддे рд╕े рдЬा рд░рд╣े рдеे рдХि рдПрдХ рдмрди्рджрд░ рдиे рдЙрдирдХा рдкीрдЫा рдХिрдпा। рд╡рд╣ рдЙрди्рд╣ें рдбрд░ाрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХрд░рдиे рд▓рдЧा рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдЙрд╕рд╕े рдмрдЪрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдоें рджौреЬрдиे рд▓рдЧे। рдпрд╣ рджेрдЦ рдмंрджрд░ рдФрд░ рднी рдбрд░ाрд╡рдиे рдвंрдЧ рд╕े рдЙрдирдХा рдкीрдЫा рдХрд░рдиे рд▓рдЧा। рдЙрд╕ी рд╕рдордп рдЙрд╕ी рд░ाрд╕्рддे рдЧुрдЬрд░рддे рдПрдХ рд╕ाрдзु рдиे рдЬोрд░ рд╕े рдЪिрд▓्рд▓ा рдХрд░ рдХрд╣ा - " рдЕрд░े рднाрдИ рднाрдЧो рдордд , рдШूрдордХрд░ рдХрд░ рдЦреЬे рд╣ो рдЬाрдУ , рдФрд░ рдмंрджрд░ рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░ो। " рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдиे рд╡ैрд╕ा рд╣ी рдХिрдпा , рддुрд░ंрдд рд╣ी рд╡े рдШूрдордХрд░ рдЦреЬे рд╣ो рдЧрдП , рдмंрджрд░ рдХी рддрд░рдл рдШूрд░ рдХрд░ рджेрдЦा। рдкрд░िрдгाрдо рдпрд╣ рд╣ुрдЖ рдХि рдмंрджрд░ рд╡рд╣ां рд╕े рднाрдЧ рдЦреЬा рд╣ुрдЖ।  рдаीрдХ рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╣рдорд▓ोрдЧ рднी рдпрджि рд╕рдоाрдЬ- рд╡िрд░ोрдзी рд▓ोрдЧों рдХी рдШुреЬрдХिрдпों рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдмुрд░ाрдЗрдпों рд╕े рдбрд░ рдХрд░ рднाрдЧрддे рд░рд╣ेंрдЧे, рдЙрд╕рдХा рд╕ाрдордиा рдирд╣ीं рдХрд░ेंрдЧे рддो рд╣рдо рдЕрд╕рдлрд▓ рд╣ो рдЬाрдпेंрдЧे। рдХिрди्рддु, рд╣рдорд▓ोрдЧ рдПрдХ рдмाрд░ рдпрджि рдХрдорд░ рдХрд╕ рдХрд░ , рдЕрдкрдиे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХी рд╢рдХ्рддि рдФрд░ рдорди рдХे рджृреЭ рд╕ंрдХрд▓्рдк рдХे рд╕ाрде рдЙрдирдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рдиे рдХो рдЙрда рдЦреЬे рд╣ों , рддो рди рдХेрд╡рд▓ рд╣рдо рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╕рдорд╕्рдд рдЕрд╢ुрдн рдмाрддों рдХो рд░ोрдХ рд╕рдХेंрдЧे рдмрд▓्рдХि рдкूрд░े рд╕рдоाрдЬ рдХी рдмाрдЧрдбोрд░ рднी рдЕрдкрдиे рд╣ाрдеों рдоें рд▓े рд╕рдХेंрдЧे।  рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рдЙрдирдХी рдорд╣ाрди рд╢िрдХ्рд╖ाрдУं рдХो рднाрд░рдд рдХे рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд╕ाрдордиे рд░рдЦ рджेрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рдпрджि рд╕рднी рдпुрд╡ा рд╕ंрдЧрдаिрдд рд╣ोрдХрд░ рдк्рд░рдпрдд्рдирд╢ीрд▓ рд╣ो рдЬाрдпें рддो рд╡े рди рдХेрд╡рд▓ рд╕рдоाрдЬ рдХी рдмुрд░ाрдЗрдпों рдХो рд╣ी рджूрд░ рдХрд░ рд╕рдХेंрдЧे , рдмрд▓्рдХि рджेрд╢ рдХो рднी рдпрдеाрд░्рде рд░ूрдк рд╕े рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░ाрдХрд░ рдПрдХ рдирдП рдФрд░ рдорд╣ाрди рднाрд░рдд рдХा рдкुрдирд░्рдиिрд░्рдоाрдг рднी рдХрд░ рд╕рдХेंрдЧे। рдЕрддः рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рдХे рд╕рднी рдиाрдЧрд░िрдХों рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рдФрд░ рдЙрдирдХा рд╕рд░्рд╡ांрдЧीрдг рд╡िрдХाрд╕ рд╣ी рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै। рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХी рд╡рд░्рддрдоाрди рджрд╢ा рдоें рд╕ुрдзाрд░ рддрдеा рд╕рдорд╕्рдд рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХрд╖्рдЯों рд╕े рдоुрдХ्рддि рдмрд╣ुрдд рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै , рдХिрди्рддु рдЙрд╕ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп  рдХो рдХेрд╡рд▓ рдХुрдЫ рд╡िрдХाрд╕ाрдд्рдордХ рдХाрд░्рдп, рд░ाрд╣рдд рдФрд░ рдкुрдирд░्рд╡ाрд╕ рдХाрд░्рдп рдпा рд╕ाрдзाрд░рдг рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХी рд╢िрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рдЖрд▓ोрдХ рдоें рд╣рдо рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рджेрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рд╣рдорд▓ोрдЧ рдпрджि рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХे рд▓िрдП- рдЕрдкрдиी рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рджिрд╡्рдпрддा [рдкूрд░्рдгрддा рдпा рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा] рдХो рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП; рдХेрд╡рд▓ рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рд╕ुрди्рджрд░ рд░ूрдк рд╕े рдЧрдаिрдд рдХрд░ें, рдФрд░  рд╕ंрдЧрдаिрдд рд╣ोрдХрд░ рдХाрд░्рдп рдХрд░ें, рддрднी рд╣рдо рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдХा рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдХрд▓्рдпाрдг рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। 
=====================
 
4.

 ЁЯФ▒ЁЯЩПрд╕ंрдШीрдп рдПрдХрддा рдФрд░  рдиेрддृрдд्рд╡  рдХी  рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा !ЁЯФ▒ЁЯЩП

[The Need of Organizational unity and Leadership] 

 [ЁЯФ▒1. >>>рдХрд▓िрдпुрдЧ рдоें рд╕ंрдШीрдп рдПрдХрддा (Federal unity) рд╣ी рдмрд▓ рд╣ै  
[Unity is strength in Kali Yuga- рдХрд▓िрдпुрдЧ рдоें рд╕ंрдШीрдп рдПрдХрддा рдпा рд╕ांрдЧрдардиिрдХ рдПрдХрдд्рд╡ (Organizational Unity) рд╣ी рд╢рдХ्рддि (рдмрд▓ рдпा рдИрд╢्рд╡рд░рдд्рд╡-power) рд╣ै।]
рдорд╣рд░्рд╖ि  рд╡ेрджрд╡्рдпाрд╕ рдХी рдПрдХ рд╡िрдЦ्рдпाрдд рдЙрдХ्рддि рд╣ै - 
  
рдд्рд░ेрддाрдпां рдоंрдд्рд░рд╢рдХ्рддिрд╢्рдЪ, рдЬ्рдЮाрдирд╢рдХ्рддिः  рдХृрддे рдпुрдЧे।
 рдж्рд╡ाрдкрд░े рдпुрдж्рдз-рд╢рдХ्рддिрд╢्рдЪ, рд╕ंрдШे рд╢рдХ्рддि рдХрд▓ौ рдпुрдЧे।।

-рдд्рд░ेрддा рдпुрдЧ рдоें рдорди्рдд्рд░ рд╢рдХ्рддि, рд╕рдд्рдпрдпुрдЧ рдоें рдЬ्рдЮाрди рд╢рдХ्рддि рддрдеा рдж्рд╡ाрдкрд░ рдоें рдпुрдж्рдз рд╢рдХ्рддि рдк्рд░рдоुрдЦ рдмрд▓ рдеा, рдХिрди्рддु рдХрд▓िрдпुрдЧ рдоें рд╕ंрдШीрдп рдПрдХрддा рд╣ी рдмрд▓  (рдИрд╢्рд╡рд░рдд्рд╡ -power) рд╣ै !! 
       рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рддो рд╕ंрдШрдЯрдиाрдд्рдордХ рдХौрд╢рд▓  рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдкрд░ рд╣ी рдоुрдЧ्рдз рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдкाрд╢्рдЪрдд्рдп рдЬрдЧрдд рдХे рд╕ंрдШрдЯрдиाрдд्рдордХ рдХौрд╢рд▓ (organizational skills) рдХी рдЕрдд्рдпрди्рдд рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХी рд╣ै। рдпрдж्рдпрдкि рд╡े рдк्рд░ाрдЪीрди рднाрд░рдд рдХे рд╕ंрдШों (рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рдмौрдж्рдз рд╕ंрдШों) рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдФрд░ рдХрдоिрдпों рд╕े рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рдкрд░िрдЪिрдд рдеे। рдлिрд░ рднी рди рдХेрд╡рд▓ рдЬрдирд╕ाрдзाрд░рдг рдХे рджुःрдЦ-рдХрд╖्рдЯों рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП, рдмрд▓्рдХि рдЙрди्рд╣ें рд╕рд╣ी рджिрд╢ा рдоें рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рднी рд╡े 'рд╕ंрдШ рднाрд╡рдиा' рд╕े рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХे рдкрдХ्рд╖рдзрд░ рдеे। рд╡े рдпрд╣ рдЬाрдирддे рдеे рдХि рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдХे рдЖрдо рд▓ोрдЧों рдоें рдХिрд╕ी рднी рд╕ंрдЧрдаिрдд рдк्рд░рдпाрд╕ рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдХे рд▓िрдП рдоिрд▓рдЬुрд▓ рдХрд░ рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХी рднाрд╡рдиा рдХा рдШोрд░ рдЕрднाрд╡ рд╣ै।  [рд╣ृрджрдп рдХी рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдФрд░ рдк्рд░ेрдо (рдЖрдд्рдоा рдХी рд╢рдХ्рддि) рдХो рдорди рдФрд░ рд╢рд░ीрд░ рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рдиे рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा-3H рд╡िрдХाрд╕ рдХे 5 рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा (рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг) рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рднी рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рд╕ंрдЧрдарди рдмрдиाрдХрд░ рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХे рдкрдХ्рд╖рдзрд░ рдеे।]
         резрез рдЬुрд▓ाрдИ резреорепрек рдХे рдкрдд्рд░ рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдеा, ' рд╕ंрдЧрдарди рдХी рд╢рдХ्рддि (organizational skillsрдХा  рд╣рдоाрд░ी рдк्рд░рдХृрддि рдоें рдкूрд░्рдгрддрдпा рдЕрднाрд╡ рд╣ै , рдЙрд╕рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा।' рдлिрд░ рд╕ूрдд्рд░ाрдд्рдордХ рд░ूрдк рд╕े рдЬोреЬ рджेрддे рд╣ैं - `рдЗрд╕рдХा рд╕рдмрд╕े рдмреЬा рд░рд╣рд╕्рдп рд╣ै -рдИрд░्рд╖्рдпा рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ोрдиा।'.....рдПрдХ рд╕рдоिрддि (Vedanta society) рдХो рд╕ंрдЧрдаिрдд рдХрд░ो рдЬिрд╕рдХे рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╣ोрддे рд░рд╣ें। рдФрд░ рдЬрд╣ाँ рддो рд╣ो рд╕рдХे , рдЗрд╕рдХे рдмाрд░े рдоें рдоुрдЭे (рд░рдЬिрд╕्рдЯрд░्рдб рдСрдлिрд╕ рдХे рдХेंрдж्рд░ीрдп рд╕рдЪिрд╡ рдпा 'C-IN-C рдирд╡рдиीрджा' рдХो) рд░िрдкोрд░्рдЯ рднेрдЬрддे рд░рд╣ो। "
["The faculty of organisation is entirely absent in our nature, but this has to be infused. The great secret is — absence of jealousy." . . . You must organise a society which should regularly meet, and write to me about it as often as you can." (letter to ALASINGA, 11th July, 1894.)]  
 рд╡े рдЦेрдж рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं - " рддुрдо рддीрд╕ рдХрд░ोреЬ рдордиुрд╖्рдп (рдЖрдЬ 130 рдХрд░ोреЬ рдордиुрд╖्рдп) рдЕрдкрдиी-рдЕрдкрдиी рд╕ंрдХрд▓्рдк рд╢рдХ्рддि рдХो рдПрдХ рджूрд╕рд░े рд╕े рдкृрдердХ рдХिрдпे рд░рд╣рддे рд╣ो।" рдпрд╣ाँ рд╣рдо рд▓ोрдЧ рд╕्рдорд░рдг рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि 1967 рдоें рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рд╕े рд╣ी, рдЗрд╕рдХे 'рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо' рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╣рдорд▓ोрдЧ рдХрд╣рддे рдЖрдпे рд╣ैं -" рдпрджि рднाрд░рдд рдХो рдорд╣ाрди рдмрдиाрдиा рд╣ै, рдЙрд╕рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рдЙрдЬ्рдЬ्рд╡рд▓ рдмрдиाрдиा рд╣ै , рддो рдЗрд╕рдХे рд▓िрдпे рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рд╕ंрдЧрдардиाрдд्рдордХ рдПрдХрддा рдХी, (рдоाрдирд╕िрдХ рдФрд░ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ) рд╢рдХ्рддि рд╕ंрдЪрдпрди рдХी рдФрд░ рдмिрдЦрд░ी рд╣ुрдИ рд╕ंрдХрд▓्рдкрд╢рдХ्рддि  рдХो рдПрдХрдд्рд░ рдХрд░ рдЙрд╕рдоें рд╕рдорди्рд╡рдп рд▓ाрдиे рдХी। " рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рд╕ंрдШрдЧीрдд (Anthem) рдоें рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдЗрди рд╢рдм्рджों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै -" рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж рд╕ंрд╣िрддा (рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдоें рднी рд╣ै) рдХी рдПрдХ рд╡िрд▓рдХ्рд╖рдг рдЛрдЪा рдпाрдж рдЖ рдЧрдпी, рдЬिрд╕рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै , рддुрдо рд╕рдм рд▓ोрдЧ рдПрдХ рдорди рд╣ो рдЬाрдУ, рд╕рдм рд▓ोрдЧ рдПрдХ рд╣ी рд╡िрдЪाрд░ рдХे рдмрди рдЬाрдУ, рджेрд╡рдЧрдг  рдордиुрд╖्рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдкूрдЬे рдЧрдпे рдХि рд╡े рдПрдХрдЪिрдд्рдд рдеे -рдПрдХ рдорди рд╣ो рдЬाрдиा рд╣ी рд╕рдоाрдЬ рдЧрдарди рдХा рд░рд╣рд╕्рдп рд╣ै।"
[рдпा `рдПрдХ рдорди -рдПрдХ рдк्рд░ाрдг рд╣ो рдЬाрдиा ' рд╣ी рд╕ांрдЧрдардиिрдХ рдПрдХрддा (organizational unity/integration skills) рдХा рдХौрд╢рд▓ рд╣ै !)    

 рд╡े рдЦेрдж рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं - " рддुрдо рддीрд╕ рдХрд░ोреЬ рдордиुрд╖्рдп (рдЖрдЬ 130 рдХрд░ोреЬ рдордиुрд╖्рдп) рдЕрдкрдиी-рдЕрдкрдиी рд╕ंрдХрд▓्рдк рд╢рдХ्рддि рдХो рдПрдХ рджूрд╕рд░े рд╕े рдкृрдердХ рдХिрдпे рд░рд╣рддे рд╣ो।" рдпрд╣ाँ рд╣рдо рд▓ोрдЧ рд╕्рдорд░рдг рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि 1967 рдоें рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рд╕े рд╣ी, рдЗрд╕рдХे 'рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо' рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╣рдорд▓ोрдЧ рдХрд╣рддे рдЖрдпे рд╣ैं -" рдпрджि рднाрд░рдд рдХो рдорд╣ाрди рдмрдиाрдиा рд╣ै, рдЙрд╕рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рдЙрдЬ्рдЬ्рд╡рд▓ рдмрдиाрдиा рд╣ै , рддो рдЗрд╕рдХे рд▓िрдпे рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рд╕ंрдЧрдардиाрдд्рдордХ рдПрдХрддा рдХी, (рдоाрдирд╕िрдХ рдФрд░ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ) рд╢рдХ्рддि рд╕ंрдЪрдпрди рдХी рдФрд░ рдмिрдЦрд░ी рд╣ुрдИ рд╕ंрдХрд▓्рдкрд╢рдХ्рддि  рдХो рдПрдХрдд्рд░ рдХрд░ рдЙрд╕рдоें рд╕рдорди्рд╡рдп рд▓ाрдиे рдХी। " рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рд╕ंрдШрдЧीрдд (Anthem) рдоें рднी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдЗрди्рд╣ीं рд╢рдм्рджों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै -" рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж рд╕ंрд╣िрддा (рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдоें рднी рд╣ै) рдХी рдПрдХ рд╡िрд▓рдХ्рд╖рдг рдЛрдЪा рдпाрдж рдЖ рдЧрдпी, рдЬिрд╕рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै , рддुрдо рд╕рдм рд▓ोрдЧ рдПрдХ рдорди рд╣ो рдЬाрдУ, рд╕рдм рд▓ोрдЧ рдПрдХ рд╣ी рд╡िрдЪाрд░ рдХे рдмрди рдЬाрдУ, рджेрд╡рддा рдордиुрд╖्рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдкूрдЬे рдЧрдпे рдХि рд╡े рдПрдХрдЪिрдд्рдд рдеे -рдПрдХ рдорди рд╣ो рдЬाрдиा рд╣ी рд╕рдоाрдЬ рдЧрдарди рдХा рд░рд╣рд╕्рдп рд╣ै।"[рдпा рдПрдХ рдорди -рдПрдХ рдк्рд░ाрдг рд╣ो рдЬाрдиा рд╣ी рд╕ांрдЧрдардиिрдХ рдПрдХрддा (organizational unity/integration skills) рдХा рдХौрд╢рд▓ рд╣ै !)    
 ЁЯФ▒2.>>рд▓ोрдХोрдХ्рддि рд╣ै  --'рдиेрддा рдЬрди्рдордЬाрдд рд░ूрдк рд╕े рдкैрджा рд╣ोрддे рд╣ैं - рдмрдиाрдпे рдирд╣ीं рдЬाрддे' - рдЗрд╕  рдХрдерди рдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп рдпрд╣ी  рд╣ै  рдХि рд╕рд╣ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдиेрддृрдд्рд╡ рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░рдиा рдмреЬा рдХрдаिрди рд╣ै। рд╣рдоेрд╢ा рдкрд╣рд▓े рджाрд╕ рдмрдирдиा (рдЬрдирддाрдЬрдиाрд░्рджрди рдХा рд╕ेрд╡рдХ рдмрдирдиा) рд╕ीрдЦो рдФрд░ рдлिрд░ рддुрдо рдиेрддा рдмрдирдиे рдХे рдпोрдЧ्рдп рд╣ो рдЬाрдУрдЧे।
The saying --'Leaders are born and not made'  indicates  that the right type of leadership is difficult to acquire.]
          рдЗрд╕ рд░рд╣рд╕्рдп рдХो рд╕рдордЭ рд▓ेрдиे рдХे рдмाрдж (рдЕрд░्рдеाрдд рд╕ंрдЧрдардиाрдд्рдордХ рдПрдХрддा рдоें рд╣ी рдмрд▓ рд╣ै- рд╕ंрдШे рд╢рдХ्рддि рдХрд▓ौ рдпुрдЧे। рдХे рд░рд╣рд╕्рдп рдХो рд╕рдордЭ рд▓ेрдиे рдХे рдмाрдж) , рдХिрд╕ी рднी рд╕ंрдЧрдарди рдХे рдлрд▓рдиे-рдлूрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП рдЬो рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╡рд╕्рддु рд╣ै рд╡рд╣ рд╣ै - рдХुрд╢рд▓ рдиेрддृрдд्рд╡ ! рдХिрди्рддु рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдРрд╕ा рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै рдХि " рдиेрддा рдЬрди्рдордЬाрдд рдкैрджा рд╣ोрддा рд╣ै, рдиेрддा рдмрдиाрдпा рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддा। " рд▓ेрдХिрди, рдпрд╣ рдЙрдХ्рддि рдХिрд╕ рдмाрдд рдХी рдУрд░ рдЗрд╢ाрд░ा рдХрд░рддी рд╣ै ? рдпрд╣ рдЗрд╕ी рдмाрдд рдкрд░ рдЬोрд░ рджेрддी рд╣ै рдХि рд╕рд╣ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдиेрддृрдд्рд╡-рдХ्рд╖рдорддा рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░рдиा рдмрд╣ुрдд рдХрдаिрди рдХाрд░्рдп рд╣ै।  (рдиेрддा, рдЬीрд╡рдирдоुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдпा рдЬрдирддा-рдЬрдиाрд░्рджрди рдХा рд╕ेрд╡рдХ рдмрдирдиा рдмрд╣ुрдд рдХрдаिрди рд╣ै।) рдЕрдЧрд░ рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рдпрд╣ рджाрд╡ा рдХрд░े рдХि- ' рдоैं рдиेрддा (рдЧुрд░ु, рдЬीрд╡рдирдоुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ, рдкैрдЧрдо्рдмрд░, рдЬрдирддा-рдЬрдирддाрдЬрдиाрд░्рджрди рдХा рд╕ेрд╡рдХ) рдмрдирдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ।' [рдкрд░рди्рддु рдЙрд╕рдХा рдЕрдкрдиा рдЪрд░िрдд्рд░ рдпрджि рдиिрд░्рдоिрдд рди рд╣ुрдЖ рд╣ो (рдкूрдЬा рд╕िंрдШрд▓)], рддो рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рдиेрддृрдд्рд╡ рдХ्рд╖рдорддा (mettle-рд╢ूрд░рддा) рдХो рддुрд░рди्рдд рд╕ाрдмिрдд рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиाрдо-рдпрд╢ рдХी рдРрд╖рдгा рд╕े рдмрдЪрдиे рдХी рдЪेрддाрд╡рдиी рджेрддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं , " рдпрджि рддुрдо рддुрдЪ्рдЫ рд╡िрд╖рдпों рдХो рд▓ेрдХрд░ ' рддू -рддू , рдоैं -рдоैं ' -рдХрд░ोрдЧे , рдЭрдЧреЬे рдФрд░ рдкाрд░рд╕्рдкрд░िрдХ рд╡िрд░ोрдз рднाрд╡ рдХो рдмреЭाрдУрдЧे , рддो рд╕рдордЭ рд▓ो рдХि рддुрдо рдЙрд╕ рд╢рдХ्рддि рд╕ंрдЪрдпрди (3H рд╡िрдХाрд╕) рд╕े рджूрд░ рд╣рдЯрддे рдЬाрдУрдЧे , рдЬिрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рднाрд░рдд рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рдмрдирдиे рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। .... рдЗрд╕рд▓िрдП рдпे рд╕рдм рдорддрднेрдж рдХे рдЭрдЧреЬे рдПрдХрджрдо рдмрди्рдж рд╣ो рдЬाрдиे рдЪाрд╣िрдпे। " рд╡े рдЖрдЧे рдХрд╣рддे рд╣ैं , " рд╣рд░ рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЖрдЬ्рдЮा рджेрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै рдкрд░ рдЖрдЬ्рдЮा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХोрдИ рднी рддैрдпाрд░ рдирд╣ीं рд╣ै। рдкрд╣рд▓े , рдЖрджेрд╢ рдкाрд▓рди рдХрд░рдиा рд╕ीрдЦो , рдЖрджेрд╢ рджेрдиा рдлिрд░ рд╕्рд╡рдпं рдЖ рдЬाрдпेрдЧा। рд╣рдоेрд╢ा рдкрд╣рд▓े рджाрд╕ рд╣ोрдиा рд╕ीрдЦो , рддрднी рддुрдо рд╕्рд╡рдпं рдЧुрд░ु рдпा рдиेрддा рд╣ोрдиे рдпोрдЧ्рдп рдмрди рд╕рдХोрдЧे। рдпрджि рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╡рд░िрд╖्рда рддुрдо्рд╣ें рдЗрд╕ рдмाрдд рдХी рдЖрдЬ्рдЮा рджें рдХि рддुрдо рдирджी рдоें рдХूрдж рдкреЬो рдФрд░ рдПрдХ рдордЧрд░рдордЪ्рдЫ рдХो рдкрдХреЬ рд▓ाрдУ , рддो рддुрдо्рд╣ाрд░ा рдХрд░्рддрд╡्рдп рдпрд╣ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рдкрд╣рд▓े рддुрдо рдЖрдЬ्рдЮा рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░ो рдФрд░ рдлिрд░ рдХाрд░рдг рдкूрдЫो। рднрд▓े рд╣ी рддुрдо्рд╣ें рджी рд╣ुрдИ рдЖрдЬ्рдЮा рдаीрдХ рди рдк्рд░рддीрдд рд╣ो, рдкрд░рди्рддु рдлिрд░ рднी рддुрдо рдкрд╣рд▓े рдЙрд╕рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░ो рдФрд░ рдлिрд░ рдк्рд░рддिрд╡ाрдж рдХрд░ो। рдпрджि рд╕ंрдЧрдарди рдХे рдЕрдиुрдпाрдпिрдпों рдоें рдЧुрд░ुрдЬрдиों рдХी рдЖрдЬ्рдЮा рдХो рд╢िрд░ोрдзाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХी рднाрд╡рдиा рди рд░рд╣े рддो рд╕ंрдЧрдардиाрдд्рдордХ рдПрдХрддा рдХी рд╢рдХ्рддि рдХोрдИ рдХेрди्рдж्рд░ीрдХрд░рдг рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं। рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╢рдХ्рддिрдпों рдХे рдЗрд╕ рдХेंрдж्рд░ीрдХрд░рдг рдХे рдмिрдиा рдХोрдИ рдорд╣ाрди рдХाрд░्рдп рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। '
[ЁЯФ▒3.>>'рдЕрдЧрд░ рддुрдо рд╕рдлрд▓ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рддो рдкрд╣рд▓े рдЕрд╣ं рдХा рдиाрд╢ рдХрд░ рдбाрд▓ो ! рд╣рдоेрд╢ा рдкрд╣рд▓े рджाрд╕ (рдЕрдкрдиे рдиेрддा рдирд╡рдиी рджा рдХा рдЕрдиुрдпाрдпी) рдмрдирдиा рд╕ीрдЦो рдФрд░ рдлिрд░ рддुрдо рдиेрддा рдмрдирдиे рдХे рдпोрдЧ्рдп рд╣ो рдЬाрдУрдЧे।(рдЕрд░्рдеाрдд рд╡्рдпрд╖्рдЯि рдЕрд╣ं рдХो рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХे рдоाрддृрд╣ृрджрдп рдХे рд╕рд░्рд╡рд╡्рдпाрдкी 'рд╡िрд░ाрдЯ рдоैं' рд░ूрдкाрди्рддрд░िрдд рдХрд░ рд▓ो।)    
 ["Kill self first if you want to succeed. Always first learn to be a slave (a follower of your leader Navani Da) and then you will be able to become a leader. (i.e. able to transform the individual ego into the omnipresent 'Virat Main' of Mother Jagadamba's mother heart.)]
      рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рд╢рдм्рдж рдмреЬे рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ैं рддрдеा рдЗрдирдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХрд░рдиे рдХी рднी рдХोрдИ рдЬрд░ूрд░рдд рдирд╣ीं рдкреЬрддी। рд╡े рд╕ीрдзे-рд╕ीрдзे рдХрд╣рддे рд╣ैं , " рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЖрд▓рд╕ी рд╣ैं, рдПрдХрдЬुрдЯ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं , рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рд╕े рдк्рд░ेрдо рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं , рдмреЬे рд╕्рд╡ाрд░्рдеी рд╣ैं , рд╣рдо рддीрди рдордиुрд╖्рдп рднी рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рд╕े рдШृрдгा рдХिрдпे рдмिрдиा, рдИрд░्рд╖्рдпा рдХिрдпे рдмिрдиा , рдПрдХрдд्рд░ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддे। рдЗрд╕рд▓िрдП рдпрджि рддुрдо рд╕рдлрд▓ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ो рддो рдкрд╣рд▓े 'рдЕрд╣ं ' рдХा рдиाрд╢ рдХрд░ рдбाрд▓ो। рддुрдо рдЕрдкрдиे рднाрдЗрдпों рдХा рдиेрддा рдмрдирдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдордд рдХрд░ो , рдмрд▓्рдХि рдЙрдирдХे рд╕ेрд╡рдХ рд╣ी рдмрдиे рд░рд╣ो। рдХрднी рднी рджूрд╕рд░ों рдХा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдпा рд╢ाрд╕рди рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдирд╣ीं рдХрд░ो। рд╕рднी рдХे рд╕ेрд╡рдХ рдмрдиे рд░рд╣ो। рд╢ाрд╕рдХ рдмрдирдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдордд рдХрд░ो। рд╕рдмрд╕े рдЕрдЪ्рдЫा рд╢ाрд╕рдХ рд╡рд╣ рд╣ै , рдЬो рдЕрдкрдиे рдХो рд╕рднी рдХा рд╕ेрд╡рдХ рд╕рдордЭрддा рд╣ै , рдЬो рдЕрдЪ्рдЫी рд╕ेрд╡ा рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ैं। " рдпрджि рд╣рдо рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдоें рдХाрдо рдХрд░рдиा рдФрд░ рд╕рдлрд▓ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рддो рд╣рдоें рдЗрди рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдЕрд╡рд╢्рдп рд╕ुрдирдиा рд╣ोрдЧा , рдЗрд╕ рдкрд░ рдЪिंрддрди-рдордирди рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा рдФрд░ рдЗрди рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдЖрдд्рдорд╕ाрдд рдХрд░ рд▓ेрдиा рд╣ोрдЧा। рддрдеा рдЕрдкрдиी рдиेрддृрдд्рд╡- рдХ्рд╖рдорддा рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рднी рдЗрди्рд╣ीं рд╢िрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा , рддाрдХि рдЬो рд▓ोрдЧ рдЕрднी рдЗрд╕ рд╕ंрдЧрдарди рд╕े рдЬुреЬ рд░рд╣े рд╣ैं , рдЙрди рднाрд╡ी рдиेрддाрдУं рдХो рднी рддुрдо्рд╣ाрд░े рдЬीрд╡рди рд╕े рдЙрдЪिрдд рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो ! рдЕрдЧрд░ рдЗрд╕ рд╕ंрдЧрдарди рдХे рд╡рд░िрд╖्рда рдиेрддाрдУं рдоें рд╣ी рдЗрди рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдЧुрдгों рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ोрдЧा рддो рдЙрдирдХे рдкीрдЫे рдЪрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рд▓ोрдЧ рднी рдЗрд╕ рдоूрд▓ рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдХाрд░्рдп рдХे рдорд░्рдо рдХो рдирд╣ीं рд╕рдордЭ рдкाрдПंрдЧे , рдФрд░ рд╣рдоाрд░ा рдЬो рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै - рднाрд░рдд рдХा рдХрд▓्рдпाрдг , рдЙрд╕ рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╕िрдж्рдз рдирд╣ीं рд╣ोंрдЧे।рдЕрддрдПрд╡, рдЗрд╕ рд╕рдордп рдЬो рд▓ोрдЧ рдиेрддृрдд्рд╡ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं , рдЙрди्рд╣ें рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рдмुрдиिрдпाрджी рдЧुрдгों рдХो рдЕрд╡рд╢्рдп рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП , рд╕ाрде рд╣ी рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдмाрддों рдкрд░ рднी рдз्рдпाрди рджेрдиा рдЪाрд╣िрдП :
 [ЁЯФ▒4.>>Leader must cultivate these basic things :
*рдХोрдИ рдЕрд╣ंрдХाрд░ рдирд╣ीं рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдпे (No egoism.)
 - рдпрд╣ाँ рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा  'рдЕрд╣ं' рдирд╣ीं рд░рдЦрдиा рдЪाрд╣िрдП, рдиिрдЬी рд▓ाрдн рдкाрдиे рдпा рдиाрдо-рдпрд╢ рдХी рдХाрдордиा рдирд╣ीं рд░рдЦрдиी рдЪाрд╣िрдП। рд╣рдоेрд╢ा рдЖрджрд░्рд╢ рдХो рдз्рдпाрди рдоें рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рд╢ाрди्рдд рдорди рд╕े [рдоाрдеा рдЧрд░्рдо рдХिрдпे рдмिрдиा ] рд╡िрд╡ेрдХрдкूрд░्рдг рдиिрд░्рдгрдп рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЕрдкрдиे рднीрддрд░ рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдХो рдХрднी рдорд░рдиे рдирд╣ीं рджेрдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╣рдоेрд╢ा рдПрдХ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдмрдиे рд░рд╣рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЕрдиुрднрд╡ рд╕े рдХुрдЫ рди рдХुрдЫ рд╕ीрдЦрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рд╕рднी рдХो рдорди, рд╡рдЪрди рдФрд░ рдХрд░्рдо рд╕े рдЕрд╡рд╢्рдп рдкрд╡िрдд्рд░ рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдкрд╣рд▓े рдХाрдоिрдиी-рдХांрдЪрди рдоें рдЖрд╕рдХ्рддि рдХा рд╕्рд╡рдпं рдд्рдпाрдЧ рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рд╣ी рджूрд╕рд░ों рд╕े рдЗрд╕рдХे рдЕрдиुрдХрд░рдг рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдП। рджूрд╕рд░ों рдХो рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХा рдЖрджेрд╢ рджेрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े , рдЙрд╕े рд╕्рд╡рдпं рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे।               
       рдЬрдмрддрдХ рджूрд╕рд░े рд▓ोрдЧ рддुрдо्рд╣ें рдЕрдкрдиा рдиेрддा рди рдмрдиाрдпें рддुрдо्рд╣ें рдПрдХ рдЕрдиुрдпाрдпी рдпा рд╢िрд╖्рдп рдХी рддрд░рд╣ рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХे рдорди рдоें рдпрд╣ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рд╡рд╣ рдиेрддा рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै рддрдеा рдЙрд╕े рдПрдХ рдиेрддा рдХे рдЧुрдгों рдХो рднी рдЕрд╡рд╢्рдп рдЖрдд्рдорд╕ाрдд рдХрд░рддे рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЬрдм рдХрднी рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ो рдЕрд╡рд╢्рдп рдЖрдЧे рдЖрдиा рдЪाрд╣िрдП , рдХिрди्рддु рдиेрддा рдмрдирдиे рдХी рдЬрд▓्рджрдмाрдЬी рдирд╣ीं рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдпे। рдХिрди्рддु, рдЗрд╕ рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдЗंрддрдЬाрд░ рдоें рд╣ी рдирд╣ीं рдмैрдаे рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рдоुрдЭрд╕े рддो рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХी рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ी рдЙрдаाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрд╕ी рдиे рдХुрдЫ рдХрд╣ा рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ै। рдЕрдкрдиे рд╣्рд░рджрдп рдХो рдЗрддрдиा рдиिрд░्рдорд▓ рдФрд░ рдиिрд╖्рдХрдкрдЯ рдмрдиा рд▓ो рдХि рддुрдо рдЬो рдХुрдЫ рднी рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ो , рд╡рд╣ рддुрдо рдкूрд░े рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХे рд╕ाрде рдЗрд╕ рдЖंрджोрд▓рди рдХो рдЖрдЧे рдмреЭाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╣ी рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ो , рдХिрд╕ी рдиिрдЬी рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХो рдкाрдиे рдХी рдХाрдордиा рд╕े рдирд╣ीं। рддुрдо्рд╣ें рдЬिрдирдХा рдиेрддृрдд्рд╡ рдХрд░рдиा рд╣ै, рдЕрдкрдиे рдХो рдЙрдирдоें рд╕े рд╣ी рдПрдХ рд╕рдордЭो। рдЕрдкрдиे рдХो рдКँрдЪाрдИ рдкрд░ рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдЙрди्рд╣ें рди рджेрдЦो। 
[ЁЯФ▒4.>>Do not boast that without you nothing will move, but give your due quota for the work you are in.
    рдРрд╕ा рдШрдордг्рдб рдордд рдХрд░ो рдХि рддुрдо्рд╣ाрд░े рдмिрдиा рдпрд╣ рд╕ंрдЧрдарди рдЖрдЧे рдмреЭ рдирд╣ीं рд╕рдХрддा ; рд▓ेрдХिрди рдЬिрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो рддुрдо्рд╣ें рд╕ौंрдкा рдЧрдпा рд╣ै рдЙрд╕рдоें рдЕрдкрдиे рдХो рдЦрдкा рджो। рдЬो рдЕрд╕рдд्рдп рд╣ै рдФрд░ рдиैрддिрдХ рдирд╣ीं рд╣ै , рдЙрд╕рдХे рд╕ाрде рд╕рдордЭौрддा рдирд╣ीं рдХрд░ो। рдХрднी рдЭूрда рди рдмोрд▓ो। рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдкрд░िрдпोрдЬрдиा рдХा рдХाрд░्рдп рдпрджि рдЙрди рдЖрджрд░्рд╢ों рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рдЕрдиुрдХूрд▓ рдирд╣ीं рд╣ै , рдЬिрд╕े рддुрдордиे рдкूрд░्рд╡рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░ рд░рдЦा рд╣ै , рддो рд╡े рдмिрд▓्рдХुрд▓ рддुрдЪ्рдЫ рд╣ी рдирд╣ीं рдЕрдкрдоाрдирдЬрдирдХ рднी рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд╕рджैрд╡ рдпाрдж рд░рдЦो рдХि рддुрдо рдЬैрд╕ा рдХрд░ोрдЧे , рджूрд╕рд░े рднी рдЙрд╕ी рдХा рдЕрдиुрдХрд░рдг рдХрд░ेंрдЧे। рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╡िрдЪाрд░ों рдФрд░ рдХाрд░्рдпों рдоें рдПрдХрд░ूрдкрддा рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП। рдХोрдИ рднी рдкрд░िрдпोрдЬрдиा рд╡िрд╡ेрдХрдкूрд░्рд╡рдХ рдФрд░ рджूрд░рджрд░्рд╢िрддा рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдмрдиाрдиी рдЪाрд╣िрдП। рдЬोрд╢ीрд▓ा рд╣ोрдиा рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ै , рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕рдХा рджिрдЦाрд╡ा рдпा рдЖрдбрдо्рдмрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЕрдкрдиी рднाрд╖ा, рд╡िрдЪाрд░ рдФрд░ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рд░рдЦрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рджूрд╕рд░ों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрд░рдгाрд╕्рдкрдж рдмрдиाрдУं। [рддुрдорд╕े рдоिрд▓рдиे рдХे рдмाрдж рджूрд╕рд░ों рдХो рдРрд╕ा рд▓рдЧрдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рддुрдорд╕े рдоिрд▓рдХрд░ рдЙрдирдХा рдЬीрд╡рди рдзрди्рдп рд╣ो рдЧрдпा। -рдЬрдирдмीрдШा рдХैрдо्рдк ]   
 [ЁЯФ▒5. >>Be clean in money matters.
 рд╕ंрдЧрдарди рдХे рдЖрдп-рд╡्рдпрдп рдХे рдоाрдорд▓े рдоें рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕ाрдл-рд╕ुрдерд░ा рд░рд╣рдиे рдХे рд▓िрдП рддुрдо्рд╣ें рдЪрд░िрдд्рд░ рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдХ्рд╖рдорддा рджोрдиों рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдП। рдЗрд╕ी рдХिрд╕ी рдоें рдХोрдИ рдПрдХ рд╣ी рдЧुрдг рд╣ै , рддो рд╡рд╣ рдиेрддा рдирд╣ीं рдмрди рд╕рдХрддा। рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдкूрд░्рд╡ाрдЧ्рд░рд╣ рд╕े рдкीрдЫा рдЫुреЬा рд▓ो। рдмिрдиा рдорд╢ीрди рдмрдиे рдиिрдпрдоाрдиुрд╡рд░्рддी рдмрдиो। рдпрдеेрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рдмोрд▓ो рдкрд░ рд╡ाрдЪाрд▓ рдордд рдмрдиो। 
         рдпрджि рдЧुрдг рддुрдордоें рдЕрдиुрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ों , рддрдм рдиेрддा рдмрдирдиे рдХी рд╣реЬрдмреЬी рдордд рдХрд░ो। рдкрд╣рд▓े рдЗрди рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рд╕рдордЭो , рдЗрди рдкрд░ рдЪिंрддрди -рдордирди рдХрд░ो , рдФрд░ рдЗрди рдЖрджрд░्рд╢ों рдХो рдЪрд░िрдд्рд░рдЧрдд рдмрдиा рд▓ो। рд╕рдордп рдЖрдиे рдкрд░ рддुрдо्рд╣ें рднी рдХрдИ рд▓ोрдЧों рдХा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। рдкрд╣рд▓े рдЙрд╕ рдХाрдо рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдХो рдпोрдЧ्рдп рддो рдмрдиा рд▓ो। рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХी рд╡ाрдгी рдХा рд╕्рдорд░рдг рдХрд░ो , " рдХाрдо рдХрд░ो, рдпोрдЬрдиाрдУं рдХो рдХाрд░्рдпाрди्рд╡िрдд рдХрд░ो , рдоेрд░े рдмाрд▓рдХों , рдоेрд░े рд╡ीрд░ों , рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рд╕ाрдзु рд╕्рд╡рднाрд╡ рдоेрд░े рдк्рд░िрдп рдЬрдиो  ,рдкрд╣िрдпे рдкрд░ рдЬा рд▓рдЧो, рдЙрд╕ рдкрд░ рдЕрдкрдиे рдХрди्рдзे рд▓рдЧा рджो। рдиाрдо-рдпрд╢ рдЕрдерд╡ा рдЕрди्рдп рддुрдЪ्рдЫ рд╡िрд╖рдпों рдХे рд▓िрдП рдкीрдЫे рдоुреЬрдХрд░ рдордд рджेрдЦो। " 
[ЁЯФ▒6.>>Read Vivekananda carefully and regularly lest you deviate from the path you have chosen to become a Man.
       рдЕंрддिрдо рдФрд░ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдмाрдд рдпाрдж рд░рдЦो - рдЗрд╕ рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдкрд░ рджृреЭ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд░рдЦो, рддрдеा рдЗрд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХा рдЕрдз्рдпрди рдиिрдпрдоिрдд рдФрд░ рдз्рдпाрдирдкूрд░्рд╡рдХ рдХрд░рддे рд░рд╣ो। рдРрд╕ा рди рдХрд░рдиे рдкрд░ рддुрдо рдЕрдкрдиे рдпрдеाрд░्рде рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдХे рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╕े рднрдЯрдХ рднी рд╕рдХрддे рд╣ो। 
      рдЗрди рдкрд░ाрдорд░्рд╢ों рдХो рдкुрдиः-рдкुрдиः рдкреЭो। рдЕрдкрдиी рдбाрдпрд░ी рдоें рдЙрди рдЧुрдгों рдХो рджрд░्рдЬ рдХрд░ो рдЬो рддुрдо्рд╣ाрд░े рднीрддрд░ рд╣ैं , рдФрд░ рдХिрддрдиे рдЕंрд╢ рдоें рд╣ैं।  рдЙрди рдЧुрдгों рдХो рднी рдз्рдпाрди рд╕े рдиोрдЯ рдХрд░ो , рдЬो рддुрдо्рд╣ाрд░े рднीрддрд░ рди рд╣ों। [рдЙрди 12 рджोрд╖ों рдХो рднी рджेрдЦो рдХि рд╡े рдиिрдХрд▓े рдпा рдирд╣ीं ?] рдХिрди्рддु рдиिрд░ाрд╢ рди рд╣ोрдиा , рдЬो рдЧुрдг рддुрдордоें рдирд╣ीं рд╣ैं , рдЙрди рдЧुрдгों рдХो рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░рдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░ो рдФрд░ рдЬो рд╣ैं рдЙрди्рд╣ें рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдмреЭाрдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░ो। рдЫः рдорд╣ीрдиे рдмाрдж рдирдпे рд╕िрд░े рд╕े рдиोрдЯ рдмрдиाрдУ рдФрд░ рдЕрдкрдиी рдк्рд░рдЧрддि рдкрд░ рдиिрд╢ाрди рд▓рдЧाрдУ। рд╕рднी рддुрдорд╕े рдк्рд░ेрдо рдХрд░рдиे рд▓рдЧेंрдЧे , рдФрд░ рдЙрдирд╕े рд╕рдо्рдоाрди рдоिрд▓ेрдЧा , рдПрд╡ं рдХाрд░्рдп рдоें (рдЕрдкрдиी рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рдпा рджिрд╡्рдпрддा рдХो рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХे рдХाрд░्рдп рдоें) рдиिрд░ंрддрд░ рдЖрдирди्рдж рдмрдиा рд░рд╣ेрдЧा। [рдХिрд╕ी рднी рдШрдЯрдиा рд╕े рд╕рди्рддुрд▓рди рдирд╣ीं рдмिрдЧреЬेрдЧा।] рдЗрд╕рдХा рдкрд░िрдгाрдо рдпрд╣ рд╣ोрдЧा рдХि рддुрдо ' рдм्рд░рд╣्рдорддेрдЬ рдФрд░ рдХ्рд╖ाрдд्рд░рд╡ीрд░्рдп ' рджोрдиों рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рддे рдЬाрдУрдЧे рдФрд░ рддрднी рдпрд╣ рд╕ंрдЧрдарди рдЕрдкрдиे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХेрдЧा। рд╣рдоाрд░ा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ ' рддेрдЬрд╕्рд╡ी рдпुрд╡рдХों рдХो рд╕ंрдЧрдаिрдд рдХрд░рдиे рдФрд░ рдЙрдирдХे рд╣्рд░рджрдп рдоें рдоाрддृрднूрдоि рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рд╕ंрддाрдиों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрдо, рд╢рдХ्рддि , рдмрд▓ , рд╕рдд्рдпрдиिрд╖्рдаा , рдИрдоाрдирджाрд░ी , рдд्рдпाрдЧ , рд╕ेрд╡ा , рд╕ाрд╣рд╕ рдЖрджि рдХी рднाрд╡рдиा рдХो рдк्рд░рдЬ्рдЬ्рд╡рд▓िрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдлрд▓ рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा। рддाрдХि рд╣рдоाрд░े рд╕ंрдШрдмрдж्рдз рдк्рд░рдпाрд╕ рд╕े рдПрдХ рдирдпा рдорд╣ाрди рднाрд░рдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ो рд╕рдХे। 
=======================<>=====
" рдиेрддा рдХ्рдпा рдХрднी рдмрдиाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै ? рдиेрддा рдЬрди्рдордЬाрдд рд░ूрдк рд╕े рдкैрджा рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕рдордЭрддे рд╣ो ? рдФрд░ рдлिрд░ рдПрдХ рдиेрддा (рдЬीрд╡рдирдоुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ,рдкैрдЧрдо्рдмрд░, C-IN-C рдирд╡рдиीрджा) рдХी рднूрдоिрдХा рдиिрднाрдиा рдмреЬा рдХрдаिрди рдХाрдо рд╣ै। рд╕्рд╡рдпं рдХो рджाрд╕ों рдХा рджाрд╕ 'рджाрд╕рд╕्рдп рджाрд╕ः' --рд╕рдордЭрддे рд╣ुрдП рд╣рдЬाрд░ों рдЖрджрдоिрдпों рдХा рдорди рд░рдЦрдиा рдкреЬрддा рд╣ै। рдЬрдм рдИрд░्рд╖्рдпा рдФрд░ рд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рдЬрд░ा рд╕ी рднी рди рд╣ो [Leader = 0% selfishness and jealousy], рддрднी рддुрдо рдиेрддा рдмрди рд╕рдХрддे рд╣ो। рдкрд╣рд▓े рддो -by birth, рдЬрди्рдордЬाрдд рдлिрд░ рдкूрд░्рдгрддः рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдеी (100% Unselfishness) рд╣ो, рддрднी рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рдиेрддा рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕рдм рдХुрдЫ рдаीрдХ рдаीрдХ рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै , рд╕рдм рдаीрдХ рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा। рдк्рд░рднु рдаीрдХ рдЬाрд▓ рдлेंрдХ рд░рд╣े рд╣ैं , рд╡े рдаीрдХ рдЬाрд▓ рдЦींрдЪ рд░рд╣े рд╣ैं - рд╣рдо рд▓ोрдЧ рдЙрдирдХा рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдХрд░ेंрдЧे , рдк्рд░ेрдо рд╣ी рдкрд░рдо् рд╕ाрдзрди рд╣ै ! рдЕрди्рдд рдоें рдк्рд░ेрдо рдХी рд╣ी рд╡िрдЬрдп рд╣ोрддी рд╣ै। рдЕрдзीрд░ рд╣ो рдЬाрдиे рд╕े рдХाрдо рди рдЪрд▓ेрдЧा, рдеोреЬी рдзीрд░ рдзрд░ो !-рдзैрд░्рдп рдзाрд░рдг рдХрд░рдиे рдкрд░ рд╕рдлрд▓рддा рдЕрд╡рд╢्рдпрдо्рднाрд╡ी рд╣ै। рей/рейремреж  [рдХाрд▓िрджाрд╕ рдиे рдХुрдоाрд░рд╕рдо्рднрд╡ рдоें рдХрд╣ा рд╣ै рдХि рд╡िрдХाрд░-рд╣ेрддौ рд╕рддि рдпेрд╖ां рдордиांрд╕ि рди рд╡िрдХ्рд░िрдпрди्рддे рддे рдПрд╡ рдзीрд░ाः। 'рд╡िрдХाрд░ рдХे рд╣ेрддु рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ोрдиे рдкрд░ рднी рдЬिрдирдХे рдЪिрдд्рдд рд╡िрдХृрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддे, рдЙрдирдХा рдиाрдо рдзीрд░ рд╣ै।']       
Can a leader be made my brother? A leader is born. Do you understand? And it is a very difficult task to take on the role of a leader. — One must be accommodate a thousand minds. There must not be a shade of jealousy or selfishness, then you are a leader. First, by birth, and secondly, unselfish — that’s a leader. Everything is going all right, everything will come round. He casts the net all right, and winds it up likewise best instrument. Love conquers in the long run. It won’t do to become impatient — wait, wait — patience is bound to give success. . [(Beginning of?) 1894. Letters of Swami Vivekananda to 
Swami Ramakrishnanda ] 
8. “I am persuaded that a leader is not made in one life. He has to be born for it. For the difficulty is not in organisation and making plans; the test, the real test, of the leader, lies in holding widely different people together along the line of their common sympathies. And this can only be done unconsciously, never by trying.” (Sayings and Utterances – Swami Vivekananda)
===============================

5.

 рд╕ंрдХрд▓्рдк- рдЧ्рд░рд╣рдг рдФрд░ рдПрдХрддा  

[ 'Will and Unite'] 


   >>Many in society are brutes, they behave like beasts.
рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рд╣рдоें рдпрд╣ рд╕ंрдХрд▓्рдк рд▓ेрдиा рд╣ोрдЧा рдХि рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рднीрддрд░ рдоाрдирд╡ीрдп рдЧुрдгों рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиा рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рд╣рдордоें рд╕े рдХрдИ рд▓ोрдЧों рдХे рдкाрд╕ рд╕ाрдзाрд░рдг рдоाрдирд╡ीрдп рдЧुрдг рднी рдирд╣ीं рд╣ोрддे। рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рд╢рдм्рджों рдХो рджुрд╣рд░ाрддे рд╣ुрдП рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХрд░рддे рд╣ैं - " рдоाँ рдоुрдЭे рдордиुрд╖्рдп рдмрдиा рджो "। рдХिрди्рддु рдпрд╣ рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХ्рдпा рд╣рдо рдИрдоाрдирджाрд░ी рд╕े рдХрд░рддे рд╣ैं ? рдХ्рдпा рд╣рдо рд╕рдЪрдоुрдЪ рдИрдоाрдирджाрд░ी рд╕े рдпрд╣ рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рдХि рд╣рдоें рдордиुрд╖्рдп рдмрди рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдпे ? рдФрд░ рдпрджि рд╣рдо рдпрдеाрд░्рде рдордиुрд╖्рдп рдирд╣ीं рдмрдирдиा рдЪाрд╣рддे рддो рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХрд░рдиे рдХी рдЙрдкрдпोрдЧिрддा рдХ्рдпा рд╣ै ? рдРрд╕ी рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХा рдХोрдИ рдоूрд▓्рдп рдирд╣ीं рд╣ै। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЕрднी рдоाрдирд╡ рдЬैрд╕े рджिрдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░ाрдгी рдоाрдд्рд░ рд╣ैं। рд╕рдоाрдЬ рдоें рдХрдИ рд▓ोрдЧ рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдкрд╢ु рдХे рд╕рдоाрди рд╣ैं, рд╡े рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЬाрдирд╡рд░ों рдХी рддрд░рд╣ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╕рдоाрдЬ рдоें рдпрдеाрд░्рде рдордиुрд╖्рдп рдХिрддрдиे рджिрдЦाрдИ рджेрддे рд╣ैं ? рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдоाрдирд╡ рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╡рд░्рддрдоाрди рд╣ाрд▓рдд рдРрд╕ी рд╣ै। рд╣рд░ рдЬрдЧрд╣ рдЗрддрдиा рдЕрди्рдпाрдп рд╣ै, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЬीрд╡рди рдХी рдШрдЯрдиाрдУं рд╕े рдЗрддрдиी рд╢िрдХाрдпрддें рд╣ैं, рдХрднी -рдХрднी рддो рд╣рдо рд╡िрд░ोрдз рдХрд░рддे рд╣ैं; рдХрднी рдХрднी рддो рд╣рдоाрд░ा рдЧुрд╕्рд╕ा рдлूрдЯ рднी рдкреЬрддा рд╣ै, рдХिрди्рддु рдХ्рдпा рд╣рдо рдЗрди рдмुрд░ाрдЗрдпों рдХो рд╕рдоाрдЬ рд╕े рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдХुрдЫ рдХाрд░्рдп рднी рдХрд░рддे рд╣ैं ? рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╣рд░ рдмुрд░ाрдИ рдХे рд▓िрдпे рджूрд╕рд░ों рдХो рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ рдард╣рд░ाрддे рд╣ैं, рджूрд╕рд░ों рдкрд░ рдЖрд░ोрдк рд▓рдЧाрддे рд╣ैं । рдХिрди्рддु рд╣рдо рд╕्рд╡рдпं рдХोрдИ рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рдирд╣ीं рд▓ेрдиा рдЪाрд╣рддे। рд╣рдо рджूрд╕рд░ों рдХे рдКрдкрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХो рдмрджрд▓рдиे рдХा рдХाрд░्рдп рд╕ौंрдкрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। 
    >>So what is the use of suggesting, ' Let it be done' ? Who will do it ? 
       рд╣рдо рджेрдЦрддे рд╣ैं рдХि рдЕрдм рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдХैрд╕ी рд╣ै, рд╡рд╣ рдмुрд░ी рд╣ी рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рдЕрд╕рд╣рдиीрдп рд╣ो рдЪुрдХी рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рд╕рдоाрдЬ рдХा рдмрд╣ुрдд рдЬ्рдпाрджा рдиुрдХрд╕ाрди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рдлिрд░ рднी рдоैं рдЬाрдирддा рд╣ूँ рдХि рдмрд╣ुрдд рд╕े рд▓ोрдЧ рдЗрди рдШрдЯрдиाрдУं рдХो рдЧंрднीрд░рддा рд╕े рдирд╣ीं рд▓ेрддे। рд╡े рдРрд╕ा рдирд╣ीं рд╕ोрдЪрддे рдХि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕्рдеिрддि рдоें рдмрджрд▓ाрд╡ рд▓ाрдиे рдХे рд▓िрдпे рдЙрди्рд╣ें рднी рдХुрдЫ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे।' рдпрджि рд╣рдо рдпрд╣ी рдХрд╣рддे рд░рд╣ें рдХि 'рдпрд╣ рддो рдЕрдЪ्рдЫा рдХाрд░्рдп рд╣ै, рдЗрд╕े рд╣ोрдиा рднी рдЪाрд╣िрдП ' -рддो рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рд╕ुрдЭाрд╡ों рдХा рдХ्рдпा рдлाрдпрджा ? рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो рдХрд░ेрдЧा рдХौрди ? 'рдЗрд╕े рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे' - рдпрд╣ рдПрдХ рдн्рд░ाрдордХ рд╡ाрдХ्рдп рд╣ै। рдпрджि рд╣рдо рдРрд╕ा рдмोрд▓ें рдХि ' рдЗрд╕े рддुрдо рдХрд░ो ' рдпा 'рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो рдоैं рдХрд░ूँрдЧा ', рддो рд╣рдо рдЗрд╕े рд╕рдордЭ рд╕рдХрддे рд╣ैं।  рд▓ेрдХिрди рд╣рдо рдпрджि рдмреЬी рдирдо्рд░рддा рд╕े рдпрд╣ी рдХрд╣рддे рд░рд╣ें рдХि 'рд╕рдоाрдЬ рдХो рдЙрди्рдирдд рдмрдиाрдиे рдХा рдХाрд░्рдп рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП ' рддो рд╣рдоें рдпрд╣ рднी рдмрддाрдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рдпрд╣ рдХाрд░्рдп рдХौрди рдХрд░рдиे рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै? рдпрджि рд╣рдо рдХेрд╡рд▓ рдпрд╣ी рдХрд╣рддे рд░рд╣ें рдХि 'рд╕рдоाрдЬ рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП, рд╕рдоाрдЬ рдХो рдЙрди्рдирдд рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП, рд╕рдоाрдЬ рд╕े рд╕рднी рдмुрд░ाрдЗрдпों рдХो рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ोрдиा рд╣ी рдЪाрд╣िрдпे', рддो рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рджिрдЦाрд╡рдЯी рдмाрддों рдХा рдХोрдИ рдЕрд░्рде рдирд╣ीं рд╣ै। рд╣рдоें рдпрд╣ рднी рдкрддा рдирд╣ीं рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो рдоैं рдХрд░ूँрдЧा рдпा рддुрдо рдХрд░ोрдЧे। рдоैं рд╕рдоाрдЬ рдХो рдЙрди्рдирддрддрд░ рдмрдиाрдиे рдХे рдХाрд░्рдп рдоें рд╕्рд╡рдпं рднाрдЧीрджाрд░ рдирд╣ीं рдмрдирдиा рдЪाрд╣рддा, рдХिрди्рддु рдоैं рдЗрдЪ्рдЫा рд░рдЦрддा рд╣ूँ рдХि рд╕рдоाрдЬ рдоें рдРрд╕ा рдмрджрд▓ाрд╡ рдЖрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдоैं рдХेрд╡рд▓ рдЗрдЪ्рдЫा рд░рдЦрддा рд╣ूँ , рдХिрди्рддु рдХेрд╡рд▓ рдЗрдЪ्рдЫा рд░рдЦрдиे рд╕े рдХोрдИ рдкрд░िрдгाрдо рдирд╣ीं рдиिрдХрд▓рддा рдпрд╣ рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЕрд░्рдерд╢ूрди्рдп рдЗрдЪ्рдЫा рд╣ै।
    >>Willing is the seed, is the father of the things that come. 
 рд╕िрд░्рдл рдЗрдЪ्рдЫा рд░рдЦрдиे рдХी рдЬрдЧрд╣ рдЕрдм рдоैं рд╕ंрдХрд▓्рдк рд▓ूँрдЧा। рдпрджि рд╣рдо рдХेрд╡рд▓ рдЗрдЪ्рдЫा рдХрд░рддे рд░рд╣े рддो рдпрд╣ рдХेрд╡рд▓ рдЗрдЪ्рдЫाрдХрд▓्рдкिрдд рдЪिрди्рддрди рд╣ोрдЧा, рдЬो рдХрднी рдоूрд░्рдд рд░ूрдк рдирд╣ीं рд▓े рд╕рдХेрдЧा। рдХिрди्рддु рдпрджि рдЗрдЪ्рдЫुрдХ рдмрдиे рд░рд╣рдиे рдХे рдмрдЬाрдп, рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╕ंрдХрд▓्рдк рд▓ेрдиा рд╕ीрдЦ рдЬाрдпें рддो рдпрд╣ рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рдЕрд▓рдЧ рдмाрдд рд╣ोрдЧी। рджृреЭ рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХो рд╣ी рд╕ंрдХрд▓्рдк рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдХा рд╕ंрдХрд▓्рдк рдЙрдаा рд▓ेрдиा рд╣ी рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХाрд░्рдп рд╣ै। рд╕ंрдХрд▓्рдк , рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рд╕рдлрд▓рддा рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░рдг рдпा рдмीрдЬ рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ै। рд╕ंрдХрд▓्рдк рдХे рдмिрдиा рдХुрдЫ рднी рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдпрджि рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рдорди рдоें рдаाрди рд▓े, рджृреЭ рдк्рд░рддिрдЬ्рдЮा рдХрд░ рд▓े, рд╡ीрд░ рдпोрдж्рдзा (рдЧुрд░ु рдЧोрд╡िрди्рдж рд╕िंрд╣) рдХे рд╕рдоाрди рд╕ंрдХрд▓्рдк рдХрд░ рд▓े - рддो рдХिрд╕ी рднी рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдХिрд╕ी рднी рдКँрдЪाрдИ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиा рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै, рдХोрдИ рднी рд╡рд╕्рддु рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै ! рдпрд╣ рдмाрдд рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕рдд्рдп рд╣ै, рдЕрддः рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рдХेрд╡рд▓ рдЗрдЪ्рдЫुрдХ рд╣ी рдирд╣ीं рдмрдиे рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдпे , рдмрд▓्рдХि рджृреЭ рд╕ंрдХрд▓्рдк рднी рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдпे।  
    >> “рд╕ंрдЧрдЪ्рдЫрдз्рд╡рдо् рд╕ंрд╡рджрдз्рд╡рдо् ” Those who care about the welfare of the people should will together ! 
      рдЗрд╕ рдХाрдо рдХो рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे, рд╣рдоें рджूрд╕рд░ों рдХो рдЖрджेрд╢ рдирд╣ीं рджेрдиा рдЪाрд╣िрдпे, рдпा рджूрд╕рд░ों рд╕े рдЗрд╕рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдирд╣ीं рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдпे।  рд╣рдоें рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рдЕрд╕्рдкрд╖्рдЯ рдирд╣ीं рдЫोреЬрдиा рдЪाрд╣िрдпे,  рдмрд▓्рдХि рдиिрд░्рднीрдХ рд╣ोрдХрд░ рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рдХрд╣рдиा рдЪाрд╣िрдпे рдХि рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो (рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдФрд░ рдмрдиाрдиे рдХे рдХाрд░्рдп рдХो) рдХрд░рдиे рдХी рдЬिрдо्рдоेрд╡ाрд░ी рдХिрд╕рдХे рдКрдкрд░ рд╣ै; рдХौрди рдЗрд╕рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░рдиे рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдоैं рд╕्рд╡рдпं рдЗрд╕рдХा рдмीреЬा рдЙрдаाрддा рд╣ूँ। рдЖрдУ, рддुрдо, рдоैं рдФрд░ рд╣рд░ рдХोрдИ рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдоें рдЬुрдЯ рдЬाрдПँ । рдЬो рдХोрдИ рднी рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХी рдЪिрди्рддा рдХрд░рддे рд╣ों, рдЙрди्рд╣ें рдПрдХ рд╕ाрде рдЖрдиा рдЪाрд╣िрдпे, рдЙрди्рд╣ें рдХрди्рдзे рд╕े рдХрди्рдзा, рд╕िрд░ рд╕े рд╕िрд░ рдоिрд▓ाрдХрд░, рдмाँрд╣ों рд╕े рдмाрд╣ें рдФрд░ рдХрджрдоों рд╕े рдХрджрдо рдоिрд▓ाрддे рд╣ुрдП рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЖрдЧे рдмреЭрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдЬрдм рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиा рд╕ंрдШ-рдЧीрдд- “рд╕ंрдЧрдЪ्рдЫрдз्рд╡рдо् рд╕ंрд╡рджрдз्рд╡рдо् ” рдЧाрддे рд╣ैं рддो рдЙрд╕рдоें рднी рдпрд╣ी рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╣рдо рд╕рдм рдПрдХ рд╕ाрде рдЪрд▓ें, рд╣рдо рд╕рдм рдПрдХ рд╕ाрде рд╕ोрдЪें , рд╣рдо рд╕рдм рдПрдХ рд╕ाрде рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░ें, рд╣рдо рд╕рдм рдПрдХ рд╕ाрде рд╕ंрдХрд▓्рдк рд▓ें , рд╣рдо рд╕рдм рдПрдХ рд╕ाрде рдЖрдирди्рдж рдХा рдЙрдкрднोрдЧ рдХрд░ें। рд╣рдоें рд╕рдм рдХुрдЫ рдПрдХ рд╕ाрде рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдпрд╣ рдПрдХрддा рдФрд░ рдоिрд▓рдЬुрд▓ рдХрд░ рд╕ंрдХрд▓्рдк рд▓ेрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╣ी рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╡рд╕्рддु рд╣ै।   
===================================== 

6.

"рдмрдиो рдФрд░ рдмрдиाрдУ - рдХा рдиिрд╣िрддाрд░्рде "

[The implication of ' Be and Make' ]

         >>Our greatest victory is to conquer ourselves : 
рдЪाрд╣े рд╣рдо рд╡ाрд╣्рдп рдк्рд░рдХृрддि рдХो рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рдЬाрдирдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░ें рдЕрдерд╡ा рд╕्рд╡рдпं рдХो - рджोрдиों рд╣ी рд╕्рдеिрддि рдоें рд╣рдоें рдЙрд╕ी рдЕрд╕ीрдо рдЕрдирди्рдд рдХा рдЖрд╣्рд╡ाрди рд╕ुрдиाрдИ рджेрддा рд╣ै। рд╡ाрд╣्рдпрдЬрдЧрдд рдФрд░ рдЕрди्рддрд░्рдЬрдЧрдд рджोрдиों рдЕрд╕ीрдо рдЕрдирди्рдд рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╣рдо рдЙрд╕ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдмाрдзा рдХो рддोреЬ рджेрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рдЬो рд╣рдоें рд╕ीрдоाрдмрдж्рдз рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддी рд╣ै। рдЬैрд╕े-рдЬैрд╕े рд╣рдо рдмреЬे рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं, рдХ्рд░рдорд╢ः рд╣рдоें рдРрд╕ा рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рд╕्рд╡рдпं рдХो (рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕ुрдЦ-рджुःрдЦ  рд╕े рдХाрдЯрдХрд░ ) рдЕрд▓рдЧ-рдерд▓рдЧ рд░рдЦрдиा рд╣ी рдкाрдк рд╣ै рдФрд░ рд╕्рд╡рдпं рдХो рдк्рд░рд╕ाрд░िрдд рдХрд░рдиे рдХे рдк्рд░рдпाрд╕ рдоें рд╣рдо рд╕्рд╡рдпं рдХो рдЕрдкрдиे рд╕рдЧे рд╕рдо्рдмрди्рдзिрдпों рдоें (рдЕрдкрдиे рдФрд░ рдЕрдкрдиे рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рдХे --рд╕рдЧे рд╕рдо्рдмрди्рдзिрдпों рдоें) рд╡िрд▓ीрди рдХрд░ рджेрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдпाрд╕ рдоें рд╣рдоें 'рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै' - рдХि рд╣рдоाрд░ी рд╕рдмрд╕े рдмреЬी рд╡िрдЬрдп рддो рд╕्рд╡рдпं рдХो (рд╡्рдпрд╖्рдЯि рдЕрд╣ं рдХो) рдЬीрдд рд▓ेрдиे рдоें рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣рдо рдХाрдоिрдиी-рдХांрдЪрди рдоें рдЖрд╕рдХ्рддि рдпा рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХे рдЖрдХрд░्рд╖рдг рдХे рдЧुрд▓ाрдо рди рдмрдирдХрд░ рд╕्рд╡рдпं рдХे (рдорди рдпा рдЕрди्рддःрдк्рд░рдХृрддि рдХे) рд╕्рд╡ाрдоी рдмрди рдЬाрддे рд╣ैं !   
       >>Freedom -(sympathy or love for others) is our nature, our kinship goads us to see them all free. Here individual effort transformed into social effort, conveyed in short - BE AND MAKE.
      рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕ंрдХрдЯрдкूрд░्рдг рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХा рдоूрд▓ рдХाрд░рдг рдпрд╣ी рд╣ै рдХि рд╣рдордиे рд╕्рд╡рдпं рдХे рдКрдкрд░ рдЕрдкрдиी рдорд╣ाрдирддा (рдм्рд░рд╣्рдордд्рд╡) рдкрд░, рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рдЕрдирди्рдд рд╢рдХ्рддि рдПрд╡ं рд╕ाрдзुрддा (рдкрд╡िрдд्рд░рддा) рдХी рд╢рдХ्рддि рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдЦो рджिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЦोрдпे рд╣ुрдП рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рд╢्рд░рдж्рдзा рдХो рд╕рд╢рдХ्рдд (fortify-рд╕ुрджृреЭ ) рдХрд░ рд╣ी рд╣рдо рдЗрд╕ рд╡िрдХрдЯ рд╕рдорд╕्рдпा рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं; рдФрд░ рдаीрдХ рдпрд╣ीं рдкрд░ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै। рдоुрдХ्рддि рд╣ी рд╣рдоाрд░ा рд╕्рд╡рднाрд╡ рд╣ै, рдЕрд░्рдеाрдд рджूрд╕рд░ों рдХे рдк्рд░рддि рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдпा рдк्рд░ेрдо рд╣ी рд╣рдоाрд░ा рд╕्рд╡рднाрд╡ рд╣ै, рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╣рдо (рдк्рд░ेрдорд╡рд╢) рдЕрдкрдиे рд╕рднी рд╕рдЧे -рд╕рдо्рдмрди्рдзिрдпों рдХो рднी рдоुрдХ्рдд рджेрдЦрдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдХрд░рддे рд╣ैं। рдиिрдХрдЯ рдХे рд╕рдЧे -рд╕рдо्рдмрдзिрдпों рдоें рдЕрдкрдиाрдкрди рдХी рднाрд╡рдиा рд░рд╣рдиे рдХे рдХाрд░рдг, рджूрд╕рд░ों рдХे рдк्рд░рддि рд╣рдоाрд░ा рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рдк्рд░ेрдо - рдЙрди рд╕рдмों рдХो (рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рджुःрдЦ -рдХрд╖्рдЯों рд╕े) рдоुрдХ्рдд рджेрдЦрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рдпрд╣ीं рдкрд░ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдк्рд░рдпाрд╕ рдПрдХ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдк्рд░рдпाрд╕ рдоें рд░ूрдкाрди्рддрд░िрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдпुрдЧрдкрдд рдк्рд░рдпрдд्рди (simultaneous effort ) рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдХो рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдЕрдкрдиे рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдХिрди्рддु рд╕ाрд░рдЧрд░्рднिрдд рд╡ाрдгी (рдпा рдорд╣ाрд╡ाрдХ्рдп)- 'Be and Make' рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХिрдпा рд╣ै।
       >> Statue of Equality -' In India we have social communism, that is spiritual individualism with the light of Advaita (non-dualism)
 рдЙрдирдХे рдЗрд╕ी рд╡िрдЪाрд░ рдХे рд╕ाрде рдеोреЬा рдФрд░ рдЖрдЧे рдмреЭрдиे рдкрд░ рд╣рдо рдкाрддे рд╣ैं рдХि рд╡े рдЗрд╕ी рдмाрдд рдХी рдУрд░ рдЗрд╢ाрд░ा рдХрд░рддे рд╣ैं - " In India we have social communism, with the light of Advaita -- that is, spiritual individualism." (-Sayings and Utterances, Volume 8)]  рдЕрд░्рдеाрдд рднाрд░рдд рдоें рдЕрдж्рд╡ैрдд рд╡ेрджाрди्рдд рдХी рднाрд╡рдиा рд╕े рдЕрдиुрдк्рд░ेрд░िрдд рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ाрдо्рдпрд╡ाрдж (Social communism ) рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╡्рдпрдХ्рддिрд╡ाрдж  (spiritual individualism-рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЖрдд्рдоा рдЕрд╡्рдпрдХ्рдд рдм्рд░рд╣्рдо рд╣ै рдХी рднिрдд्рддि ) рдХी рднिрдд्рддि рдкрд░ рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ै।  рдЗрд╕ीрд▓िрдпे  рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдЗрд╕ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╕ंрдХ्рд░ाрди्рддि 'рдмрдиो рдФрд░ рдмрдиाрдУ '  рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे, рднाрд░рдд рдХी рдЖрдо рдЬрдирддा, рдЬो рдЭोрдкреЬिрдпों рдоें рдиिрд╡ाрд╕ рдХрд░рддी рд╣ै рдХे рдмीрдЪ, рднाрд░рдд рдХी рдк्рд░ाрдЪीрди 'рд╡िрдж्рдпा рдПрд╡ं рд╕ंрд╕्рдХृрддि' рдХा рдк्рд░рдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ाрд░  рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХे рд░ूрдк рдоें рдХрд░рдиे рдХा рд╕ुрдЭाрд╡  рджिрдпा рдеा।  рдХ्рдпोंрдХि рд╡े рдпрд╣ рдЬाрдирддे рдеे рдХि рдЬрди рд╕ाрдзाрд░рдг рд╕े рдкрд░े рд╣рдоाрд░े рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ (рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡) рдХा рдХोрдИ рдЕрд░्рде рд╣ी рдирд╣ीं рд░рд╣ рдЬाрддा।
     >>As the masses awaken-and if they have acquired the required culture meanwhile,  they will engulf everything like surging flood .
      рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдкूрд░े рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХे рд╕ाрде рднрд╡िрд╖्рдпрд╡ाрдгी рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рдеा - " рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдо рдЬрдирддा рдк्рд░ाрдЪीрди рднाрд░рддीрдп рд╡िрдж्рдпा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдХे рдЬ्рдпों-рдЬ्рдпों рдЬाрдЧृрдд рд╣ोрддी рдЬाрдпेрдЧी, рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рдПрдХ рджिрди рдЕрд╡рд╢्рдп рдЬाрдЧрдиा рд╣ोрдЧा, рдЗрд╕ рджौрд░ाрди рд╡рд╣ рдпрджि рдЕрдкेрдХ्рд╖िрдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рднी рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░ рд▓ेрддी рд╣ै, рддो рдЙрд╕ рдирд╡рдЬाрдЧрд░рдг рд░ूрдкी рдмाреЭ рдХा рдЬрд▓ рдЙрддрд░ рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж , рдпрдеाрд░्рде рдЙрди्рдирдд рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдордиुрд╖्рдп рд░ूрдкी рдЬрд▓ोреЭ-рдЬрдоाрд╡ ^*(alluvial deposit) рдж्рд╡ाрд░ा рдпрд╣ рднाрд░рдд рднूрдоि рдЕрдд्рдпрди्рдд рдЙрдкрдЬाрдК рдмрди рдЬाрдпेрдЧी। рдФрд░ рдпрд╣ рдЙрд░्рд╡рд░рддा рдРрд╕े рд╣рдЬाрд░ों рдРрд╕े рд╕ुрди्рджрд░ рдлूрд▓ों (рдЪрд░िрдд्рд░-рдХрдорд▓) рдХो рдЦिрд▓ा рджेрдЧी, рдЬो рд╕्рд╡рдпं рдоुрд░рдЭा рдЬाрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдкुрд╖्рдЯिрдХрд░ рдлрд▓ों (рднाрд╡ी рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХों) рдХो рдЬрди्рдо рджेрддे рдЬाрдпेंрдЧे।   
[рдЬрд▓ोреЭрдХ-рдЬрдоाрд╡ (alluvial deposit) ^*  рдХрд╣рддे рд╣ैं - рдмाреЭ рдХे рдкाрдиी рдХे рдмрд╣ाрд╡ рд╕े рд▓ाрдпी рд╣ुрдИ  рдоिрдЯ्рдЯी, рдЧाрдж рдЬो рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдХे рдЙрддрд░ рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рдЙрд╕ рднूрдоि рдкрд░ рдЬрдоा рд╣ोрдХрд░ рдЙрд╕े рдЙрд░्рд╡рд░ा рдмрдиा рджेрддी рд╣ै। 

   =====================>><<======

7.

рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╡िрдХाрд╕ рдХी рдУрд░ 

[For Total Development ]

   >>A man means a body, a mind, and his soul. Take care of three H's. 
       рдпрджि рд╣рдо рдордиुрд╖्рдпों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ों, рдпा рд╕्рд╡рдпं 'рдордиुрд╖्рдп' рдмрдирдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ों, рддो рд╣рдоें рдпрд╣ рдЕрд╡рд╢्рдп рд╕рдордЭрдиा рд╣ोрдЧा рдХि 'рдордиुрд╖्рдп' рдХрд╣рддे рдХिрд╕े рд╣ैं ? 'рдордиुрд╖्рдп' рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рд╢рд░ीрд░ , рдорди рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдЖрдд्рдоा। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЗрд╕ी рдмाрдд рдХो рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рд╕рдордЭाрдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╕ूрдд्рд░ рджेрддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं - рдордиुрд╖्рдп рддीрди 'H' рд╕े рдмрдиा рд╣ुрдЖ рд╣ै-Man is three H's ! рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдХि рд╢рд░ीрд░, рдорди рдФрд░ рдЖрдд्рдоा 
рдЗрди рддीрдиों рдХे рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдЖрдХृрддि рдХो рдордиुрд╖्рдп рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдпे рдпрджि рд╣рдо рдордиुрд╖्рдпों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ों, рдФрд░ рд╕्рд╡рдпं рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ों, рддो рд╣рдоें рдордиुрд╖्рдп рдХे рддीрдиों рдЕрд╡рдпрд╡ों рдХा рд╕ुрд╕рдорди्рд╡िрдд рд╡िрдХाрд╕ рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा।  рдЗрдирдоें рд╕े рд╣ाрде 'Hand' рд╣рдоाрд░े рд╢рд░ीрд░ (рдмाрд╣ुрдмрд▓) рдХा рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдХрд░рддा рд╣ै , рд╕िрд░ 'Head' рд╣рдоाрд░े рдорди (рдмुрдж्рдзिрдмрд▓) рдХा рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдХрд░рддा рд╣ै , рдФрд░ рд╣्рд░рджрдп 'Heart' рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣рдоाрд░ी рдЖрдд्рдоा рдХी рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि -рд╢рдХ्рддि рдФрд░ рдк्рд░ेрдо рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। 
>>If we understand a man as  trinity of three H's, body, mind and the soul, then only we can think of a goal for our life.
       рдЙрди्рдирдд рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдХे рд▓िрдП рд╣рдоें рдЗрди рддीрдиों  рдХो рдЙрди्рдирдд рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। рд╣рдоें рдиिрдпрдоिрдд рд╡्рдпाрдпाрдо рдФрд░ рдкौрд╖्рдЯिрдХ рдЖрд╣ाрд░ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ рдХो рд╕्рд╡рд╕्рде рдФрд░ рдмрд▓рд╢ाрд▓ी рдмрдиाрдиा рд╣ोрдЧा।  рдордиःрд╕ंрдпोрдЧ рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рдж्рд╡ाрд░ा рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдорди рдХो рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдоें рд░рдЦрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рддाрдХि рдЙрд╕े рдЙрдЪिрдд рдвंрдЧ рд╕े рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХे। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рджिрдпे рдЧрдпे рдЖрджрд░्рд╢ों рдХा рдЕрдз्рдпрди рдФрд░ рдкрд░िрдЪрд░्рдЪा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣рдо рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдХी рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि- рд╢рдХ्рддि (рдк्рд░ेрдо) рдХो рдЬाрдЧृрдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЬो рдХि рд╣्рд░рджрдп рдХा рдХाрд░्рдп рд╣ै। рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХे рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рддрднी рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЬрдм рд╣рдо рдордиुрд╖्рдп рдХो " Hand, Head and Heart " рдЕрдерд╡ा `рд╢рд░ीрд░, рдорди рдПрд╡ं рдЖрдд्рдоा ' рд░ूрдкी рдд्рд░िрдоूрд░्рддि рд╕рдордЭ рд╕рдХें।
       >>Our body and mind are nothing but a little expression of our real essence which is the Soul, and religion/education is the manifestation of the divinity/perfection already in man .
рдпрджि рд╣рдорд▓ोрдЧ рдпрд╣ рд╕ोрдЪें рдХि рд╣рдо рддो рдХेрд╡рд▓ рд╢рд░ीрд░ рдоाрдд्рд░ рд╣ैं, рддो рд╣рдоाрд░ी рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд╡ृрдд्рддि рдпрд╣ी рд╣ोрдЧी рдХि рдЗрд╕рдХा рднрд░рдг-рдкोрд╖рдг рдХिрдпा рдЬाрдп, рдЗрд╕े рдоौрдЬ-рдорд╕्рддी рдоिрд▓े, рдЗрд╕рд╕े рдХेрд╡рд▓ рдЖрдоोрдж-рдк्рд░рдоोрдж рдХिрдпा рдЬाрдп, рдпा рд▓ुрдд्реЮ рдЙрдаाрдпा рдЬाрдп; рдФрд░ рдоाрдд्рд░ рдЗрддрдиा рд╣ी рд╕े рд╕рдм рдХुрдЫ рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा। рдЕрдЧрд░ рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╕्рд╡рдпं рдХो рдХेрд╡рд▓ 'рд╢рд░ीрд░ рдПрд╡ं рдорди ' рд╕ोंрдЪे, рддो рдЙрд╕ рд╕्рдеिрддि рдоें рднी рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиी рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХा рддुрд╖्рдЯिрдХрд░рдг рдХрд░рдиे рдПрд╡ं рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд▓ाрд▓рдЪों  рдФрд░ рдХाрдордиाрдУं рдХो рдкूрд░्рдг рдХрд░рдиे рдоें рд╕ंрд▓िрдк्рдд рд╣ो рдЬाрдпेंрдЧे, рдпा рдЕрдЧрд░ рдмрд╣ुрдд рд╣ुрдЖ рддो рдеोреЬी рдмौрдж्рдзिрдХ рдХрд╕рд░рдд рднी рдХрд░ рд▓ेंрдЧे, рдФрд░ рдмрд╕ рдпрд╣ीं рдкрд░ рд╕рдм рдХुрдЫ рдЦрдд्рдо рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा। рдХिрди्рддु рдпрджि рд╣рдо рдпрд╣ рдЬाрди рд▓ें рдХि, рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЖрдд्рдоा рдЕрд╡्рдпрдХ्рдд рдм्рд░рд╣्рдо рд╣ै - рдЕрд░्рдеाрдд рд╣рдоाрд░ा рд╕рдЪ्рдЪा рд╕्рд╡рд░ूрдк рддो рдЕрдЬрд░-рдЕрдорд░-рдЕрд╡िрдиाрд╢ी рдЖрдд्рдоा рд╣ै, рдФрд░ рдпрд╣ рдирд╢्рд╡рд░ рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рддो рдХेрд╡рд▓ рдЙрд╕рдХी рд╣ी рдПрдХ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ै, рддрдм рдЙрд╕ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╣рдоाрд░े рдЬीрд╡рди рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЕрд▓рдЧ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╣ोрдЧा। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХрд╣рддे рд╣ैं - 'рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдордиुрд╖्рдп рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╡िрдж्рдпрдоाрди рдИрд╢्рд╡рд░рдд्рд╡ (рджिрд╡्рдпрдд्рд╡-рдкूрд░्рдгрддा-рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा ) рдХो рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиा рд╣ी рдзрд░्рдо/рд╢िрдХ्рд╖ा рд╣ै। ' рд╣рдоें рдЙрд╕ рдИрд╢्рд╡рд░рдд्рд╡ рдХो рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे, рдФрд░ рд╡рд╣ी рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХा рдПрдХ рд╕рдЪ्рдЪा рдФрд░ рд╕рд╣ी рд▓рдХ्рд╖्рдп рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै।
      >>Mine and the other bodies or minds are not different , but different expressions of the Same Essence -The Soul !
    рдпрджि рд╣рдорд▓ोрдЧ рдпрд╣ рдЬाрди рд▓ें рдХि рд╣рдоाрд░े рднीрддрд░ рдПрдХ рдЖрдд्рдоा, рдпा рдм्рд░рд╣्рдо рдиिрд╡ाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं, рддрдм рд╣рдо рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рджेрдЦ рдкाрдпेंрдЧे рдХि рд╡े рд╕िрд░्рдл рдоेрд░े рд╣ृрджрдп рдоें рд╣ी рдирд╣ीं рдмैрдаे рд╣ैं। рд╡े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдоें рд╣ैं, рд╣рд░ рд╡рд╕्рддु рдоें рд╣ैं, рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдб рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рд╣ैं। рддрдеा рдЗрд╕рдХे рдкрд░े рднी рд╣ैं ; рд╡े рдЗрд╕ рд╡्рдпрдХ्рдд рдпा рджृрд╖्рдЯिрдЧोрдЪрд░ рдЬрдЧрдд рд╕े рдкрд░े рднी рд╣ैं। рдХेрд╡рд▓ рдРрд╕ा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ी рдЬрдЧрдд рдХो рдПрдХрддा рдХे рд╕ूрдд्рд░ рдоें рдмाँрдз рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдЬ्рдЮाрдирдордпी рджृрд╖्рдЯि рд╣ी рд╣рдоें рдЬрдЧрдд рдХो рдм्рд░рд╣्рдордордп рджेрдЦрдиे рдХी рдмुрдж्рдзिрдордд्рддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ै, рдФрд░ рдХेрд╡рд▓ рдпрд╣ рдЬ्рдЮाрди рд╣ी рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдЬोреЬ рд╕рдХрддी рд╣ै। рдпрд╣ рджिрдЦрд▓ाрддा рд╣ै рдХि рдоेрд░ा рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХे рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рдЕрд▓рдЧ рдирд╣ीं рд╣ैं , рдмрд▓्рдХि рдПрдХ рд╣ी рдоूрд▓рд╡рд╕्рддु (рдм्рд░рд╣्рдо-рдЖрдд्рдоा) рдХी рд╡िрднिрди्рди рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддिрдпाँ рд╣ैं।  рдпрд╣ рд╕рдордЭ рд╣ी рд╣рдоें рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕े рдк्рд░ेрдо рдХрд░рдиे рдФрд░ рдХिрд╕ी рднी рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕े рдШृрдгा рдирд╣ीं рдХрд░рдиे рдХा рд╕ाрд╣рд╕ рдФрд░ рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ै। рдпрд╣ी рд╣рдоें рджूрд╕рд░ों рдХे рдк्рд░рддि рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рд░рдЦрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ै। рдпрд╣ी (рд╣ृрджрдпрд╡рдд्рддा) рд╣рдоें рджूрд╕рд░ों рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рдЕрдкрдиा рд╕ुрдЦ, рдЕрдкрдиी реЩुрд╢ी, рдЕрдкрдиा рд╕рдм рдХुрдЫ рди्рдпोрдЫाрд╡рд░ рдХрд░ рджेрдиे рдХे рд▓िрдпे рдЕрдиुрдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддी рд╣ै। 
   >> "Mine and the other bodies or minds are not different" - This Understanding gives us the spirit (рднाрд╡рдиा) and the courage (рд╕ाрд╣рд╕) to love everybody and not to hate anybody. 
       рдпрд╣ी рд╕рдордЭ рджूрд╕рд░ों рдХे рд╕ुрдЦ-рджुःрдЦ рдХो рднी рдЕрдкрдиे рд╣ी рдЬैрд╕ा рд╕рдордЭрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ै। рджूрд╕рд░ों рдХे рдк्рд░рддि рдЗрд╕ी  рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдХे рдмрд▓ рдкрд░, рдЗрд╕ी рдЬ्рдЮाрди рдХे рд╕ाрде рд╣рдорд▓ोрдЧ рджूрд╕рд░ों рдХे рджुःрдЦ-рдХрд╖्рдЯों рдХो рджूрд░ рд╣рдЯाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे।  рдЗрд╕ी рдмाрдд рдХो рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि "рдд्рдпाрдЧ рдФрд░ рд╕ेрд╡ा " рд╣ी рднाрд░рдд рдХे рдЬुреЬрд╡ा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЖрджрд░्рд╢ рд╣ैं। рд╡े рдЖрдЧे рдЗрд╕рдоें рдЬोреЬрддे рд╣ैं рдХि, рдЖрдк рдЗрди рджो рдзाрд░ाрдУं рдоें рддीрд╡्рд░рддा рдЙрдд्рдкрди्рди рдХीрдЬिрдпे, рд╢ेрд╖ рд╕рдм рдХुрдЫ рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдаीрдХ рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा। рдЙрдирдХे рдпे рд╡िрдЪाрд░ рд╣ी рд╣рдоाрд░े рд╕рдордХ्рд╖ рдЬीрд╡рди рдХा рдПрдХ 'рдЖрджрд░्рд╢ рдФрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдп ' рдк्рд░рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рд╡िрдЪाрд░ рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХे рд▓िрдпे рдПрдХ рджрд░्рд╢рди рджेрддे рд╣ैं। рдЙрдирдХे рдРрд╕े рд╡िрдЪाрд░ рд╣ी рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рд╕рд╣ी рдвंрдЧ рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। 
       >>"Mine and the other bodies or minds are not different" - This Understanding This gives us a philosophy for our life.
     рдЗрд╕ीрд▓िрдпे, рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рдЗрд╕ी рдЬीрд╡рди-рджृрд╖्рдЯि рдпा рдЬीрд╡рди-рджрд░्рд╢рди рдХे рдЖрд▓ोрдХ рдоें рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рд╕рд╣ी рдвंрдЧ рд╕े рдЧрдаिрдд рдХрд░рдиे рдХा рд╕ंрдХрд▓्рдк рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдпрджि рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЕрди्рдп рд▓ोрдЧों рд╕े рдЕрд▓рдЧ рдирд╣ीं рд╣ैं, рддो рдЙрди्рд╣ें рдЬрдм рджुःрдЦ рд╣ोрддा рд╣ो, рд╡े рд░ोрддे рдФрд░ рд╡िрд▓ाрдк рдХрд░рддे рд╣ों, рддрдм рдЙрдирдХे рджुःрдЦ-рдХрд╖्рдЯों рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рд╣рдоें рдЕрд╡рд╢्рдп рдЖрдЧे рдЖрдиा рдЪाрд╣िрдпे, рдФрд░ рдЗрд╕рдХी рдЦाрддिрд░ рд╣рдоें рдХिрд╕ी рднी рддрд░рд╣ рдХे рдд्рдпाрдЧ рдпा рдХрд╖्рдЯ рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рддैрдпाрд░ рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП।
>>Beautiful verse uttered by Sri Krishna in Bhagvata, gives us the purpose of this life, the goal of this life, the meaning of this life, the fulfilment of this human life:  
 рд╢्рд░ीрдордж्рднाрдЧрд╡рдд рдоें рдПрдХ рдмрд╣ुрдд рд╕ुрди्рджрд░ рдЙрдкрджेрд╢-рд╡ाрдХ्рдп рд╣ै, рдЬिрд╕े рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдиे рд╕्рд╡рдпं рдХрд╣ा рд╣ै। рдпрд╣ рд╢्рд▓ोрдХ рд╣рдоें рдордиुрд╖्рдп рдЬीрд╡рди рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп, рдЗрд╕рдХा рд╕рд╣ी рдЙрдж्рджेрд╢्рдп, рдЗрд╕ рдЬीрд╡рди рдХा рд╕рд╣ी рдЕрд░्рде рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै, рдФрд░ рдЗрд╕ рдЬीрд╡рди рд╕ाрд░्рдердХ рдмрдиाрдиे рдХा рдЙрдкाрдп рднी рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै।

рдПрддाрд╡рдд् рдЬрди्рдорд╕ाрдлрд▓्рдпं рджेрд╣िрдиाрдоिрд╣ рджेрд╣िрд╖ु । 
рдк्рд░ाрдгैрд░рд░्рдеैрд░्рдзिрдпा рд╡ाрдЪा рд╢्рд░ेрдпं рдЖрдЪрд░рдгं рд╕рджा ॥ 
---рдпрд╣ी 'рд╕ाрдлрд▓्рдп ' рд╣ै , рдоाрдирд╡рдЬीрд╡рди рдХी рд╕ाрд░्рдердХрддा , рдпा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдпрд╣ी рд╣ै। рд╡рд╣ рдХ्рдпा рд╣ै ? рд╡рд╣ рд╕ाрд░्рдердХрддा рдХैрд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै ? ' рд╢्рд░ेрдпं рдЖрдЪрд░рдгं рд╕рджा'। рд╕рджैрд╡ рд╢्рд░ेрдп рдХाрд░्рдп рдХрд░ो।  рдХिрд╕ рддрд░рд╣ рд╕े ? рддो - 'рдк्рд░ाрдгैः рдЕрд░्рдеैः рдзिрдпा рд╡ाрдЪा' ! рдЕрдкрдиे рд╢рдм्рджों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े, рдЕрдкрдиी рдзी рдпा рдмुрдж्рдзि рд╕े, рдпा рдЕрдкрдиे рдорди рдХे рдж्рд╡ाрд░ा, рдФрд░ рдпрджि рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ो рддो рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХा рдмрд▓िрджाрди рдпा рдЕрд░्рде рдХा рдд्рдпाрдЧ рдХрд░рдХे рднी рдХेрд╡рд▓ рд╕рдж्рдХрд░्рдо рд╣ी рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдпрджि рддुрдо्рд╣ाрд░े рдкाрд╕ рдзрди рд╣ै, рддो рдЕрдкрдиे рдзрди рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рдХे, рдЕрдкрдиी рдмुрдж्рдзि рдХा, рдЕрдкрдиी рд╡ाрдгी рдХा,рдпрджि рдЬрд░ुрд░ी рд╣ो рддो рдЕрдкрдиे рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЬीрд╡рди рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рднी рджूрд╕рд░ों рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рдХрд░ो। рдпрд╣ी рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдХी рд╕ाрд░्рдердХрддा рд╣ै।  
    рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рднी рд╣рдоें рдаीрдХ рдРрд╕ी рд╣ी рд╕рд▓ाрд╣ рджेрддे рд╣ैं । рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं- "рдпрд╣ рдЬीрд╡рди рдХ्рд╖рдгрд╕्рдеाрдпी рд╣ै, рд╕ंрд╕ाрд░ рдХे рднोрдЧ-рд╡िрд▓ाрд╕ рдХी рд╕ाрдордЧ्рд░िрдпाँ рднी рдХ्рд╖рдгрднंрдЧुрд░ рд╣ैं। рд╡े рд╣ी рдпрдеाрд░्рде рдоें рдЬीрд╡िрдд рд╣ैं, рдЬो рджूрд╕рд░ों рдХे рд▓िрдпे рдЬीрд╡рди рдзाрд░рдг рдХрд░рддे рд╣ैं। рдмाрдХि рд▓ोрдЧों рдХा рдЬीрдиा рддो рдоुрд░्рджों рдХी рддрд░рд╣ рдЬीрдиे рдЬैрд╕ा рд╣ै। "  рдЗрди्рд╣ीं рд╡िрдЪाрд░ों рдХे рдЖрд▓ोрдХ рдоें рд╣рдоें рдЬीрд╡рди рдХो рд╕рд╣ी рдвंрдЧ рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рдХрд░рдиे рдХा рджृреЭ рд╕ंрдХрд▓्рдк рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдпे। 
========================>>><<<===========
'рдордиुрд╖्рдп рдЬीрд╡рди рдХी рд╕ाрд░्рдердХрддा : рдд्рдпाрдЧ рдФрд░ рд╕ेрд╡ा  рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рд╣ै ! рдХ्рдпोंрдХि -" This life is short, the vanities of the world are transient, they alone live who live for others; the rest are more dead than alive. So with these ideas we should resolve to build ourselves properly."
=======================================

8

' рд╕ौंрдкा рд╣ुрдЖ рдХाрд░्рдп: рдЪрд░िрдд्рд░рдиिрд░्рдоाрдг рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рдоाрд░्рдЧ ' 

[ India's Mission- The Task and the Way]

     >> India (Vedanta) alone can contribute meaningfully to the progress of the whole of mankind.рд╕ंрдкूрд░्рдг рдоाрдирд╡ рдЬाрддि рдХी рдк्рд░рдЧрддि рдоें рдХेрд╡рд▓ рднाрд░рдд (рдХा рд╡ेрджाрди्рдд) рд╣ी рд╕ाрд░्рдердХ рдпोрдЧрджाрди рджे рд╕рдХрддा рд╣ै। 

        рд╣рдоाрд░े рд╕рдордХ्рд╖ рдЬो рд╕ौंрдкा рд╣ुрдЖ рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╣ै рд╡рд╣ рд╣ै рднाрд░рдд рдХा рдХрд▓्рдпाрдг। [рдЬो рдХाрд░्рдп рд╣рдоें 'рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж -рдХैрдк्рдЯрди рд╕ेрд╡िрдпрд░ рд╡ेрджाрди्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ-рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдкрд░рдо्рдкрд░ा ' рдоें "рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЪрдкрд░ाрд╕ " рдХे рд╕ाрде рд╕ौंрдкा рдЧрдпा рд╣ै, рд╡рд╣ рд╣ै рднाрд░рдд рдХा рдХрд▓्рдпाрдг।] рдЕрдЧрд░ рд╣рдо рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рдХाрдо рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ें рддो рд╣рдоें рдЪीрдЬों рдХो рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рджेрдЦрдиा рд╣ोрдЧा। рд╣рдо рд╕рднी рдЬाрдирддे рд╣ैं рдХि рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХा рдЖрд╡िрд░्рднाрд╡ рдкूрд░े рд╡िрд╢्рд╡ рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рд╣ुрдЖ рдеा, рдХ्рдпोंрдХि рд╡े рдЬाрдирддे рдеे рдХि рд╕िрд░्рдл рднाрд░рдд рд╣ी рд╡िрд╢्рд╡- рдоाрдирд╡рддा рдХी рдк्рд░рдЧрддि рдоें рдЕрдкрдиा рдЕрд░्рдердкूрд░्рдг рдпोрдЧрджाрди рджे рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдиे рдпрд╣ рджृрд╖्рдЯि рдЕрдкрдиे рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЕрдиुрднूрддि рд╕े рдкाрдИ рдеी। рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХी рдпрд╣ рдЖрдд्рдо-рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдФрд░ рдЕрдиुрднूрддि рдЙрди्рд╣ीं рдкुрд░ाрддрди рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдоें рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╕рдд्рдп рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдИ рдеी рдЬिрд╕े рд╣рдо рд╡ेрджाрди्рдд рдХрд╣рддे рд╣ैं।    

        >>'Practical Vedanta' has to be applied for the purpose of life-building of individuals for the good of the whole society .

рдЕрддीрдд рдоें рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдоें рдЛрд╖ि-рдоुрдиिрдпों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╡ेрджाрди्рдд рдХा рдЕрдз्рдпрди рд╡िрд╢ेрд╖рддः рдЬंрдЧрд▓ों (рдЕрд░рдг्рдпों) рдоें рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рд╣ी рдк्рд░рдердо рд╡्рдпрдХ्рддि рдеे рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдкुрд░ाрддрди рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдоें рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдЗрд╕ рдорд╣ाрди рд╕рдд्рдп рдХो рд╡рдиों рд╕े рдиिрдХाрд▓ рдХрд░ рд╣ाрдЯ-рдмाрдЬाрд░ рддрдХ, рд╕рдоाрдЬ рдХे рдЖрдо рд▓ोрдЧों рдФрд░ рдЙрдирдХे рдШрд░ों рддрдХ рд▓ाрдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХिрдпा рдеा। рдЗрд╕े рд╣ी 'Practical Vedanta' рдпा 'рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рд╡ेрджाрди्рдд ' рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдкूрд░े рд╕рдоाрдЬ рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП, рдЗрд╕рдХे рдЖрдо рдЬрдиों рдХा рдЬीрд╡рди рдЧрдарди рдХрд░рдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдЙрдирдХे рджैрдирди्рджिрди рдЬीрд╡рди рдоें- рдЗрд╕ी 'рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рд╡ेрджाрди्рдд' [4 -рдорд╣ा рд╡ाрдХ्рдп] рдХो рдк्рд░рдпोрдЧ рдоें рд▓ाрдиा рд╣ोрдЧा। рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдиे рдмреЬी рдЧंрднीрд░рддा рд╕े рдХрд╣ा рдеा -" No nation is great or good because Parliament enacts this or that, but because its men are great and good. "  рдХोрдИ рднी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдЗрд╕рд▓िрдпे рдорд╣ाрди рдФрд░ рдЕрдЪ्рдЫा рдирд╣ीं рд╣ोрддा рдХि рд╡рд╣ाँ рдХे рдкाрд░्рд▓िрдпाрдоेрди्рдЯ рдиे рдпрд╣ рдпा рд╡рд╣ рдмिрд▓ (Like RTI and Lokpal Bill etc) рдкाрд╕ рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै, рд╡рд░рди рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдХे рдиिрд╡ाрд╕ी рдорд╣ाрди рдФрд░ рдЕрдЪ्рдЫे рд╣ोрддे рд╣ैं। " (рднाрд░рдд рдХा рдз्рдпेрдп -рек. реирейрек/India's Mission- Sunday Times, London, 1896) ] 

>> A man is good if he has a good character and  India's Mission is -'Make men first !' 

 рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╣рдо рдЕрдЪ्рдЫा рдордиुрд╖्рдп рддрднी рдХрд╣рддे рд╣ैं, рдЬрдм рдЙрд╕рдХा рдЪрд░िрдд्рд░ рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ोрддा рд╣ै।  рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдХрд╣ा рдеा- " рдкрд╣рд▓े рдордиुрд╖्рдп рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ो--Make men first ! " рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдеा , " рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो  рдЬीрд╡рдирдЧрдарди , рдордиुрд╖्рдп рдиिрд░्рдоाрдг рдФрд░ рдЪрд░िрдд्рд░-рдиिрд░्рдоाрдгрдХाрд░ी рд╡िрдЪाрд░ों (рдорд╣рдХाрдХ्рдпों) рдХो рдЖрдд्рдорд╕ाрдд рдХрд░рдиे рдХी рдкрдж्рдзрддि рдЕрд╡рд╢्рдп рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдиी   рдЪाрд╣िрдП। "Education must provide 'life-building, man-making, character-making assimilation of ideas ." рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдЕрдЧрд░ рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рджेрд╢ , рдЕрдкрдиे рдЬрдирд╕ाрдзाрд░рдг рдХी рднрд▓ाрдИ рдФрд░ рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиा рд╣ै рддो рд╣рдоें рдЕрдкрдиा рдз्рдпाрди рд╡्рдпрдХ्рддि-рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдкрд░ рдХेрди्рдж्рд░िрдд рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। рдЕрддрдПрд╡,  'рд╡्рдпрдХ्рддि-рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг' - рдХрд░рдиा рд╣ी рд╣рдоाрд░ा рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░्рдп рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХो рдпрд╣ рдЕрдиुрднрд╡ рднी рд╣ुрдЖ рдеा рдХि рдпрджि рд╣рдо рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो рд╡ृрд╣рдд рддौрд░ рдкрд░ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ें , рддो рд╣рдоें рд╕ंрдЧрдаिрдд рд╣ोрдХрд░ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рд▓िрдпे рд╕ंрдЧрдарди рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрдЧी। рддрдеा рд╣рдоें рдЗрд╕  ' рд╡्рдпрдХ्рддि-рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рддрдеा рдЖрдд्рдорд╡िрдХाрд╕ ' рдХे рдХाрд░्рдп рдХो рд╕ंрдЧрдаिрдд рд╣ोрдХрд░ рдФрд░ рд╕ंрдЧрдарди рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ी  рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। 

       >>We have never heard that any tiger became a saint. But in human history many sinners have become saints. Even gods aspire to be born as human beings. ]

рдЕрдм рд╣рдорд▓ोрдЧ рдпрд╣ рджेрдЦрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ेंрдЧे рдХि рдХ्рдпा рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг  рдХे рд▓िрдП рдХोрдИ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдФрд░ рдкрдж्рдзрддि рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै ? рдХрдИ рд▓ोрдЧों рдХा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдЪрд░िрдд्рд░ рддो рдЬрди्рдордЬाрдд рд░ूрдк рд╕े рд╡्рдпрдХ्рддि рдоें рдиिрд╣िрдд рдХोрдИ рдЪीрдЬ рд╣ै। рд╣рдорд▓ोрдЧ рдк्рд░ाрдпः рдРрд╕ा рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЬрд▓ рдХी рдЕрдкрдиी рдХुрдЫ рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдпें рд╣ैं, рдЕрдЧ्рдиि рдХे рдХुрдЫ рдЕрд▓рдЧ рдЧुрдг (рдзрд░्рдо) рд╣ैं। рдмाрдШ рдПрдХ рдХ्рд░ूрд░ рдкрд╢ु рд╣ै, рдХिрди्рддु рдХ्рдпा рд╣рдо рдРрд╕ा рдХुрдЫ рдордиुрд╖्рдп рдХे рдмाрд░े рдоें рднी рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं ? рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рджेрд╡рддा рднी рдоाрдирд╡ рд░ूрдк рдоें рдЬрди्рдо рд▓ेрдиे рдХे рд▓िрдпे рд▓ाрд▓ाрдпिрдд рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдХ्рдпोंрдХि, рджेрд╡рддाрдУं рдХा (рдпा рдкрд╢ुрдУं рдХा ?) рдЬीрд╡рди рдЪाрд╣े рдХिрддрдиा рд╣ी рдорд╣ाрди, рдЧौрд░рд╡рд╢ाрд▓ी рдФрд░ рднрд╡्рдп рдХ्рдпों рди рд╣ो, рд╡े рдЬैрд╕े рд╣ैं рд╡ैрд╕े рд╣ी рдмрдиे рд░рд╣рддे рд╣ैं। рд╣рдорд▓ोрдЧों рдиे рдРрд╕ा рдХрднी рдирд╣ीं рд╕ुрдиा рдХि рдПрдХ  рдмाрдШ рдеा рдЬो рдмाрдж рдоें рд╕ंрдд  рдмрдиा рдЧрдпा । рд▓ेрдХिрди рдоाрдирд╡ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рдРрд╕े рдЕрдирдЧिрдирдд рдЙрджाрд╣рд░рдг рдЕрднिрд▓िрдЦिрдд рд╣ैं, рдЬрд╣ां рдХोрдИ рдкाрдкी рдеा рдЬो рдмाрдж рдоें рд╕ंрдд рдмрди рдЧрдпा।

  >>The character of a person is known through one's behavior :  

рдЖрдЗрдП, рдЕрдм рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░ें рдХि рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдиा рдХैрд╕े рдЬाрддा рд╣ै? рдХिрд╕ी  рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХी рдзाрд░рдгा рдЙрд╕рдХे рдЖрдЪрд░рдг ,рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдПрд╡ं рд╕рдоाрдЬ рдХे рджूрд╕рд░े рд▓ोрдЧों рдХे рд╕ाрде рдЙрд╕рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдзों рдХे рджेрдЦрдХрд░ рдмрдиाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдоाрдирд▓ो , рдоैं рдХिрд╕ी рд╕े рдоिрд▓рддा рд╣ूं рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдЪрд▓े рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж  рдоेрд░े рдорди рдоें рдЙрд╕ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдмाрд░े рдоें рдПрдХ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд╕ुрдЦрдж рдЫрд╡ि рд░рд╣ рдЬाрддी рд╣ै। рдпा рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд, рдоैं рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд╕ंрдкрд░्рдХ рдоें рдЖрддा рд╣ूं рдФрд░ рдоुрдЭे рдЦेрдж рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै। рдРрд╕ा рд╡िрдЪाрд░ рдЖрддा рд╣ै рдХि рдХिрддрдиा рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ोрддा рдЕрдЧрд░ рдоैं рдЙрд╕ рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕े рдХрднी рдоिрд▓ा рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдРрд╕ा рдХ्рдпों рд╣ोрддा рд╣ै? рдХ्рдпोंрдХि, рдкрд╣рд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рджूрд╕рд░े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рд╕े рднिрди्рди рдк्рд░рдХृрддि рдХा рд╣ै। рдПрдХ рдХा рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдордиोрд╣рд░ рд╣ै (winsome,рд╣рд░्рд╖рд╡рд░्рдзрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा),рдЬрдмрдХि рджूрд╕рд░े рдХा  рдРрд╕ा рдирд╣ीं рд╣ै। 

   >>>Personalty means what we appear to be and Character is what we really are. 

       рдЖрдЗрдпे, рдЕрдм рд╣рдо рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдФрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рдмीрдЪ рдХे рдЕрди्рддрд░ рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рджूрд╕рд░ों рдХो рдКрдкрд░ рдЬैрд╕ा рдк्рд░рднाрд╡ рдЫोреЬ рдЬाрддा рд╣ै, рд╕рдордЧ्рд░рддा рдоें рд╡рд╣ी рдЙрд╕рдХा рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рд╕рдордЭा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ाँ рддрдХ ​​рдХि рдЙрд╕ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд╡ाрдгी , рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдмрдиाрд╡рдЯ, рдЗрдд्рдпाрджि рднी рдЗрд╕ рдоाрдорд▓े рдоें рдХाрдлी рдорд╣рдд्рд╡ рд░рдЦрддे рд╣ैं। рдЙрд╕рдХा рдкрд╣рдиाрд╡ा ,рдХेрд╢-рд╡िрди्рдпाрд╕ (hair cut) рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рджूрд╕рд░ी рдЕрди्рдп рдЪीрдЬें рднी рдЙрд╕рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХो рдЧреЭрдиे рдоें рдЕрдкрдиा рдпोрдЧрджाрди рджेрддी рд╣ैं। рдЬрдмрдХि рдЪрд░िрдд्рд░ рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि-рд╡िрд╢ेрд╖ рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХा рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдЕंрдЧ рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рдмाрдд рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдордЭ рд▓ेрдиी рдЪाрд╣िрдП рдХि рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХा рдпрд╣ рдЕंрдЧ (рдЪрд░िрдд्рд░)  рд╣ी рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╡рд╕्рддु рд╣ै।

 >>I will be liked and loved, because of my behavior, because of the expression of my feelings.

  рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдоेрд░ी рдкोрд╢ाрдХ рдкुрд░ाрдиी рд╣ो। рдпрд╣ рднी рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдоैं рджेрдЦрдиे рдоें рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рдФрд░ рдЖрдХрд░्рд╖рдХ рди рд▓рдЧूँ, рдоेрд░ी рд╢िрдХ्рд╖ा рднी рд╡ैрд╕ी рди рд╣ो, рдХिрди्рддु рдпрджि рдоेрд░े рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдоें рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рдХुрдЫ рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЧुрдг (sterling qualities) рд╣ों рддो рдЕрди्рддрддोрдЧрдд्рд╡ा рдоेрд░े рд╕ुрди्рджрд░ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдФрд░ рдоेрд░ी рднाрд╡рдиाрдУं рдХी рдордиोрд╣рд░ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдХाрд░рдг рдоुрдЭे рд╣ी рдЕрдзिрдХ рдкрд╕рди्рдж рдХिрдпा рдЬाрдпेрдЧा рдФрд░ рдк्рд░ेрдордкूрд░्рдг рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦा рдЬाрдпेрдЧा। рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╕рдд्рдп рдХे рдмрд╣ुрдд рдиिрдХрдЯ рд╣ोंрдЧे  рдЬрдм рд╣рдо рдХрд╣ें рдХि, " рд╣рдоाрд░े рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै - рдЬैрд╕ा рд╣рдо рджिрдЦрддे рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдЪрд░िрдд्рд░ рд╡рд╣ рд╣ै, рдЬो рд╣рдо рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╣ैं ! " рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдЕрдкрдиी рд╡ाрдХрдкрдЯुрддा рдФрд░ рдЕрди्рдп рджूрд╕рд░ी рдЪीрдЬों рд╕े рд╢ाрдпрдж рд╣рдо рджूрд╕рд░ों рдХो рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░ рд▓ेрддे рд╣ों, рд▓ेрдХिрди рдЬрдм рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рдЕрдиुрдХूрд▓ рдирд╣ीं рд░рд╣рддी рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╣рдо рднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े (рдЕрдкрдиे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд╣рдЯрдХрд░) рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдпा рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं।  рдЗрд╕рд▓िрдП, рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХो рд╕рд╣ी рдвंрдЧ рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЕрдзिрдХ рдз्рдпाрди рджेрдиा  рдЪाрд╣िрдП рддाрдХि рд╣рдоाрд░े рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕्рд╡рд░ुрдк рдПрдХ рдордЬрдмूрдд рдиींрд╡ рдкрд░ рддैрдпाрд░ рд╣ो рд╕рдХे। рдЪाрдгрдХ्рдпрдиीрддि рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै -

рджूрд░рддः рд╢ोрднрддे рдоूрд░्рдЦो рд▓рдо्рдмрд╢ाрдЯाрдкрдЯाрд╡ृрддः ।

рддाрд╡рдЪ्рдЪ рд╢ोрднрддे рдоूрд░्рдЦो рдпाрд╡рдд्рдХिрдЮ्рдЪिрди्рди рднाрд╖рддे ॥ 

- рд▓ंрдмी рд╢ाрд▓ рддрдеा рдЦेрд╕ рдЗрдд्рдпाрджि рдЪрдордХीрд▓े рд╡рд╕्рдд्рд░ों рд╕े рд╕ुрд╕рдЬ्рдЬिрдд рдПрдХ рдоूрд░्рдЦ рд╡्рдпрдХ्рддि рджूрд░ рд╕े рд╕ुрд╢ोрднिрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рддрдм рддрдХ рд╣ी рд╕ुрд╢ोрднिрдд рд╣ोрддा рд╣ै (рд╡िрдж्рд╡ाрди рд╕ा рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддा рд╣ै ) рдЬрдм рддрдХ рд╡рд╣  рдХुрдЫ рдХрд╣рддा рдирд╣ीं рд╣ै। рдоुрдЦ рдЦोрд▓рддे рд╣ी рдЙрд╕рдХी рдоूрд░्рдЦрддा рдЬрдЧрдЬाрд╣िрд░ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै।  [A foolish person dressed nicely in a bright flowing robe  looks beautiful and impressive (like a scholar) from a distance only so long he does not speak even a little. (As soon as he speaks something his foolishness gets exposed]

     >>  The character of Sri Ramakrishna was wonderful, not a mere outward personality;  as he looks up, you are caught in the net of his love.  

     рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдгрджेрд╡ рдХे рдмाрд░े рдоें рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░ो। рдЙрдирдХे рдкाрд╕ рддो рдмрд╣ुрдд рд╕े рдкрдв़े-рд▓िрдЦे рдЬ्рдЮाрдиी рд▓ोрдЧ рдЖрдпा рдХрд░рддे рдеे। рдЙрдирдХे рд╕ाрдордиे рд╡े рдХिрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд░ूрдк рдоें рджिрдЦा рдХрд░рддे рд╣ोंрдЧे ? рдЧाँрд╡ рд╕े рдЖрдпा рдПрдХ рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕ाрдзाрд░рдг рдиिрд░рдХ्рд╖рд░ рджेрд╣ाрддी , рд╢िрд╖्рдЯाрдЪाрд░ рд╕े рдЕрдкрд░िрдЪिрдд рдЬो рд╣рдоेрд╢ा рднрджेрд╕ рдЧ्рд░ाрдоीрдг рднाрд╖ा рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддा рд╣ो।  рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдгрджेрд╡ рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдоें рдк्рд░рдердо-рджृрд╖्рдЯ्рдпा рдорди рдХो рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░рдиे рдпोрдЧ्рдп рддो рдХुрдЫ рднी рдирд╣ीं рдеा। рдХिрди्рддु, рдкाрд╕ рдЬाрдХрд░ рдХुрдЫ рдмोрд▓рдиे рдХे рдкрд╣рд▓े, рдЬैрд╕े рд╣ी рддुрдо рдЙрдирдХे рдиिрдХрдЯ рдЖрддे рд╣ो, рдЙрдирдХी рдХृрдкाрдХрдЯाрдХ्рд╖ рддुрдо рдкрд░ рдкреЬрддी рд╣ै рдФрд░ рддुрдо рдоोрд╣िрдд (fascinated, рдорди्рдд्рд░рдоुрдЧ्рдз) рд╣ो рдЬाрддे рд╣ो, рддुрдо рдЙрдирдХे рдк्рд░ेрдо-рдЬाрд▓ рдоें рдлँрд╕ рдЬाрддे рд╣ो ! рдРрд╕ा рдЬाрджू рдХैрд╕े рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै ? рдХ्рдпोंрдХि рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХा рдЪрд░िрдд्рд░ рд╣ी рдЕрдж्рднुрдд рдеा рдХेрд╡рд▓ рдмाрд╣рд░ी рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдирд╣ीं।
     >>Sri Ramakrishna searched for Truth and discovered the TRUTH (Love, unselfishness-рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे 24 рдЧुрдг ) in himself !  
  рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЕрдж्рднुрдд рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХैрд╕े рдХिрдпा рд╣ोрдЧा ? рдЙрди्рд╣ोंрдиे рднी 'рд╕рдд्рдп ' рдХी (рдПрдеेंрд╕ рдХे рд╕рдд्рдпाрд░्рдеी рдХी рддрд░рд╣ рдкрд░рдо् рд╕рдд्рдп рдХी) рдЦोрдЬ рдХी рдеी, рдФрд░ рдЙрд╕ рд╕рдд्рдп рдХो - рдЬो рдкрд╡िрдд्рд░рддा рд╣ै, рдк्рд░ेрдо рд╣ै, рдХрд░ुрдгा рд╣ै, рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рд╣ै, рдЬो рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдерддा рд╣ै, рдд्рдпाрдЧ рд╣ै, рдЬो рд╕рднी рдХे рд▓िрдП рд╕ेрд╡ा рднाрд╡рдиा рд╣ै; рдЙрд╕े рдЕрдкрдиे рдЕрди्рджрд░ рд╣ी рдкाрдпा рдеा। рдпे рд╕рднी рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рдХुрдЫ рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЧुрдг рд╣ैं рдЬो рдпрдеाрд░्рде рдордиुрд╖्рдп рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдоें рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдпрджि рд╣рдо рднी рдЗрди рдЧुрдгों рдХो рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдЕрдкрдиे рдЕрди्рджрд░ рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░ рд╕рдХें, рддрднी рд╣рдо рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рд╣рдордиे рдПрдХ рдордиोрд╣рд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ рд▓िрдпा рд╣ै। рдЪрд░िрдд्рд░ рд╣ै рдХ्рдпा рдЪीрдЬ ? рдЪрд░िрдд्рд░ рд╣рдоाрд░ी рдЖрджрддों рдпा рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпों рдХा рд╕рдоूрд╣ рдоाрдд्рд░ рд╣ै। рд╕рдд्рдп рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдЯूрдЯ рдк्рд░ेрдо, рдХрд░ुрдгा, рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि, рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा,  рдиिрд░्рднрдпрддा, рдд्рдпाрдЧ рдФрд░ рд╕ेрд╡ा рднाрд╡рдиा  - рдпे рд╕рднी рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЧुрдг рд╣ैं। рддो рдХ्рдпा рд╣рдо рдпрд╣ рдоाрди рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдпे рд╕рднी рдЧुрдг рднी рдЙрди्рд╣ीं рдЖрджрдд рд╕े рд╣ी рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ोрддे рд╣ोंрдЧे рдЬिрд╕рд╕े рд╣рдоाрд░ा рдЪрд░िрдд्рд░ рдмрдирддा рд╣ै? рд╣ाँ, рд╣рдорд▓ोрдЧ рджेрдЦेंрдЧे рдХि рдпे рд╕рднी рдЕрдЪ्рдЫे рдЧुрдг рдЬिрдирдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдКрдкрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै , рд╡े рд╣рдоाрд░ी рд╕рдд्рддा рдоें рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╣ी рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ैं। 
      >>Character building  education  is -"рддрдд: рдХ्рд╖ेрдд्рд░िрдХрд╡рдд् ।" As a farmer removes the obstacles from the channel of flowing water in the field:
рдпрджि рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рд╕ाрд░े рдЧुрдг рд╣рдоाрд░ी рдЖрдд्рдоा рдоें рдкрд╣рд▓े рд╕े рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рд╣ैं, рддो рдлिрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рдЖрджрддों рдХी рднूрдоिрдХा рдХ्рдпा рд╣ै ? рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рдЕрд╡рд▓ोрдХрди рдХрд░рдиे рдкрд░ рд╣рдо рдкाрдпेंрдЧे рдХि рдЕрд╕рдд рдХाрд░्рдп рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдЕрд╡िрд╡ेрдХрдкूрд░्рдг рдиिрд░्рдгрдпों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣рдордиे рд╣ी рдЕрдкрдиे рдорди рдкрд░ рдХुрдЫ рдРрд╕े рдЧрд▓рдд рдЫाрдк рдпा рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдбाрд▓ рджी рд╣ैं, рдЬो рд╣рдоाрд░ी рд╕рдд्рддा рдоें рдиिрд╣िрдд рдЙрди рд╕ुрди्рджрд░ рдЧुрдгों рдХे рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрдиे рдоें рд░ोреЬे рдЕрдЯрдХा рд░рд╣ी рд╣ैं, рдпा рдмाрдзा рдбाрд▓ рд░рд╣ी рд╣ैं। рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдиे рд╕्рд╡рдпं рдХрд╣ा рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣рдоें рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рд╕рдордЭрдиा рд╣ोрдЧा рдХि рдЪрд░िрдд्рд░-рдиिрд░्рдоाрдгрдХाрд░ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдПрдХ рдиिрд╖ेрдзाрдд्рдордХ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा (negative process) рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╣рдоें рдЪिрдд्рдд рдкрд░ рдкреЬे рдЧрд╣рд░े рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों (рдЕрд╣ं рд╡ृрдд्рддि) рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХрдаिрди рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा, рддाрдХि рдЕрдЪ्рдЫे рдЧुрдг рд╕्рд╡рддः рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрдиे рд▓рдЧें। рдЬैрд╕ा рдкрддंрдЬрд▓ि рдпोрдЧ рд╕ूрдд्рд░ рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै - "рддрдд: рдХ्рд╖ेрдд्рд░िрдХрд╡рдд् ।"  (рдХैрд╡рд▓्рдп рдкाрдж- рек.рей) рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЦेрдд рдоें рдХाрдо рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдХिрд╕ाрди рдЦेрдд рдкрдЯाрддे рд╕рдордп рдкाрдиी рд╡ рдЦेрдд рдХे рдмीрдЪ рдЖрдиे рд╡ाрд▓ी рдоेреЬ рд░ूрдкी рдмाрдзाрдУं рдХो рд░рд╕्рддे рд╕े рд╣рдЯाрддा рд╣ै। рд╡ैрд╕े рд╣рдоें рднी рдЗрди рдЧुрдгों рдХे рд╕्рд╡рддः рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрдиे рдХे рдоाрд░्рдЧ рдоें рдЖрдиे рд╡ाрд▓ी рдмाрдзाрдУं рдХो рд╣рдЯाрдиा рд╣ोрдЧा।

       >>The first step to character formation is, brahmacharya (рдЖрдд्рдорд╕ंрдпрдо) to desist from bad thoughts, bad words, bad actions. 

рдЕрддрдПрд╡ рдЕрд╕рдд рдХрд░्рдо,рдЕрд╕рдд рд╡рдЪрди рдФрд░ рдЕрд╕рдд рд╡िрдЪाрд░ों рд╕े рд╡िрд░рдд рд╣ो рдЬाрдиा- рд╣ी рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХा рдк्рд░рдердо рд╕ोрдкाрди рд╣ै। рдЗрд╕ी рдЖрдд्рдорд╕ंрдпрдо рдХो рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рд╡ाрдж рдЕрдЪ्рдЫे рдХрд░्рдоों рдХो рдмाрд░-рдмाрд░ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЕрдЪ्рдЫी рдЖрджрддों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा । рд╕рдж्рдХрд░्рдо рдХ्рдпा рд╣ै, рд╣рдо рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдкूрдЫेंрдЧे। рд╣рдо рдПрдХ рд╕्рд╡рд░ рдоें рдХрд╣ेंрдЧे рдХि рдиैрддिрдХ рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиा рд╣ी рд╕рдж्рдХрд░्рдо рд╣ै । рд▓ेрдХिрди рдиैрддिрдХрддा рдХ्рдпा рд╣ै? рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдиैрддिрдХрддा рдХी рдмреЬी рд╣ी рдЖрд╕ाрди рдкрд░िрднाрд╖ा рджी рд╣ै, рдЬो рджेрд╢ рдпा рдХाрд▓ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдирд╣ीं рдмрджрд▓рддा рд╣ै। 

 >>Which is unselfish is moral, and that which is selfish is immoral.

      рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं, рдЬो рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рде рдХाрд░्рдп рд╣ै рд╡рд╣ рдиैрддिрдХ рд╣ै рдФрд░ рдЬो рднी рдХाрд░्рдп рд╕्рд╡ाрд░्рдердкूрд░्рдг рд╣ै рд╡рд╣ рдЕрдиैрддिрдХ рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдиैрддिрдХрддा рдХी рдпрд╣ рдкрд░िрднाрд╖ा рдХрд╣ाँ рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी рд╣ै? рд╣рдо рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рджेрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдпрд╣ рд╡ेрджाрди्рдд рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рддिрд╕्рдеाрдкिрдд рд╕рдд्рдп - (рдХोрдИ рдкрд░ाрдпा рдирд╣ीं рд╕рднी рдЕрдкрдиे рд╣ैं) рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рдиे рдХा рдПрдХ рдкрд░िрдгाрдо рд╣ै। рдЬрдм рддрдХ рдоैं рдХेрд╡рд▓  'рдоैं' рдФрд░ 'рдоेрд░ा' рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕ोрдЪрддा рд╣ूं, рдоैं рд╕्рд╡рдпं рдХो рд╕ीрдоिрдд рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ूँ । рдФрд░ рдЬрдм рдЕрдкрдиी рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рдкूрд░्рдгрддा рдХो рд╡िрд╕्рддृрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдоैं рдЕрдкрдиे рдкृрдердХ рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ (рдоिрде्рдпा рдЕрд╣ं) рдХो рд╕рдорд╖्рдЯि рдЕрд╣ं рдоें рдЦो рджेрддा рд╣ूँ рдпा рд▓ीрди рдХрд░ рджेрддा рд╣ूँ,рддрднी рдоैं рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдеी рд╣ूँ рдФрд░ рдиैрддिрдХ рд╣ूं। рдЗрд╕рдХा рдЕрд░्рде рдпрд╣ рд╣ुрдЖ рд╣ै рдХि рдоैं рд╕рдд्рдп рдХी рдкूрд░्рдгрддा (рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рдФрд░ рдк्рд░ेрдо) рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рддा рд╣ूं। рдиैрддिрдХрддा рдХे рдЗрд╕ी рд╕рдордЭ рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдЕрдм рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдЙрдЪिрдд рдФрд░ рдЕрдиुрдЪिрдд рдХрд░्рдо рдоें рдЕрди्рддрд░ (рд╢्рд░ेрдп-рдк्рд░ेрдп, рдмाрдмू рдФрд░ рдмрдЧीрдЪा рдоें рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ) рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। 

>>Repetition of moral actions over and over again is the method of character building.

рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рдЬрдм рд╣рдо рдХेрд╡рд▓ рдЙрдЪिрдд рдХрд░्рдо рд╣ी рдХрд░ेंрдЧे рддрдеा рдЙрд╕े рдмाрд░ -рдмाрд░ рджुрд╣рд░ाрддे рд░рд╣ेंрдЧे, рддो рдХेрд╡рд▓ рд╕рдж्рдХрд░्рдо рдХрд░рдиे рдХी рд╣рдоाрд░ी рдЖрджрдд рдкреЬ рдЬाрдПрдЧी। рдФрд░ рдЕрдЪ्рдЫे рдХाрд░्рдпों рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рдЕрдЪ्рдЫी рдЖрджрддें рдЬрдм рдкुрд░ाрдиी рд╣ोрдХрд░ рдЬрдм рдЕрдЪ्рдЫी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпों рдоें рдкрд░िрдгрдд рд╣ो рдЬाрдпेंрдЧी; рддो рдЙрди्рд╣ीं рд╕рдж्рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпों рдХा рд╕рдоाрд╣ाрд░ рдпा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ (collection or agglomeration) рд╣рдоें рдПрдХ рд╕ुрди्рджрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ी рдмрдиा рджेрдЧा। рдЗрд╕рд▓िрдП, рдиैрддिрдХ рдХाрд░्рдпों рдХी рдмाрд░-рдмाрд░ рдкुрдирд░ाрд╡ृрдд्рддि рд╣ी рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рдкрдж्рдзрддि рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдиंрдж рдиे рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो - 'рд╢िрд╡ рдЬ्рдЮाрди рд╕े рдЬीрд╡ рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे ' рдпा рдордиुрд╖्рдп рдХो рдИрд╢्рд╡рд░ рд╕рдордЭрдХрд░ рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХрд╣ा рдеा ।

 >> Renunciation and service to others -this is the way to formation of one's character.

рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рджेрд╡ рджрдХ्рд╖िрдгेрд╢्рд╡рд░ рдХे рдХाрд▓ी рдоंрджिрд░ рдоें рд╕्рдеाрдкिрдд рдоाँ рднрд╡рддाрд░िрдгी рдХी рдоूрд░्рддि рдХी рдкूрдЬा рдХिрдпा рдХрд░рддे рдеे। рд▓ेрдХिрди рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕्рд╡рдпं рд╕े рдкूрдЫा , рдХ्рдпा рдоैं рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдоूрд░्рддि рдоें рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдкूрдЬा рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ूँ ? рдЙрди्рд╣ें рдЙрдд्рддрд░ рдоिрд▓ा , рдпрджि рддुрдо рдПрдХ рдкрдд्рдерд░ рдХी рдоूрд░्рддि рдоें рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдкूрдЬा рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ो , рддो рд░рдХ्рдд -рдоांрд╕ рдХे рдмрдиे рдЬीрд╡рди्рдд рдордиुрд╖्рдпों рдоें рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдкूрдЬा рдХ्рдпों рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे ? рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕्рд╡рдпं рд╕े  рдк्рд░рд╢्рди рдХिрдпा рдХि ' рдХ्рдпा рдХेрд╡рд▓ рдмंрдж-рдЖंрдЦों рд╕े рд╣ी рдз्рдпाрди рд╣ोрдиा рд╕ंрднрд╡ рд╣ै? рдЙрди्рд╣ें рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ рдеा рдХि, рдирд╣ीं рддुрдо рдЦुрд▓ी рдЖँрдЦों рд╕े рднी рдз्рдпाрди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ो !  рдЗрд╕рд▓िрдП, рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж (рдЕрдкрдиे рдЧुрд░ुрджेрд╡ рд╕े рд╕ीрдЦрдХрд░) рджोрдиों рдиे  рдЗрд╕ рдорд╣ाрди рд╕рдд्рдп рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджी рд╣ै рдХि " рдоाрдирд╡-рд╕ेрд╡ा рд╣ी рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдкूрдЬा рд╣ै" рдиा рдХि рдЖрдд्рдо-рд╕ुрдЦ рдХा рд▓ाрд▓рдЪ рдпा рдШोрд░ рд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा। 'рдд्рдпाрдЧ рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХी рд╕ेрд╡ा ' - рдпрд╣ी рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХा рдоाрд░्рдЧ рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдХे рд╢рдм्рджों рдоें, 'рдЕрдкрдиे рдЪрд░िрдд्рд░ -рдХрдорд▓ рдХो рдкूрд░्рдгрд░ूрдкेрдг рдЦिрд▓ा рд▓ेрдиा рд╣ी рдордиुрд╖्рдп рдЬीрд╡рди рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै। ' рдФрд░ рд╣рдоें рд╡ैрд╕ा рд╣ी рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। 

          >>Discrimination between good and bad action is a function of mind, so training of mind is primary work for  character building. 

         рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рддौрд░ рдкрд░ рд╣рдо рджेрдЦрддे рд╣ैं рдХि рд╣рдоाрд░े рдХрд░्рдоों рд╕े рд╣ी рд╣рдоाрд░े рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрджि рд╣рдоाрд░े рдХрд░्рдоों рдХे рдКрдкрд░ рд╡िрд╡ेрдХ-рд╡िрдЪाрд░ рдХा рдиिрдпंрдд्рд░рдг рд╣ो рддрдм рд╣рдоाрд░े рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдЪ्рдЫे рдХрд░्рдо рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬो рдЕрдЪ्рдЫे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рдмрди рдЬाрддे рд╣ैं। рдЙрдЪिрдд рдФрд░ рдЕрдиुрдЪिрдд рдХрд░्рдо рдХे рдмीрдЪ рд╡िрд╡ेрдХ-рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиा рд╣рдоाрд░े рдорди рдХा рдХाрд░्рдп рд╣ै। рдЕрдд: рдЕрдкрдиे рдорди рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП , рдЙрд╕рдХो рдПрдХाрдЧ्рд░ рдХрд░рдиे рдпा рдордиःрд╕ंрдпोрдЧ рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╣ी рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХा рдк्рд░ाрдердоिрдХ рдХाрд░्рдп рд╣ै। рдХ्рдпोрдХि рдХिрд╕ी рднी рдХाрд░्рдп рдХो рдХрд░рдиे рдХा рд╕ंрдХрд▓्рдк рд╣рдо рдорди рдоें рд╣ी рд▓ेрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕рдж -рдЕрд╕рдж рдХрд░्рдоों рдХे рдмीрдЪ рдЕрди्рддрд░ рднी рдорди рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рд╣ी рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдП рдорди рдХे рдКрдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдФрд░ рд╡िрд╡ेрдХ -рдк्рд░рдпोрдЧ рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдЕрдЪ्рдЫे рдХрд░्рдоों рдХो рд▓рдЧाрддाрд░ рджोрд╣рд░ाрддे рд╣ुрдП рд╣рдо рдЕрдЪ्рдЫी рдЖрджрддें, рдЕрдЪ्рдЫी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।  рдФрд░ рдЕрдЪ्рдЫी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпों рдХा  рд╕рдоुрджाрдп рд╣ी рдЕрдЪ्рдЫा рдЪрд░िрдд्рд░ рд╣ै, рдЕрддрдПрд╡ рд╣рдо рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рдордиुрд╖्рдп рдмрди рдЬाрдиा рд╣ी рд╣рдо рд╕рднी рдХी рдЙрджाрдд्рдд рдиिрдпрддि рд╣ै। 

    >>You are the maker of your own destiny- for everything depends on manliness ! 

рдЗрд╕рд▓िрдП, рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдХрд╣ा рдеा рдХि 'рддुрдо рд╕्рд╡рдпं  рдЕрдкрдиे рднाрдЧ्рдп рдХे рдиिрд░्рдоाрддा рд╣ो। 'рд╣рдоाрд░ा рднрд╡िрд╖्рдп рдХिрд╕ी рдЕрдЬ्рдЮाрдд рдЬрдЧрд╣ рд╕े рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдХिрд╕ी рднाрдЧ्рдп рдиाрдордХ рдЕрд╕ाрдзाрд░рдг рд╡рд╕्рддु рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдирд╣ीं рдХрд░рддा; рдпрд╣ рд╣рдоाрд░े рдкौрд░ुрд╖ рддрдеा рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдиे рдХрд╣ा рдеा - " рдЬिрддрдиी рдЕрдзिрдХ рдоेрд░ी рдЖрдпु рд╣ोрддी рдЬाрддी рд╣ै , рдЙрддрдиा рд╣ी рдЕрдзिрдХ рдоुрдЭे рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि 'рдкौрд░ुрд╖' рдоें рд╣ी рд╕рднी рдмाрддें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। рдпрд╣ рдоेрд░ा рдирдпा рд╕ुрд╕рдоाрдЪाрд░ рд╣ै। " ( рд╕ूрдХ्рддिрдпाँ рдПрд╡ं рд╕ुрднाрд╖िрдд : рео.резрейрез ) ["The older I grow, the more everything seems to me to lie in manliness. This is my new gospel." (Sayings and Utterances-8.16)]   рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдпुрд╡ा рдХो рдЕрдкрдиे- рдЖрдк рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░рдиे, рдЕрдкрдиे рдкौрд░ुрд╖ рдкрд░ рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдк्рд░рдпрдд्рди рдХ्рд╖рдорддा рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд░рдЦрдиे рдХा рд╕рди्рджेрд╢ рджिрдпा рдеा। рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рд╕рднी рдпुрд╡ाрдУं рдХा рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ै - рдЕрдкрдиी рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рд╕ंрднाрд╡рдиाрдУं рдХो рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░ो , рдЕрдкрдиे рднाрдЧ्рдп рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╕्рд╡рдпं рдХрд░ो рдФрд░ рдЙрд╕ рднाрдЧ्рдп рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХो рдЙрди्рдирддрддрд░, рдорд╣ाрдирддрдо рдЧौрд░рд╡рд╢ाрд▓ी рднрд╡िрд╖्рдп рдХी рдУрд░ рд▓े рдЪрд▓ो ! 

===============================

" рдоेрд░ी рдЖрд╢ा, рдоेрд░ा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдирд╡ीрди рдкीреЭी рдХे рдирд╡рдпुрд╡рдХों рдкрд░ рд╣ै। рдЙрди्рд╣ीं рдоें рд╕े рдоैं рдЕрдкрдиे рдХाрд░्рдпрдХрд░्рддाрдУं рдХा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХрд░ूँрдЧा। рд╡े рд╕िंрд╣рд╡िрдХ्рд░рдо рд╕े рджेрд╢ рдХी рдпрдеाрд░्рде рдЙрди्рдирддि рд╕рдо्рдмрди्рдзी рд╕ाрд░ी рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдХрд░ेंрдЧे। рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд░рдЦो।  рддुрдо्рд╣ीं рд▓ोрдЧ рддो рдкूрд░्рд╡рдХाрд▓ рдоें рд╡ैрджिрдХ рдЛрд╖ि рдеे। рдЕрдм рдХेрд╡рд▓ рд╢рд░ीрд░ рдмрджрд▓ рдХрд░ рдЖрдпे рд╣ो। рдоैं рджिрд╡्рдп рдЪрдХ्рд╖ु рд╕े рджेрдЦ рд░рд╣ा рд╣ूँ , рддुрдо рд▓ोрдЧों рдоें рдЕрдирди्рдд рд╢рдХ्рддि рд╣ै। рдЙрд╕ рд╢рдХ्рддि рдХो рдЬрдЧा рджे ; рдЙрда рдЙрда, рдХाрдо рдоें рд▓рдЧ рдЬा , рдХрдорд░ рдХрд╕। рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा рджो рджिрди рдХा рдзрди-рдоाрди рд▓ेрдХрд░ ? рдоेрд░ा рднाрд╡ рдЬाрдирддा рд╣ै? - рдоैं рдоुрдХ्рддि рдЖрджि рдирд╣ीं рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ। рдоेрд░ा рдХाрдо рд╣ै рддुрдо рд▓ोрдЧों рдоें рдЗрди्рд╣ीं рднाрд╡ों рдХो рдЬрдЧा рджेрдиा। рдПрдХ рдордиुрд╖्рдп рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиे рдоें рд▓ाрдЦ рдЬрди्рдо рд▓ेрдиे рдкреЬे рддो рдоैं рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рднी рддैрдпाрд░ рд╣ूँ। " -рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж

================================

[рдПрдХ рдирдпा рдпुрд╡ा рдЖंрджोрд▓рди]

9.

рд╣рдоाрд░ी рд╕ीрдоा 

[Our Limitation]

         >>Man is limited only outwardly; But when he knows this and tries to outgrow to his unlimited stature becomes great !  

     рд╣рдо рдЕрдкрдиी рд╕ीрдоाрдУं рдХो рдЬाрдирддे рд╣ैं , рдХिрди्рддु рдЗрд╕рд╕े рд╣рдоाрд░े рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдоें рдХोрдИ рдХрдоी рдирд╣ीं рд╣ोрдЧी। рдмрд▓्рдХि рдпे рд╕ीрдоाрдпें рд╣ी рд╣рдоें рдЗрдирдХे рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХा рдЙрдкाрдп рдвूँреЭрдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рддी рд╣ैं। рдордиुрд╖्рдп рдХेрд╡рд▓ рд╡ाрд╣्рдп рд░ूрдк рд╕े рд╕ीрдоाрдмрдж्рдз рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЬрдм рд╡рд╣ рдпрд╣ рдЬाрди рд▓ेрддा рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рд╡ृрд╣рдд рд╣ै (рдЬिрд╕рд╕े рд╕рдм рдиिрдХрд▓ा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╕рдм рд╕्рдеिрдд рд╣ै, рдФрд░ рдЬिрд╕рдоें рд╕рдм рд▓ीрди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै !), рддрдм рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдЕрд╕ीрдо рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдоें рд▓рдЧ рдЬाрддा рд╣ै।
        рдХोрдИ рдХाрд░्рдп рдХेрд╡рд▓ рдЗрд╕рд▓िрдпे рдорд╣ाрди рдирд╣ीं рд╣ो рдЬाрддा рдХि рдЙрд╕рдХा рдмреЬी рдзूрдордзाрдо рд╕े рдк्рд░рдЪाрд░ рд╣ुрдЖ рд╣ै। рд╣рдоाрд░ी рдмाрддों рдкрд░ рдмрд╣ुрдд рдХрдо рд▓ोрдЧ рд╣ी рдз्рдпाрди рджेंрдЧे। рдХिрди्рддु рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рдРрд╕े рднी рд╣ैं рдЬो рд╡िрдЧрдд рдкрдЪाрд╕ рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рдпрд╣ рд╕рдм рд╕ुрдирддे рдЖ рд░рд╣े рд╣ैं। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рдКрдкрд░ рдкूрд░ा рднрд░ोрд╕ा рд╣ै। рдпрджि рдХिрд╕ी рдЬुрд▓ुрд╕ рдоें рдеोреЬे рд╕े рд╡िрджेрд╢ी рд╕्рдд्рд░ी-рдкुрд░ुрд╖ों рдХो рд╢ाрдоिрд▓ рдХрд░ рд▓िрдпा рдЬाрдп рддो рдЙрд╕ рдЦрдмрд░ рдХो рдПрдХ рдлोрдЯो рдХे рд╕ाрде рдЕреЩрдмाрд░ рдХे рдоुрдЦ्рдп рдкृрд╖्рда рдкрд░ рдЬрдЧрд╣ рдоिрд▓рддी рд╣ै, рдХिрди्рддु рдЬрдм рд╣рдЬाрд░ों рдпुрд╡ा ' рд╣рдо рдордиुрд╖्рдп рдмрдиेंрдЧे' рдХा рдиाрд░ा рд▓рдЧाрддे рд╣ुрдП рд╢рд╣рд░ рдХे рд░ाрдЬрдоाрд░्рдЧ рдкрд░ рд╢ोрднा-рдпाрдд्рд░ा рдиिрдХाрд▓рддे рд╣ैं рддो рдЗрд╕ рдкрд░ рдХिрд╕ी рдХा рдз्рдпाрди рдХ्рдпों рдирд╣ीं рдЬाрддा ? 
рдХ्рдпोंрдХि рдЬो рд╕ंрдХीрд░्рдг рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг, рд╕्рд╡ाрд░्рдеी рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓े рд▓ोрдЧ рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рдордиुрд╖्рдп рдоें рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рдорд╣ाрди рд╕рдо्рднाрд╡рдиाрдУं рдФрд░ рдЙрдЪ्рдЪ рдоूрд▓्рдпों рдХी рдХोрдИ рдЬाрдирдХाрд░ी рдирд╣ीं рд╡ैрд╕े рджुрдиिрдпाрд╡ी рд▓ोрдЧ рддो рдРрд╕ा рд╣ी рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЕрддः рдРрд╕ी рдмाрддों рдоें рд╕рдордп рдирд╖्рдЯ рди рдХрд░ рдмрд▓्рдХि рдХृрдд рд╕ंрдХрд▓्рдкिрдд рд╣ोрдХрд░ рд╣рдоें рдЕрдкрдиा рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП।
 
        рджेрд╢ рдХी рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХो рдмрджрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП- рд╕рд░рдХाрд░,рд▓ोрдХрддрди्рдд्рд░ рдХे рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХो, рдпा рдоौрдЬूрджा рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХो рдмрджрд▓рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो рдХрд░рдиे рдХा рдмीреЬा рдХेрд╡рд▓ рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рдкрд╡िрдд्рд░ рдФрд░ рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдеी  рд▓ोрдЧ рд╣ी  рдЙрдаा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдкрд░ рд╡ैрд╕े рдордиुрд╖्рдп рд╣ैं рдХрд╣ाँ, рдФрд░ рд╡ैрд╕े рдордиुрд╖्рдп рд╣рдоें рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд╣ाँ рд╕े рд╣ोंрдЧे ? рдЬो рд▓ोрдЧ рд▓ोрдХрддांрдд्рд░िрдХ рдФрд░ рдХ्рд░ाрди्рддिрдХाрд░ी рдмрджрд▓ाрд╡ рд▓ाрдиे рдХी рдмाрдд рдХрд░рддे рд╣ैं [рдЬे.рдкी ,рдЕрди्рдиाрд╣рдЬाрд░े, рдХेрдЬрд░ी рдЖрджि], рдЙрди рд╕рднी рдиे рдЗрд╕ рдоूрд▓рднूрдд рдХाрд░्рдп рдХो рд╣ी рдЫोреЬ рд░рдЦा рд╣ै। рдФрд░ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЗрд╕ी рдЫूрдЯे рд╣ुрдП рдХाрд░्рдп рдХो рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै, рдФрд░ рдЬрдм рддрдХ рдпрд╣ рдХाрд░्рдп рдмрд╣ुрдд рд╣рдж рддрдХ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдирд╣ीं рд╣ो рдЬाрддा, рддрдм рддрдХ рд╡рд╣ рднी рдЗрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХो рдмрджрд▓ рдкाрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा। рдЗрд╕ рд╕ीрдоा рдХो рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓  рд╡िрдирдо्рд░рддाрдкूрд░्рд╡рдХ рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рднी рдХрд░рддा рд╣ै।  рдЗрд╕рд▓िрдП рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рд░ाрдЬрдиीрддि рд╕े рдХुрдЫ рднी рд▓ेрдиा-рджेрдиा рдирд╣ीं рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि -politics always puts the cart before the horse.' рдЕрд░्рдеाрдд рд░ाрдЬрдиीрддि рд╣рдоेрд╢ा рдЧाреЬी рдХो рдШोрдб़े рдХे рдЖрдЧे рд░рдЦрддी рд╣ै।
         рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдкाрд╕ рди рддो рдЬ्рдпाрджा рдзрди-рдмрд▓ рд╣ै, рдФрд░ рди рд╣ी рдЕрдзिрдХ рдЬрди-рдмрд▓ рд╣ै। рдХिрди्рддु  рдЗрди рдмाрддों рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╡рд╣ рддрдм рддрдХ рдЪिрди्рддिрдд рднी рдирд╣ीं рд╣ै, рдЬрдм рддрдХ рдЙрд╕рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдПрдХ рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕्рдкрд╖्рдЯ -рдЖрджрд░्рд╢, рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдФрд░ рдЙрдкाрдп рд╣ै ! рдЬрдм рддрдХ рдЙрд╕рдХे рдкाрд╕ рдеोреЬी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╣ी рд╕рд╣ी, рд▓ेрдХिрди рдХुрдЫ рдРрд╕े рдпुрд╡ा рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдпрд╣ рдЬाрди рд▓िрдпा рд╣ै рдХि рднाрд░рдд рдХे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдП рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдХ्рдпा рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рд╡िрдЧрдд 55 рд╡рд░्рд╖ों рдоें рд╣рдордиे рджेрдЦा рд╣ै рдХि рджेрд╢ рднрд░ рдоें рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рдиिрд╖्рдаाрд╡ाрди , рдоेрд╣рдирддी ,рджेрд╢рднрдХ्рдд , рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдеी , рд╡िрдирдо्рд░ , рдд्рдпाрдЧी , рдЙрдд्рд╕ाрд╣ी рдФрд░ рд╕ाрд╣рд╕ी рдпुрд╡рдХों рдХी  рдПрдХ рдРрд╕ी  рдмрдб़ी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоौрдЬूрдж рд╣ै, рдЬो рдЗрд╕ рдорд╣ाрди рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХो рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рдиे рдоें рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рд╕рдорд░्рдкिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЙрдд्рд╕ुрдХ рд╣ैं ।
          рд▓ेрдХिрди рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЙрди рдЪुрдиिрди्рджा (рдЬीрд╡рдирджाрдиी)  рд▓ोрдЧों рдХा рд╕ंрдЧрдарди рднी рдирд╣ीं рд╣ै рдЬो рдХेрд╡рд▓ рд╕ंрдЧрдарди рдХे рдХाрд░्рдпों рдХो рдСंрдЦें рдоूँрджрдХрд░ рдиिрдмрдЯाрдиे рдХे рдЖрд▓ाрд╡ा рдФрд░ рдХिрд╕ी рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рджाрдпिрдд्рд╡ рдХा рдз्рдпाрди рдирд╣ीं рд░рдЦрддे।  рд╡рд░рди рдпрд╣ рд╕ंрдЧрдарди рдЙрди рд╕рдорд╕्рдд рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд▓िрдпे рд╣ै, рдЬो рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдПрд╡ं рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдФрд░   рд╕्рд╡рдпं рд╕े рднी рдк्рдпाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं, рддрдеा рдПрдХ рдЧौрд░рд╡рд╢ाрд▓ी рдФрд░ рдорд╣िрдоाрди्рд╡िрдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЬीрд╡рди рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рдЕрдкрдиा рднрд░рдкूрд░ рдпोрдЧрджाрди рджेрдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд╕्рд╡рдпं рднी рдПрдХ рдЙрджाрдд्рдд рдФрд░ рдХрд░्рдорда рдЬीрд╡рди рдЬीрдиे рдХे рдЗрдЪ्рдЫुрдХ рд╣ैं। рдпрд╣ рд╕ंрдЧрдарди рдЬो рдпुрд╡ा рдЕрднी 'рдЬрд╣ाँ рд╣ैं, рдФрд░ рдЬैрд╕े рд╣ै' - рдЙрди рд╕рднी рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд▓िрдпे рд╣ै। рдЙрди्рд╣ें рди рддो рдЕрдкрдиा рдШрд░ рдЫोреЬрдиा рд╣ै, рди рдкрдвाрдИ рдЫोреЬрдиी рд╣ै, рдФрд░ рди рд╣ी рд░ोрдЬрдЧाрд░ - рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рдЫोреЬрдиा рд╣ै, рдЕрдкिрддु рдЙрди्рд╣ें рдЕрдкрдиा рдЕрдз्рдпрди рдЖрджि рд╕рдорд╕्рдд рдХाрд░्рдпों рдХो рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХेрд╡рд▓ рдЕрдкрдиा рдЪрд░िрдд्рд░ рд╕ुрди्рджрд░ рдвंрдЧ рд╕े рдЧрдаिрдд рдХрд░рдиा рд╣ै। рдФрд░ рдЕрдкрдиी рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдКрд░्рдЬा ,рд╕рдордп рдФрд░ рдпрджि рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ो рд╕рдХे рддो рдХुрдЫ рдзрди рджेрдиा рд╣ोрддा рд╣ै। 
     рдорд╣ाрдоंрдбрд▓ рдЬीрд╡рди рдХी рдкूрд░्рдгрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд╕рдорд╕्рдд рд╕рдо्рднрд╡ рдЙрдкाрдпों рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдирд╣ीं рдХрд░рддा, рдмрд▓्рдХि рд╕ाрдзрди рдХे рд░ूрдк рдоें рдХेрд╡рд▓ рдХрд░्рдо рдХрд░рддे рд░рд╣рдиे рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдпрд╣ рд╕ंрдЧрдарди  рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рд╕्рд╡рднाрд╡ рд╡ाрд▓े рдЕрдзिрдХांрд╢ рдпुрд╡ा - рдЬो рдЬाрддि , рдзрд░्рдо рдпा рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХोрдИ рднेрдж рдирд╣ीं рд░рдЦрддे, рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै। рдпрджि рдпрд╣ рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рдПрдХ рд╕ीрдоा рднी рд╣ो рддो рднी рдЗрд╕рдХे рд▓िрдпे рд╣рдоें рдХोрдИ рд╢िрдХाрдпрдд рдпा рдЕрд╕ंрддोрд╖ рдирд╣ीं рд╣ै। рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдоें рдЕрдкрдиा рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╕рдорд░्рдкिрдд рдХрд░ рджेрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ-рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддी рд╣ै। рдпрд╣ рдХाрд░्рдп рджेрд╢ рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рд▓ाрдЦों-рдХрд░ोреЬों рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХा рдХाрд░्рдп рд╣ै। рдФрд░ рдЗрд╕ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдХेрд╡рд▓ рд╡ैрд╕े рд╣ी рдХाрд░्рдпों рд╕े рдЕрд░्рдЬिрдд рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै рдЬो рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдиिрдЬी рд╕्рд╡ाрд░्рде рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд╕े рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдХा рдХाрд░्рдп рднी рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рдХा рдПрдХ рдХाрд░्рдп рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдХो рд╕ाрдз्рдп рдХे рд░ूрдк рдоें рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рд╕ाрдзрди рдХे рд░ूрдк рдоें рд▓ेрдиे рдХा рдкрдХ्рд╖рдзрд░ рд╣ै। рдЕрдм рдпрд╣ рдпुрд╡ाрдУं рд╣ी рддрдп рдХрд░рдиा рд╣ै рдХि рдХ्рдпा рд╡े рдЗрд╕ рдорд╣ाрди рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХो рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЖрдЧे рдЖрдпेंрдЧे рдпा рдХेрд╡рд▓ рдиिрдЬी рд╕्рд╡ाрд░्рдеों рдХी рдкूрд░्рддि рдХрд░рддे рд░рд╣рдиे рдоें рд╣ी рдЕрдкрдиा рдЬीрд╡рди рдмिрддा рджेंрдЧे ? рдЬिрд╕рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЕрди्рддрддोрдЧрдд्рд╡ा рдЙрдирдХा рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд░ूрдкрд╕े рдЕрдоाрдирд╡ीрдХрд░рдг рддो рд╣ोрдЧा рд╣ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рднी рд░рд╕ाрддрд▓ рдоें рдЬाрдиे рдХे рд▓िрдП рдмाрдз्рдп рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा । 
          рдЙрдкрд░ рдЧिрдиाрдпे рдЧрдП рдФрд░ рд╕ंрднрд╡рддः рдЙрд╕рд╕े рднी рдЕрдзिрдХ рд╕ीрдоाрдУं рдХे рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी, рдЕрдкрдиी рднрд▓ाрдИ рдФрд░ рджेрд╢ рдХी рднрд▓ाрдИ рдХे рд▓िрдП  рдпुрд╡ा рд╢рдХ्рддि рдХो рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдХाрд░्рдпों рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рдиे рдоें рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рд╕рдлрд▓ рд╣ोрдиे рдХी рдЕрд╕ीрдо рд╕рдо्рднाрд╡рдиाрдпें  рд╣ैं।  
====================================

10. 
 
рд▓рдХ्рд╖्рдп- рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рдоाрд░्рдЧ 

[The Object and the Way.]

        >>It is not enough to do something as we cannot stay without work. We should plan our work according people need. 
       рд╣рдоाрд░े рд╕рдордХ्рд╖ рдЬो рднी рдХाрд░्рдп рдЗрд╕ рд╕рдордп рдЕрдд्рдпрди्рдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдФрд░ рдк्рд░рдпोрдЬрдиीрдп рдк्рд░рддीрдд рд╣ो рд░рд╣े рд╣ैं, рд╣рд░ рдЙрд╕ рдХाрд░्рдп рдоें рдХूрдж рдкреЬрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЙрд╕рдоें рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рднрд▓ीрднाँрддि рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ोрдиा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै। рд╣рдо рдПрдХ рдХ्рд╖рдг рднी рдХाрд░्рдп рдХिрдпे рдмिрдиा рдирд╣ीं рд░рд╣ рд╕рдХрддे , рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕рдХा рдорддрд▓рдм рдпрд╣ рднी рдирд╣ीं рд╣ै рдХि рд╕्рд╡рдпं рдХो рдЬिрд╕-рддिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХाрд░्рдпों рдоें рд╡्рдпрд╕्рдд рдХрд░ рд▓िрдпा рдЬाрдпे। рдЕрдзिрдХांрд╢ рд▓ोрдЧ рдРрд╕े рд╣ी рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рдХाрд░्рдп рдоें рд╡्рдпрд╕्рдд рд░рд╣рддे рд╣ैं, рдХिрди्рддु рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рдХाрд░्рдпों рд╕े рдРрд╕ा рдХोрдИ рдкрд░िрдгाрдо рдирд╣ीं рдоिрд▓рддा рдЬिрд╕рд╕े рдЖрдо рд▓ोрдЧों рд▓ाрдн рдкрд╣ुँрдЪे। рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╣рдоें рдкрд╣рд▓े рдпрд╣ рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे рдХि рдЬो рдХाрд░्рдп рд╣рдо рдХрд░рдиे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं рд╡рд╣ рдмрд╣ुрддों рдХे рд▓िрдпे рд▓ाрднрдХाрд░ी рд╣ो, рдЕрддः рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рдХाрд░्рдп рдХे рдкрд░िрдгाрдо рдкрд░ рджृрд╖्рдЯि рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рд╣ी рдХोрдИ рдХाрд░्рдп [рд╕्рдЯ्рд░ीрдЯ рд▓ैрдо्рдк рдкрд░ рдиिрд╢ाрдиा рд▓рдЧाрдиा рдЖрджि] рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЗрд╕рд▓िрдпे рдкрд╣рд▓े рд╣рдоें рдпрд╣ рдЬाрди рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдпे рд▓ोрдЧों рдХी рдоूрд▓ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдХ्рдпा рд╣ै, рдлिрд░ рдЙрд╕ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдХो рдкूрд░्рдг рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиी рдХाрд░्рдп рдпोрдЬрдиा рдмрдиाрдиी рдЪाрд╣िрдП। (рджूрд░рджрд░्рд╢ी рд╣ोрдХрд░ рджीрд░्рдШрдХाрд▓ीрди рдФрд░ рдЕрд▓्рдкрдХाрд▓ीрди рджोрдиों рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдХाрд░्рдп-рдпोрдЬрдиा рдмрдиाрдиी рдЪाрд╣िрдпे- рдЬैрд╕े 12 рд╡рд░्рд╖ рдмाрдж рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рдХो рдоैं рдХрд╣ाँ рджेрдЦрдиा рдЪाрд╣ूँрдЧा, рдФрд░ рдЙрд╕ рдКँрдЪाрдИ рддрдХ рд╡рд╣ рдкрд╣ुँрдЪेрдЧा рдХैрд╕े ? )      
         >>Our Goal is overall prosperity of the people of India.  
      рд╣рдоाрд░े рджेрд╢рд╡ाрд╕ी рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рд╕рджिрдпों рд╕े рдЕрдЬ्рдЮाрдирддा, рджुःрдЦ рдФрд░ рдЧрд░ीрдмी рдоें рд░рд╣рддे рдЖ рд░рд╣े рд╣ैं। рдЖрдЬ рднाрд░рдд рдХे рд▓िрдП рдЬो рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЬрд░ूрд░ी рдЪीрдЬ рд╣ै, рд╡рд╣ рд╣ै рд╕рдорд╕्рдд рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХा 'рд╕рдордЧ्рд░' рд╡िрдХाрд╕ рдФрд░  рд╕рдоृрдж्рдзि рдЗрд╕ीрд▓िрдпे, рд╣рдоाрд░ी рд╕рдорд╕्рдд рдкрд░िрдпोрдЬрдиाрдпें рдРрд╕ी рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдпे рдХे рд╡े рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рд╕ाрдордЧ्рд░ीрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдЕрдиुрдХूрд▓ рд╣ों। рд╢िрдХ्рд╖ा, рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा, рдХाрдиूрди рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा , рд╕ाрд╣िрдд्рдп , рдХрд▓ा , рд╢िрд▓्рдк , рджрд░्рд╢рди, рдзрд░्рдо , рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд░ीрддि-рд░िрд╡ाрдЬ, рдЙрдж्рдпोрдЧ , рд╡ाрдгिрдЬ्рдп , рд╡िрджेрд╢ рд╡्рдпाрдкрд░ , рдХृрд╖ि, рдЖрджि рд╕рднी рд╡िрд╖рдпों рдХो рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдиिрд░्рджेрд╢िрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे рдХि рдпे рд╕рднी рд╣рдоाрд░े рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХी рд╕рдоृрдж्рдзि рдХे рдЙрд╕ी рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХी рдУрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ों। рдпрд╣ी рд╡рд╣ рдЖрджрд░्рд╢ рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рдШोрд╖рдгा рд╕рднी рд░ाрдЬрдиिрддिрдХ рдиेрддा рд▓ोрдЧ рдХрд░рддे рддो рд╣ैं, рдкрд░ рдпे рдШोрд╖рдгाрдпें рд╢ाрдпрдж рд╣ी рдХрднी рдХाрд░्рдп рдоें рдкрд░िрдгрдд рд╣ोрддे рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ैं। рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдоें рдЗрди рджो рдзाрд░ाрдУं-(рдХрдердиी рдФрд░ рдХрд░рдиी ) рдХे рдмीрдЪ рдХा рдЕрди्рддрд░ рдЗрддрдиा рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рдЕрдХ्рд╕рд░ рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдХ्рдпा рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХो рдПрдХ рд╣ी рджिрд╢ा- 'рдПрдХ рднाрд░рдд -рд╢्рд░ेрд╖्рда рднाрд░рдд' рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рдПрдХрдЬुрдЯ рдХрд░рдиे рдХा рд╕рдЪ्рдЪा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рд╕рдо्рднрд╡ рднी рд╣ै ?
       >>To built 'One India - Best India' --What is the way to attain this unification of purpose ?
  рд╕рднी рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп 'рдПрдХ рднाрд░рдд -рд╢्рд░ेрд╖्рда рднाрд░рдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг ' рдХрд░рдиा рд╣ो рдЬाрдпे, рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХे рдРрд╕े рдПрдХीрдХрд░рдг (unification of purpose) рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХा рдЙрдкाрдп рдХ्рдпा рд╣ै ? рдФрд░ рдХ्рдпा рдРрд╕ा рдХрд░рдиा рдХрднी рд╕рдо्рднрд╡ рднी рд╣ै? рдЕрд╡рд╢्рдп рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै, рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдЙрдкाрдп рд╣ै рдРрд╕ा рдХрд░рдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдпा рджृреЭ-рд╕ंрдХрд▓्рдк ! рд▓ेрдХिрди, рдХोрдИ рдЕрдХेрд▓ा рдордиुрд╖्рдп (One -individual) рдРрд╕ा рдХрд░рдиे, рдЕрд░्рдеाрдд `рдПрдХ рднाрд░рдд, рд╢्рд░ेрд╖्рда рднाрд░рдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг' рдХрд░рдиे рдХा рд╕ंрдХрд▓्рдк рд▓े-рд▓े рддो рдпрд╣ рдХрднी рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा। рдкрд░рди्рддु рдпрджि рдпрд╣ 'рдЕрдиेрдХों' (many) рдХा рд╕ंрдХрд▓्рдк рдмрди рдЬाрдпे, рдЕрд░्рдеाрдд `рдПрдХ рднाрд░рдд, рд╢्рд░ेрд╖्рда рднाрд░рдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг' рдХрд░рдиा рд╣ी рдпрджि 140 рдХрд░ोреЬ рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХा рд╕ंрдХрд▓्рдк рдмрди рдЬाрдпे; рддो рдРрд╕ा рдХрд░рдиा рдЕрд╡рд╢्рдп рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा ! рд▓ेрдХिрди 'рдЕрдиेрдХों' рдХा , 140 рдХрд░ोреЬ рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХा- 'рд╕ंрдХрд▓्рдк ' рдПрдХ рдЬैрд╕ा рдмрдиा рджेрдиा рдХैрд╕े рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ोрдЧा ? `Teach everyone to learn to will that way.' рджेрд╢ рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो 'рдПрдХ рднाрд░рдд, рд╢्рд░ेрд╖्рда рднाрд░рдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг' рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕ंрдХрд▓्рдк рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиे рдХी рд╡िрдзा- (autosuggestion) рд╕िрдЦा рджो !
  >>The most important part of Mass Education is the coordination of will. [рдЬрди -рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЕंрдЧ рд╣ै - рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХा рд╕рдорди्рд╡рдп। ]
 рдпрджि рддुрдо рд╕्рд╡рдпं рд╕ंрдХрд▓्рдк рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиे рдХा рдХौрд╢рд▓ рд╕ीрдЦ рд▓ो рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рднी рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕िрдЦा рджो рддрдм рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХा рд╕рдорди्рд╡рдп рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा। рдЬрдирд╕ाрдзाрд░рдг рдХो рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХा рдпрд╣ी рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЕंрдЧ рд╣ै। рдЛрдЧ्рд╡ेрдж, рдЕрдерд░्рд╡ рд╡ेрдж рддрдеा рдЙрдкрдиिрд╖рджों рдоें рдФрд░ рдмाрдж рдХे рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдоें (рдЕрд╖्рдЯांрдЧ-рдпोрдЧ рдЖрджि рдоें) рднी рдЗрд╕ी рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджी рдЬाрддी рдеी। рд▓ेрдХिрди рдХрддिрдкрдп рдХाрд░рдгों рд╕े рдЗрд╕ рдЕрдиूрдаी рдиिрдпрдо-рдмрдж्рдзрддा (unique discipline) рдХो рдЖрдЬ рд╣рдорд▓ोрдЧ рднूрд▓ рдмैрдаे рд╣ैं рдФрд░ рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЗрддрдиा рджुःрдЦ-рдХрд╖्рдЯ рд╕рд╣ рд░рд╣े рд╣ैं। рдоुрдл्рдд рдоें рд░ेрд╡реЬी рдмाँрдЯрдиे рдХा рдк्рд░рд▓ोрднрди рджेрдХрд░ рдмрд╣ुрдордд рдЬुрдЯा рд▓ेрдиे рд╡ाрд▓ी рдкाрд░्рдЯी рдХो рд╕рдд्рддा рдоें рд▓े рдЖрдиा, рдЬрдирд╕ाрдзाрд░рдг рдХे рд╕рдорди्рд╡िрдд рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХे рдорд╣ाрди рд╕िрдж्рдзाрди्рдд рдХा рдПрдХ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдШрдЯिрдпा рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ै। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХी  рдк्рд░рд▓ोрднрди рдЬрди्рдп рдиिрдпрдордмрдж्рдзрддा рддो рдХोрдИ рднी рдкाрд░्рдЯी рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╣рдердХрдг्рдбों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдкुрдиः рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै।
 >>Coordination of will is emphatically 'a political, or apolitical' 
 action ?  
       рдмрд▓рдкूрд░्рд╡рдХ рдпा рдЪाрд▓ाрдХी рд╕े рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддिрдпों рдХा рд╕рдорди्рд╡рдпрди рдХрд░рдиा рдПрдХ рд░ाрдЬрдиिрддिрдХ рдХाрд░्рдп рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ाँ рдЬिрд╕ ' рдПрдХ рднाрд░рдд, рд╢्рд░ेрд╖्рда рднाрд░рдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг' рдХे рдорд╣ाрди рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдХिрдпा рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдЬрди-рд╕ाрдзाрд░рдг рдХे рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХा рд╕рдорди्рд╡рдп рдХрд░рдиे рдХी рдмाрдд рдХी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै , рд╡рд╣ рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдПрдХ рдЕрд░ाрдЬрдиैрддिрдХ (apolitical) рдХाрд░्рдп рд╣ै। рдпрджि рд╣рдорд▓ोрдЧ рдкрд╣рд▓े рд╣ी рдЬрди-рд╢िрдХ्рд╖ा (mass education) рдХे рдЗрд╕ рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдоुрдж्рджा рдХो рдЕрд░ाрдЬрдиैрддिрдХ 'a-politically' рддрд░ीрдХों рд╕े рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ो рдЬाрдпें ; рддो рдЖрдЬ рдЬिрди рд╕ंрдХрдЯों рдХा рд╕ाрдордиा рд╣рдо рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं, рдЙрдирдоें рд╕े рдЕрдзिрдХांрд╢ рдкрд░ рдХाрдмू рдкाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдФрд░ рдЗрд╕ рджिрд╢ा рдоें рдХाрд░्рдп рдХा рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рд╣рдоाрд░े рднीрддрд░ рдЬрдирд╕ाрдзाрд░рдг рдХी рд╕рдорди्рд╡िрдд рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХी рдк्рд░рдЪрдг्рдб рдХ्рд╖рдорддा рдкрд░ рдЕрдЯूрдЯ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдФрд░ рдлिрд░ рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХे рдЗрд╕ рд╕рдорди्рд╡рдпрди рдХो рдХाрд░्рдпрд░ूрдк рджेрдиे рдХे рд▓िрдпे рд╣рдоाрд░े рднीрддрд░ рджृреЭ рд╕ंрдХрд▓्рдк (strong determination) рднी рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।  
 >>Youths come close, forge a united front so that a national will emerges.
       рдЕрдм рдЪूँрдХि рд╣рдордоें рд╕े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो  'рдПрдХ рднाрд░рдд рд╢्рд░ेрд╖्рда рднाрд░рдд, рд╣рд░ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕рдоृрдж्рдз рднाрд░рдд' рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рд╕ंрдХрд▓्рдк-рдЧ्рд░рд╣рдг рдХी рдкрдж्рдзрддि рдХो рд╕ीрдЦрдиा рд╣ै, рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХो рднी рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ंрдХрд▓्рдк-рдЧ्рд░рд╣рдг рдХौрд╢рд▓ рдХो рд╕ीрдЦрдиे рдХे рд▓िрдпे рдЕрдиुрдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рдиा рд╣ै; рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдХाрд░्рдп рдоें рдЬुреЬे рд╕рднी рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рдХे рдХрд░ीрдм рдЖрдиा рдЪाрд╣िрдпे рдФрд░ рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдЬुреЬрдХрд░ (рджीрджी -рджाрджा рдХा) рдПрдХ рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдоोрд░्рдЪा (united front) рдмрдиा рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдпे, рддाрдХि рдПрдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХा рдЖрд╡िрд░्рднाрд╡ рд╣ो рд╕рдХे। 'рдПрдХ рднाрд░рдд рд╢्рд░ेрд╖्рда рднाрд░рдд, рд╣рд░ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕рдоृрдж्рдз рднाрд░рдд' рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдХी рдЧрдпी рдпрд╣ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि (national will ) рдпрджि рдиिрд╖्рдХрдкрдЯ рд╣ोрдЧी рддो рд╡рд╣ рдЬрдирд╕ाрдзाрд░рдг рдХो рд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рдд्рдпाрдЧрдиे рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░ेрдЧी। рдФрд░ рддрдм рдЬिрди рд╕рднी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдиिрдпрдордмрдж्рдзрддा (disciplines) рдФрд░ рд░ाрдЬीрдиीрддि рдЖрджि рд╡िрд╖рдпों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдкрд╣рд▓े рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиे рдХ्рд╖ुрдж्рд░ рд╕्рд╡ाрд░्рдеों рдХो рдд्рдпाрдЧ рдХрд░рдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдЧी, рдФрд░ рдРрд╕ी рд╕рдорди्рд╡िрдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рджेрд╢ рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрдиे рдХे рд▓िрдП рдмाрдз्рдп рд╣ो рдЬाрдПрдЧी। 
рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдХрд╣ा рдеा - " рд╕ंрдХрд▓्рдк рд╢рдХ्рддि рд╣ी рдЬрдЧрдд рдоें рдЕрдоोрдШ рд╢рдХ्рддि рд╣ै। рдк्рд░рдмрд▓ рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ी рдордиुрд╖्рдп рдПрдХ рдРрд╕ी рдЬ्рдпोрддिрд░्рдордпी рдк्рд░рднा рдЕрдкрдиे рдЪाрд░ों рдУрд░ рдлैрд▓ा рджेрддा рд╣ै рдХि рджूрд╕рд░े рд▓ोрдЧ рд╕्рд╡рддः рдЙрд╕ рдк्рд░рднा рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрдХрд░ рдЙрд╕рдХे рднाрд╡ рд╕े рднाрд╡िрдд рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдЗрдЪ्рдЫा-рд╢рдХ्рддि рдХा рд╕ंрдЪрдп рдФрд░ рдЙрдирдХा рд╕рдорди्рд╡рдп рдХрд░ рдЙрди्рд╣ें рдПрдХрдоुрдЦी рдХрд░рдиा рд╣ी рд╡рд╣ рд╕ाрд░ा рд░рд╣рд╕्рдп рд╣ै।"  5 /191 ] 
       >>>The necessity of Youth organization.
        рдЕрдм рдк्рд░рд╢्рди рдЙрдарддा рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो (рд╡рдЬ्рд░ рдЬैрд╕ा рдЕрдк्рд░рддिрд░ोрдз्рдп рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдеी рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдФрд░ рдмрдиाрдиे рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा) рдХो рддेрдЬ  рдХैрд╕े рдХिрдпा рдЬाрдп ? рдпрд╣ीं рдкрд░ рд╕ंрдЧрдарди рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै। рдФрд░ рдпрд╣ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЬो рд╕рдорд╕्рдд рджेрд╢рдк्рд░ेрдоी рд╕рдорд╕्рдд рд╕ंрдЧрдардиों рдХा рд╣्рд░рджрдп (nucleus) рдпा рдХेрди्рдж्рд░ рд╣ै, рд╡рд╣ рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рджेрд╢ рдХे рдХोрдиे рдХोрдиे рддрдХ рдк्рд░рд╕ाрд░िрдд рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा। рдФрд░ рдЗрд╕ рд╕ंрдЧрдарди рд╕े рдЬुреЬे рд╣рд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЬीрд╡рди рдХो рдЗрддрдиे рд╕ुрди्рджрд░ рдвंрдЧ рд╕े рдЧрдаिрдд рдХрд░ рджेрдЧा рдХि рд╡рд╣ рд╡्рдпрдХ्рддि рдоाрдирд╡ рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдж्рд╡ाрд░ा рдХрд▓्рдкिрдд рдХिрд╕ी рднी рдорд╢ीрдиी рдоाрдирд╡ (Robot) рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЕрдзिрдХ рджрдХ्рд╖ рд╣ोрдЧा।  
==================================

11. 

 рдоाрд░्рдЧ рдХी рдкुрдирд░्рд╡्рдпाрдЦ्рдпा

[The Way Further Explained]  
  
        >>Only from  faith and conviction in 'One India - Best India' will come the 'will to work' for the ideal.
   рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рджेрд╢ рдХे рд╡िрднिрди्рди рд╣िрд╕्рд╕ों рдоें рдлैрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै। рдХрдИ рдмाрд░ рдЗрд╕рдХे рдХाрд░्рдпों рдоें рддीрд╡्рд░ рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рджेрдЦा рдЧрдпा рд╣ै рддो рдХрдИ рдмाрд░ рдЗрд╕рдХा рдЕрднाрд╡ рднी рджृрд╖्рдЯिрдЧोрдЪрд░ рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдпрдж्рдпрдкि рдЗрд╕рдХा рднौрддिрдХ рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕्рд╡ाрдЧрдд рдпोрдЧ्рдп рд╣ै , рдХिрди्рддु рдЬो рдЪीрдЬ рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै , рд╡ो рд╣ै рдЗрд╕рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдФрд░ рдЖрджрд░्рд╢ рдоें рджृреЭ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕। рдпрд╣ рджृреЭ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рддрднी рдЖ рд╕рдХेрдЧी , рдЬрдм рд╡े рд╕рднी рд▓ोрдЧ рдЬो рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдоें рд▓рдЧे рд╣ैं, рдФрд░ рдЬो рд▓ोрдЧ рдЖрдЧे рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рдЬुреЬрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рд╡े рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдЖрджрд░्рд╢ рдФрд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдкूрд░्рдгрддрдпा рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ों। рдХ्рдпोंрдХि рдХेрд╡рд▓ 'рдПрдХ рднाрд░рдд -рд╢्рд░ेрд╖्рда рднाрд░рдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг ' рдХे рдк्рд░рддि рдиिрд╖्рдаा рдФрд░ рджृреЭ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд░рдЦрдиे рд╕े рд╣ी рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдЖрджрд░्рд╢ рдФрд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХो рдХाрд░्рдпाрди्рд╡िрдд рдХрд░рдиे рдХी рдк्рд░рдЪрдг्рдб рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдЖрдпेрдЧी। 
       >> Weekly Study circles, Periodical training camps,  Annual training camps,  are practical methods for coordination of wills to bring about change in society.
рдЬрдм рддрдХ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдЖрджрд░्рд╢ рдФрд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХे рдк्рд░рддि рд╣рдоाрд░ा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рджृреЭ рдирд╣ीं рд╣ो рдЬाрддा , рддрдм рддрдХ рдЗрд╕े рдХाрд░्рдпाрди्рд╡िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЬैрд╕ी  рдк्рд░рдЪрдг्рдб рд╕ंрдХрд▓्рдк рд╢рдХ्рддि рдЪाрд╣िрдпे рдЙрд╕рдХा рдЕрднाрд╡ рджिрдЦाрдИ рджेрдЧा। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдЖрджрд░्рд╢, рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдкрдж्рдзрддि рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХे рд▓िрдпे рд╡िрднिрди्рди рднाрд╖ाрдУँ рдоें рдкुрд╕्рддिрдХाрдпें, рд╕ुрдЪрдиा рдкрдд्рд░ (leaflets), рдоाрд╕िрдХ рдоुрдЦрдкрдд्рд░ 'рд╡िрд╡ेрдХ рдЬीрд╡рди' , рд╣िрди्рджी рдд्рд░ैрдоाрд╕िрдХ рдкрдд्рд░िрдХा 'рд╡िрд╡ेрдХ рдЕंрдЬрди',рдкрдд्рд░ाрдЪाрд░ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдоूрд▓ рд╡िрдЪाрд░ों рдХे рдЖрджाрди -рдк्рд░рджाрди рдХी рд╕ुрд╡िрдзा , рддрдеा рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рддौрд░ рд╕े рдмाрддрдЪीрдд рдХрд░рдиे рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рднी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै। рд╡िрд╢ेрд╖рддः рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдкाрдардЪрдХ्рд░, рдЖрд╡рдзिрдХ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╢िрд╡िрд░, рд╡ाрд░्рд╖िрдХ рдпुрд╡ा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╢िрд╡िрд░ рдЖрджि 'рдПрдХ рднाрд░рдд -рд╢्рд░ेрд╖्рда рднाрд░рдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг ' рдХे рд▓िрдП рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдоें рд╕рдорди्рд╡рдп рд▓ाрдиे рдХे рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рддрд░ीрдХे рд╣ैं।  
      >>Mahamandal -movement is a broad flow of coordinated will and This is the best instrument for social engineering.
      рдЬрдм рддрдХ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे  'рдЖрджрд░्рд╢, рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдФрд░ рдХाрд░्рдп-рдкрдж्рдзрддि' рдХो рд╣рдо рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рд╕рдордЭ рдирд╣ीं рд▓ेрддे , рддрдм рддрдХ рднрд▓े рд╣ी рдЗрд╕ рдмाрдд рдкрд░ рд╕рд╣рдорддि рд╣ो рдХि рджेрд╢ рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рд╣рдоें рднी рдХुрдЫ рди рдХुрдЫ рдЕрд╡рд╢्рдп рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे, рдХिрди्рддु рд╣рдоाрд░े 'рдЕрд╕рдорди्рд╡िрдд рдХ्рд░िрдпाрдХрд▓ाрдк' (uncoordinated actions)  рджेрд╢ рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рдХिрдпे рдЧрдП рд╣рдоाрд░े рдк्рд░рдпाрд╕ों рдХो рдПрдХ рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдЖрди्рджोрд▓рди рдХा рд░ूрдк рдирд╣ीं рджे рд╕рдХрддे। рддोреЬ-рдлोреЬ рдХрд░рдиे рдпा рдзрд░рдиा рдк्рд░рджрд░्рд╢рди (Agitations) рд╕े рдХुрдЫ рднी рд╣ाрд╕िрд▓ рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा। рдЖрдЬ рдПрдХ рдирдпे рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдЖрди्рджोрд▓рди рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рд╕рдорди्рд╡िрдд рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХे рд╡्рдпाрдкрдХ рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдХो рд╣ी рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдЖрди्рджोрд▓рди рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдордиुрд╖्рдп -рдиिрд░्рдоाрдг рдФрд░ рдЪрд░िрдд्рд░- рдиिрд░्рдоाрдг рдХाрд░ी рдЖंрджोрд▓рди рд╕рдорди्рд╡िрдд рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХा рдПрдХ рд╡्рдпाрдкрдХ рдк्рд░рд╡ाрд╣ рд╣ै рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЕрднिрдпाрди्рдд्рд░िрдХी (social engineering) рдХा рд╕рдмрд╕े рдЕрдЪ्рдЫा рд╕ाрдзрди рд╣ै। рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХी рдмिрдЦрд░ी рд╣ुрдИ рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдЬрдм рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд╣ोрдХрд░ 'рд╕рдорди्рд╡िрдд рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि ' рдоें рд░ूрдкाрди्рддрд░िрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै -рддрдм рд╡рд╣ рдЕрдоोрдШ рд╢рдХ्рддि рдмрди рдЬाрддी рд╣ै। 
           >>To give this movement a dynamism; Our Ideal is great hero and the pathfinder of the future - Swami Vivekananda !
    рдЗрд╕ рдЖрди्рджोрд▓рди рдХो рдЕрдж्рднुрдд рдЧрддिрд╢ीрд▓рддा рджेрдиे рдХे рд▓िрдпे рд╣рдордиे рдПрдХ рдРрд╕े 'рдЖрджрд░्рд╢' рдХा рдЪрдпрди рдХिрдпा рд╣ै рдЬो рдмिрдиा рдХिрд╕ी рд╕рдо्рднाрд╡िрдд рд╡िрдЪрд▓рди рдХे рд╣рдоाрд░ा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдХрд░рддे рд░рд╣ेंрдЧे, рдПрдХ рдРрд╕ा рдЖрджрд░्рд╢ рдЬो рдЬрдирддा-рдЬрдиाрд░्рджрди рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рд╕рдоाрдЬ рдоें рдХ्рд░ाрди्рддिрдХाрд░ी рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд▓ाрдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╣ैं- рд╡े рд╣ैं рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж। рдХिрди्рддु рдЗрд╕ рдорд╣ाрди рдЬрди-рдиाрдпрдХ рдФрд░ 'the pathfinder of the future' -рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдоाрдирд╡рдЬाрддि рдХे рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рдХ рдиेрддा, рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдиाрдо рдкрд░ рдХुрдЫ рди рдХुрдЫ рдХрд░рддे рд░рд╣рдиा рд╣ी рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ै। рдпрджि рд╣рдорд▓ोрдЧ рдХुрдЫ рдаोрд╕ рдкрд░िрдгाрдо рд╣ाрд╕िрд▓ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ों, рддो рд╣рдоें рдЕрдкрдиे -'рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдкрдж्рдзрддि' рдХो рд╣рдоाрд░े 'рдЖрджрд░्рд╢ ' (рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЪрд░िрдд ) рдХे рд╕ाрде рд╕рдоाрдпोрдЬिрдд рдХрд░ рд▓ेрдиा рд╣ोрдЧा। рдЕрддः рд╣рдоें рдЗрди рддीрди рд╡िрд╖рдпों - 'рдЙрдж्рджेрд╢्рдп, рдЖрджрд░्рд╢ рдФрд░ рдХाрд░्рдп-рдкрдж्рдзрддि' рдХो рдмрд╣ुрдд рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рдЖрдд्рдорд╕ाрдд рдХрд░ рд▓ेрдиा рд╣ोрдЧा !   
        >> Buildings, schools, dispensaries, doing some social service work  are not the criteria to judge the success of this movement. 
 рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рдХिрд╕ी рднी рддрд░рд╣ рдХी рд░ाрдЬрдиीрддी рд╕े рдХोрдИ рд▓ेрдиा-рджेрдиा рдирд╣ीं рд╣ै, рдаीрдХ рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдпрд╣ рд╕ाрдзाрд░рдг рдЕрд░्рдеों рдоें рдХोрдИ рдзाрд░्рдоिрдХ рдпा рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ी рд╕ंрдЧрдарди рднी рдирд╣ीं рд╣ै ! рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рд╕рджрд╕्рдп рдХिрд╕ी рднी рд░ाрдЬрдиिрддिрдХ рджрд▓ рдпा рд╕ंрдЧрдарди рдХे рд╕ाрде рдирд╣ीं рдЬुреЬ рд╕рдХрддे , рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХी рдХाрд░्рдпрд╕ूрдЪी рдоें рд╕ाрдзाрд░рдг рдзाрд░्рдоिрдХ-рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдпा рдЕрдиुрд╖्рдаाрди рдХा рдЖрдпोрдЬрди рдХрд░рдиा рдпा рддрдеाрдХрдеिрдд рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рдХे рдХाрд░्рдп рдХा рдХोрдИ рд╕्рдеाрди рднी рдирд╣ीं рд╣ै। рдЗрд╕ рдЖрди्рджोрд▓рди рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдХा рдиिрд░्рдгрдп рдХрд░рдиे рдХा рдоाрдкрджрдг्рдб рдпрд╣ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा рдХि рдЕрдм рддрдХ рдЗрд╕рдХे рдХिрддрдиे рднрд╡рди рдмрдиे рд╣ैं, рдХिрддрдиे рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдпा рджाрддрд╡्рдп рдЪिрдХिрдд्рд╕ाрд▓рдп рдЖрджि рдЗрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЪрд▓ाрдпे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рд╕рднी рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдХा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдПрдХ рдЙрди्рдирддрддрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХрд░рдиा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд╡िрд╡िрдз рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо,рд╕рдоाрд░ोрд╣, рд╕ंрд╕рдеाрди, рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдЖрджि рдХाрд░्рдп рдЬो рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рддी рд╣ों - рд╕ाрдзрди рд╣ैं рдФрд░ рд╕ाрдз्рдп рд╣ै рдпुрд╡ाрдУं рдХा рдЬीрд╡рди рдЧрдарди ! 
         >> Success of the Mahamandal work is to be evaluated, by taking  note of the progress of the working upon the youths mind.  
рдЕрддः рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЖрди्рджोрд▓рди рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рдХाрд░्рдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╕े рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдЗрд╕ рдмाрдд рд╕े рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдпे рд╕рднी рдХाрд░्рдп рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдЪाрд░िрдд्рд░िрдХ рдЧुрдгों рдХो рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░рдиे рдоें рдХिрддрдиे рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╕िрдж्рдз рд╣ो рд░рд╣े рд╣ैं। рдЪूँрдХि рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХрд░рдиा рдХрдаिрди рд╣ोрддा рд╣ै, рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рд╕рджрд╕्рдпों рдХे рдЪाрд░िрдд्рд░िрдХ рдЧुрдгों рдХा рд╕ंрд╡рд░्рдзрди рдФрд░ рдЙрди्рдирддि рд╕рддрд╣ी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦрдиे рдкрд░ рджिрдЦाрдИ рдирд╣ीं рджेрддी, рдЗрд╕рд▓िрдП рдиौрд╕िрдЦिрдпा рд▓ोрдЧ рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдорди рдкрд░ рд╣ुрдП рдХाрд░्рдп рдХी рдк्рд░рдЧрддि рдХो рдкрд╣рдЪाрдирдиे рдоें рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╡िрдлрд▓ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं , рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡े рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХी рдХाрд░्рдпрдкрдж्рдзрддि рдХो рдЕрдкрдиाрдиे рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдЖрд╕ाрдиी рд╕े  
рдЙрдд्рд╕ाрд╣िрдд рднी рдирд╣ीं рд╣ो рдкाрддे рд╣ै। рдлिрд░ рднी рдпрд╣ाँ рдиिрд░्рджेрд╢िрдд рдиिःрд╢рдм्рдж рдЕрдн्рдпाрд╕ों (3H рд╡िрдХाрд╕ рдХे 5 рдЕрдн्рдпाрд╕) рдХो, рдЗрд╕рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдХे рдк्рд░рддि рджृреЭ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдПрд╡ं рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рддौрд░ рдкрд░ рдЕрдкрдиा рд▓ेрдиा рд╣ोрдЧा।   
  рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рд╣рдоें рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╕рдордЭ рд▓ेрдиा рд╣ोрдЧा, рдХि рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि-рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрдпे рдмिрдиा , рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиे рдХрд░ोреЬो рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рджुःрдЦ-рдХрд╖्рдЯ рдХो рдХрднी рджूрд░ рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे, рддрдеा рдЙрдирдХे рд▓िрдпे  рд╢िрдХ्рд╖ा, рдЖрд╡ाрд╕, рднोрдЬрди рдЖрджि рдоुрд▓рднूрдд рд╕ुрд╡िрдзा рдирд╣ीं рдЬुрдЯा рд╕рдХрддे। рдФрд░ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдмрдиाрдП рдмिрдиा рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЬीрд╡рди рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░ рдХो рднी рдЬреЬ рд╕े рдирд╣ीं рдоिрдЯा рд╕рдХрддे । рдФрд░ рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдпрд╣ рд╣рдоाрд░ा рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╣ै। рдФрд░ рдПрдХ 'рд╕्рд╡рд╕्рде рд╕рдоाрдЬ' рдХे рдмिрдиा рдоाрдирд╡ рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХा рдкूрд░्рдг рд╡िрдХाрд╕, рдордиुрд╖्рдпों рдХी рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╢िрдХ्рд╖ा (рдЬो, рдХि рдпрдеाрд░्рде рдзрд░्рдо рдпा рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рдХा рд╣ी рджूрд╕рд░ा рдиाрдо рд╣ै) рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ै। 
>> Character building of youths is the sine qua non for  full development of human personality,  which is nothing but true  spirituality .
рдЕрддрдПрд╡ рд╕्рд╡рд╕्рде рдоाрдирд╡-рд╕рдоाрдЬ рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рд▓िрдП рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдПрдХ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╢рд░्рдд (sine qua non) рд╣ै। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рдпрд╣ рд╕ुрд╡िрдЪाрд░िрдд рдЖрди्рджोрд▓рди, рдЕрд╕ंрдЦ्рдп рд▓ोрдЧों рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рдПрдХ рдирдпे рд╕рдоाрдЬ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиे рджिрд╢ा рдоें рд╣ी рдХाрд░्рдпрд░рдд рд╣ै। рдРрд╕ा рдорд╣ाрди рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХुрдЫ рдоुрдЯ्рдаी рднрд░ рд▓ोрдЧों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдпा рдпрд╣ाँ-рд╡рд╣ाँ рдХाрд░्рдпрд░рдд рд╕рдоूрд╣ों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा। рджेрд╢ рдХे рд╕рднी рд▓ोрдЧ рдкूрд░рдм рд╕े рдкрд╢्рдЪिрдо рдФрд░ рдЙрдд्рддрд░ рд╕े рджрдХ्рд╖िрдг рддрдХ, рдПрдХ рдмрд╣ुрдд рдмреЬी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдЬрдм рдПрдХ рд╣ी рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдЗрдЪ्рдЫा рд╕े, рдЕрдкрдиी рдХाрд░्рдп-рдпोрдЬрдиा рдоें рдЕрдЯрд▓ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ी рд╣ोрдХрд░, рдПрдХ рд╕ाрде рд╕ंрдШрдмрдж्рдз рд╣ोрдХрд░, рдЖрдЧे рдмреЭेंрдЧे рддो рдиिःрд╕рди्рджेрд╣ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ोрдХрд░ рд░рд╣ेрдЧा। рдРрд╕े рд╡िрдЪाрд░ों рд╕े рдЕрдиुрдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ोрдХрд░ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рд╣ी рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рдЖрд╡िрд░्рднाрд╡ рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЕрдм рдпрджि рд╣рдо рд╕рднी рд▓ोрдЧ рдПрдХ рд╕ाрде рдоिрд▓- рдЬुрд▓ рдХрд░ рдХाрдо рдирд╣ीं рдХрд░рддे, рдФрд░ рдЬो рд╕ुрд╡िрдЪाрд░िрдд рдХाрд░्рдпрдкрдж्рдзрддि рд╣ै рдЙрд╕े рдХाрд░्рдпрд░ूрдк рджेрдиे рдХे рд▓िрдпे рдХрдаिрди рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдирд╣ीं рдХрд░рддे, рддो рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рднाрд░рдд рдоें рдЖрдоूрд▓-рдЪूрд▓ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд▓ाрдиे рдХा рдЬो рд╕्рд╡рдк्рди рджेрдЦा рдеा, рдЙрд╕े рдзрд░ाрддрд▓ рдкрд░ рдХैрд╕े рдЙрддाрд░ा рдЬा рд╕рдХेрдЧा ? рд╣рдорд▓ोрдЧों рдиे рдмाрддें рдмрд╣ुрдд рдХрд░ рд▓ी рд╣ैं, рдмрд╣ुрдд рдЖрд╣ें рднрд░ рдЪुрдХे рд╣ैं, рдмрд╣ुрдд рджिрдиों рддрдХ рддрди्рдж्рд░ा рдоें рд╕ोрдпे рд░рд╣े рд╣ैं। рдмрд╕, рдпрд╣ рд╕рдм рдмрд╣ुрдд рд╣ो рдЪुрдХा, рдЖрдЗрдпे рд╣рдорд▓ोрдЧ рдПрдХрдЬुрдЯ рд╣ोрдХрд░ рдХाрд░्рдп рдоें рдЬुрдЯ рдЬाрдПँ । рдордиुрд╖्рдп рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХो рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЬिрд╕ рд░ूрдк рдоें рдвाрд▓рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рд╣рдоाрд░े рдкाрд╕ рдкрд░्рдпाрдк्рдд рд╢рдХ्рддि рднी рд╣ै। 
==============================

12.

рдЕрдд्рдпाрд╡рд╢्рдпрдХ рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдХ्рдпा рд╣ै ? 

[What is Essential ]

            
рдХोрдИ рдЕрдХेрд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि рджूрд╕рд░ों рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рдХुрдЫ рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпा рдХोрдИ рд╕ंрдЧрдарди рднी рдЬрдирд╕ाрдзाрд░рдг рдХी рднрд▓ाрдИ рдХे рд▓िрдпे, рдХुрдЫ рдЕрдЪ्рдЫे рдХाрд░्рдпों рдХो рдХрд░рдиे рдХा рдЬिрдо्рдоा рд▓े рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╡े рд╕рднी рдХाрд░्рдп рдмрд╣ुрдд рд▓ाрднрджाрдпрдХ рднी рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рдХाрд░्рдпों рд╕े рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░े рд▓ोрдЧों рдХो рдХुрдЫ рди рдХुрдЫ рд▓ाрдн рдЕрд╡рд╢्рдп рдЙрдаा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдХिрди्рддु рдХुрдЫ рдХाрд░्рдп рдРрд╕े рднी рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬो рдЙрддрдиे рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рджिрдЦाрдИ рдирд╣ीं рджेрддे, рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рдХाрд░्рдпों рд╕े рдоिрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рд▓ाрдн рдкрд░ рднी рд╕рдмों рдХी рджृрд╖्рдЯि рдирд╣ीं рдЬाрддी। рддрдеाрдкि рдЙрд╕рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рдмрд╣ुрдд рджूрд░рдЧाрдоी рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै, рдФрд░ рдпрд╣ рднी рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХाрд░्рдпों рдХो рд╕рдо्рдкрди्рди рдХिрдпे рдмिрдиा, рджूрд╕рд░े рд╣िрддрдХाрд░ी рдХाрд░्рдп рднी рдЕрди्рддрддोрдЧрдд्рд╡ा рдХोрдИ рд╕्рдеाрдпी рдкрд░िрдгाрдо рди рджे рд╕рдХें। рдмрд╣ुрдд рд╕े рд▓ोрдЧ рддो рдпрд╣ 
рдЬाрдирдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рднी рдирд╣ीं рдХрд░рддे рдХि рдХ्рдпा рдРрд╕ा рдХोрдИ рдиिःрд╢рдм्рдж рдХाрд░्рдп рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै ? рдпрджि рдЬाрдирддे рднी рд╣ों, рддो рдмрд╣ुрдд рд╕े рд▓ोрдЧ рдЙрд╕рдХे рд▓िрдпे рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ेंрдЧे, рдХ्рдпोंрдХि рдЙрдирдХा рдкрд░िрдгाрдо рддрдд्рдХाрд▓ рджिрдЦाрдИ рдирд╣ीं рдкреЬрддा, рдЗрд╕ीрд▓िрдП рддрднी рдХा рддрднी рдЙрди्рд╣ें рд╕рднी рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдоाрди्рдпрддा рдирд╣ीं рдоिрд▓рддी рдФрд░ рдЧुрдгрдЧाрди рдирд╣ीं рд╣ोрддा।   
          рдХिрди्рддु рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдиे рдЕрдкрдиे рдиाрдо-рдпрд╢ рдХी рдХोрдИ рдкрд░рд╡ाрд╣ рдХिрдпे рдмिрдиा рдЕрдкрдиी рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдКрд░्рдЬा рдХो рдХुрдЫ рдРрд╕े рд╣ी рдмुрдиिрдпाрджी рдХाрд░्рдпों рдоें рдЙрдд्рд╕рд░्рдЧ рдХрд░ рджेрдиे рдХा рдиिрд░्рдгрдп рд▓िрдпा рд╣ै, рдЬो рдЕрди्рддрддोрдЧрдд्рд╡ा рдЕрди्рдп рд╕рдорд╕्рдд рдЕрдЪ्рдЫे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдк्рд░рдпाрд╕ों рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдХो рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдмрдиा рджेрдЧी।  
     >>Man is the basic thing and man-making is the basic work. 
       'рдордиुрд╖्рдп' рд╣ी рд╕рдоाрдЬ рдХा рдоूрд▓рддрдд्рд╡ рд╣ै рдФрд░ рдордиुрд╖्рдп рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиा рд╣ी рдмुрдиिрдпाрджी рдХाрд░्рдп рд╣ै ! рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдХा рдХोрдИ рднी рдХाрд░्рдп рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ो рдпा рд╕्рд╡ैрдЪ्рдЫिрдХ рд╕ंрдЧрдардиों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ो - рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдЙрди рд╕рднी рдХाрд░्рдпों рдХा рдк्рд░рддिрдкाрджрди рддो рдордиुрд╖्рдпों рдХे рд╕्рддрд░ рд╕े рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЗрди рдордиुрд╖्рдпों рдоें рд╕рд╣ी рд╕рдордЭ, рдЙрдЪिрдд рдордиोрднाрд╡, рдк्рд░ेрд░рдгा, рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рдХा рднाрд╡ рди рд╣ो, рддो рдХोрдИ рднी рд╕ेрд╡ा-рдХाрд░्рдп рдпрдеाрд░्рде рдлрд▓рджाрдпी рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХेрдЧी। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे, рдЗрди рдЧुрдгों рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиा рд╣ी рдмुрдиिрдпाрджी рдХाрдо рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рдпे рд╕рднी рдЧुрдг рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдордиुрд╖्рдп рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдоें рд╣ी рд╕рди्рдиिрд╣िрдд рд░рд╣рддी рд╣ैं; рдЗрд╕рд▓िрдП рдЪрд░िрдд्рд░-рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ी рдордиुрд╖्рдп-рдиिрд░्рдоाрдг рдХा рджूрд╕рд░ा рдиाрдо рд╣ै। 
     >>character-building is another name for man-making.
        рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рдиिрд╕्рд╕рди्рджेрд╣ рд╕्рд╡рдпं рдпा рджूрд╕рд░ों рдХे рд╕ाрде рдордиुрд╖्рдп -рдиिрд░्рдоाрдг рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो рдпрджि рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд╡्рдпाрдкी рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдХрд░рдиा рд╣ो, рдФрд░ рдЗрд╕े рдЪрди्рдж рд▓ोрдЧों рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдЖрдХрд╕्рдоिрдХ рдк्рд░рдпाрд╕ (soda water effect) рдЬैрд╕ा рдмीрдЪ рдоें рд╣ी рдЫोреЬ рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рди рдХрд░рдиा рд╣ो, рдФрд░ рджेрд╢ рдХे рд╕рднी рдк्рд░ाрди्рддों рдоें рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ों, рддो рдПрдХ рд╕ंрдЧрдаिрдд рдк्рд░рдпाрд╕ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдФрд░ рдпрд╣ी рдорд╣ाрдоंрдбрд▓ рдХा рдХाрд░्рдп рд╣ै।
        >>>the duty of raising the masses of India;рднाрд░рдд рдХो рд╕рдоृрдж्рдз рдФрд░ рдЦुрд╢рд╣ाрд▓ рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдпे рдХ्рдпा-рдХ्рдпा рдХрд░рдиा рдЬрд░ुрд░ी рд╣ै, рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЕрдд्рдпाрд╡рд╢्рдпрдХ рдмिрди्рджु рдкрд░ рдЖрддे рд╣ैं, рдФрд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं --" рдЗрд╕рд▓िрдП рдкрд╣рд▓े 'рдордиुрд╖्рдп' рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ो। рдЬрдм рджेрд╢ рдоें рдРрд╕े рдордиुрд╖्рдп рддैрдпाрд░ рд╣ो рдЬाрдпेंрдЧे, рдЬो рдЕрдкрдиा рд╕рдмрдХुрдЫ рджेрд╢ рдХे рд▓िрдпे рди्рдпोрдЫाрд╡рд░ рдХрд░ рджेрдиे рдХो рддैрдпाрд░ рд╣ों, рдЬिрдирдХी рдЕрд╕्рдеिрдпाँ рддрдХ рдиिрд╖्рдаा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЧрдаिрдд рд╣ों, рдЬрдм рдРрд╕े рдордиुрд╖्рдп рдЬाрдЧ рдЙрдаेंрдЧे рддो рднाрд░рдд рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЕрд░्рде рдоें рдорд╣ाрди рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा। рднाрд░рдд рддрднी рдЬाрдЧेрдЧा рдЬрдм рд╡िрд╢ाрд▓ рд╣ृрджрдпрд╡ाрд▓े рд╕ैрдХреЬों рд╕्рдд्рд░ी-рдкुрд░ुрд╖ рднोрдЧ-рд╡िрд▓ाрд╕ рдФрд░ рд╕ुрдЦ рдХी рд╕рднी рдЗрдЪ्рдЫाрдУं рдХो рд╡िрд╕рд░्рдЬिрдд рдХрд░ рдорди-рд╡рдЪрди рдФрд░ рдХрд░्рдо рд╕े рдЙрди рдХрд░ोреЬों рднाрд░рддрд╡ाрд╕िрдпों рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░ाрдгрдкрдг рд╕े рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ेंрдЧे, рдЬो рднूрдЦ, рдЧрд░ीрдмी рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рдиिрд░рди्рддрд░ рдиीрдЪे рдбूрдмрддे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं।" рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХिрдпा рдеा - " рдРрд╕े рдпुрд╡рдХों рдХे рд╕ाрде рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд░рд╣ो рдЬो рднाрд░рдд рдХे рдЬрдирд╕ाрдзाрд░рдг рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХा рд╡्рд░рдд рд▓े рд╕рдХें рдФрд░ рдЗрд╕ рд╡्рд░рдд рд╣ी рдЕрдкрдиा рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдХрд░्рддрд╡्рдп рд╕рдордЭрддे рд╣ुрдП рдЙрд╕рдоें рдЕрдкрдиे 'рд╣्рд░рджрдп рдФрд░ рдЖрдд्рдоा ' (heart and soul -3H) рд╕рдорд░्рдкिрдд рдХрд░ рд╕рдХें, рднाрд░рддीрдп рдпुрд╡рдХों рдкрд░ рд╣ी рдпрд╣ рдХाрд░्рдп рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рдиिрд░्рднрд░ рд╣ै। "
               >> the most essential social service. рд░ुрдкрдпा-рдкैрд╕ा рдпा рдХुрдЫ рджाрди- рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдЗрдХрдЯ्рдаा рдХрд░ рдЕрднाрд╡рдЧ्рд░рд╕्рдд рд▓ोрдЧों рдХे рдмीрдЪ рдЙрдирдХा рд╡िрддрд░рдг рдХрд░рдиा, рдпा рдЬрди-рд╕ाрдзाрд░рдг рдХी рдЖрд░्рдеिрдХ рдЙрди्рдирддि рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╢ेрд╖ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдЖрджि рдЪрд▓ाрдиा,рдпे рд╕рднी рдЕрдЪ्рдЫे рдХाрд░्рдп рд╣ैं। рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░े рд╕рд░рдХाрд░ी , рдЧैрд░ рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕ंрдЧрдарди рдЗрд╕ рдХे рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं,рддрдеा рдХрд░рдиे рдоें рд▓рдЧे рд╣ुрдП рднी рд╣ैं। рдХिрди्рддु  рдЗрди рд╕рдм рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рдХे рдХाрд░्рдпों рд╕े рд╢्рд░ेрд╖्рдарддрд░ рддрдеा рдЕрдзिрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ैं рдРрд╕े рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиा, рдЬो рдЕрдкрдиे рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рде рднाрд╡ рд╕े рдЕрдкрдиा рд╕рдмрдХुрдЫ рди्рдпोрдЫाрд╡рд░ рдХрд░рдиे рдХो рддрдд्рдкрд░ рд░рд╣ेंрдЧे। рдРрд╕े рдордиुрд╖्рдп - рдЬीрд╡рди рдХे рд╕рднी рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдпों рдоें, рд╕рдоाрдЬ рдоें рдФрд░ рдШрд░ों рдоें рд╣ोрдиे рдЪाрд╣िрдпे। рдпрд╣ी рд╣ै рдЕрдд्рдпाрд╡рд╢्рдпрдХ рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा, рдЬो рд╕рдоाрдЬ-рдХрд▓्рдпाрдг рдХी рдиिрд░рди्рддрд░рддा (sustained social well-being) рдХो рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдмрдиाрдпे рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрд╢्рд╡рд╕्рдд рдХрд░рддी рд╣ै। рдЧाрд░ंрдЯी рджेрддी рд╣ै। рдРрд╕े рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдеी рдордиुрд╖्рдпों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиा рд╣ी 'рдЕрдд्рдпाрд╡рд╢्рдпрдХ рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा' рд╣ै ! рдЕрддрдПрд╡, рдЗрд╕ рдЕрдд्рдпाрд╡рд╢्рдпрдХ рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ा рдХे рдмाрд░े рдоें рд╣рдоाрд░ी рдзाрд░рдгा рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдпे। рд╣рдоाрд░े рд╕рдорд╕्рдд рдХाрд░्рдпрдХрд▓ाрдкों рдХो рдЗрд╕ी рдПрдХ рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХी рджिрд╢ा рдоें рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे।             
       >>Come and see how individuals are improving.
(рд╡िрдЧрдд 55 рд╡рд░्рд╖ों рд╕े) рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЗрд╕ी рдХाрд░्рдп рдХो рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕  рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдФрд░ рд╣рдорд▓ोрдЧ рдпрд╣ рджेрдЦрдХрд░ рдЖрд╢्рд╡рд╕्рдд рд╣ैं рдХि рдк्рд░рдпाрд╕ рдкрд░िрдгाрдо рднी рджे рд░рд╣ा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдкाрд╕ (рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдеी рдордиुрд╖्рдп рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рд▓िрдП) рдкूрд░्рдгрддः рд╕рдХ्рд╖рдо рдкрдж्рдзрддि рд╣ै। рд╕рднी рд▓ोрдЧों рдХो рдЗрд╕ рдЕрдд्рдпाрд╡рд╢्рдпрдХ рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдХो рд╕рдордЭ рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдпे, рдЗрд╕рдХी рдкрдж्рдзрддि (3H рд╡िрдХाрд╕ рдХे 5 рдЕрдн्рдпाрд╕) рдХो рдЬाрди рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдпे, рддрдд्рдкрд╢्рдЪाрдд рдЗрд╕ рд╕ुрд╡िрдЪाрд░िрдд рдкрдж्рдзрддि рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдХे рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдоें рдЙрд╕рдХे рдкрд░िрдгाрдо рдХो рджेрдЦрддे рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдХेрд╡рд▓ рдХुрдЫ рд▓ेрдЦों рдХो рдкреЭ рд▓ेрдиे рдпा рднाрд╖рдгों рдХो рд╕ुрдирдиे рднрд░ рд╕े рд╣ी рдХाрдо рдирд╣ीं рдЪрд▓ेрдЧा। рдЖрдЗрдпे, рд╣рдоाрд░े рдЫрд╣ рджिрд╡рд╕ीрдп рд╡ाрд░्рд╖िрдХ рдпुрд╡ा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╢िрд╡िрд░ рдоें рднाрдЧ рд▓ीрдЬिрдпे, рдФрд░ рд╕्рд╡рдпं рдЕрдиुрднрд╡ рдХीрдЬिрдпे рдХि рдХैрд╕े рд╣рдЬाрд░ों рдпुрд╡ा рдХ्рд░рдорд╢ः рдЙрди्рдирддрддрд░ рдордиुрд╖्рдп рдоें рд░ूрдкाрди्рддрд░िрдд рд╣ोрддे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं। рдЕрдЧрд░ рд╣рдо рднाрд░рдд рдоें рдмेрд╣рддрд░ рдмрджрд▓ाрд╡ рдЪाрд╣рддे рд╣ैं , рддो рдпрд╣ी рдЙрдкाрдп рд╣ै।  
>>>Character -qualities should be imbibed :    
  рд╣рдоें рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рдЧुрдгों рдХो рдЖрдд्рдорд╕ाрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे, рдЙрд╕рдоें рдиिрд╣िрдд рдЙрдЪ्рдЪ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╡िрдЪाрд░ों рдХा рдЖрдд्рдорд╕ाрддीрдХрд░рдг рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдЗрд╕ीрдХो рд╕рдЪ्рдЪी рд╢िрдХ्рд╖ा (рддैрдд्рддрд░ीрдп рдЙрдкрдиिрд╖рдж рд╡ाрд▓ी 'рд╢ीрдХ्рд╖ा') рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЕрдд्рдпाрд╡рд╢्рдпрдХ рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा  рдпрджि рдХुрдЫ рд╣ै рддो рд╡рд╣ рдоूрд▓рддः рдпрд╣ рдордиुрд╖्рдп-рдиिрд░्рдоाрдгрдХाрд░ी (рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдеी рдордиुрд╖्рдп - рдЬीрд╡рдирдоुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ/рдиेрддा/рдкैрдЧрдо्рдмрд░) рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╢िрдХ्рд╖ा рд╣ी рд╣ै। рдФрд░ рдпрд╣ рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдордп рд▓рдЧेрдЧा। рдХिрд╕ी рднी рдорд╣ाрди рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХो рд░ाрддों-рд░ाрдд рдпा рдмिрдиा рдиिрд░ंрддрд░ рдХрдаोрд░ рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдХिрдпे рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
>> the alternative is status quo.
       рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рдк्рд░рд╢्рди рдЙрдаा рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдХ्рдпा рднाрд░рдд рдХे рд╕рднी рдордиुрд╖्рдпों рдХो рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди (рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░) рдмрдиाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै ? рдпрджि рдирд╣ीं рдмрдиा рд╕рдХрддे, рдЙрд╕рдХा рд╡िрдХрд▓्рдк рдХ्рдпा рдпрдерд╕्рдеिрддि-рдоें рдкреЬे рд░рд╣рдиा рд╣ै ? рдХ्рдпा рдРрд╕ा рдХрд░рдиे рд╕े 'рдпрдеा рдкूрд░्рд╡ं рддрдеा рдкрд░ं' рдХिрд╕ी рдПрдХ рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рднी рд╣рд▓ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै ? рдХिрди्рддु рдпрджि рдЗрд╕ рдк्рд░рдпाрд╕ (3H рдиिрд░्рдоाрдг рдХे 5 рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг ) рдХो рдиिрд░рди्рддрд░ рдЬाрд░ी рд░рдЦा рдЬाрдп,  рддो рдХुрдЫ рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдоें рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╕ुрдзाрд░ рдЖрдПрдЧा рдФрд░ рдХ्рд░рдорд╢ः рдЙрдирдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╡ृрдж्рдзि  рд╣ोрддी рд░рд╣ेрдЧी,  рднрд▓े рд╣ी 25 рд╡рд░्рд╖ рдХे рдмрджрд▓े 55  рд╡рд░्рд╖ рд▓рдЧ рдЬाрдпें, рд▓ेрдХिрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рдЕрд╡рд╢्рдп рдмрджрд▓ेंрдЧी ! рдЬो рд▓ोрдЧ рдЖрд▓рд╕ी рдФрд░ рдШोрд░ рдиिрд░ाрд╢ाрд╡ाрджी рд╣ैं, рдЙрдирдХो рд╕ोрдпे рд░рд╣рдиे рджो। рдХि рди्рддु рдЬो рдпुрд╡ा рдЖрд╢ाрд╡ाрджी рдФрд░ рдкрд░िрд╢्рд░рдоी рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ें рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдкрд░ рдФрд░ рдоाрдирд╡рдоाрдд्рд░ рдкрд░ рдЕрдЯूрдЯ рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ै; рдЙрди्рд╣ें рдЖрдЧे рдЖрдиा рдЪाрд╣िрдП рдФрд░ рдЗрд╕  рдЕрднिрдпाрди-рдЪрдХ्рд░ рдХे рдкрд╣िрдпे рдкрд░ рдЕрдкрдиे рдХंрдзों рдХो рднिреЬा рджेрдиा рдЪाрд╣िрдпे । 
           >> work hard to educate people and to be educated properly. рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕рд╣ी рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдкрд░ рдкрд╣ुँрдЪрдХрд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं - " рдЗрд╕рд▓िрдпे рд╣рдоें рдЙрд╕ рд╕рдордп рддрдХ 'рдард╣рд░рдиा' рд╣ोрдЧा, рдЬрдм рддрдХ рдХि рд╕ाрдоाрди्рдп рдордиुрд╖्рдп (рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рднी) рд╢िрдХ्рд╖िрдд рди рд╣ो рдЬाрдпें,  рдЬрдм рддрдХ рд╡े рдЕрдкрдиी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддाрдУं рдХो рд╕рд╣ी рдвंрдЧ рд╕े рд╕рдордЭрдиे рди рд▓рдЧें, рддрдеा рдЕрдкрдиी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХो рд╕्рд╡рдпं рд╕ुрд▓рдЭा рд▓ेрдиे рдХे рдпोрдЧ्рдп рдФрд░ рд╕рдХ्рд╖рдо рдирд╣ीं рд╣ो рдЬाрдпें।"  рдпрд╣ाँ 'рдард╣рд░рдиा' рд╣ोрдЧा рдХрд╣рдиे рдХा рдЕрд░्рде рдпрд╣ рдирд╣ीं рд╣ै рдХि, рдЬрдм рддрдХ рднрдЧрд╡ाрди рдХी рдХृрдкा рд╕े рд╕рднी рд╕ाрдоाрди्рдп рдордиुрд╖्рдп рд╕рд╣ी рд░ूрдк рдоें рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдирд╣ीं рд╣ो рдЬाрдпें, рддрдм рддрдХ рд╣рдоें рдЖрд▓рд╕ी рдЬैрд╕ा рдмैрдаे рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдЙрдирдХा рдпрд╣ рдХрдерди рд╕ाрдоाрди्рдп рдордиुрд╖्рдпों рдХो рд╕рд╣ी рд░ूрдк рдоें рд╢िрдХ्рд╖िрдд (рдХेрд╡рд▓ рд╕ाрдХ्рд╖рд░ рдирд╣ीं-рдм्рд░рд╣्рдорд╡िрдж) рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдпे рд╕्рд╡рдпं рднी рд╕рд╣ी рд░ूрдк рдоें рд╢िрдХ्рд╖िрдд (рдм्рд░рд╣्рдорд╡िрдж) рд╣ोрдиे рдХे рд▓िрдпे рдХрдаोрд░ рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдХрд░рддे рд░рд╣рдиे рдкрд░ рдЬोрд░ рджेрддा рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдХा рдиिрд░्рджेрд╢ рд╣ै,' Take man where he stands and from thence give him a lift.'-рдЕрд░्рдеाрдд рдордиुрд╖्рдп рдЕрднी рдЬिрд╕ рд╕ोрдкाрди рдкрд░ рдЦреЬा рд╣ै (рдпाрдиि рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рдХे рдкैрдоाрдиे рд╕े рдЕрдкрдиे рдХो рдЬो рднी рдХुрдЫ рдоाрди рд░рд╣ा рд╣ै);рдЙрд╕े рд╡рд╣ीं рд╕े рдЙрдаाрдХрд░ рдЙрди्рдирддрддрд░ рд╕ोрдкाрди рдкрд░ рд▓े рдЬाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╣рдоें рдЕрдкрдиा рд╣ाрде рдмреЭाрдиा рд╣ै ! рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХрд╣рддे рдеे - " рдЬो рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ाрдзाрд░рдг рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдЬीрд╡рди-рд╕ंрдЧ्рд░ाрдо рдоें рд╕рдорд░्рде рдирд╣ीं рдмрдиा рд╕рдХрддी, рдЬो рдордиुрд╖्рдп рдоें рдЪрд░िрдд्рд░-рдмрд▓, рдкрд░рд╣िрдд рднाрд╡рдиा рддрдеा рд╕िंрд╣ рдХे рд╕рдоाрди рд╕ाрд╣рд╕ рдирд╣ीं рд▓ा рд╕рдХрддी, рд╡рд╣ рднी рдХोрдИ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╣ै? рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдЬिрд╕ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг (рдордиःрд╕ंрдпोрдЧ рд╕рд╣िрдд 5 рдЕрдн्рдпाрд╕ों рдХा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг) рдХे рдж्рд╡ाрд░ा  рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХे рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдФрд░ рднाрд╡ाрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╡рд╢ рдоें рд▓ाрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдФрд░ рд╡рд╣ рдлрд▓рджाрдпрдХ рдмрди рдЬाрддी рд╣ै, рдЙрд╕े рд╣ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै ! " 
           рдХिрди्рддु рддрд░рд╣ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा (рд╡िрдж्рдпा-рдЬो рдоुрдХ्рдд рдХрд░े) рдХिрд╕ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдкрд░िрд╖рдж (boards) рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рдХोрдИ рдирдпा рд╕्рдХूрд▓ рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдХे рдЕрдерд╡ा рдХिрд╕ी рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХी рдиिрдЧрд░ाрдиी рдоें рдХोрдИ рдирдпा рдХॉрд▓ेрдЬ рдиिрд░्рдоिрдд рдХрд░рдХे рдЖрдпाрддिрдд рдирд╣ीं рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЬैрд╕ा рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХрд╣рддे рдеे , " рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдоें рддो рдЙрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЕрд╕ंрдЦ्рдп рд╢िрдХ्рд╖рдг-рд╕ंрд╕्рдеाрди рдкрд╣рд▓े рд╕े рдЦुрд▓े рд╣ुрдП рд╣ैं, рдФрд░ рдк्рд░рддिрджिрди рдирдпे рдирдпे рд╢िрдХ्рд╖рдг-рд╕ंрд╕्рдеाрди рдЦुрд▓рддे рднी рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं। рдХिрди्рддु " рдЬрдирд╕ाрдзाрд░рдг рдХी рднрд▓ाрдИ рдХे рд▓िрдпे, рдд्рдпाрдЧ рдФрд░ рд╕ेрд╡ा рдХी рднाрд╡рдиा рдХा рд╡िрдХाрд╕ рд╣рдоाрд░े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдоें рдЕрднी рддрдХ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рд╣ै।" рдФрд░ рдЬैрд╕ा рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдЪाрд╣рддे рдеे рдЗрд╕ рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдФрд░ рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╡िрдж्рдпा рдХो рджेрд╢ рдХे рд╣рд░ рдпुрд╡рдХ рдХे рджрд░рд╡ाрдЬे рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪा рджेрдиा рд╣ै। рдпрд╣ी рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рд╡ाрд╕्рддिрдХ рдХाрд░्рдп рд╣ै। рдФрд░ рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो рддुрдо рддрднी рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ो, рдЬрдм рддुрдо рдпрд╣ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░ो рдХि рд╣ाँ рддुрдо рдЗрд╕े рдЕрд╡рд╢्рдп рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ो ! 

=====================

13.

хНР рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХी рднूрдоिрдХा хНР 

[The Role of the Mahamandal]

         >>If there is no dropping into the same river twice; then How does history repeats itself ?
        рдПрдХ рдкुрд░ाрдиी рдХрд╣ाрд╡рдд рд╣ै,рдЖрдк рдПрдХ рд╣ी рдирджी рдоें рджो рдмाрд░ рдбुрдмрдХी рдирд╣ीं рд▓рдЧा рд╕рдХрддे। рдпрд╣ рдХрд╣ाрд╡рдд рдПрдХ рдЕрди्рдп рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд▓ोрдХोрдХ्рддि (adage)- `рдЗрддिрд╣ाрд╕ рд╕्рд╡рдпं рдХो рджोрд╣рд░ाрддा рд╣ै' рдХा рд╕ीрдзा рдЦрдг्рдбрди рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЬрдЧрдд рдХो рд╕рддрдд рдк्рд░рд╡ाрд╣рдоाрди рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै, рдпрд╣ рдХिрд╕ी рдирджी рдХी рддрд░рд╣ рд╣ी рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рдмрд╣рддा рд░рд╣рддा рд╣ै। рдФрд░ рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХोрдИ рдирджी рдЕрдкрдиे рдоाрд░्рдЧ рдоें рдкुрдиः рдирд╣ीं рд▓ौрдЯ рд╕рдХрддी рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдПрдХ рд╣ी рдирджी рдоें рдХोрдИ рджो рдмाрд░ рдбुрдмрдХी рднी рдирд╣ीं рд▓рдЧा рд╕рдХрддा, рдХ्рдпोंрдХि рдЙрд╕ी рдмीрдЪ рд╡рд╣ рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рдкрд╣рд▓े рд╣ी рдПрдХ рд▓рдо्рдмा рд░ाрд╕्рддा рддрдп рдХрд░ рдЪुрдХी рд╣ोрддी рд╣ै। рдлिрд░ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рд╕्рд╡рдпं рдХो рдХैрд╕े рджोрд╣рд░ाрддा рд╣ै ? рдпрд╣ рдк्рд░рд╢्рди рдмрд╣ुрдд рдк्рд░ाрд╕ांрдЧिрдХ рд╣ै। 
        >>law of history :  рдХिрди्рддु рд╣рдо рдпрджि рдкीрдЫे рдоुреЬрдХрд░ рдЧुрдЬрд░े рд╣ुрдП рд╕рдордп,  рдЬिрд╕े рд╣рдо рд╕рд╣ी рдпा рдЧрд▓рдд 'рдЗрддिрд╣ाрд╕'  рдХрд╣рддे рд╣ैं, рдоें рдЬाँрдЪ -рдкреЬрддाрд▓ рдХрд░ें (look into), рддो рдкाрддे рд╣ैं рдХि рд╕рдордп рдХे рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдоें рд╣рдо рдПрдХ рд╣ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдШрдЯрдиाрдУं рдХो рдмाрд░рдо्рдмाрд░ рдШрдЯिрдд рд╣ोрддे рд╣ुрдП рджेрдЦ рд░рд╣े рд╣ैं। рд╣ाрд▓ाँрдХि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдФрд░ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдмिрд▓्рдХुрд▓ рднिрди्рди рд╣ोрддा рд╣ै। рдФрд░ рддрдм рд╣рдоें рдРрд╕ा рд▓рдЧрддा рд╣ै рдоाрдиो рд╣рдордиे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХे рдПрдХ рдиिрдпрдо рдХो рдЖрд╡िрд╖्рдХृрдд рдХрд░ рд▓िрдпा рд╣ै , рдФрд░ рд╣рдо рдШोрд╖рдгा рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं рдХि -`рдЗрддिрд╣ाрд╕ рд╕्рд╡рдпं рдХो рджोрд╣рд░ाрддा рд╣ै। ' рдХिрди्рддु рд╡ैрд╕ा рд╣ी рджूрд╕рд░े рд╕рд╣ी рддрде्рдп рдХी рдЕрдирджेрдЦी рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं 'рд╕рдордп рдХे рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдоें рдШрдЯрдиाрдУं рдХी рдкुрдирд░ाрд╡ृрдд्рддि рднрд▓े рд╣ी рдПрдХ рдЬैрд╕ी рджिрдЦрддी рд╣ों, рдкрд░ рдЙрдирдХी рди्рдпाрдпрд╕ंрдЧрдд рдкुрдирд░ाрд╡ृрдд्рддि рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддी। 
         рдЗрди рджोрдиों рд╡िрд░ोрдзाрднाрд╕ी рдХрд╣ाрд╡рддों рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдЗрд╕ рддрде्рдп рдоें рдиिрд╣िрдд рд╣ै рдХि рджोрдиों рдоें рд╕े рдХोрдИ рднी рдЙрдХ्рддि рди рддो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдЧрд▓рдд рд╣ै, рдФрд░ рди рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рд╕рд╣ी рд╣ै। рдЬрдм рдХोрдИ рдШрдЯрдиा рд╕्рд╡рдпं рдХो рджोрд╣рд░ाрддी рд╣ुрдИ рд╕ी рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддी рд╣ैं, рддрдм рддрдХ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдмрджрд▓ рдЪुрдХी рд╣ोрддी рд╣ैं, рдФрд░ рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдПрдХ рд╣ी рдирджी рдоें рджो рдмाрд░ рдбुрдмрдХी рдирд╣ीं рд▓рдЧाрдИ рдЬा рд╕рдХрддी। рдХिрди्рддु рдпрджि рд╣рдо рдмрд╣рддी рд╣ुрдИ рдирджी рдХे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдХрдгों (рдЕрдгु -рдкрд░рдоाрдгु) рдкрд░ рд╣рдоाрд░ा рдз्рдпाрди рди рд╣ो рддो рд╣рдо рдкाрддे рд╣ैं рдХि рдЕрдкрдиे рддрд▓ рдФрд░ рджोрдиों рдХिрдиाрд░ों  рддрдеा рдЕрди्рдп рд╡рд╕्рддुрдУं рд╕рд╣िрдд рдирджी рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╡ैрд╕ी рд╣ी рд╣ै। рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдЬिрди рдШрдЯрдиाрдУं рдХो рд╣рдо рдЕрднी рдШрдЯिрдд рд╣ोрддे рд╣ुрдП рджेрдЦ рд░рд╣े рд╣ैं рдЙрд╕рдоें рдмрд╣ुрдд рд╕ी рдмाрддें рдРрд╕ी рд╣ैं рдЬो рдкрд╣рд▓े рдШрдЯिрдд рдХिрд╕ी рдШрдЯрдиा рдоें рдоें рднी рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рдоौрдЬूрдж рдеीं। [рдЬैрд╕े рдЬ्рд╡ाрд░ рднाрдЯे рдХे рдЙрддрд░ाрд╡ рдоें рдХिрд╕ी рдЦाрд╕ рдмिрди्рджु рдкрд░ рдПрдХ рд╢िрдЦрд░ рднी рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддा рд╣ै, рдЗрд╕рдХी рдк्рд░рдХृрддि рднी рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЙрд╕ी рдШрдЯрдиा рдХी рддрд░рд╣ рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬिрд╕рдХा рд╣рдордиे рдкрд╣рд▓े рдХिрд╕ी рд╕्рдеाрди рдФрд░ рд╕рдордп рдоें рдЕрд╡рд▓ोрдХрди рдХिрдпा рдеा।
        рдпрджि рд╣рдо рдз्рдпाрди рд╕े рджेрдЦें рддो рдкाрдпेंрдЧे рдХि рдХрдИ рдмреЬे рдмреЬे рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдШрдЯрдиाрдУं рдоें рдмрд╣ुрдд рд╕ी рдмाрддें рдПрдХ рд╕рдоाрди рдмाрддें рдШрдЯिрдд рд╣ोрддी рд░рд╣ी рд╣ैं рдФрд░ рд╣рдо рдЙрд╕рд╕े рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рд╕ीрдЦ рднी рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХे  рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдХी рд▓рдо्рдмी рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा рдоें рдордиुрд╖्рдп рдиे рдХрдИ рдмाрд░ рдЕрдкрдиी рдЖрдд्рдорд╢्рд░рдж्рдзा рдХो рдЦोрдпा рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕े рдкुрдиः рдк्рд░ाрдк्рдд рднी рдХрд░ рд▓िрдпा рд╣ै, рдЗрд╕рдХे рдкрд░िрдгाрдо рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рднी рдЕрд▓рдЧ рдЕрд▓рдЧ рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░рддा рд░рд╣ा рд╣ै। рдФрд░ рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рдПрдХ рд╣ी рдпुрдЧ рдоें рдЗрд╕ी рдЖрдд्рдорд╢्рд░рдж्рдзा рдХी рд╢рдХ्рддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡िрднिрди्рди рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ों рдиे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХे рдкрди्рдиों рдкрд░ рдЕрд▓рдЧ -рдЕрд▓рдЧ рдЫाрдк рдЫोреЬे рд╣ैं।  рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рд╢рдм्рджों рдоें, " рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдЙрди рдеोреЬे рд╕े рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рд╣ै рдЬिрди्рд╣ें рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдеा। рдЬिрд╕ рдХ्рд╖рдг рд╡्рдпрдХ्рддि рдпा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдЕрдкрдиी рдЖрдд्рдорд╢्рд░рдж्рдзा рдХो рдЦो рджेрддा рд╣ै рдЙрд╕ी рдХ्рд╖рдг рдЙрд╕рдХी рдоृрдд्рдпु рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। " 
          рд╣рдорд▓ोрдЧ рднी рдЗрд╕ рд╕рдордп рдПрдХ рдРрд╕े рджौрд░ рд╕े рдЧुрдЬрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рдЬрдм рд╣рдоाрд░े рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдиे рдЕрдкрдиी рдЖрдд्рдорд╢्рд░рдж्рдзा рдХो рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рдЦो рджिрдпा рд╣ै। рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рдФрд░ рдХрд░्рдо рдоें рдХौрд╢рд▓ рдХा рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╕рдд्рдпाрдиाрд╢ рд╣ो рдЪुрдХा рд╣ै। рд╣рдЬाрд░ рд╡рд░्рд╖ों рдХी рдЧुрд▓ाрдоी рдиे рд╣рдоें рдПрдХ рдРрд╕े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдоें рдкрд░िрдгрдд рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХी рд░ीреЭ рдХी рд╣рдб्рдбी рд╣ी рдирд╣ीं рдмрдЪी рд╣ै। рдЖрдЬ рдЬрдмрдХि рдкрд░ाрдзीрдирддा рдХे рдЬुрдП рдХो рд╣рдоाрд░े рдХрди्рдзों рд╕े рдЙрдаा рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рддрдм рднी рдХ्рдпों рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиा рд╕िрд░ рдЙрдаाрдХрд░ рдирд╣ीं рдЪрд▓ рд╕рдХрддे। рдЭुрдХрдХрд░ рд░рд╣рдиा рд╣ी рд╣рдоाрд░ी рдЖрджрдд рдмрди рдЪुрдХी рдФрд░ рдЧुрд▓ाрдоों рдХी рднाँрддि рдХिрд╕ी рджूрд╕рд░े рдЬुрдП рдЖрджेрд╢ рдХी рдк्рд░рддीрдХ्рд╖ा рдХрд░рддे рд░рд╣рддे рд╣ैं;  рдХिрди्рддु  рдЕрдкрдиे рднрд╡िрд╖्рдп рдХा рдиिрд░्рдоाрддा рд╕्рд╡рдпं рдмрдирдиे рдХी рдмाрдд рддो рд╕ोрдЪ рднी рдирд╣ीं рд╕рдХрддे। рдк्рд░рд╢्рди рд╣ै рдРрд╕ा рдХ्рдпों ? рдХ्рдпोंрдХि рд╣рдордиे рдЕрди्рдп рдХोрдИ рд╢िрдХ्рд╖ा рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╕्рд╡рдпं рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░рдиा рд╕ीрдЦा рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ै। 
рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдХрд╣ा рдеा - " рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ - рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕! рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕, рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХे рдКрдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ -рдпрд╣ी рдЙрди्рдирддि рдХрд░рдиे рдХा рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдЙрдкाрдп рд╣ै। рдпрджि рдкुрд░ाрдгों рдоें рдХрд╣े рдЧрдпे рддैंрддीрд╕ рдХрд░ोреЬ рджेрд╡рддाрдУं рдХे рдКрдкрд░, рдФрд░ рд╡िрджेрд╢िрдпों рдиे рдмीрдЪ рдмीрдЪ рдоें рдЬिрди рджेрд╡рддाрдУं рдХो рддुрдо्рд╣ाрд░े рдмीрдЪ рдШुрд╕ा рджिрдпा рд╣ै, рдЙрди рд╕рдм рдкрд░ рднी рддुрдо्рд╣ाрд░ा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ो, рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рди рд╣ो рддो рддुрдо рдХрджाрдкि рдоोрдХ्рд╖ рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ी рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддे। рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдкрд░ рд╢्рд░рдж्рдзा рдХрд░рдиा рд╕ीрдЦो! рдФрд░ рдЗрд╕ी рдЖрдд्рдорд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рдмрд▓ рд╕े рдЕрдкрдиे рдкैрд░ों рдкрд░ рдЦреЬे рд╣ो рдЬाрдУ !"
           рдпрд╣ी рд╡рд╣ рд╕рдмрдХ рд╣ै , рдЬिрд╕े рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рддौрд░ рдкрд░ рдФрд░ рд╕ाрде рд╣ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рддौрд░ рдкрд░ 
рд╕ीрдЦрдиा рд╣ै। рдЬрдм рддрдХ рд╣рдо рдорджрдж рдХे рд▓िрдпे рджूрд╕рд░ों рдХे рдкाрд╕ рд╣ाрде рдкрд╕ाрд░рддे рд░рд╣ेंрдЧे, рд╣рд░ рд╕рдордп рднीрдЦ рдоाँрдЧрддे рд░рд╣ेंрдЧे, рддрдм рддрдХ рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рди рддो рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рддौрд░ рдкрд░ рди рд╣ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдоोрдХ्рд╖ рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ी рд╣ो рд╕рдХेंрдЧे। рд╣рдо рд▓ोрдЧ рдЬीрд╡рди рдХे рд╣рд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдПрд╡ं рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд╕्рддрд░ рдкрд░ рджाрддा рдХी рднूрдоिрдХा рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиा рднूрд▓ рдЪुрдХे рд╣ैं। рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рдЗрд╕ рдмाрдд рдХी рдХрднी рд╢िрдХ्рд╖ा рд╣ी рдирд╣ीं рдоिрд▓ी рдХि рд╣рдордоें рд╕े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рджाрддा рдХी рднूрдоिрдХा рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдПрдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рднी рдЕрди्рдп рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ों рдХो рджेрдиे рдХे рд▓िрдпे рд╣рдоाрд░े рдкाрд╕ рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं  - " рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рд╕рд░्рд╡рджा рджाрддा рдХी рднूрдоिрдХा рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░ो। рд╕рд░्рд╡рд╕्рд╡ рджे рджो, рдкрд░ рдмрджрд▓े рдоें рдХुрдЫ рди рдЪाрд╣ो।"  
рдпрджि рд╣рдо рдПрдХ рд╕ाрд░्рд╡рднौрдо рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд░ूрдк рдЬीрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ों, рдпрджि рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдЦोрдпे рд╣ुрдП рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХो рдкुрдиः рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдХे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рдоृрдд्рдпु рдХो рд░ोрдХрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ों, рддो рдпे рд╣ी рд╡े рд╕рд░рд▓ рдмाрддें рд╣ैं , рдЬिрди्рд╣ें рд╣рдоें рд╕िрдЦाрдиा рдкреЬेрдЧा। рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдХे рд╕ाрдзाрд░рдг рдПрд╡ं рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд╕рдордп рдЗрд╕рдХे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдкрд░ рдЕрдкрдиी рджृрд╖्рдЯि рдХो рд╕्рдеिрд░ рд░рдЦрддे рд╣ुрдП, рд╣рдо рдпрд╣ рд╕ीрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдмрджрд▓े рдоें рдХुрдЫ рднी рдкाрдиे рдХी рдЖрд╢ा рдХिрдпे рдмिрдиा рд╣ी рджाрддा рдХी рднूрдоिрдХा рдХो рдХैрд╕े рдЧ्рд░рд╣рдг рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рд╕ाрде рд╣ी рд╕ाрде рднрд░рдкूрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рднी рдХैрд╕े рдЕрд░्рдЬिрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдпрдд्рди рдоें рдЬुрдЯ рдЬाрдиे рдХे рд▓िрдпे рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рдд рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдпुрд╡ा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓, рдЕрдкрдиे рд╕рднी рдпुрд╡ा рдоिрдд्рд░ों рдХो рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдХोрдИ рдмрд╣ुрдд рд╡िрд╕्рддृрдд рдоैрдиिрдлेрд╕्рдЯो рдпा рдШोрд╖рдгा рдкрдд्рд░ рдирд╣ीं рд╣ै। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдпрд╣ рдирд╣ीं рдЬाрдирддा рдХि рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рд╡्рдпाрдкрдХ рд╕рди्рджрд░्рдн рдоें рдЗрд╕े рдХौрди рд╕ी рднूрдоिрдХा рдиिрднाрдиी рд╣ोрдЧी।  рдпрд╣ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЫोрдЯे рд░ूрдк рдоें рдЧрдаिрдд рд╣ोрдХрд░ рдЫोрдЯे рд╕े рдмреЬा рд╣ोрддा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдзीрд░े рдзीрд░े рдпрд╣ рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдорди рдХो рдЬीрдд рд░рд╣ा рд╣ै, рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдпुрд╡ाрдУं рдХो рддो рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЕрдкрдиी рдУрд░ рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै। рдпे рдпुрд╡ा рд╕्рд╡рдпं рдХो рдПрдХ рджुрд░्рднेрдж्рдп-рджुрд░्рдЧ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЧрдаिрдд рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं, рдЬрд╣ाँ рд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рдХो рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рдХी рдЕрдиुрдорддि рдирд╣ीं рд╣ै, рдЬрд╣ाँ рд╕ेрд╡ाрдкрд░ाрдпрдгрддा рдХрднी рдЖрдд्рдо-рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХे рдмोрдЭ рддрд▓े рджрдм рдирд╣ीं рдЬाрддी।  
рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдХрд╣ा рдеा - рдоैं рдХрднी рдпोрдЬрдиा рдирд╣ीं рдмрдиाрддा,рдпोрдЬрдиाрдпें рд╕्рд╡рддः рдЙрджिрдд рд╣ोрддी рд╣ैं рдФрд░ рд╡े рдиिрдЬ рдмрд▓ рд╕े рд╣ी рдкुрд╖्рдЯ рд╣ोрддी рд╣ैं , рдоैं рдХेрд╡рд▓ рдХрд╣рддा рд╣ूँ -рдЬाрдЧो, рдЬाрдЧो !" (рен рдЬूрди резреорепрем рдХो рд▓िрдЦिрдд рдПрдХ рдкрдд्рд░) рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рдд рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдпुрд╡ा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рд╕рднी рдпुрд╡ाрдУं рд╕े  рдХेрд╡рд▓ рдпрд╣ी рдЕрдиुрд░ोрдз рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рд╡े рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдЗрд╕ рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХो рдз्рдпाрди рджेрдХрд░ рд╕ुрдирдиे  рдФрд░ рд╕рдордЭрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ें।  рдФрд░ рдЙрд╕ рд╕ंрдХрдЯ рдХी рд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рдк्рд░рддि рдЬाрдЧ рдЙрдаें। 
       рдЬрдм рд╣рдоाрд░ी рдЪिрд░ рдЧौрд░рд╡рдордпी рднाрд░рдд рдоाрддा рд╡िрд╖рдо рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рдШिрд░ी рд╣ुрдИ рд╣ै। рдЬрдм рд╣рдорд▓ोрдЧ рдХिрд╕ी рдХे рдКрдкрд░ рднрд░ोрд╕ा рдирд╣ीं рд░рдЦ рдкрддे рд╣ैं , рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рд╕्рд╡рдпं рдХे рдКрдкрд░ рднी рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдирд╣ीं рдХрд░ рдкा рд░рд╣े рд╣ैं, рд╣рдоें рдпрд╣ рдмाрдд рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рд╕рдордЭ рд▓ेрдиी рдЪाрд╣िрдпे рдХि  рд╣рдоाрд░ी рдк्рд░рддिрднा рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рднाрд░рдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ी рд╣рдоाрд░ा рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдзрд░्рдордордд рдпा рд╕िрдж्рдзाрди्рдд рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП , рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░-рдиिрд░्рдоाрдг рднीрдЦ рдоाँрдЧрдиे рд╕े рдирд╣ीं  рдХेрд╡рд▓ рджाрддा рдХी рднूрдоिрдХा рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиे рд╕े рд╣ी рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै !  рд╕рди्рджेрд╣ рдпा рдЕрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрднी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░-рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрд░рдХ рдмрд▓ рдирд╣ीं рдмрди рд╕рдХрддा , рдХेрд╡рд▓ рд╕्рд╡рдпं рдХे рдКрдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╕े рд╣ी рдРрд╕ा рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрджि рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рдд рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдпुрд╡ा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХो рднрд╡िрд╖्рдп рдХा рдирдпा -рднाрд░рдд рдЧреЭрдиे рдоें  рдХोрдИ рднूрдоिрдХा рдЕрджा рдХрд░рдиी рд╣ै , рддो рд╡рд╣ рд╣ै рджेрд╢ рдХे рдирд╡рдпुрд╡рдХों рдоें рдЗрд╕ рдЦोрдпे рд╣ुрдП рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХो рд╡ाрдкрд╕ рд▓ौрдЯा рджेрдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рдиा । 
======================

14.

рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХी рдХाрд░्рдп рдпोрдЬрдиा 

[The Plan of Work ]

     рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░्рдп рд╣ै, рдирд╡рдпुрд╡рдХों рдХे рдорди рдХो рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХрд░рдиा- рдЬिрд╕рд╕े рдЙрди्рд╣ें рдПрдХ рдирдИ рдЬीрд╡рди-рджृрд╖्рдЯि  (life-view) рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो, рдФрд░ рд╡े рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХे рдЪрд░рдо рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХो рдЦोрдЬ рд╕рдХें।рд╕ाрде рд╣ी рдЬीрд╡рди рдХ्рдпा рд╣ै ?  рдордиुрд╖्рдп-рдЬीрд╡рди рдХो рджेрд╡-рджुрд░्рд▓рдн рдХ्рдпों рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдЗрдд्рдпाрджि рдХी рд╕рдордЭ рдФрд░  рдЖрдд्рдорд╡िрдХाрд╕ рдХрд░рдиे  рддрдеा рдЪрд░िрдд्рд░-рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░िрдХ рдкрдж्рдзрддि рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा।  рддाрдХि рд╣рдоाрд░े рдпुрд╡ा рдРрд╕े рд╡िрд╡ेрдХрд╢ीрд▓ рдиाрдЧрд░िрдХ рдмрди рд╕рдХें, рдЬो рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рджेрд╢ рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдкрдиे рдХрд░्рддрд╡्рдп рдиिрднाрдиे рдХे рд▓िрдпे рд╕рдЬрдЧ рдФрд░ рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ों, рдФрд░ рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЕрдкрдиे рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЬीрд╡рди рдоें рдЙрдЪ्рдЪрддрд░ рдкрд░िрдкूрд░्рдгрддा рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдлрд▓ рд╣ो рд╕рдХें! рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХी рд╕рдорд╕्рдд рдХाрд░्рдп рдпोрдЬрдиाрдпें рдЗрд╕ी рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХी рджिрд╢ा рдоें рдиिрд░्рджेрд╢िрдд рд╣ैं। 
         рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдордиुрд╖्рдп рдХे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдХे рдПрдХ рдЙрдЪ्рдЪрддрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиा рд╣ी рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓  рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рд╢рдм्рджों рдоें рдХрд╣ें рддो-'man-making and character-building'--'рдордиुрд╖्рдп рдиिрд░्рдоाрдг рдФрд░ рдЪрд░िрдд्рд░-рдиिрд░्рдоाрдг' рд╣ी рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै। 'рдордиुрд╖्рдп рдиिрд░्рдоाрдг' рдХा рдЕрд░्рде рд╣ोрддा рд╣ै,рдЙрд╕рдХे рддीрдиों рдк्рд░рдоुрдЦ рдЕрд╡рдпрд╡ -'3H' Hand (рд╢рд░ीрд░), Head (рдорди) рдФрд░ Heart (рд╣्рд░рджрдп) рдХा рд╕ंрддुрд▓िрдд рд╡िрдХाрд╕! рдпрд╣ाँ Head рд╕े рддाрдд्рдкрд░्рдп рд╣ै рд╡िрд╡ेрдХ рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рдХा рд╡िрдХाрд╕ , Hand -рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╢рдХ्рддि рддрдеा Heart-рджूрд╕рд░ों рдХे рд╕ुрдЦ-рджुःрдЦ рдХो рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдоें рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै। рдЬрдм рд╕рдоाрдЬ рдХा рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि, рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдФрд░ рд╡्рдпाрдкрдХ рдкैрдоाрдиे рдкрд░ рдЗрд╕ी рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиे рд▓рдЧेрдЧा, рддो рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕рдоाрдЬ рдХे рдКрдкрд░ рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рдкреЬेрдЧा, рдЬिрд╕рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХे рд╕рдоाрдЬ рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рднी рдзीрд░े рдзीрд░े рдЙрди्рдирддि рджिрдЦрдиे рд▓рдЧेрдЧी।
      рдХिрди्рддु рдЗрд╕  'рдордиुрд╖्рдп-рдиिрд░्рдоाрдг рдпोрдЬрдиा'  рдХो рдкंрдЪ-рд╡рд░्рд╖ीрдп, рджрд╕-рд╡рд░्рд╖ीрдп рдпा рдкрдЪ्рдЪीрд╕ рд╡рд░्рд╖ीрдп рдпोрдЬрдиा рдоें рд╕ीрдоाрдмрдж्рдз рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा । рдХ्рдпोंрдХि рдПрдХ рдкीреЭी рдХे рдмाрдж,  рджूрд╕рд░ी рдкीреЭी рдЖрддी рд░рд╣рддी рд╣ै , рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╣рдоें рдЗрд╕ 'рдХाрд░्рдп-рдпोрдЬрдиा' рдХो рдиिрд░рди्рддрд░ рдЬाрд░ी рд░рдЦрдиा рдкреЬेрдЧा। рдФрд░ рд╣рдоाрд░े рдЬीрд╡рди рдоें рдРрд╕ा рдХोрдИ рдХ्рд╖рдг рдирд╣ीं рдЖрдпेрдЧा, рдЬрдм рд╣рдо рдЙрдЪ्рдЪ рд╕्рд╡рд░ рд╕े рдШोрд╖рдгा рдХрд░ेंрдЧे, " рд╕рдоाрдк्рддि ! рд╣рдоाрд░ा рдХाрд░्рдп рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ुрдЖ, рд╣рдордиे рдЕрдкрдиा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓िрдпा рд╣ै-  рджेрдЦो рдпрд╣ рд░рд╣ा, рдкूрд░्рдг рд╡िрдХрд╕िрдд рдордиुрд╖्рдпों рдХा рдкрд░िрдкूрд░्рдг рд╕рдоाрдЬ!" рдРрд╕ा рд╕ोрдЪрдиा рдПрдХ рдЕрд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдХрд▓्рдкрдиा рд╣ै, рдЕрдпрдеाрд░्рдерд╡ाрджी рдХрдерди рд╣ै - рдФрд░ рдРрд╕ा рд╕рдордп рдХрднी рдирд╣ीं рдЖрдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै। рдЬो рд▓ोрдЧ рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп-рдпोрдЬрдиा 'Be and Make рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХा рдПрдХ рдоिрд╢рди рд╕рдордЭрдХрд░, рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рдЬुреЬрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें рдЖрдЬीрд╡рди рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдХрд░рддे рд░рд╣рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЕрд╡рд╢्рдп рддрдд्рдкрд░ рд░рд╣рдиा рд╣ोрдЧा।рдЗрд╕ рдеाрддी рдХो (рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж-рдХैрдк्рдЯрди рд╕ेрд╡िрдпрд░ рдиिрд╡ृрдд्рддि рдЕрд╕्рддु  рдорд╣ाрдлрд▓ा рд╡ेрджाрди्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ-рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдкрдж्рдзрддि рдХो) рдЙрди рднाрд╡ी рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХों/рдиेрддाрдУं рдХे рд╣ाрдеों рдоें рд╕ौंрдк рджेрдиा рд╣ोрдЧा, рдЬो рд╣рдоाрд░े рдмाрдж рдЖрдХрд░ рдЗрд╕ рдЖрди्рджोрд▓рди рд╕े рдЬुреЬрдиे рд╡ाрд▓े рд╣ैं ! 
              рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдпुрд╡ाрдУं рдХा рд╕ंрдЧрдарди рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП, рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдЖंрджोрд▓рди рд╕े рдЬुреЬрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рднी рдпुрд╡ा рд╕рдоाрдЬ рдоें рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдзाрд░्рдоिрдХ рдЕрдиुрд╖्рдаाрдиों рдХो рдкрд╕рди्рдж рдирд╣ीं рдХрд░рддे рд╣ों,  рдХिрди्рддु рд╡े рд╕рднी рдПрдХ рдпोрдЧ्рдп рдиाрдЧрд░िрдХ рдмрдирдиे рдоें рдЕрд╡рд╢्рдп рд░ूрдЪि рд░рдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЬो рдЕрдкрдиे рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЬीрд╡рди рдХो рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдФрд░  рдоाрддृрднूрдоि рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдоें рд╕рдорд░्рдкिрдд рдХрд░ рджेрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд░рдЦрддा рд╣ो। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдпрд╣ी рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡े рдкूрд░्рдг рдордиुрд╖्рдпрдд्рд╡ рднी рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░ рд╕рдХेंрдЧे । рдПрдХ рдмрдб़ी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдиिрд╖्рдХрдкрдЯ,  рдИрдоाрдирджाрд░,  рдоेрд╣рдирддी, рджेрд╢рднрдХ्рдд, рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдеी , рд╡िрдирдо्рд░, рдд्рдпाрдЧी , рдЙрдд्рд╕ाрд╣ी, рдФрд░ рд╕ाрд╣рд╕ी рдпुрд╡рдХ рджेрд╢ рднрд░ рдоें рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╣ैं, рдЬो рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рдкुрдирд░ुрдд्рдеाрди рдХे рд▓िрдП рдЦुрдж рдХो рд╕рдорд░्рдкिрдд рдХрд░ рджेрдиे рдХो рдЙрдд्рд╕ुрдХ рд╣ैं, рдРрд╕े рдпुрд╡ाрдУं рдХो рд╕ंрдЧрдаिрдд рдПрд╡ं рдЙрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
     рдЗрд╕рдХे рд▓िрдпे рдЕрдд्рдпाрд╡рд╢्рдпрдХ рдХाрд░्рдп рдХो рд╕рдордЭрдиा рд╣ोрдЧा, рдЙрд╕ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдХो рдкूрд░्рдг рдХрд░рдиे рдХी рдкрдж्рдзрддि рдХो рдЬाрдирдиा рд╣ोрдЧा , рдЙрд╕ рдкрдж्рдзрддि рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдмрд╣ुрдд рдЙрдЪिрдд рд░ीрддि рд╕े рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рдЙрд╕рдХे рдкрд░िрдгाрдо рдкрд░ рднी рджृрд╖्рдЯि рд░рдЦрдиी рд╣ोрдЧी। рдпрджि рднाрд░рдд рдоें рдПрдХ рдорд╣ाрди рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд▓ाрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं - рддो рдЙрд╕рдХा рдпрд╣ी рдЙрдкाрдп рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдпрд╣ рднी рдХрд╣ा рд╣ै рдХि  - "рдЬрдм рдЖрдк рдоूрд▓ рдФрд░ рдаोрд╕ рдмुрдиिрдпाрджी рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рддो рд╕рдорд╕्рдд рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдк्рд░рдЧрддि рдорди्рдж рд╣ी рд╣ोрдЧी।" рек/реирейрей]
      рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рдкूрдЫрддे рд╕рдХрддे рд╣ैं - " рдХ्рдпा рд╕рднी рдордиुрд╖्рдпों рдХो рдЙрди्рдирдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै? рдпрджि рдирд╣ीं рддो рдХ्рдпा рдпрдеाрд╕्рдеिрддि рдХो рдмрдиाрдпे рд░рдЦрдиा рд╣ी рд╡िрдХрд▓्рдк рд╣ै ? рдХ्рдпा рдРрд╕ा рд╕ोंрдЪрдиे рд╕े рдХिрд╕ी рднी рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╣рд▓ рдиिрдХрд▓ेрдЧा ? рд▓ेрдХिрди рдпрджि рдЗрди рдк्рд░рдпाрд╕ों рдХो рдиिрд░рди्рддрд░ рдЬाрд░ी рд░рдЦा рдЬाрдпे рддो рдХрдо рд╕े рдХрдо рдХुрдЫ рд▓ोрдЧों рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдоें рдЕрд╡рд╢्рдп рд╕ुрдзाрд░ рд╣ोрдЧा, рдФрд░ рдХ्рд░рдорд╢ः рдЗрдирдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрдЧी рдФрд░ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рдмрджрд▓рдиे рдХो рдмाрдз्рдп рд╣ो рдЬाрдпेंрдЧी। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЗрд╕ी рдмाрдд рдХी рдУрд░ рдз्рдпाрди рджिрд▓ाрддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं - " рдЬрдм рд╣рдо рд╡िрд╢्рд╡-рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХा рдордирди рдХрд░рддे рд╣ैं, рддो рдкाрддे рд╣ैं рдХि рдЬрдм- рдЬрдм рдХिрд╕ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдоें рдРрд╕े рд▓ोрдЧों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ुрдИ рд╣ै, рддрдм рддрдм рдЙрд╕ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХा рдЕрдн्рдпुрджрдп рд╣ुрдЖ рд╣ै, рддрдеा рдЬрдм рд╕рд╕ीрдо рдоें рдЕрд╕ीрдо рдФрд░ рдЕрд╡िрдиाрд╢ी рдЖрдд्рдоा рдХी рдЦोрдЬ  (рдЙрд╕े рдЙрдкрдпोрдЧिрддाрд╡ाрджी рдХिрддрдиा рднी рдЕрд░्рдерд╣ीрди рдк्рд░рдоाрдгिрдд рдХрд░рдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХ्рдпों рди рдХрд░ें) --рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рддो рдЙрд╕ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХा рдкрддрди рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै। " (реи/резрепрео)  рд╣рдоें рдЗрд╕ी рдпोрдЬрдиा рдХो рд╕ाрдХाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиा рд╣ै !
        рдЕрдм рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рдкूрдЫ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдФрд░ рдЬैрд╕ा рд╣рдоें рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╕ुрдирдиे рдХो рдоिрд▓рддा рд╣ै, рдаीрдХ рд╣ै, рдЖрдк рд▓ोрдЧों рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рддो рдорд╣ाрди рд╣ै, рдпोрдЬрдиाрдпें рднी рдк्рд░рд╢ंрд╕рдиीрдп рд╣ैं, рдХिрди्рддु рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп-рдпोрдЬрдиा рдХो рд╕ाрдХाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЖрдкрдХा рдоाрд░्рдЧ рдХ्рдпा рд╣ै ? рдЗрд╕рдХे рдЙрдд्рддрд░ рдоें рдпрд╣ рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि, рдЗрд╕ рдордиुрд╖्рдп рдиिрд░्рдоाрдг рдПрд╡ं рдЪрд░िрдд्рд░-рдиिрд░्рдоाрдг' рдХी рдкрдж्рдзрддि рдХा рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рд╣рдоाрд░े рдкूрд░्рд╡рдЬ рдЛрд╖िрдпों рдиे рд╣рдЬाрд░ों рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рд╣ी рдХрд░ рд▓िрдпा рдеा, рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे  рдЙрд╕ी рдкрдж्рдзрддि рдХो рд╡рдиो рдХे рдЖрд╢्рд░рдоों рдФрд░ рдордаों рдХे рдЪрд╣ाрд░рджीрд╡ाрд░िрдпों рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХाрд▓ рдХрд░ рдЬрди-рд╕ाрдоाрди्рдп рдХे рдШрд░ों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪा рджिрдпा рд╣ै। 
     рдФрд░ рдпрд╣ рдкрдж्рдзрддि (рдСрдЯोрд╕рдЬेрд╢рди) рдЖрдзुрдиिрдХ рдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХी рд╢рдм्рджрд╢ः рдк्рд░рддिрдз्рд╡рдиि рд╣ै,рдФрд░ рдкूрд░्рдгрддः рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕рдо्рдордд рднी рд╣ै। рдпрджि рдмрд╣ुрдд рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рдХрд╣ें рддो, рдЗрд╕ рдкрдж्рдзрддि рдоें рдЪाрд░िрдд्рд░िрдХ-рдЧुрдгों рдХे рд╕िрдж्рдзाрди्рддों рдХा рдкрд╣рд▓े рд╢्рд░рд╡рдг рдХрд░рдиा, рдлिрд░ рдЙрд╕рдХे рдКрдкрд░ рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рдЪिंрддрди- рдордирди рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рдЙрд╕рдХी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдХो рд╡िрд╡ेрдХ рдк्рд░рдпोрдЧ рдФрд░ рдордиःрд╕ंрдпोрдЧ рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ुрдП, рдЕрдкрдиे рдЕрд╡рдЪेрддрди рдорди рдоें рдЕंрддःрд╕्рдеाрдкिрдд  рдХрд░ рд▓ेрдиा рдкреЬрддा рд╣ै। рддрдд्рдкрд╢्рдЪाрдд рд╡िрд╡ेрдХ рдХी рдкрд╣рд░ेрджाрд░ी рдФрд░ рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдоें рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХा рдкुрдиः рдкुрдиः рдЕрдн्рдпाрд╕ рдЗрддрдиि рддрдд्рдкрд░рддा рдХे рд╕ाрде рдХрд░рдиा рд╣ै рдХि рд╡े рд╕िрдж्рдзाрди्рдд рдЕрд╡рдЪेрддрди рдорди рдоें рд╕्рдеाрдпी рд░ूрдк рд╕े рдоुрдж्рд░िрдд рд╣ो рдЬाрдпें। рд╕ाрде рд╣ी рдЗрд╕ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдФрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХी рджिрд╢ा рдоें рдиिрд░्рджेрд╢िрдд рднाрд╡ाрд╡ेрдЧ  рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рд╕рджैрд╡ рд╕рд░рд╕् рдмрдиाрдпे рд░рдЦрдиा рд╣ोрдЧा - рдЬो рдХि рд╣्рд░рджрдп рдХी рднूрдоिрдХा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдкрдж्рдзрддि ,рд╡िрд╡ेрдХ рдк्рд░рдпोрдЧ (рдЬ्рдЮाрдирдпोрдЧ ), рдоाрдирд╕िрдХ рдиिрдпंрдд्рд░рдг (рд░ाрдЬрдпोрдЧ) рд╣ृрджрдп рдХे рдЖрд╡ेрдЧ рдХा рдиिрдпंрдд्рд░рдг (рднрдХ्рддिрдпोрдЧ) рдФрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рде рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рдХे рдХाрд░्рдп (рдХрд░्рдордпोрдЧ); рдЪाрд░ों рдпोрдЧों рдХा рдПрдХ рд╕ाрдоंрдЬрд╕्рдпрдкूрд░्рдг рд╕ंрдпोрдЬрди рд╣ै। 
      рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рд╕рднी рдХाрд░्рдпрдХрд▓ाрдк рдЗрддрдиे рд╕ुрдиिрдпोрдЬिрдд рд╣ैं рдХि рдЗрд╕рдоें рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╕рджрд╕्рдп рдХो рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рдЪाрд░ों рдпोрдЧों рдХे рд╕ाрдоंрдЬрд╕्рдпрдкूрд░्рдг рд╕ंрдпोрдЬрди рд╕े рд╣ोрдХрд░ рдЧुрдЬрд░рдиा рд╣ी рдкреЬрддा рд╣ै। рдк्рд░ाрд░्рдердиा , рдордиःрд╕ंрдпोрдЧ , рдкाрдардЪрдХ्рд░, рдордиःрд╕ंрдпोрдЧ, рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдЪрд░िрдд्рд░-рдиिрд░्рдоाрдг рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें  рдЪाрд░ो рдпोрдЧों рдХो рдХ्рд░рдорд╢ः рдЪाрд░ рдзाрд░ाрдУं рдоें рдиिрд░ूрдкिрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рдЪрд░िрдд्рд░-рдиिрд░्рдоाрдг рдХा рдПрдХ рдЙрдкाрдп рдоाрдд्рд░ рд╣ै, рдЗрд╕рдХी рдоाрдд्рд░ा   рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХाрд░्рдп-рдпोрдЬрдиा рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдХा рдкैрдоाрдиा рдирд╣ीं рд╣ै। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдХाрд░्рдпों рдХो рдХрд░рддे рд╕рдордп рд╕рджрд╕्рдпों рдХा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг ,рд╡िрд╡ेрдХ рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे  рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдоें рд╡ृрдж्рдзि , рд╣्рд░рджрдп рдХो рд╕рд░рд╕ рдмрдиाрдпे рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рднाрд╡ाрд╡ेрдЧ рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг, рдорди рдХो рд╡рд╢ рдоें рд░рдЦрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдЗрдд्рдпाрджि рдмाрддें рд╣ी рд╡िрдЪाрд░рдгीрдп рд╣ैं।   
рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд▓िрдпे рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдПрдХ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдХрд░ाрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ोрдХрд░ рд╡े рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХी рдХाрд░्рдп-рдпोрдЬрдиा рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рдЕрдкрдиे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдХेрди्рдж्рд░ (рдЬिрдирдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╡िрднिрди्рди рд░ाрдЬ्рдпों рдоें рейрезрел рд╕े  рдЕрдзिрдХ рд╣ैं) рд╢рд╣рд░ों рдФрд░ рдЧाँрд╡ों рдоें рд╣ै - рдЗрд╕े рдХिрд╕ी рдХрдорд░े, рдмрд░ाрдорджे рдпा рд╡ृрдХ्рд╖ рдХी рдЫाрдпा рдоें, рдпा рдЦेрд▓ рдХे рдоैрджाрди рдЕрдерд╡ा рдкाрд░्рдХ рдоें -рдЬрд╣ाँ рдирд╡рдпुрд╡рдХ рдЗрдХрдЯ्рдаा рд╣ोрддे рд╣ों, рд╡рд╣ीं рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। 
рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рд╕рднी рд╕рджрд╕्рдп рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ рдХो рд╕्рд╡рд╕्рде рдФрд░ рд╕рдмрд▓ рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдпे рд╡्рдпाрдпाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЬ्рдЮाрди рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЕрдз्рдпрди рдФрд░ рдмुрдж्рдзि рдХो рдХुрд╢ाрдЧ्рд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рдкрд░िрдЪрд░्рдЪा рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╕ाрде рд╣ी рд╕рдоुрдж्рд░ рдЬैрд╕े рд╡िрд╢ाрд▓ рд╣्рд░рджрдп рд╡ाрд▓े рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖ाрдУं рдХे рдЕрдз्рдпрди рд╕े рддрдеा рдЙрдирдХे рдЙрдкрджेрд╢рдиुрд╕ाрд░ рдоाрдирд╡рддा рдХी рд╕ेрд╡ा рдоूрд▓рдХ рдХाрд░्рдпों рдоें рдЕрдкрдиा рдпोрдЧрджाрди рджेрдХрд░ рд╡े рдЕрдкрдиे рд╣्рд░рджрдп рдХा рдЕрд╕ीрдо рддрдХ рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рднी рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдкрдж्рдзрддि рдХिрддрдиी рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рд╣ै, рдЗрд╕ рдкрд░ рдХोрдИ рддрдм рддрдХ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा рдЬрдм рддрдХ рд╡рд╣ рдЗрди рдЪाрд░ों рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдУं рд╕े рдЧुрдЬрд░рдиे рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдХे рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХो рджेрдЦрдХрд░ рд╕्рд╡рдпं рд╣ी рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рд╕े рдЪрдХिрдд рди рд╣ो рдЬाрдпे !
          рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдпे рднी рдЗрд╕ीрдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рдХिрди्рддु рдЕрдзिрдХ рд╕рд░рд▓ рдвंрдЧ рд╕े рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рдиे рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдоाрдирд╡ рдХी рдЕрди्рддрд╕्рде рджिрд╡्рдпрддा рдХी рдкूрдЬा рдХे рд▓िрдпे рдмाрд╣्рдп рд╕ेрд╡ा рдХी рдкрдж्рдзрддि рдХा рд▓ाрдн рдЙрдаाрдиे рдХे рд▓िрдпे, рддрдеा рдЗрд╕े рдЬीрд╡рди рдХे рдк्рд░рддिрдоुрд╣ूрд░्рдд рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдХेрди्рдж्рд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рджाрддрд╡्рдп рдЪिрдХिрдд्рд╕ाрд▓рдп, рдХोрдЪिंрдЧ рдХ्рд▓ाрд╕, рдк्рд░ौреЭ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХेрди्рдж्рд░, рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП рд╕्рдХूрд▓ , рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕, рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдЗрдд्рдпाрджि рдЪрд▓ाрдпे рдЬाрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдЖрдкрджा рд╕े рдкीреЬिрдд рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдпे рд░ाрд╣рдд рдХाрд░्рдп, рдХृрд╖ि-рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг, рдЧ्рд░ाрдоोрди्рдирдпрди рдХे рдХाрд░्рдп, рдЧрд░ीрдмрдЫाрдд्рд░ों рддрдеा рдЕрднाрд╡рдЧ्рд░рд╕्рдд рд▓ोрдЧों рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рдХे рд▓िрдпे рдЕрди्рдп рдЧрддिрд╡िрдзिрдпाँ рднी рдЪрд▓ाрдпी рдЬाрддी рд╣ै। рдиिрд░्рдзрди рд░ोрдЧिрдпों рдХे рд▓िрдпे рд╡े рдЕрдХ्рд╕рд░ рд░рдХ्рддрджाрди рднी рдХिрдпा рдХрд░рддे рд╣ैं ।
          рд╡े рд╡ैрд╕े рд╕рднी рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬिрд╕рд╕े рдЙрдирдХी рдоांрд╕-рдкेрд╢िрдпाँ рдкुрд╖्рдЯ рд╣ों, рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдХो рддेрдЬ рдФрд░ рд╣ृрджрдп рдХो рд╡िрд╕्рддृрдд рдпा рдЙрджाрд░ рдмрдиाрдпे। рдЗрд╕ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдХाрд░्рдпрдпोрдЬрдиा рдХो рд╕рдордЭрдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП, рд╕्рдеाрдиीрдп рдпा рдЬिрд▓ा-рд╕्рддрд░ीрдп рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рддीрдп рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЕрдХ्рд╕рд░ рдпुрд╡ा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╢िрд╡िрд░ рдЖрдпोрдЬिрдд рд╣ोрддे рд░рд╣рддे рд╣ैं। рд╢िрд╡िрд░ рдоें рдЬीрд╡рди рдЧрдарди рдХे рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдкрдж्рдзрддिрдпों рдХी рд╡िрд╕्рддृрдд рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЬाрддी рд╣ै рддрдеा рдЙрди्рд╣ें рдЕрдкрдиी рдХ्рд░рдоाрдЧрдд рдЙрди्рдирддि рдХा рд░िрдХॉрд░्рдб рд░рдЦрдиे рдХा рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рднी рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрди рд░िрдХॉрд░्рдб рдХा рдЕрдиुрд╡рд░्рддी рдЕрдз्рдпрди (Follow-up studies) рд╕рднी рд╕рджрд╕्рдпों рдХे  рдЪाрд░िрдд्рд░िрдХ-рдЧुрдгों рдоें рдХ्рд░рдорд╢ः рд╕ुрдзाрд░ рдХी рдмрд╣ुрдд рдЙрдд्рд╕ाрд╣рдЬрдирдХ рдкрд░िрдгाрдоों рдХी рдУрд░ рдЗрд╢ाрд░ा рдХрд░рддे рд╣ैं । рджेрд╢ рдХे рд╡िрднिрди्рди рд░ाрдЬ्рдпों рд╕े рдЖрдпे рд╡िрднिрди्рди рдорддाрд╡рд▓рдо्рдмी рдФрд░ рднाрд╖ा-рднाрд╖ी рдпुрд╡ा рдЬрдм рдПрдХ рдЬрдЧрд╣ рдкрд░ рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ोрдХрд░ рд╕ाрде-рд╕ाрде рд░рд╣рддे рд╣ैं рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рдЧрддिрд╡рдзिрдпों рдоें рднाрдЧ рд▓ेрддे рд╣ैं, рддрдм рдЙрдирдоें рд╕рд╣िрд╖्рдгुрддा, рд╕рд╣рдпोрдЧ рдХी рднाрд╡рдиा, рдПрдХाрдд्рдо-рдмोрдз рдПрд╡ं рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдПрдХрддा рдХी рднाрд╡рдиा рдЬाрдЧृрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдпрд╣ рд╕рдм рдХुрдЫ рдПрдХрд╕ाрде рдпुрд╡ाрдУं рдХो - рдХрд░्рддрд╡्рдпрдкाрд░ाрдпрдг, рджेрд╢рднрдХ्рдд, рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдеी рдПрд╡ं рдоाрдирд╡рддाрд╡ाрджी рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рдпुрдХ्рдд рдд्рдпाрдЧी , рд╕ेрд╡ा рднाрд╡рдиा рдФрд░ рдЙрджाрд░ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рд╕рдо्рдкрди्рди  рдиाрдЧрд░िрдХ рдмрдирдиे рдХे рд▓िрдпे рдЕрдиुрдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं । 
     рдЕрддः рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд▓िрдпे рдпрд╣ рд╕рдордЭ рд▓ेрдиा рдЕрдд्рдпрди्рдд рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै рдХि рдЬрдм рддрдХ рд╣рдоाрд░ा рдЕрдкрдиा рдЪрд░िрдд्рд░  
рд╕ुрди्рджрд░ рдвंрдЧ рд╕े рдЧрдаिрдд рдирд╣ीं рд╣ो рдЬाрддा, рддрдм рддрдХ рд╣рдо рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे, рд╕рдоाрдЬिрдХ рд╕рдорд╕्рдпाрдУं  рд╕рдоाрдзाрди рдХрд░рдиे рдПрд╡ं рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдиिрд╖्рдЯ рдХो рд░ोрдХрдиे рдоें  рд╕рдорд░्рде рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЕрддः рдЕрди्рдп  рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдпे рднी рдпрд╣ рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рдХрд░्рддрд╡्рдп рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдХि рд╡े рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдЕрдкрдиा рдЬीрд╡рди рд╕рд╣ी рдвंрдЧ рд╕े рдЧрдаिрдд рдХрд░рдиे рдоें рдЧंрднीрд░рддा рдкूрд░्рд╡рдХ рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░ें। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдпрд╣ी рд╡рд╣ рдХाрд░्рдп-рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдиे рдЕрдкрдиी рд╕рдорд╕्рдд рдКрд░्рдЬा рд▓рдЧाрдиे рдХा рдиिрд░्рдгрдп  рд▓े рд▓िрдпा рд╣ै। 
             рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдЕрдд्рдпाрд╡рд╢्рдпрдХ  рдХाрд░्рдп рд╣ै -рдпुрд╡ाрдУं рдХो  рд╕рд╣ी рдвंрдЧ рд╕े рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХрд░рдиा। (рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж -рдХैрдк्рдЯрди рд╕ेрд╡िрдпрд░ рд╡ेрджाрди्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ-рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдкрд░рдо्рдкрд░ा' рдоें рдкूрд░्рдг рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдФрд░ рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдпे 'рдиिрд╡ृрдд्рддि рдЕрд╕्рддु рдорд╣ाрдлрд▓ा' рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рд╣ी рдвंрдЧ рд╕े рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХрд░рдиा।)  рдЗрд╕  рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХी рдкूрд░्рдг рдкрдж्рдзрддि рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ुрдиिрдпोрдЬिрдд рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдпे рдХि рдЙрд╕рд╕े рдпुрд╡ाрдУं рдХा рд╕рд░्рд╡ांрдЧीрдг рд╡िрдХाрд╕ рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ो рд╕рдХे। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдпुрд╡ा рдХो рдПрдХ рдкूрд░्рдг рдордиुрд╖्рдп (рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдеी) рдХे рд░ूрдк рдоें рдиिрд░्рдоिрдд рдХрд░ рджेрдиा рд╣ी рдЗрд╕ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╕ंрд╕्рдеाрдЧрдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рдгाрд▓ी рд╕рдордЧ्рд░-рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдЗрд╕ рдЕрдд्рдпाрд╡рд╢्рдпрдХ рддрдд्рд╡ (рдЕрдк्рд░рддिрд░ोрдз्рдп рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा ) рдХो рдк्рд░рджाрди рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрддी , рдЬिрд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рднाрд░рддीрдп рдиाрдЧрд░िрдХ рдХे рд▓िрдпे рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै। рдЗрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦें рддो рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рдХाрд░्рдп рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХी рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рдиा рд╣ै। 
         рдЗрд╕ рдЬीрд╡рди рдЧрдарди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХे рд╕ाрде рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдХा рдХाрд░्рдп рднी рдШрдиिрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рдЬुреЬा рд╣ुрдЖ рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдпे рдЬिрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдХेрди्рдж्рд░ рдХ्рд░िрдпाрд╢ीрд▓ рд╣ैं, рд╡рд╣ाँ рдХा рд╕рдоाрдЬ рднी рдЗрди рдХेрди्рдж्рд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рдЧрдпी рдХी рд╕ेрд╡ा рд╕े рд▓ाрднाрди्рд╡िрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рддрдеा рдЬो рд▓ोрдЧ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рд╕рджрд╕्рдп рдмрди рдЬाрддे рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें рдЬो рд╕ेрд╡ा рджी рдЬाрддी рд╣ै рд╢ाрдпрдж рд╡рд╣ी рд╕рд░्рд╡ोрдд्рдХृрд╖्рдЯ  рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ी рдПрдХ рдоाрдд्рд░ рдРрд╕ी рд╕ेрд╡ा рд╣ै рдЬो рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд▓ा рд╕рдХрддी рд╣ै।рдЕрддрдПрд╡, рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЬीрд╡рди-рдЧрдарди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдзीрд░-рдЧрддि рдХा рдПрдХ рдРрд╕ा рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдЖрди्рджोрд▓рди рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рд╕ाрде рдпрджि  рджेрд╢ рдХे рдпुрд╡ा рдкрд░्рдпाрдк्рдд рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдЬुреЬ рдЬाрдпें рддो рдпрд╣ рдЖрди्рджोрд▓рди рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рдкूрд░े рд╕рдоाрдЬ рдХो рдЙрди्рдирддि рдХे рд░ाрд╕्рддे рдкрд░ рдЖрдЧे рдмреЭा рд╕рдХрддा рд╣ै।рд╡िрдЧрдд 55 рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХी рдк्рд░рдЧрддि рддрдеा рдХाрд░्рдп-рдкрдж्рдзрддि рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдХे рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдк्рд░рдоाрдг рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдпрд╣ рдЖрд╢ा  рд▓рдЧाрддाрд░ рдмреЭрддी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै, рдФрд░ рдЬो рд▓ोрдЧ рдЗрд╕ рдЖрди्рджोрд▓рди рдХे рдХाрд░्рдпрдХрд░्рддा рд╣ैं, рдЙрдирдХे рдорди рдХी рдЖрд╢ा рдЕрдм рджृреЭ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдоें рдкрд░िрдгрдд рд╣ो рдЪुрдХी рд╣ै। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рддрднी рд╕рди्рддुрд╖्рдЯ рд╣ोрдЧा рдЬрдм рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рдордиुрд╖्рдпों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиे рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдХे рд╕рднी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдЙрдирдХी рдЖрдкूрд░्рддि рдХрд░рдиे рдХे рдЗрд╕ рдзрди्рдпрд╡ाрдж рд╡िрд╣ीрди рдХाрд░्рдп рдХो рд╕ाрд▓ों -рд╕ाрд▓ рддрдХ рд▓рдЧाрддाрд░ рд╕рдлрд▓рддाрдкूрд░्рд╡рдХ рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд░рдЦрдиे рдоें рднी рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХрднी рднी рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдЕрдкрдиे рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдоें рд▓ेрдиा рдФрд░ рд░ाрдЬрдиीрддि рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕рдд्рддा рдХी рдХुрд░्рд╕ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рдирд╣ीं рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рдордиुрд╖्рдпों рдХे рдмिрдиा рд╕рдоाрдЬ рдХी рдоूрд▓ рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рдиिрджाрди рд╣ोрдиा рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ै। 
   рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдХрдерди, 'And therefore, make men first.'- " рдЕрддрдПрд╡ рдкрд╣рд▓े рдордиुрд╖्рдп рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ो" - рдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп рднी рдпрд╣ी рд╣ै। рд╣рдорд▓ोрдЧों рдиे рдЕрднी рддрдХ рдЙрдирдХे рдЗрд╕ рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рдХे рдКрдкрд░ рд╕рдоुрдЪिрдд рдз्рдпाрди рдирд╣ीं рджिрдпा рд╣ै, рдХिрди्рддु рдЙрдирдХे рдЗрд╕ी рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рдХे рднीрддрд░ рдПрдХ рдХ्рд░рди्рддिрдХाрд░ी рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХे рдмीрдЬ рдиिрд╣िрдд рд╣ैं । рдЖрдзुрдиिрдХ рднाрд░рдд рдХे рд╕рдЪ्рдЪे рдиेрддा рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдХो реЩाрд░िрдЬ рдХрд░рдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХिрдпे рдмिрдиा рдЙрдирдХे рдКрдкрд░  'рднाрд░рдд рдХा рд╣िрди्рджू рд╕ंрди्рдпाрд╕ी'  рдХा рд▓ेрдмрд▓ рдЪिрдкрдХा рдХрд░  рд╣рдоें  рд╕рдд्рддा рдФрд░ рд╕рдо्рдкрдд्рддि рдЬрдоा рдХрд░рдиे рдХे рд▓ोрднी  рд╕्рд╡рдк्рдиों рдХो рдд्рдпाрдЧ рджेрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдЖрдЗрдпे , рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЗрд╕ 'рд░ाрдордХृрд╖्рдг -рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж' рд╕्рд╡рд░्рдгрдпुрдЧ рд╕्рдеाрдкрди рдпोрдЬрдиा рдХे рдКрдкрд░ рдХाрд░्рдп рдХрд░ें рдФрд░ рдЗрд╕  рдЗрд╕ 'рдордиुрд╖्рдп-рдиिрд░्рдоाрдгрдХाрд░ी рдЖрди्рджोрд▓рди '- рдХो рджेрд╢ рдХे рдХोрдиे-рдХोрдиे рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪा рджें ।
====================================

15 . 

рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рд╕्рд╡рд░ुрдк рдПрд╡ं рдХाрд░्рдп 

[The Idea and the Method ]

рдХा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╕ंрд╕्рдеा рд╣ै, рдЗрд╕рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХ्рдпा рд╣ै ? рдХ्рдпा рдпрд╣ рдПрдХ рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕ंрдЧрдарди рд╣ै? рдпा рдлिрд░ рдпрд╣ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ, рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ी рдпा рдХोрдИ рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрди рд╣ै ?
     рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рдеा рдХे рд╕ाрде рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХा рдиाрдо рдЬुреЬा рд╣ुрдЖ рд╣ै, рд╡े рдПрдХ рд╕ंрди्рдпाрд╕ी рдеे рдФрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдзрд░्рдо рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдХिрдпा рдеा,рдЕрддः рд▓ोрдЧ рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдпрд╣ рдзाрд░рдгा рдмрдиा рд▓ेрддे рд╣ैं, рдХि рд╢ाрдпрдж рдпрд╣ рднी рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕ंрдЧрдарди рд╣ो рд╣ोрдЧा। рдХिрди्рддु рдРрд╕े рдЖрдХрд▓рди рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдкूрдЫे рдХि -рдХ्рдпा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХोрдИ рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕ंрдЧрдарди рд╣ै ? рддो рдЙрдд्рддрд░ рд╣ोрдЧा - рдирд╣ीं।  рдХिрди्рддु рдзрд░्рдо рдХा рдЬो рд╕ाрд░ рддрдд्рд╡ рд╣ै, рдЖрдз्рдпाрдд्рдо рдХा рдЬो рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЕрд░्рде рд╣ोрддा рд╣ै [рдирд╢्рд╡рд░ рдоाрдирд╡ рд╢рд░ीрд░ рдоें рдЕрд╡िрдиाрд╢ी рдЖрдд्рдоा рдХो рдЦोрдЬ рд▓ेрдиा !!], рдЙрд╕рдХी рдУрд░ рдпрджि рдХिрд╕ी рдХा рд╕ंрдХेрдд рд╣ो - рддो рдХрд╣рдиा рдкреЬेрдЧा, рдиिрд╕्рд╕рди्рджेрд╣ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдПрдХ рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕ंрд╕्рдеा рд╣ै। рдХिрди्рддु, рдпрд╣ाँ 'рдзрд░्рдо' рдХा рдЕрд░्рде рдХोрдИ рд╕ंрдХीрд░्рдг рджाрдпрд░े рд╡ाрд▓ा 'рдорддрд╡ाрдж' рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХी рдЖрд╕्рдеा рдЬिрд╕ рдзрд░्рдо рдоें рд╣ै, рд╡рд╣ рд╣िрди्рджुрдУं рдХा рдзрд░्рдо рддो рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдирд╣ीं рд╣ै, рд╣िрди्рджुрдУं рдоें рднी рди рддो рдпрд╣ рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рд╣ै,рди рд╢ाрдХ्рдд рд╣ै, рдФрд░ рди рд╢ैрд╡-рдкрди्рде рдХो рд╣ी рдоाрдирдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै। 
>> Sri Ramakrishna or Vivekananda  does not belong to any narrow boundary of particular religion . 
       рдХ्рдпोंрдХि рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рджेрд╡ рдпा рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХो рдХिрд╕ी рдПрдХ рдзрд░्рдо-рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕े рдЬुреЬे рд╣ुрдП рд╡्рдпрдХ्рддि рдирд╣ीं рдеे। рд╡े рджोрдиों рддो 'рд╕рд░्рд╡рдзрд░्рдо рд╕рдорди्рд╡рдп' рдпा рд╕рднी рдзрд░्рдоों рдоें рдкрд░рд╕्рдкрд░ рд╕рдж्рднाрд╡ (Harmony of all religions ) рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рд░рд╣े рд╣ैं। рдЗрди рджोрдиों рдХे рдЖрд╡िрд░्рднूрдд рд╣ोрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рддрдХ,- рдзрд░्рдо рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╕рд╣िрд╖्рдгुрддा рдкूрд░्рдгрддрдпा рдЕрдиुрдкрд╕्рдеिрдд рдеी рдФрд░ рдЖрдЬ рднी рдРрд╕ा рд╣ै рдпा рдирд╣ीं рдпрд╣ рдЕрднी рднी рд╕рди्рджेрд╣ाрд╕्рдкрдж рд╣ै। 
 рдзрд░्рдоों рдоें рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдЕрд╕рд╣िрд╖्рдгुрддा 'intolerance' рдХी рдмुрд░ाрдИ рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз  рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рдЖँрдЦों рдХो рдЦोрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рдердо рд╡्рдпрдХ्рддि рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг -рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рд╣ी рд╣ैं। рдордиुрд╖्рдп рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╡िрднिрди्рди рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рднिрди्рди рднिрди्рди рд╕рдордп рдоें рджेрд╢-рдХाрд▓ рдХी рд╡िрд╡िрдзрддा рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдкृрдердХ рдкृрдердХ рдиाрдо рд╡ाрд▓े рдордд рдпा рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдпों рдХा рдк्рд░ाрджुрд░्рднाрд╡ рд╣ोрддा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдкрд░рдордд рд╕рд╣िрд╖्рдгु рд╣ोрдиा рдмрд╣ुрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। 
  >>>way to the fulfillment of these aspirations, yearnings is the way of religion.
       рдордиुрд╖्рдпों рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдПрдХ рдзрд░्рдо, рдХрд░्рддрд╡्рдп, рдХोрдИ рди рдХोрдИ рдЬ्рд╡рд▓рди्рдд рдЖрдХांрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдЕрднिрд▓ाрд╖ा (рдкрд░рдорд╕рдд्рдп рдХो рдЬाрдирдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा ?) рд╣ोрддी рд╣ैं। рдФрд░ рдЗрди рдЖрдХांрдХ्рд╖ाрдУं рдпा рдЕрднिрд▓ाрд╖ाрдУं рдХो  рдкूрд░्рдг рдХрд░рдиे рдХा рдЬो рдкрде рд╣ै, рдЙрд╕ी рдХो 'рдзрд░्рдо рдХा рдоाрд░्рдЧ' рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬिрди рд▓ोрдЧों рдХो рдЗрд╕ рд╕рдЪ्рдЪे рдзрд░्рдо (рдоिрде्рдпा рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╕рдд्рдп рд╕рдиाрддрди рдЖрдд्рдоा рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рд░ूрдкी рдзрд░्рдо) рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рдЙрдирдХे рд▓िрдпे рд╣िрди्рджू, рдоुрд╕्рд▓िрдо рдпा рдИрд╕ाрдИрдпों рдХे рдмीрдЪ (рдпा рд╢ाрдХ्рдд рдФрд░ рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рдХे рдмीрдЪ) рдХोрдИ рдЕрди्рддрд░ рдирд╣ीं рд░рд╣ рдЬाрддा।рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдЗрд╕ рддрде्рдп рдХो рдмрд╣ुрдд рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рдФрд░ рд╡िрд╕्рддाрд░рдкूрд░्рд╡рдХ рд╕рдордЭाрдпा рд╣ै। рдЙрдирдХी рджृрд╖्рдЯि рдоें рдЬрдм рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рдмाрд╣्рдп-рдк्рд░рдХृрддि рдФрд░ рдЕрди्рддःрдк्рд░рдХृрддि рджोрдиों рдХे рдКрдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै, рдХेрд╡рд▓ рддрднी рдЙрд╕े рдзрд░्рдо рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдордиुрд╖्рдп рдХो рдпрдеाрд░्рде рд╢рдХ्рддि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै, рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдпрд╣ी рд╕рдЪ्рдЪा рдзрд░्рдо рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдзрд░्рдо рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рджेрддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ै, " рдзрд░्рдо рд╡рд╣ рд╡рд╕्рддु рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдкрд╢ु рдордиुрд╖्рдп рддрдХ рдФрд░ рдордиुрд╖्рдп рдкрд░рдоाрдд्рдоा рддрдХ рдЙрда рд╕рдХрддा рд╣ै। " рдЗрд╕ рдХрд╕ौрдЯी рд╕े рджेрдЦрдиे рдкрд░ рд╡िрднिрди्рди рдзрд░्рдоों рдХे рдмीрдЪ рднेрджрднाрд╡ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдХोрдИ рд╕्рдеाрди рд╣ी рдирд╣ीं рд░рд╣ рдЬाрддा। рд╣рд░ рдзрд░्рдо рдХे рд▓िрдпे рдпрд╣ рдкैрдоाрдиा рдПрдХ рд╕рдоाрди рд╣ै, рдФрд░ рдЬो рдХुрдЫ рдЗрд╕рдХे рдк्рд░рддिрдХूрд▓ рд╣ोрдЧा рдЙрд╕े рдзрд░्рдо рдирд╣ीं рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдзрд░्рдо рдпрд╣ рдмрддाрддा рд╣ै рдХि рдордиुрд╖्рдп рдХो рдЕрдкрдиी рдкाрд╢рд╡िрдХрддा (рд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा) рдкрд░ рдЕंрдХुрд╢ рд▓рдЧाрдиा рдЪाрд╣िрдпे рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдоाрдирд╡ीрдп рдЧुрдгों рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдХे рдпрдеाрд░्рде рдордиुрд╖्рдп [ рд╢ैрддाрди рд╕े рдЗрди्рд╕ाрди] рдмрди рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдХोрдИ рднी рдордиुрд╖्рдп рдЬрдм (рдпрдо-рдиिрдпрдо рдХा рдЕрдирд╡рд░рдд рдкाрд▓рди рдХрд░рдХे ) рдЕрдкрдиी рдкрд╢ुрддा рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрдЧा, рд╡рд╣  рд╕рдЪ्рдЪा рдзाрд░्рдоिрдХ рдордиुрд╖्рдп рдмрди рдЬाрдпेрдЧा рддрдм рдЙрд╕े рджेрдЦрдиे рдФрд░ рдоिрд▓рдиे рд╕े рдРрд╕ा рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрдЧा рдоाрдиो рд╡рд╣ рднी рднрдЧрд╡ाрди рдХा рд╣ी рдк्рд░рдХрдЯ рд░ूрдк рд╣ै! (рдЙрд╕рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рднी рдХिрд╕ी рдХाрд▓्рдкрдиिрдХ рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдЬैрд╕ा рдк्рд░рднाрд╡рд▓рдп рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрдЧा।) рдордиुрд╖्рдп рдЬрдм рдЕрдкрдиी рдХрд▓्рдкрдиा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднрдЧрд╡ाрди рдХा рдЪिрдд्рд░ рдпा рдоूрд░्рддि рдЧреЭрддा рд╣ै,рддो рд╡рд╣ рдЙрдирдХे рдоुрдЦреЬे рдХो рдкрд╡िрдд्рд░рддा, рддेрдЬрд╕्рд╡िрддा, рдЖрджि рдиाрдпрдХोрдЪिрдд рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЪाрд░िрдд्рд░िрдХ рдЧुрдгों рд╕े рд╡िрднूрд╖िрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╣ी рдЧреЭрддा рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рджिрди-рдк्рд░рддिрджिрди рдХी рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рджुрдиिрдпा рдоें рдРрд╕ा рдоुрдЦрдордг्рдбрд▓ рдвूँрдв рдкाрдиा рд▓рдЧрднрдЧ рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд╣ै।рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рд╣рдо рд╕рдоाрдЬ рдоें рдордиुрд╖्рдпों рдХा рдЬैрд╕ा рд╕ौрди्рджрд░्рдп, рд╢ाрд░ीрд░рдХ-рд╢ौрд╖्рдард╡ рдФрд░ рд╕्рд╡рднाрд╡ рдЖрджि рджेрдЦрддे рд╣ैं, рдЙрд╕рд╕े рд╣рдоाрд░ी рдХрд▓्рдкрдиा рдХो рддृрдк्рддि рдирд╣ीं рдоिрд▓рддी। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдЬрдм рд╣рдо рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдмाрд░े рдоें рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं, рддो рд╣рдо рдЙрд╕рдоें рд╕рдорд╕्рдд рдоाрдирд╡ीрдп рдЧुрдгों рдХो рдЕрдирди्рдд рдЧुрдиा рд╡िрдХрд╕िрдд рд░ूрдк рдоें рджेрдЦрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं।' рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╣рдорд▓ोрдЧ рдордиुрд╖्рдп рдХो рднрдЧрд╡ाрди рдпा рдХिрд╕ी рдЕрд╡рддाрд░ рдХे рд╕ाँрдЪे рдоें рдбाрд▓ рдХрд░ рдЧреЭрдиा рдЪाрд╣рддे рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдзрд░्рдо рдоें рдпрд╣ рдмाрдд рдПрдХ рд╕рдоाрди рдкाрдпी рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рд╡िрдЪाрд░ рдХिрдпा рдЬाрдп рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рднी рдиिрд╕्рд╕рди्рджेрд╣ рдзрд░्рдо (3H рд╡िрдХाрд╕ рдХे 5 рдЕрдн्рдпाрд╕ों ) рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЕрдкрдиे рдХिрд╕ी рд╕рджрд╕्рдп рдХो рдорди्рджिрд░,рдорд╕्рдЬिрдж,рдЪрд░्рдЪ рдпा рдЧुрд░ुрдж्рд╡ाрд░ा рдЬाрдиे, рдХрд░्рдордХाрдг्рдбीрдп рдЕрдиुрд╖्рдаाрди рдХрд░рдиे рдпा рдкूрдЬा-рдкाрда рдХрд░рдиे рдХा рдиिрд░्рджेрд╢ рдирд╣ीं рджेрддा, рдЗрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦрдиे рдкрд░ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕ंрд╕्рдеा рдирд╣ीं рд╣ै।  
>>>If a man is really cultured , he does not look at the world the way animals do.
      рдЖрдЬрдХрд▓ рдмрд╣ुрдд рд╕े рд▓ोрдЧ 'рд╕ंрд╕्рдХृрддि'  рдХा рдЕрд░्рде рдиृрдд्рдп-рд╕ंрдЧीрдд, рдиाрдЯрдХ,рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, рдЙрдкрди्рдпाрд╕, рдХुрдЫ рджुрд░्рдмोрдз рдЪिрдд्рд░ рдпा рдЕрд░्рдерд╣ीрди рдХрд╡िрддाрдпें рд╕рдордЭрддे рд╣ैं। рдХिрди्рддु рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ 'рд╕ंрд╕्рдХृрддि' рдХी рдРрд╕ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХो рд╡्рдпрд░्рде рдФрд░ рдмौрдж्рдзिрдХ рд╢рдХ्рддि рдХी рдмрд░्рдмाрджी рд╕рдордЭрдХрд░ рдЗрд╕ рдкрд░ рдХोрдИ рдз्рдпाрди рдирд╣ीं рджेрддा। рдЗрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦрдиे рдкрд░ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХोрдИ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╕ंрд╕्рдеा рднी рдирд╣ीं рд╣ै। рдпрджि рдХोрдИ рдордиुрд╖्рдп рд╕рд╣ी рдЕрд░्рдеों рдоें рд╕ुрд╕ंрд╕्рдХृрдд рдмрди рдЬाрддा рд╣ै, рддो рд╡рд╣ рдмाрд╣्рдп рдЬрдЧрдд рдХो рдЙрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдирд╣ीं рджेрдЦрддा рдЬिрд╕ рджृрд╖्рдЯि рдХोрдИ рдкрд╢ु (M/F) рджेрдЦрддा рд╣ै। 
'рдордиुрд╖्рдпрдд्рд╡' рдХा рд╡िрдХाрд╕ рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЙрд╕рдХे рднीрддрд░ рд╕ौрди्рджрд░्рдп рдХी рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдПрдХ рдХोрдорд▓ рдЖंрддрд░िрдХ рд╢рдХ्рддि (рд╕िрдпा-рд░ाрдо рдоैं рд╕рдм рдЬрдЧ рдЬाрдиी рд╡ाрд▓ी рджृрд╖्рдЯि) рднी рдкुрд╖्рдкिрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдФрд░ рдЕрдм рдЙрд╕े рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХी рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рдЙрдкрдпोрдЧिрддा рдХ्рдпा рд╣ै, рдЙрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦрдиे рдкрд░ рд╕рди्рддुрд╖्рдЯि рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ोрддी। рдЬрдЧрдд рдХो 'рд╕िрдпा-рд░ाрдо рдордп' рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦрдиे рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рддे рдХрд░рддे рдЙрд╕рдХा рдорди-рджрд░्рдкрдг рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै (рдЕрдм рд╡рд╣ाँ рдм्рд░рд╣्рдо-рд░ूрдкी рдЬрдЧрдд рдХा рдХोрдИ рд╡िрдХृрдд рдЪिрдд्рд░ рдирд╣ीं рдмрдирддा ), рдЬिрд╕рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╡рд╣ рдЪिंрддрди рдоें, рд╢рдм्рджों рдоें, рдк्рд░рдХृрддि рдоें, рдЬрдЧрдд рдХे рд╕рдорд╕्рдд рд╕рдЬीрд╡ рдк्рд░ाрдгिрдпों рдоें рднी рд╕ौрди्рджрд░्рдп рджेрдЦрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдпा 'рд╕ौрди्рджрд░्рдпрдмोрдз ' рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рдПрдХ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЧुрдг рд╣ै। рдЗрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦрдиे рдкрд░ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЕрд╡рд╢्рдп рдПрдХ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╕ंрдЧрдарди рд╣ै; рдХिрди्рддु  рдЙрдкрд░ोрдХ्рддрдд рдмрддाрдпे рд╣ुрдП рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рддрдеाрдХрдеिрдд рдкрд░िрднाрд╖ा рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рдпрд╣ рдХोрдИ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╕ंрдЧрдарди рднी рдирд╣ीं рд╣ै। 
>>Place for social service in the Mahamandal .
        рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХрд░рдиे рдкрд░ рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा рдХि рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдЕрд░्рдеों рдоें рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдПрдХ рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ी рд╕ंрдЧрдарди рднी рдирд╣ीं рд╣ै। рдХ्рдпों ? рдЖрдорддौрд░ рд╕े рдХोрдИ рднी рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ी рд╕ंрд╕्рдеा рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдХुрдЫ рди рдХुрдЫ рдХрд▓्рдпाрдг рдХाрд░्рдпों рдХा рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рдЕрдкрдиे рдКрдкрд░ рд▓ेрддा рд╣ै, рд╡рд╣ рд╡िрднिрди्рди рд╕рдоाрдЬोрдкрдпोрдЧी рдХाрд░्рдпों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд▓ोрдЧों рдХो рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै। рдЖрдЬрдХрд▓ 'rural development'  рдЕрд░्рдеाрдд рдЧ्рд░ाрдоीрдгрд╡िрдХाрд╕ рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ा рдХे рд▓िрдпे рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╡िрд╖рдп рдмрди рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рдЕрди्рдирд╣ीрди рдХो рдЕрди्рди рдФрд░ рд╡рд╕्рдд्рд░-рд╣ीрди рдХो рд╡рд╕्рдд्рд░, рд░ोрдЧिрдпों рдХे рд▓िрдпे рджрд╡ाрдЗрдпाँ -рдЗрдд्рдпाрджि  рдХा рд╡िрддрд░рдг рдХрд░рдХे рдиिःрд╕рд╣ाрдпों рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдпे рд╕рднी рдЕрдЪ्рдЫे рдХाрд░्рдп рд╣ैं। рддрдеाрдкि рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рдЧрдарди рдХेрд╡рд▓ рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ी рдХाрд░्рдпों рдХे рд▓िрдпे рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рд╣ै।  рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рд╕ेрд╡ाрдпें рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рддो рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╣ी рд╕्рдеाрдиीрдп, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдФрд░ рдЕрди्рддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕्рддрд░ рдкрд░  рджेрд╢-рджुрдиिрдпा рдоें рдЕрд╕ंрдЦ्рдп рд╕ंрд╕्рдеाрдпें рдХाрд░्рдпрд░рдд рд╣ैं। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕рд░рдХाрд░, рд╡िрднिрди्рди рдЕрди्рддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ंрдЧрдарди рдПрд╡ं рдЖрдо рдзрдиाрдб्рдп рд▓ोрдЧों рдХा рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рднी рдЙрди्рд╣ें рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै। рдлिрд░ рдЙрд╕ी рддрд░рд╣ рдХे рдПрдХ рдФрд░ рд╕ंрдЧрдарди рдХा рдХ्рдпा рдФрдЪिрдд्рдп рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै ? 
>>'Service to the Ignorant and the Poor' рджुःрдЦ рдХा рдоूрд▓ рдХाрд░рдг -рдЕрд╡िрдж्рдпा рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиा рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рд╣ै !!
      рдЗрд╕рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рднी рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓  рдоें рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╕्рдеाрди рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рд╣ै,рдФрд░ рдпрджि рдЗрд╕े рд╣рдо 'рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा ' рдХा рдиाрдо рднी рджें, рддो рд╡рд╣ рдЧрд▓рдд рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा।  рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ा рдХी рдкрд░िрдХрд▓्рдкрдиा рд╕्рд╡рдпं рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЬी рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рдХी рдЧрдпी рдеी। рдЕрдЬ्рдЮाрдиिрдпों (рдЕрд╡िрдж्рдпाрдЧ्рд░рд╕्рдд) рдФрд░ рджрд░िрдж्рд░ों (рд╡ैрдЪाрд░िрдХ рдкूрдЕрд░)' рдХो рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд рдиाрд░ाрдпрдг рдоाрдирдХрд░ рдЙрдирдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे рдХा рдЙрдкрджेрд╢- рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдиे рджिрдпा рдеा। рдиिрд╕्рд╕рди्рджेрд╣ рднूрдЦों рдХो рднोрдЬрди рдХрд░ाрдиा, рд╡рд╕्рдд्рд░рд╣ीрдиों рдХो рд╡рд╕्рдд्рд░ рджेрдиा, рдмीрдоाрд░ों рдХे рд▓िрдпे рдЪिрдХрдд्рд╕ा рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХрд░рдиा, рдЖрджि рдХाрд░्рдп рднी  рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж  рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рджेрд╢िрдд рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рдХा рд╣ी рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡िрд╢ेрд╖ рдмрд▓ рджिрдпा рдеा, рд╡рд╣ рд╣ै рд▓ोрдЧों рдЙрдд्рддрдо рд╡िрдЪाрд░ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा , рдРрд╕े рдорд╣ाрд╡ाрдХ्рдпों рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рдХрд░ा рджेрдиा рдЬो рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि  рдХो рдЙрди्рдирддрддрд░ рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░ें । рд╣рдоाрд░े рдЕрдкрдиे рд╣ी рдкрд░िрд╡ाрд░ рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдмрд╣ुрдд рд╕े рдРрд╕े рд▓ोрдЧ рд╣ैं рдЬो рдЬीрд╡рди рдХो рдЙрди्рдирддрддрд░ рдмрдиा рджेрдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрдЪाрд░ों рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд░рд╣ рдЧрдП рд╣ैं ! рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдЧрд░ीрдм - рддो рд╡ैрд╕े рд╣ी рд▓ोрдЧ рд╣ैं। 
>>The work on which Swami ji  emphasis is providing good ideas to the people :
           рдЧрд░ीрдм рдХेрд╡рд▓ рд╡े рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ैं рдЬिрдирдХे рдкाрд╕ рдкैрд╕ा рдирд╣ीं рд╣ै рдФрд░ рдЬो рдЕрдкрдиे рд▓िрдпे рджो рд╡рдХ्рдд рдХी рд░ोрдЯी рдХा рднी рдк्рд░рдмंрдз рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे। рдмрд▓्рдХि рдЕрд╕рд▓ी рдЧрд░ीрдм рддो рд╡рд╣ рд╣ै рдЬो рдзрди рд╣ोрдиे рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж, 
рдЙрди्рдирддрддрд░ рдордиुрд╖्рдп рдоें рдкрд░िрдгрдд рдХрд░ рджेрдиे рд╡ाрд▓े рдЙрдЪ्рдЪ рд╡िрдЪाрд░ों (рдорд╣ाрд╡ाрдХ्рдпों рдХा рд╢्рд░рд╡рдг-рдордирди -рдиिрджिрдз्рдпाрд╕рди) рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХी рдЕрднिрд▓ाрд╖ा рдпा рдЕрднाрд╡ рд╕े рдЧ्рд░рд╕्рдд рд╣ै । рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЧрд░ीрдм рд▓ोрдЧों (рдоाрдпा рдж्рд╡ाрд░ा рд╢ोрд╖िрдд -рд╡ंрдЪिрдд рд▓ोрдЧों) рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиा  рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рдХा рдХाрд░्рдп рд╣ै। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рднी рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЗрд╕ी рдЙрдХृрд╖्рдЯ рд╢्рд░ेрдгी рдХी рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे рдХा рдкрдХ्рд╖рдзрд░ рд╣ै।  
         рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХिрд╕ी рдХी рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЗрдЪ्рдЫा рд╕ंрдХीрд░्рдг рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рдЗрдЪ्рдЫा рдХी рдкूрд░्рддि рдХрд░рдиा рднी рдирд╣ीं рд╣ै , рдЬрд╣ाँ рджाрдирд╢ीрд▓ рд╡्рдпрдХ्рддि рдпा рдорд╣ाрди рд╕рдоाрдЬ рдХрд╣рд▓ाрдиे рдХे рдкीрдЫे рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░рдг рдмрд╣ुрдзा рдЕрд╣ंрдХाрд░ рдХी рддृрдк्рддि рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЖрдЬрдХрд▓ рдРрд╕ी рдоाрдирд╕िрдХрддा рд╕े рд╣ी рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ा рдХा рдХाрд░्рдп рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдоेрд░े рдкाрд╕ рдХाрдлी рдзрди-рд╕рдо्рдкрддि рдФрд░ рдЬрдоीрди рдЬाрдпрджाрдж рдЖрджि рд╣ै рдЪрд▓ो рдеोреЬा рдмрд╣ुрдд рдЧрд░ीрдмों рдХो рджाрди рдХрд░ рджेрддा рд╣ूँ , рдЗрд╕ рдоाрдирд╕िрдХрддा рдХे рд╕ाрде рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд╣्рд░рджрдп рдХो рд╡िрд╢ाрд▓ рдмрдиाрдиे рдХे рдмрдЬाрдП рдЙрд╕рдХे рдЕрд╣ंрдХाрд░ рдХो рд╣ी рдФрд░ рдкुрд╖्рдЯ рдХрд░ рджेрддी рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рддो рдЗрди рджिрдиों рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ , рдЯेрд▓ीрд╡िрдЬрди рдпा рдлेрд╕рдмुрдХ рдЖрджि рдоें рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рддрдеाрдХрдеिрдд рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдХो , рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рдЬिрд╕рдоें рдХрдо्рдмрд▓ -рдЪाрджрд░ рдмाँрдЯрдиा рднी рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै , рдлोрдЯो рдЦिंрдЪрд╡ाрдиे рдХी рдоुрдж्рд░ा рдоें рджिрдЦाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдиे рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиा рдХрднी рдирд╣ीं рд╕िрдЦाрдпा рд╣ै।       
        рдЕрдЧрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рднी рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рджिрдЦाрд╡рдЯी рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ा рдХा рдЙрдкрджेрд╢ рджिрдпा рд╣ोрддा рддो рд▓ोрдЧों рдиे рдЙрди्рд╣ें рдЕрдкрдиी рд╕्рдоृрддि рдоें рдЗрддрдиा рддрд░ो-рддाрдЬा рдирд╣ीं рд░рдЦा рд╣ोрддा, рдФрд░ рднी  рдЙрдирдХो рдЗрддрдиी рд╢्рд░рдж्рдзा, рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рдк्рд░ेрдо рдХे рд╕ाрде рд╕्рдорд░рдг рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬाрддा। рдХрдИ рд▓ोрдЧ рдЗрд╕ рдзрд░рддी рдкрд░ рдкैрджा рд╣ुрдП рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рд╡िрд╡рд░рдг рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╣ी рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдпोрдЬрдиाрдпें рдмрдиाрдИ рд╣ैं , рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдоें рд╕рдлрд▓рддा рднी рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдИ рд╣ै ! рдХिрди्рддु рдоाрдирд╡ рд╕्рдоृрддि рдоें рдЗрддрдиे рджीрд░्рдШрдХाрд▓ рддрдХ рдмрдиे рд░рд╣рдиे рдХा рд╕ौрднाрдЧ्рдп рдЙрди्рд╣ें рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХा рд╣ै। 
 >>рдкूрдЬрдиीрдп рд╡िрднूрддिрдпाँ Pioneers among men, leaders of races,
 рдЗрд╕ рдЬрдЧрдд рдоें рдЕрдмрддрдХ рдЬिрддрдиे рднी рдЕрдЧ्рд░рдгी рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рдХ рдиेрддा, рдкूрдЬрдиीрдп рд╡िрднूрддिрдпाँ - рдЬैрд╕े рд░ाрдо, рдХृрд╖्рдг ,рдмुрдж्рдз, рдИрд╕ा,рдоोрд╣рдо्рдордж, рд╢्рдЪैрддрди्рдп, рд░ाрдордХृрд╖्рдг, рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж [рдоाрдпा рдФрд░ рдЬीрд╡ рджोрдиों рдХे рд╕्рд╡ाрдоी рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рд╣ैं , рдЙрдирдХी рдХृрдкा рдХे рдмिрдиा рдЬीрд╡ рдХрднी рдоाрдпा рдХो рдирд╣ीं рдЬाрди рд╕рдХрддा рдпрд╣ рдмрддाрдиे рд╡ाрд▓े .....
рдХैрдк्рдЯрди рд╕ेрд╡िрдпрд░, рд╢्рд░ी рдирд╡рдиीрд╣рд░рди рдоुрдЦोрдкाрдз्рдпाрдп] рдЖрджि рд╣ुрдП рд╣ैं; рдЙрди्рд╣ें рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдоाрдирд╡рддा рдЖрдЬ рднी рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдпाрдж рдХрд░рддी рд╣ै рдХि рдЙрдирдоें рд╕े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдиे рд╕рдоाрдЬ рдХो рдРрд╕े рдЕрдоूрд▓्рдп рд╡िрдЪाрд░ рджिрдпे рд╣ैं рдЬो рдоाрдирд╡рдЬाрддि рдХे рд▓िрдпे рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЙрдкрдпोрдЧी рд╕िрдж्рдз рд╣ुрдИ рд╣ैं, рддрдеा рдпुрдЧ-рдпुрдЧाрди्рддрд░ рд╕े рдордиुрд╖्рдп рдЙрд╕рдХा рд╕рдЪ्рдЪा рд▓ाрдн рдЙрдаाрддा рдЖ рд░рд╣ा рд╣ै। рд╣ाрд▓ाँрдХि рдЙрдирдоें рд╕े рдХрдЗрдпों рдиे рд╕्рд╡рдпं рдЕрдкрдиे рдиाрдо рд╕े рдХोрдИ рдирдпा рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп рдпा рдзрд░्рдо рдЦреЬा рдирд╣ीं рдХिрдпा рд╣ै। 
>>complete elimination of all wants through positive ideas,
      рдЬो рдордиुрд╖्рдп рдЬीрд╡рдирджाрдпी рд╡िрдЪाрд░ों рдХी рдЧрд░ीрдмी рд╕े рдд्рд░рд╕्рдд рд╣ैं, рд╡े рдЙрди рдорд╣ाрди рд╡िрднूрддिрдпों рдХे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╕рди्рджेрд╢ों рд╕े рдЖрдЬ рднी рдк्рд░ेрд░рдгा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдХे рдЙрдирдХे рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╡िрдЪाрд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиे рд╕рдорд╕्рдд рдЕрднाрд╡ рдХो рд╕рджा рдХे рд▓िрдпे рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рджेрдиे рдХा рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЬीрд╡рди рдоें рдкूрд░्рдгрдд्рд╡ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХी рджिрд╢ा рдоें рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। 
         рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдРрд╕ा рдХोрдИ рджाрд╡ा рдирд╣ीं рдХрд░рддा рдХि рд╡рд╣ рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╕рдорд╕्рдд рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддाрдУं рдкूрд░्рдг рдХрд░ рджेрдЧा। рдХिрди्рддु рдЖрдЬ рдХे рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдкाрд╕ рдЙрди рд╡िрдЪाрд░ों рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ै рдЬो рдЙрдирдХे рдЬीрд╡рди рдХो рд╕ुрди्рджрд░ рд░ूрдк рд╕े рдЧрдаिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдЕрдХ्рд╕рд░ рджेрд╢ рдХे рдпुрд╡ाрдУं рдХो рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдкрдж्рдзрддि рд╕े рд╡ैрд╕े рдмрд╣ुрдоूрд▓्рдп рд╡िрдЪाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ोрддे, рдЬो рдЬीрд╡рди-рдЧрдарди рдХे рд▓िрдпे рдпा рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдХे рд▓िрдпे рдЕрдд्рдпрди्рдд рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ैं। рдмेрд╢рдХ (рджेрд╢ рдХे рд╕ौрднाрдЧ्рдп рд╕े ), рдЖрдЬ рднी рдХुрдЫ рдРрд╕े рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣ैं рдЬो рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХों рдХे рдШेрд░े рд╕े рдмाрд╣рд░ рдЬाрдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╕्рд╡рдпं рдХे рдЬीрд╡рди рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпों рдФрд░ рдЕрдиुрднрд╡ों рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХुрдЫ рдЕрдиुрдХрд░рдгीрдп рд╢िрдХ्рд╖ाрдУं рдХो рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдж्рд╡ाрд░ा рдЫाрдд्рд░ों рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдк्рд░рд╕्рддुрдд  рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╡े рдРрд╕ा рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдХрд░рддे рд╣ैं, рддाрдХि рдЫाрдд्рд░ рднी рд╡ैрд╕े рдЬीрд╡рди-рдоूрд▓्рдпों рд╕े рдЙрдд्рдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ोрдХрд░ рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рд╕ुрди्рджрд░ рдвंрдЧ рд╕े рдЧрдаिрдд рдХрд░рдиे рдХे рдЖрдЧ्рд░рд╣ी рдмрди рд╕рдХें। рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рднी рдРрд╕े рдХुрдЫ рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХा рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдмрдЪा рд╣ुрдЖ рд╣ै рдЬिрдирдХा рдЕрдкрдиा рдЬीрд╡рди рдд्рдпाрдЧ рдФрд░ рд╕ेрд╡ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЧрдаिрдд рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рдЖрдЬ рднी рдХुрдЫ рдпुрд╡ा рджेрд╢ рдХी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕ंрдкрдд्рддि рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ो рдкा рд░рд╣े рд╣ैं। рдХिрди्рддु, рдЬрдм рд░ाрдЬрдиिрддिрдХ рдпूрдиिрдпрдирдмाрдЬी рдХे рднँрд╡рд░ рдоें рдлंрд╕ рдХрд░, рдпे рдеोреЬे рд╕े рдЖрджрд░्рд╢ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рднी рдЕрдкрдиे рдШुрдЯрдиे рдЯेрдХ рджेंрдЧे, рдФрд░ рдЖрджрд░्рд╢ों рдХे рд╕ाрде рд╕рдордЭौрддा рдХрд░рдиा  рд╢ुрд░ू рдХрд░рдиे рдкрд░ рдордЬрдмूрд░ рдХрд░ рджिрдпे рдЬाрдпेंрдЧे, рд╡рд╣ी рджिрди рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдХे рд▓िрдпे рд╕рдЪрдоुрдЪ рдЕрдд्рдпрди्рдд рджुрд░्рднाрдЧ्рдп рдХा рджिрди рд╣ोрдЧा। рдЗрди рджिрдиों рдЬाрдЧрд░ूрдХ рдЕрднिрднाрд╡рдХों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рднी рддेрдЬी рд╕े рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рдЖ рд░рд╣ी рд╣ै। рд╡рд╕्рддुрд╕्рдеिрддि рдХी рдЧंрднीрд░рддा рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдиे рдЗрд╕ी рдЬрд░ूрд░рдд рдХो рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдХा рджृреЭ рдиिрд╢्рдЪрдп рдХрд░ рд▓िрдпा рд╣ै।  рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдиाрдо рдХे рд╕ाрде рдпрджि рдХोрдИ рд╡िрд╢ेрд╖рдг рдЬोреЬрдиा рд╣ी рд╣ो рддो рдЗрд╕े рдзाрд░्рдоिрдХ,рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЕрдерд╡ा рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ी рд╕ंрдЧрдарди рди рдХрд╣рдХрд░ рдЗрд╕े рдПрдХ рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рд╕ंрд╕рдеाрди  рдХрд╣рдиा рдЪाрд╣िрдпे।
         рдЕрдм рдпрджि рдХोрдИ рдпрд╣ рдк्рд░рд╢्рди рдкूрдЫे рдХि рдЖрджрд░्рд╢ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдк्рд░рдЪाрд░- рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХे рд▓िрдпे рдХ्рдпा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рднी рдХिрд╕ी рд╡िрд╢ेрд╖ рдоॉрдбрд▓ рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдХुрдЫ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдФрд░ рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै ? рддो рдкुрдиः рдЗрд╕ рдк्рд░рд╢्рди рдХा рдЙрдд्рддрд░ рд╣ोрдЧा - 'рдирд╣ीं !' рдмрд╣ुрдд рд╕े рдРрд╕े рд╕ंрдЧрдарди рд╣ैं рдЬो рдмреЬे рдмреЬे рднрд╡рдиों рдоें рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдФрд░ рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХрд░рдХे рдиैрддिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХी рдпोрдЬрдиा рдХो рднी рд▓ाрдЧु рдХрд░рдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं, рдХिрди्рддु рд╡े рднी рд╡िрдлрд▓ рдордиोрд░рде рд╣ी рд╕िрдж्рдз рд╣ो рд░рд╣े рд╣ैं। рднрд▓े рд╣ी рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд╕ाрде рдиैрддिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╖рдпрд╡рд╕्рддु рдФрд░ рдкрдж्рдзрддि рдХा рдЪрдпрди рдмрд╣ुрдд рд╕ोрдЪ-рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░ рдХिрдпा рдЬाрдп, рдпрджि рд╡ैрд╕ा рдХрд░ рд▓ेрдиा рднी рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ुрдЖ-рддो рднी рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рдЖрджрд░्рд╢ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХोрдИ рдмрдиाрдИ рдЧрдпी рдХोрдИ рднी рдпोрдЬрдиा, рд╡िрдлрд▓ рд╣ोрдиे рдХो рдмाрдз्рдп рд╣ोрдЧी। рдХ्рдпों ? рдХ्рдпोंрдХि рдЙрд╕ рдЖрджрд░्рд╢ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рджेрдиे рд╡ाрд▓े рд╢िрдХ्рд╖рдХों рднी рддो 'employment exchange '  рд╕े рдпा рдХिрд╕ी рд░ाрдЬрдиिрддिрдХ рджрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЧрдпी (рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдХे рдоंрдд्рд░ी рдкाрд░्рдеो рдЪрдЯрд░्рдЬी рд╡ाрд▓े рдмेрд▓рдШреЬिрдпा , рдЯॉрд▓ीрдЧंрдЬ рд╕्рдеिрдд рдЕрд░्рдкिрддा рдиुрдЦ्рд░рдЬी рдХे рд░ोрдЬрдЧाрд░ рджрдл्рддрд░ рдХे 50 рдХрд░ोреЬी рдЕрдиुрд╢ंрд╕ाрдУं рдХे рдмрд▓ рдкрд░ рд╣ी рд╣ुрдИ рд╣ोрдЧी। рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдпрд╣ - рд░ाрд╖्рдЯीрдп рд╢िрдХ्рд╖ा рдиिрддि рдоें рдиैрддिрдХрддा рдмोрдз рдЬोреЬрдиे рд╡ाрд▓ी рдЖрджрд░्рд╢ рд╢िрдХ्рд╖ा рдпोрдЬрдиा рднी рдХाрдЧрдЬों рдкрд░ рд╣ी рд╕िрдордЯрдХрд░ рд░рд╣ рдЬाрдПрдЧी।
>> If the boy does not come to education, education must go to the boy.' 
        рдЗрд╕ीрд▓िрдпे,рдЖрдЬ  рдХी рдЬो рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╣ै рдЙрд╕рдоें рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдиुрджाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрдУं , рдпा рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдФрд░ рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдмреЭाрддे рд░рд╣рдиे рд╕े рдХोрдИ рд▓ाрдн рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा , рдЙрд▓рдЯे рдЗрд╕ рдкрд░िрдпोрдЬрдиा рдоें рд▓рдЧा рд╣ुрдЖ рд╕рдорд╕्рдд рд╢्рд░рдо рдФрд░ рдзрди рдХोрдИ рд╡ांрдЫिрдд рд▓ाрдн рдкрд╣ुँрдЪाрдпे рдмिрдиा рд╡्рдпрд░्рде рдоें рд╣ी рдирд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рд╕рд╣ी рдвंрдЧ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХा рд╡ैрд╕ा рд╣ी рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиा рддो рдЪाрд╣рддा рд╣ै, рдХिрди्рддु рдЬрдирддा рдХे рдЯैрдХ्рд╕ рдХे рдкैрд╕ों рд╕े  рдРрд╕े рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдмреЭा рдХрд░рдХे рдирд╣ीं;  рдмрд▓्рдХि рдЗрд╕ рдиीрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै рдХि-"рдпрджि рдмाрд▓рдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдкाрд╕ рдирд╣ीं рдЖ рд╕рдХрддा рддो рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рд╣ी рдмाрд▓рдХ рдХे рдкाрд╕ рд▓े рдЬाрдиा рд╣ोрдЧा।" рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рдХाрд░्рдп рдЧाँрд╡ों рдоें рд╢рд╣рд░ों рдоें, рд╣рд░ рдЬрдЧрд╣ рдЕрдкрдиे рдХेрди्рдж्рд░ों рдХो рдк्рд░рд╕ाрд░िрдд рдХрд░рддे рдЬाрдиा рд╣ै। рдпрджि рдХрд╣ीं рдХोрдИ рд▓реЬрдХा рд╣ै рдЬो рдЙрдирдоें рд╕े рдХिрд╕ी рдХेрди्рдж्рд░ рддрдХ рднी рдирд╣ीं рдкрд╣ुँрдЪ рд╕рдХрддा, рддो рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЙрдирдХे рдШрд░ों рдоें рдЙрди рд╡िрдЪाрд░ों рдХी рдЖрдкूрд░्рддि рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЬाрдпेрдЧा; рдЬिрд╕рдХी рдЙрди्рд╣ें рдмреЬी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдмिрдиा рд╡рд╣ рд╕рд╣ी рдвंрдЧ рд╕े рд╡िрдХрд╕िрдд рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा, рдЬिрд╕рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рд╡рд╣ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдФрд░ рдиैрддिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЬीрд░्рдг рдФрд░ рджुрд░्рдмрд▓ рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рдЬрдм рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдордиुрд╖्рдп рдиिрд░्рдоाрдгрдХाрд░ी рд╡िрдЪाрд░ рдЙрд╕े рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░рд╡ा рджिрдпे рдЬाрдпेंрдЧे, рддो рд╡рд╣ рднी рд╣рд░ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा; рдФрд░ рдпे рд╢рдХ्рддिрджाрдпी рд╡िрдЪाрд░ рдЙрд╕рдХो рд╕्рд╡рд╕्рде рдФрд░ рд╕рдмрд▓ рдмрдиा рджेंрдЧे।  
>>Man has three elements, which are his sources of power-body, mind and heart.  
рдЗрди्рд╣ीं рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХрд╣рддे рд╣ैं, " рдордиुрд╖्рдп рдХे рддीрди рдк्рд░рдоुрдЦ рдЕрд╡рдпрд╡ рд╣ैं , рдЬो рд╢рдХ्рддि рдХे рд╕्рд░ोрдд рд╣ैं - рд╢рд░ीрд░, рдорди рдФрд░ рд╣्рд░рджрдп। рдЬрдм рдЗрди рддीрдиों рддрдд्рд╡ों рдХा рд╕рдоुрдЪिрдд рдФрд░ рд╕ुрд╕рдорди्рд╡िрдд рд╡िрдХाрд╕ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै , рддрдм рдХोрдИ рднी рд╡्рдпрдХ्рддि рдпрдеाрд░्рде рдордиुрд╖्рдп рдмрди рдЬाрддा рд╣ै। "  рдпрд╣ी рд╡рд╣ рдХाрд░्рдп рд╣ै рдЬिрд╕े рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдХा рдмीреЬा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдиे рдЙрдаाрдпा рд╣ै। рд╢рд░ीрд░ рдХो рд╕्рд╡рд╕्рде рдФрд░ рд╕рдмрд▓ рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдпे рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╡्рдпाрдпाрдо, рдорди рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рдЙрд╕े рдПрдХाрдЧ्рд░ рдФрд░ рд╕рддेрдЬ рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдпे рдордиःрд╕ंрдпोрдЧ рдХा рдиिрдпрдоिрдд рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рдорд╣ाрдоंрдбрд▓ рдпुрд╡ाрдУं рдХे рджैрдиिрдХ рджिрдирдЪрд░्рдпा рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। рдХिрди्рддु рдпрджि рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдмाрд╣ुрдмрд▓ рдФрд░ рдмुрдж्рдзिрдмрд▓ рдХो рд╣ी рдЕрдкрдиा рдПрдХрдоाрдд्рд░ рд╕рдо्рдмрд▓ рдоाрди рд▓ें, рддो рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рдпрд╣ рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा рдХि рд╣рдо рдоाрдирд╡ рд╕рдоाрдЬ рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХी рджिрд╢ा рдоें рд╣рдо рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рдЧрддि рдХрд░ рд╕рдХें। рдЙрд╕рдХे рд▓िрдпे рдЕрди्рдп рд╢рдХ्рддिрдпों (2H)  рдХे рд╕ाрде 'рд╣ृрджрдп рдХी рд╢рдХ्рддि' рдХो рднी рдЬोреЬрдиा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ोрдЧा। рд╣ृрджрдп рдХी рдЬो рд╕рд╣рдиुрднूрддिрд╢ीрд▓рддा рд╣ै, рдЙрд╕рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ (рдЕрдирди्рдд рддрдХ) рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। рдкрд░ рдХैрд╕े ? рд╣्рд░рджрдп рдХो рд╡िрд╕्рддृрдд рдХрд░рдиे рдХी рдкрдж्рдзрддि рдХ्рдпा рд╣ै ? 
>>Every man is a temple in the true sense.
        рдЙрд╕ी рдкрдж्рдзрддि рдХा рдПрдХ рдЕंрдЧ рд╣ै, рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा। рдХिрди्рддु рдпрджि рд╣ृрджрдп рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдХा рдПрдХ рдЙрдкाрдп рдоाрдирдХрд░ рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиी рд╣ो, рддो рд╡рд╣ рдХрднी рджाрдиी рд╣ोрдиे рдХे рдЕрд╣ंрдХाрд░ рдХे рд╕ाрде рдЕрдкрдиी рджाрди- рд╢ीрд▓рддा рдХा рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХрд░рдиे рдХे рдордиोрднाрд╡ рдХो рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдирд╣ीं рдХी рдЬा рд╕рдХрддी। рдЕрддः рд╣рдоें рдЕрдкрдиी рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рдоाрдирд╡-рдоाрдд्рд░ рдХे рдк्рд░рддि рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рдХा рднाрд╡ рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдирд╣ीं рдХी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП। рдмрд▓्рдХि рд╣рдоें рд╢िрд╡िрд░ рдоें рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдкрдиे рдпुрд╡ा рдоिрдд्рд░ों рдХे рдк्рд░рддि рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рдХा рднाрд╡ рд░рдЦрддे рд╣ुрдП, рджेрд╡рддा рдмुрдж्рдзि рд╕े рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП - " рдЗрд╣ाрдЧрдЪ्рдЫ , рдЗрд╣рддिрд╖्рда ! " [реР рднूрд░्рднुрд╡ः рд╢्рд╡ः рд╢्рд░ी рднрдЧрд╡рди рд╡िрд╖्рдгो: рдЗрд╣ाрдЧрдЪ्рдЫ рдЗрд╣ рддिрд╖्рда।] рдРрд╕ा рд╕ोрдЪрдиा рд╣ोрдЧा, рдоाрдиो рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдк्рд░ाрдгी, рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдордиुрд╖्рдп рдХा рд╢рд░ीрд░ рд╕рдЪ्рдЪे рдЕрд░्рдеों рдоें рдПрдХ рдоंрджिрд░ (рдк्рд░рднु-рдиिрд╡ाрд╕) рд╣ै। рдЙрд╕ рджेрд╣-рдоंрджिрд░ рдоें рд╡िрд░ाрдЬिрдд рджेрд╡рддा рдмреЬे рдХрд╖्рдЯ рдоें рд╣ैं, рджुःрдЦ рднोрдЧ рд░рд╣े рд╣ैं- "рдм्рд░рд╣्рдо рдкंрдЪрднूрддों рдХे рдлंрджे рдоें рдкреЬ рдХрд░ рд░ो рд░рд╣े рд╣ैं !" рдФрд░ рдЙрдирдХी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рджिрд╡्рдпрддा (рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा) рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдирд╣ीं рд╣ो рдкा рд░рд╣ी рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП, рд╣рдо рдПрдХ рд╢िрд╡ाрд▓рдп рдХो рдЬैрд╕े рдзो-рдкोंрдЫ рдХрд░ рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рдФрд░ рдкрд╡िрдд्рд░ рдмрдиाрддे рд╣ैं, рдЪрди्рджрди рдШिрд╕рдХрд░ рд▓ेрдк рддैрдпाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं, рдлूрд▓ рддोреЬрддे рд╣ैं, рдПрд╡ं рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд рд╢िрд╡рдЬी рдХी рджिрд╡्рдп рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे, рдЙрдирдХे рд╡िрдЧ्рд░рд╣ рдФрд░ рдоंрджिрд░ рдХो рд╕ुрдЧрди्рдзिрдд рдкुрд╖्рдк рдФрд░ рдзुрдк-рдЪрди्рджрди рдЖрджि рд╕े рд╕рдЬा рдХрд░ рдордиोрд╣ाрд░ी рдмрдиा рджेрддे рд╣ैं।
       рд╡िрдж्рдпाрджाрди рд░ूрдкी рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рднी рдаीрдХ рдЙрд╕ी рддрд░рд╣ рдХी рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рднрдпрдоिрд╢्рд░िрдд рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рдкрд╡िрдд्рд░рддा рдХी рдЕрдиुрднूрддि рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд░рдиी рд╣ोрдЧी, рдХि рд╕ेрд╡ा рдоें рдХрд╣ीं рдХोрдИ рдд्рд░ुрдЯि рддो рдирд╣ीं рд╣ो рдЧрдпी? рдЬैрд╕े рд╣рдорд▓ोрдЧ рдорди्рджिрд░ рдоें рдЖрдорддौрд░ рд╕े рджेрд╡рддाрдУं рдХे рдк्рд░рддि рд░рдЦрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рд╡िрднिрди्рди рдХेрди्рдж्рд░ों рдоें рдЬो рд╕ेрд╡ा рдХाрд░्рдп рдЪрд▓ाрдпे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं, рдЙрдирдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХेрд╡рд▓ рд╕ेрд╡ा рдХाрд░्рдп рдХी рдоाрдд्рд░ा, рдЖрд░्рдеिрдХ рд╡्рдпрдп рдПрд╡ं рдмाрд╣рд░ी рддреЬрдХ-рднреЬрдХ рдпा рджिрдЦाрд╡ा рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХрд░рдиा рдЙрдЪिрдд рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХाрд░्рдпों рдХा рдЙрдЪिрдд рдоूрд▓्рдпांрдХрди рддो рдХेрд╡рд▓ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдХाрд░्рдп-рдХрд░्рддाрдУं рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп, рдЕрдиुрднूрддि рдХी рдЧрд╣рд░ाрдИ- рдЬो рдЙрди्рд╣ें рдХ्рд░рдорд╢ः рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд░ूрдк рдЙрди्рдирдд рдмрдиा рджेрдЧी, рдЙрд╕ рдХाрд░्рдп рдоें рд╕ंрд▓рдЧ्рди рдРрд╕े рдХрд░्рдоिрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╕े рд╣ी рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै।
>>Essence of true education : All-round development and unfoldment of the being. (рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рд╕ाрд░ рд╣ै - рдмрд╣ुрдордЦी рд╡िрдХाрд╕ рдФрд░ рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХा рдк्рд░рдХрдЯीрдХрд░рдг)   
          рдЬрдм рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░, рдорди рдФрд░ рд╣ृрджрдп рдХो рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдзाрд░िрдд- " 3H рд╡िрдХाрд╕ рдХे 5 рджैрдирди्рджिрди рдЕрдн्рдпाрд╕" рдХा рдиिрд░ंрддрд░ рдЕрдиुрд╢ीрд▓рди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЕрдкрдиे рдмрд╣ुрдоुрдЦी рд╡िрдХाрд╕ рдХो 'рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯрддा' (highest excellence) рддрдХ рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХा рдЕрдиाрд╡рд░рдг рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै, рдЙрд╕ी рдХो 'рд╕рдЪ्рдЪी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рд╕ाрд░' рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдФрд░ рдЙрд╕ी рдХो рд╕рдЪ्рдЪा рдзрд░्рдо рдпा рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рдХा рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣рдоाрд░ी рджुрдиिрдпा рд╕े рднिрди्рди рдХोрдИ рджूрд╕рд░ी рджुрдиिрдпा, рдпा рдХेрд╡рд▓ рдоृрдд्рдпु рдХे рдмाрдж рдХी рджुрдиिрдпा рд╕े рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдпुрдЧ рдоें рдХुрдЫ рд╕рдд्рдпाрди्рд╡ेрд╖ी рдордиुрд╖्рдпों рдиे рдкрд░рдо् рд╕рдд्рдп рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХे рдХुрдЫ рд╕ुрд╕्рдкрд╖्рдЯ рдоाрд░्рдЧों рдХो рдЦोрдЬा рд╣ै, рдФрд░ рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдпे рд╕ुрд╕्рдкрд╖्рдЯ рдоाрд░्рдЧ рд╣ी  `рд╡ेрджाрди्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ-рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдкрд░рдо्рдкрд░ा' рдХा рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░ рд▓ेрддे рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें рд╣ी рдзрд░्рдо рдоाрд░्рдЧ (paths of religion) рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрди्рд╣ीं рдоाрд░्рдЧों рдХो рдпोрдЧ рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рднी рджी рдЧрдпी рд╣ै। 
>> Religion means conquering our inner nature as also the the nature outside . 
рд╣рдоाрд░े рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдоें рдЪाрд░ рдк्рд░рдоुрдЦ рдпोрдЧों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдпे рд╣ैं- рдЬ्рдЮाрдирдпोрдЧ, рд░ाрдЬрдпोрдЧ, рднрдХ्рддिрдпोрдЧ рдФрд░ рдХрд░्рдордпोрдЧ। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдз्рдпाрди рд╕े рджेрдЦा рдХि "рдзрд░्рдо рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै-  рдЗрди рдЪाрд░ों рдоें рд╕े рдХोрдИ рдПрдХ рдпा рдПрдХाрдзिрдХ рдЕрдерд╡ा рд╕рднी рдпोрдЧ рдоाрд░्рдЧों рдХा рдЕрд╡рд▓рдо्рдмрди рдХрд░рдХे рдЕрдкрдиी рдЕрди्рддःрдк्рд░рдХृрддि рдФрд░ рдмाрд╣्рдп рдк्рд░рдХृрддि рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрдиा।" рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдпрд╣ рднी рдХрд╣ा рд╣ै рдХि рдЬрдм рд╣рдоाрд░ी рдЖрди्рддрд░िрдХ рд╢рдХ्рддि (рдоाрдирд╕िрдХ рд╢рдХ्рддि) рдкूрд░्рдгрддрдпा рд╣рдоाрд░े рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдоें рдЖ рдЬाрддी рд╣ैं, рддो рдмाрд╣्рдп рдк्рд░рдХृрддि (рдЬрдЧрдд-рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░) рдХे рдКрдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдкाрдиा рд╕рд╣рдЬ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрдирдХे рдорддाрдиुрд╕ाрд░ рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рднाрд╡ी рдФрд░ рдЙрдд्рддрдо рдоाрд░्рдЧ, рдЗрди рдЪाрд░ो рдпोрдЧों рдХो рд╕ुрд╕рдорди्рд╡िрдд рдХрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╕ंрдШрдЯिрдд рдХрд░ рд▓ेрдиे рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि рдЖрдд्рдорд╡िрдХाрд╕ рдХे рдЗрд╕ рдЪाрд░ो рдпोрдЧों рдХी рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХो рдЕрдкрдиाрддा рд╣ै, рдЙрд╕े рдЪाрд░ों рдпोрдЧों рдХे рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдлрд▓ рдПрдХ рд╕ाрде рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं,рдФрд░ рд╕рднी рджिрд╢ाрдУं рдЙрд╕рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдПрдХ рд╕ाрде рд╕ाрдзिрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।
       рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рдХрд╣ा рдЬाрдп рддो 'рдЬ्рдЮाрдирдпोрдЧ' рд╡िрд╡ेрдХ-рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рдХा рдоाрд░्рдЧ рд╣ै। рдпрд╣ рдкрде рдордиुрд╖्рдп рдХो рдиिрд░ंрддрд░ рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдмुрд░ाрдИ рд╕े рдЕрдЪ्рдЫाрдИ рдХो, рдЕрдиिрдд्рдп рд╕े рдиिрдд्рдп рд╡рд╕्рддु рдХो, рдирд╢्рд╡рд░ рд╕े рд╢ाрд╢्рд╡рдд рдХो рдкृрдердХ рдХрд░рддे рд░рд╣рдиे рдХा рдЖрджेрд╢ рджेрддा рд╣ै। рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡िрд╡ेрдХ рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдиिрд░्рдгрдп рд▓ेрдиे рд╕े рдордиुрд╖्рдп рдЬो рд╢ाрд╢्рд╡рдд рдФрд░ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╣ै рдЙрд╕ рдкрд░рдо рд╕рдд्рдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै।  
         рдПрдХ 'рд░ाрдЬрдпोрдЧी' рдоाрдирд╕िрдХ рд╢рдХ्рддि рдХे рдКрдкрд░ рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЬोрд░ рджेрддा рд╣ै। рдЙрд╕рдХे рд▓िрдпे рдорди рд╣ी рд╕рдм рдХुрдЫ рд╣ै рдЙрд╕рдХा рджाрд╡ा рд╣ै рдХि рдорди рдХी рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЪंрдЪрд▓рддा рдХो рд╢ांрдд рдХрд░ рдорди рдХी рд╢рдХ्рддि рдХो рдкूрд░्рдгрддрдпा рдЖрдд्рдо-рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдоें рд░рдЦрдиे рд╕े рд╕рдд्рдп рд╕्рд╡рдпं рдХो рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рдХрд░ рджेрддा рд╣ै। рд╕рдд्рдп рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдпрд╣ी рдЙрд╕рдХी рд╕ाрдзрдиा рдХा рдкрде рд╣ै।
       рдПрдХ рднрдХ्рдд рдХो рдпрд╣ी рдаीрдХ рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рд╢рд░ीрд░, рдорди рдпा рдмुрдж्рдзि рдХे рд▓िрдпे рдХिрд╕ी рд╡िрд╢ेрд╖ рд╡्рдпाрдпाрдо рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдирд╣ीं рд╣ै। рдиाрдХ рджрдмाрдХрд░ рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдЖрджि рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рдиे рдпा рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдХे рдХрдаोрд░ рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рдХो рдЕрдкрдиाрдиे рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдирд╣ीं рд╣ै। рд╡рд╣ рдХрд╣рддा рд╣ै рдпрджि рдХोрдИ рд╡्рдпाрдпाрдо рдХрд░рдиा рд╣ी рд╣ो рддो рдоैं рд╣्рд░рджрдп рдХा рд╡्рдпाрдпाрдо рдХрд░рдиा рдЕрдзिрдХ рдкрд╕ंрдж рдХрд░ूँрдЧा। рдоैं рдЕрдкрдиे рдк्рд░рднु рдпा рдЗрд╖्рдЯрджेрд╡ рдХे рд▓िрдпे рдЕрдкрдиे рд╣्рд░рджрдп рдХा рдж्рд╡ाрд░ рдЦोрд▓ рджूँрдЧा। рдЙрд╕рдХे рдорди рдоें рдпрд╣ рджृреЭ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдпा рдЖрд╕्рдеा рд╣ोрддी рд╣ै рдХि рдЪाрд╣े рдЬिрд╕ рднाрд╡ рд╕े рдпा рдЬिрд╕ рдиाрдо рд╕े рдЙрди्рд╣ें рдХ्рдпों рди рдкुрдХाрд░ूँ рд╣рдоाрд░े рд╣्рд░рджрдп рдоें рд╣ी рдПрдХ рдкрд░рдо рд╕рдд्рдп, рдк्рд░ेрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рдХोрдИ рд░рд╣рддा рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ै।    
      рдпрджि рд╣ृрджрдп рдоें рдХोрдИ рдк्рд░ेрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рднрдЧрд╡ाрди рдирд╣ीं рд░рд╣ рд░рд╣े рд╣ोрддे, рддो рдоेрд░े рд╣ृрджрдп рдоें рдк्рд░ेрдо рдХी рдПрдХ рдЫोрдЯी рд╕ी рдХрд▓ी рднी рдХैрд╕े рдЕंрдХुрд░िрдд рд╣ो рд╕рдХрддी рдеी ? рдпрджि рд╡рд╣ाँ, рд╣्рд░рджрдп рдоें рдХोрдИ рдРрд╕ी рд╕рдд्рддा рд╡िрдж्рдпрдоाрди рдирд╣ीं рд╣ै - рдЬो рдк्рд░ेрдо рд╕े рднрд░ी рд╣ुрдИ рд╣ो рдФрд░ рдЬिрд╕рдХा рд╕्рд╡рднाрд╡ рд╣ी рдк्рд░ेрдо рд╣ै рддो рдоेрд░े рднीрддрд░ рдк्рд░ेрдо рдХा рд╡рд╣ рд╕ाрдЧрд░ рдХैрд╕े рдЙрдореЬрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै рдЬो рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдмंрдзрди рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрд╡рд░ुрдж्рдз рд╣ोрдиे рд╕े рдЗрди्рдХाрд░ рдХрд░ рджेрддा рд╣ै ? рдЬो 'рдоैं' рдФрд░ 'рдоेрд░ा' рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рд░рд╣рдиे рдХी рдЕрд╡рдЬ्рдЮा рдХрд░рддा рд╣ै, рдЬो рдЙрди्рдоुрдХ्рдд рд╣ोрдХрд░ рд╕рд░्рд╡рдд्рд░-рд╕рдмрдХो рдЕрдкрдиे-рдкрд░ाрдпे рд╕рднी рдХो рдЕрдкрдиे рдЖрд▓िंрдЧрди рдоें рдмाँрдз рд▓ेрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै! рд╡рд╣ी рдкрд░рдо рдк्рд░ेрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рдкрд░рдоाрдд्рдоा (рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा) рд╣ै рдЬिрд╕े рдХोрдИ рдЕрд▓्рд▓ा, рдХोрдИ рднрдЧрд╡ाрди, рдХोрдИ рд╢िрд╡ рдпा рдХोрдИ рдХाрд▓ी рдХрд╣рддा рд╣ै। рддो рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиी рдХрд▓्рдкрдиा рдоें рдЙрди्рд╣ीं рдХो рднрдЧрд╡ाрди рдоाрдирдХрд░ рд╕्рд╡рд░्рдЧ рдоें рд╕िंрд╣ाрд╕рди рдкрд░ рдЖрд╕ीрди рджेрдЦрддे рд╣ैं। рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि рднрдХ्рддिрдпोрдЧ рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै рд╡рд╣ рдХрд╣рддा рд╣ै- рд╡िрд╡ेрдХ рдк्рд░рдпोрдЧ, рдорди рдХा рдиिрдпрди्рдд्рд░рдг рдпा рдХрдаोрд░ рддрдкрд╕्рдпा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдд्рдп рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рдмрдЬाрдп рдоैं рдк्рд░ेрдо рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕рдд्рдп рдХी рдЦोрдЬ рдХрд░ूँрдЧा, рдоैं рдЕрдкрдиे рд╕ीрдоिрдд рдк्рд░ेрдо рдХो рдкूрд░्рдгрддрдпा рдЙрдирдоें рд╣ी рд▓ीрди рдХрд░ рджूँрдЧा-рдЬो рдк्рд░ेрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ैं ! рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдоैं рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рд╕ाрде рдПрдХाрдд्рдорддा рдХी рдЕрдиुрднूрддि рдХрд░ рд▓ूँрдЧा। рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЬрдЧрдд рдХो рдЕрдкрдиा рдк्рд░ेрдо рд╕рдорд░्рдкिрдд рдХрд░ рдоैं рд╕्рд╡рдпं рд╣ी рдЬрдЧрдд рд╕्рд╡рд░ूрдк рдмрди рдЬाрдКँрдЧा !  
        'рдХрд░्рдо-рдпोрдЧी' рдХो рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рдХोрдИ рднी рдоाрд░्рдЧ рдкрд╕ंрдж рдирд╣ीं рд╣ै। рдЙрд╕рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдиिрд░рди्рддрд░ рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд░рд╣рдиे рдпा рднाрд╡ुрдХрддा рдХे рдЖрд╡ेрдЧ рд╕े рдЕрднिрднूрдд рд╣ोрдХрд░ рд╣ृрджрдп рдХो рдЦोрд▓ рдХрд░ рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдЖрдЧрдорди рдХी рдк्рд░рддीрдХ्рд╖ा рдХрд░рддे рд░рд╣рдиा рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдирд╣ीं рд╣ै। рдЙрд╕рдХे рдорддाрдиुрд╕ाрд░ рдЕрдХрд░्рдордг्рдп рд╣ोрдХрд░ рдмैрдаे рд░рд╣рдиा рд╕рд░्рд╡рдеा рдЕрдиुрдЪिрдд рд╣ै। рдпрд╣ рддрде्рдп рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░े рдкाрд╕ рдХрд░्рдо рдХрд░рдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рд╣ै рд╕्рд╡рддः рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╣ोрдиे (self-start) рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕рдХा рдПрдХ рдЕрд▓рдЧ рддाрдд्рдкрд░्рдп рд╣ै। рдЗрд╕ рдХрд░्рдорд╢рдХ्рддि рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдХे рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рд╕ाрд░्рдердХ рдФрд░ рдкрд░िрдкूрд░्рдг рдмрдиा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдХрд░्рдордпोрдЧी рдЬрдм рдкूрд░्рдгрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЕрдкрдиी рдкрдж्рдзрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддा рд░рд╣рддा рд╣ै рддрдм рдЙрд╕े рдпрд╣ рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рд╣ोрддी рд╣ै рдХि рд╕рдЪ्рдЪा рдЖрдирди्рдж рддो рдХेрд╡рд▓ рддрднी рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрдм рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рдХाрд░्рдп рдХो рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдЖрдоोрдж-рдк्рд░рдоोрдж рдпा рдЕрдкрдиे рднोрдЧ-рд╡िрд▓ाрд╕ рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд╕े рдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ोрдХрд░ рдирд╣ीं рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ोрддा рд╣ै। рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдиे рдЧीрддा рдоें рдХрд░्рдо-рдпोрдЧ (рдиिрд╖्рдХाрдо рдХрд░्рдо) рдХे рдлрд▓ рдХा рд╕्рдорд░рдг рдХрд░ाрддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рд╣ै - "рджूрд╕рд░ों рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд╕े рдХिрдпा рдЧрдпा рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рде рдХрд░्рдо рдХिрд╕ी рд╕рддрд░्рдХ рдХрд░्рдордпोрдЧी рдХो рдЬ्рдЮाрди рдХे рд░ाрдЬ्рдп рдоें рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдХрд░ा рджेрддा рд╣ै।
 рдХрд░्рдордпोрдЧी рдЬрдм рдЕрдкрдиे рдХ्рд╖ुрдж्рд░ рд╕्рд╡ाрд░्рде рдХो рдд्рдпाрдЧ рдХрд░ рджूрд╕рд░ों рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рдЕрдкрдиा рд╕рдм рдХुрдЫ рди्рдпोрдЫाрд╡рд░ рдХрд░ рджेрдиे рдХो рддрдд्рдкрд░ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рддрдм рдЙрд╕े рднी рдЙрд╕ी рд╕рдд्рдп рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬिрд╕рдХो рдЬ्рдЮाрдиी рдЬ्рдЮाрдирдпोрдЧ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рддा рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि, рд╡рд╣ рднी рдпрд╣ी рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рддा рд╣ै рдХि 'рд╡рд╣' рдФрд░ 'рджूрд╕рд░े рд▓ोрдЧ' рднिрди्рди-рднिрди्рди рдирд╣ीं рд╣ैं। рдЗрд╕ 'рдиूрддрди рдкрд╣рдЪाрди' рдХी рдЕрдиुрднूрддि рдкूрд░्рдгрддрдпा рдЙрд╕ी 'рд╕рдд्рдп' рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рд╣ोрддी рд╣ै,  рдЬिрд╕ рд╕рдд्рдп рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рдХिрд╕ी рдк्рд░ेрдоी рдХो рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░ेрдо рд░рдЦрдиे рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै, рдпा рдХिрд╕ी рд░ाрдЬ-рдпोрдЧी рдХो рдорди рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХрд░ рд▓ेрдиे рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। 
          рдкрд░рдо рд╕рдд्рдп рдХी рдЦोрдЬ рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рдХрд░рдиे рдХे рдпрд╣ी рдЪाрд░ рдк्рд░рдоुрдЦ рдоाрд░्рдЧ рд╣ैं, рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि рдЗрди рдЪाрд░ो рдоाрд░्рдЧों рдХा рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдоें рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рдФрд░ рд╕рд╣ी рддрд░ीрдХे рд╕े рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╣ोрддा рд╣ै, рдФрд░ рд╣рд░ рд╕рдо्рднрд╡ рддрд░ीрдХे рд╕े рдкрд░рдо рд╕рдд्рдп рдХा рдЖрд╕्рд╡ाрджрди рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै - рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡рд╣ी рдЖрджрд░्рд╢ рдордиुрд╖्рдп рд╣ै। рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рджेрд╡ рднी рдпрд╣ी рдХрд╣рддे рдеे рдХि- рдХिрд╕ी рдЦाрдж्рдп рдкрджाрд░्рде рдХा рд╕्рд╡ाрдж рдоुрдЭे рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд╣ी рддрд░ीрдХे рд╕े рдХ्рдпों рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдпे ? рдПрдХ рд╣ी рдордЫрд▓ी (рдпा рд╕рдм्рдЬी) рдХो рддो рдХिрддрдиे рд╣ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рддैрдпाрд░ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। 
>>Seekers of Truth will discriminate between eternal and temporal, good and pleasent:   
        рдЕрдкрдиी рд╕ीрдоिрдд рдХ्рд╖рдорддा рдХे рд╕ाрде рд╣рдорд▓ोрдЧ 'рд░ाрдордХृрд╖्рдг-рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж' рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдФрд░ рдиिрд░्рджेрд╢ों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡िрд╡ेрдХ рдк्рд░рдпोрдЧ, рдорди рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг, рдЕрдкрдиे-рдкрд░ाрдп рдХे рдмीрдЪ рднेрджрд░рд╣िрдд рдк्рд░ेрдо, рдФрд░ рдиिрд╖्рдХाрдо рдХрд░्рдо рдХे рдмीрдЪ рд╕рдорди्рд╡рдп рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рд╕рджा рдк्рд░рдпрдд्рдирд╢ीрд▓ рд░рд╣ेंрдЧे। рдХेрд╡рд▓ рддрднी рд╣рдоाрд░ा рдмрд╣ुрдоुрдЦी рдФрд░ рдкूрд░्рдг рд╡िрдХाрд╕ рд╕ाрдзिрдд рд╣ोрдЧा। рдпрд╣ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░े рд╣्рд░рджрдп (Heart) рдоें рд╕рднी рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░ेрдо рдЕंрдХुрд░िрдд рд╣ो рдЬाрдпे,рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рднी рдЬाрдЧ्рд░рдд рд╣ो рдЬाрдпे, рдХिрди्рддु рдпрджि рд╣рдоाрд░ा рд╢рд░ीрд░ (Hand) рд╕рдмрд▓ рдФрд░ рд╕्рд╡рд╕्рде рдирд╣ीं рд╣ै рддो рд╣рдо рд╕ेрд╡ा рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдХрд░्рдоी рдирд╣ीं рдмрди рдкाрдпेंрдЧे। рдФрд░ рд╣рдо рдЙрдирдХे рджुःрдЦ-рдХрд╖्рдЯों рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे 'рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдХो рдкрд░ाрдХाрд╖्рдаा рддрдХ рднी рдирд╣ीं рдкрд╣ुँрдЪा рд╕рдХेंрдЧे! рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╣рдо рдорди рдХी рдПрдХाрдЧ्рд░рддा рд╢рдХ्рддि рдЕрд░्рдЬिрдд рдХिрдпे рдмिрдиा рд▓ोрдЧों рдХे рджुःрдЦ -рдХрд╖्рдЯ рджूрд░ рдХрд░рдиे рдЬाрдпें рддो рд╣рдо рдкूрд░े рдордиोрдпोрдЧ рд╕े рд╕ेрд╡ा рднी рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрдпेंрдЧे рдФрд░ рд╡рд╣ рд╕ेрд╡ा рдлрд▓рджाрдпी рднी рдирд╣ीं рд╣ोрдЧी। рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ोрдЪрдиे, рдмोрд▓рдиे рдФрд░ рдХुрдЫ рднी рдХрд░рдиे рдХे рдкрд╣рд▓े рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдХे рдЕрд╡рд╢्рдп рджेрдЦ рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдпे рдХि рд╡рд╣ рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ै рдпा рдмुрд░ा, рд╢्рд░ेрдп рд╣ै рдпा рдк्рд░ेрдп - рд╕рд╣ी рдиिрд░्рдгрдп рд▓ेрдиे рдХी рдЗрд╕ рд╢рдХ्рддि рдХो рдЬाрдЧ्рд░рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рд╡िрд╡ेрдХрдЬ рдЬ्рдЮाрди рдХा рд╕ंрд╡рд░्рдзрди рдХрд░рддे рд░рд╣рдиा  рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдХिрди्рддु рд╣рдоाрд░ी  рдЬ्рдЮाрди-рдЪрд░्рдЪा рдЗрддрдиी рд╡िрд╢рдж рдпा рджुрд░ूрд╣ рднी рдирд╣ीं рд╣ो рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдпे, рдХि рддрд░्рдХ рдж्рд╡ाрд░ा рдпрд╣ рд╕िрдж्рдз рдХрд░рдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░рдиे рд▓рдЧें рдХि рд╕рдЪ्рдЪे рд╡ेрджाрди्рддрд╡ाрджी рдХे рд▓िрдП рддो 'рдЧंрдЧाрдЬрд▓ рдФрд░ рдиाрд▓े рдХे рдЬрд▓' рдоें рднी рдХोрдИ рдЕंрддрд░ рдирд╣ीं рд╣ै! 
>>> Expansion of our heart , to stir up sympathy to feel for others'
       рд╣рдо рдЬ्рдЮाрди -рд╡िрдЪाрд░ рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд╣्рд░рджрдп рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдХो рднी рд╕рд░рд▓ рддрд░ीрдХे рд╕े рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдгрджेрд╡ , рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдФрд░ рдоाँ рд╢्рд░ी рд╢्рд░ी рд╕ाрд░рджा рджेрд╡ी рдХे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖ाрдУं  рдХा рдЕрдз्рдпрди рдФрд░ рдЙрди рдкрд░ рдЪिंрддрди-рдордирди рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे।  рдЙрдирдХे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╕рди्рджेрд╢ рдкрд░ рдиिрд░ंрддрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рддे рд░рд╣рдиे рд╕े рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рддрдеा рд╕рд╣ी рдФрд░ рдЧрд▓рдд, рд╕рдд्рдп рдФрд░ рдоिрде्рдпा, рдЕрдЪ्рдЫा рдФрд░ рдмुрд░ा рдХे рдмीрдЪ рдиिрд░्рдгрдп рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा (рд╡िрд╡ेрдХрдЬ-рдЬ्рдЮाрди) рд╕्рд╡рддः рдЬाрдЧ्рд░рдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рд╕рд░्рд╡рдоंрдЧрд▓ рдХी рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдФрд░ рдордиःрд╕ंрдпोрдЧ рдХे рдиिрдпрдоिрдд рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рдорди рдХी рд╢ाрди्рддि рдФрд░ рд╕рди्рддुрд▓рди (poise) рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै; рдЬिрд╕рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЕрдХ्рд╕рд░ рдЧрд▓рдд рдиिрд░्рдгрдп рдХрд░ рдмैрдарддे рд╣ैं рдФрд░ рд╡рд╣ рдк्рд░ेрдо рдЬो рд╣рдоाрд░े рд╣्рд░рджрдп рдоें рдЙрдореЬрддा рд╣ै рдХрднी рдХाрд░्рдпाрди्рд╡िрдд рдирд╣ीं рд╣ो рдкाрддा।  рдФрд░ рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рджूрд╕рд░ों рдХे рджुःрдЦ-рдХрд╖्рдЯ рдХो рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдоें рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдХो рдмреЭाрдиा рдЪाрд╣िрдпे, рдЕрд░्рдеाрдд рд╣ृрджрдп рдХी рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рд╢рдХ्рддि рдХो рдк्рд░рджीрдк्рдд рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдпे рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдХी рднрдХ्рддि-рднाрд╡рдиा рдХा рд╕ंрд╡рд░्рдзрди  рдХрд░рдиा рдЬрд░ुрд░ी рд╣ै- рдЬो рдХि рдЕрдкрдиे рдк्рд░ेрдо рдХे рд╕ीрдоिрдд рджाрдпрд░े- 'рдоैं' рдФрд░ 'рдоेрд░ा' рдХो рд╕рд░्рд╡рдд्рд░, рд╕рдм рджिрд╢ाрдУं рдоें, рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдоाрдирд╡рддा рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рд╕ाрд░िрдд рдХрд░ рд▓ेрдиे рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдФрд░ рдХुрдЫ рдирд╣ीं рд╣ै। рд╣ृрджрдп рдХे рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХे рдЗрд╕ рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рд▓рдЧाрддाрд░ рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рддे рд░рд╣рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдаाрдХुрд░, рдоाँ рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдХे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖ाрдУं рдкрд░ рдЪिंрддрди-рдордирди рдХрд░рдиे рд╕े рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде -рд╕ाрде, рд╣ृрджрдп рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдоें рднी рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдаाрдХुрд░, рдоाँ рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХा рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдХрд░рдиे рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै, рдЬो "рдм्рд░рд╣्рдо рдкंрдЪрднूрддों рдХे рдлрди्рджे рдоें рдкреЬрдХрд░ рд░ो рд░рд╣े рд╣ैं"  рдЙрдирдХे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рджुःрдЦ рдХे рдХाрд░рдг (рдЕрд╡िрдж्рдпा) рдХो рдЦोрдЬ рдХрд░ рдЙрд╕े рджूрд░ рд╣рдЯाрдиे рдХे рд▓िрдпे рдЙрдирдХी рд╕рдЪ्рдЪी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиा। рдЬрдм рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рд╡िрд╕्рддृрдд рд╣्рд░рджрдп (рднрдХ्рддिрдпोрдЧ) , рдЬрдЧ्рд░рдд рд╡िрд╡ेрдХ (рдЬ्рдЮाрдирдпोрдЧ) рдФрд░ рд╡рд╢ीрднूрдд рдорди (рд░ाрдЬрдпोрдЧ) рдФрд░ рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рджрдХ्рд╖рддा (рдХрд░्рдордпोрдЧ) рдХे рд╕ाрде рд╕्рд╡рдпं рдХो рд╕ुрд╕рдЬ्рдЬिрдд рдХрд░рдХे, рд▓ोрдЧों рдХे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рддрдХ рдХो рди्рдпोрдЫाрд╡рд░ рдХрд░ рджेрдиे рдХी рдЬ्рд╡рд▓рди्рдд рдЗрдЪ्рдЫा рдХे рд╕ाрде   рдЬрдм рд╕ाрдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे рдХो рдЙрда рдЦреЬा рд╣ोрддा рд╣ै, рддो рдЙрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЧрдпी рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рд╕ाрдзाрд░рдг рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡िрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЧрдпी рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рд╕े рдеोреЬी рдЕрд▓рдЧ рд╣рдЯрдХрд░ рддो рд╣ोрддी рд╣ी рд╣ै! [ рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдЕрдкрдиी рдХрд╡िрддा, 'рдоृрдд्рдпुрд╕्рд╡рд░ूрдкा рдХाрд▓ीрдоाрддा ' рдоें рдХрд╣ा рд╣ै -  "рд╕ाрд╣рд╕ी, рдЬो рдЪाрд╣рддा рд╣ै рджुःрдЦ  -рдоिрд▓ рдЬाрдиा рдорд░рдг рд╕े ,рдиाрд╢ рдХी рдиाрдЪрддा рд╣ै, рдоाँ рдЙрд╕ीрдХे рдкाрд╕ рдЖрдпी !"  ] 
>>Transcend animality in man and to stride for full manhood. 
        рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХी рдЕрдкрдиे рд╡िрднिрди्рди рдХेрди्рдж्рд░ों (рейрезрел рд╕े рдЕрдзिрдХ) рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╕ुрдпोрдЧ्рдп, рд╕्рд╡рд╕्рде, рдмрд▓рд╡ाрди, рдЕрди्рддрд░्рд╡िрдЪाрд░рд╢ीрд▓ рдФрд░ рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рд╕рдо्рдкрди्рди рдордиुрд╖्рдпों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиे рдХे рдХाрд░्рдп рдоें рд▓рдЧा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рднाрд░рдд рдХे рд╡िрднिрди्рди рдЧाँрд╡ों рдФрд░ рд╢рд╣рд░ों рдоें рдРрд╕े рдпुрд╡ा рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд░ूрдк рд╕े рдФрд░ рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдоिрд▓-рдЬुрд▓ рдХрд░, рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдЬीрд╡рдирдк्рд░рдж рдФрд░ рд╢рдХ्рддिрджाрдпी рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░िрдХ рд░ूрдк рджेрддे рд╣ैं। 
        рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХी рджृрд╖्рдЯि рдоें,рдЪाрд░ों рдпोрдЧों рдХो рд╕рдорди्рд╡िрдд рдХрд░рдХे- рдоाрдирд╡ рдХो рдЙрд╕рдХी рдкрд╢ु-рдк्рд░рдХृрддि рдХा рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХрд░рдиे (transcend рдХрд░рдиे), рддрдеा рдкूрд░्рдг рдордиुрд╖्рдпрдд्рд╡ (рдкूрд░्рдг рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा) рдХी рдУрд░ рдк्рд░рдЧрддि рдХрд░рдиे рдХा рдпрд╣ी рдЙрдкाрдп рд╣ै। рдпрд╣ी рд╡рд╣ рдоाрд░्рдЧ рд╣ै рдЬिрд╕ рдкрд░ рдЪрд▓рддे рд╣ुрдП рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓  рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдЕрд░्рдеों рдоें рдзाрд░्рдоिрдХ, рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ, рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ी рдпा рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрди рдмрдиे рдмिрдиा, рдЙрди्рдирддрддрд░ рдордиुрд╖्рдпों рдХा рдЙрди्рдирддрддрд░ рд╕рдоाрдЬ рдмрдиाрдиे рдХा рджृреЭ рд╕ंрдХрд▓्рдк рд▓ेрдХрд░, рд╕рдЪ्рдЪा рдзрд░्рдо, рд╕рдЪ्рдЪी рд╕ंрд╕्рдХृрддि, рд╕рдЪ्рдЪा рд╕рдоाрдЬ-рдХрд▓्рдпाрдг рдФрд░ рд╕рдЪ्рдЪी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдк्рд░рдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХे рдХाрд░्рдп рдоें, рд╡िрдЧрдд 55 рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рд▓рдЧा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдФрд░ рдХाрд░्рдп рдпोрдЬрдиा рднी рдпрд╣ी рд╣ै।
=========================
 
16.

рд╕्рд╡рдпं рд╕े рдмाрдд рдХрд░рдиा

[Speaking to Ourselves ]
 
>> Real religion makes man a real Man.'   
        рд╕ाрдзाрд░рдг рдЕрд░्рдеों рдоें рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдПрдХ рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕ंрдЧрдарди рдирд╣ीं рд╣ै। рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ाрдоाрди्рдпрддौрд░ рдкрд░  рдпрд╣ рдПрдХ рд╕ाрдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ी  рд╕ंрдЧрдарди рднी рдирд╣ीं рд╣ै। рдФрд░ рд╕ाрдзाрд░рдг рдЕрд░्рде рдоें рдпрд╣ рдХोрдИ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрди рднी рдирд╣ीं рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рдПрдХ рдРрд╕ा рд╕ंрдЧрдарди рд╣ै рдЬो рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдпुрд╡ा рддрдХ рдЪाрд╣े рдЙрд╕рдХा рдЬрди्рдордЬाрдд рдзрд░्рдо рдХुрдЫ рднी рдХ्рдпों рди рд╣ो , рдпा рд╡ो рд╕्рд╡рдпं рдХो рдХिрд╕ी рднी рдзрд░्рдо рдХा рдЕрдиुрдпाрдпी рди рдоाрдирдиे рдХा рджाрд╡ा рдХрд░рддा рд╣ो, -рдЗрди рд╕рдм рдмाрддों рдХी рдкрд░рд╡ाрд╣ рдХिрдпे рдмिрдиा, рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдзрд░्рдо рдХो рдкрд╣ुँрдЪा рджेрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै ! рдХोрдИ рдпुрд╡ा рдпрд╣ рдХрд╣ рд╕рдХрддा рд╣ै рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рднी рд╕ाрдо्рдк्рд░рджाрдпिрдХ рдзрд░्рдо (sectarian religion) рд╕े рд╕рдо्рдмрди्рдз рдирд╣ीं рд░рдЦрддा ! рдХिрди्рддु рд╣рдоें рдЙрд╕рд╕े рдпрд╣ рдЕрд╡рд╢्рдп рдХрд╣рдиा рдЪाрд╣िрдпे - " рднाрдИ , рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рддो рдПрдХ рдЕрд▓рдЧ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдзрд░्рдо рдХी рд╣ै, рд╡рд╣ рдзрд░्рдо рдЬो рдордиुрд╖्рдп рдХो 'рд╕рдЪ्рдЪा рдордиुрд╖्рдп' рдмрдиा рджेрддा рд╣ै , рд╡рд╣ рдзрд░्рдо рдЬो рдЗंрд╕ाрди рдХो 'рд╕рдЪ्рдЪा рдЗंрд╕ाрди ' рдмрдиा  рджेрддा рд╣ै।  
>>Mahamandal  does not believe in charity from a high pedestal, but with ratiocination. 
       рдЧрд╣рд░े рдЕрд░्рдеों рдоें рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдПрдХ рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ी рд╕ंрдЧрдарди рднी рд╣ै। рд▓ेрдХिрди, рдпрд╣ рдКँрдЪा рдЖрд╕рди рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдХे рджाрди-рдкुрдг्рдп (charity) рдХрд░рдиे рдоें рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдирд╣ीं рд░рдЦрддा рдмрд▓्рдХि рдПрдХ рдкूрд░्рд╡рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдк्рд░ेрд░рдгा- рд╡ेрджाрди्рддी рд╡िрд╡ेрдХ (рд╡рд╕ुрдзैрд╡ рдХुрдЯुрдо्рдмрдХрдо, рдЬीрд╡ рд╣ी рд╢िрд╡ рд╣ै) рдХी рд╕рд╣ी рд╕рдордЭ рд╕े рдЕрдиुрдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ोрдХрд░ рдкूрд░ी рд╡िрдирдо्рд░рддा рдХे рд╕ाрде рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ा рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдХो рд╡िрд╕्рддृрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХрд░рддा рд╣ै। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдзрд░्рдо рдПрдХ рдРрд╕ी рд╡рд╕्рддु рд╣ै рдЬो - рдкрд╢ु рдХो рдордиुрд╖्рдп рдоें рдФрд░ рдордиुрд╖्рдп рдХो рджेрд╡рдд्рд╡ рдоें рдЙрди्рдирдд рдХрд░ рджेрддा рд╣ै ! рдФрд░ рдордиुрд╖्рдп рдХे рд╕рд░्рд╡ांрдЧीрдг рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд▓िрдпे рдРрд╕ा рд╣ोрдиा рдЕрдкрд░िрд╣ाрд░्рдп рд╣ै। рдПрд╡ं рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдордиुрд╖्рдп рдХे рддीрди рдк्рд░рдоुрдЦ рдЕंрдЧ рд╣ैं- рдЙрд╕рдХा рд╢рд░ीрд░, рдЙрд╕рдХा рдорди рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рд╣ृрджрдп (3H)।
       рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд▓िрдпे рд╡्рдпाрдпाрдо рдФрд░ рдкौрд╖्рдЯिрдХ рдЖрд╣ाрд░ рдЖрджि рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░ рд▓ेрдиा рдХिंрдЪिрдд рд╕рд░рд▓ рдХाрд░्рдп рд╣ै। рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХिрд╕ी рдордиुрд╖्рдп рдХे рд▓िрдпे рдЕрдкрдиे рдорди рдФрд░ рдмुрдж्рдзि рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░ рд▓ेрдиा рдеोреЬा рдХрдаिрди рддो рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ै рдХिрди्рддु рдЕрд╕рдо्рднрд╡ рднी рдирд╣ीं рд╣ै। рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдорди рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि рдХेрд╡рд▓ рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рд╕े рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рд╣ै рддो рдХ्рдпा рдЙрд╕े рдЗрддрдиे рд╕े рд╣ी рд╕рди्рддुрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдпे ? рдХ्рдпा рд╡рд╣ рдПрдХ 'рд╕рдЪ्рдЪा рдордиुрд╖्рдп' рд╣ोрдЧा, рдЬो рдХिрд╕ी рднी рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдпे рдПрдХ рдкрд░िрд╕ंрдкрдд्рддि рд╣ो ? рдирд╣ीं ! рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдХी рд╢рдХ्рддिрдпों рдХा рдпрдеोрдЪिрдд рдЙрдкрдпोрдЧ рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрдпेрдЧा। рдХ्рдпोंрдХि рдЬрдм рддрдХ рдХिрд╕ी рдордиुрд╖्рдп рдХे рдкाрд╕ рд╕рдЪ्рдЪी рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХे рд╕ुрдЦ-рджुःрдЦ рдХो рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ृрджрдп рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा, рддो рдЙрд╕рдХी рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдФрд░ рдоाрдирд╕िрдХ рдЙрд░्рдЬाрдпें рд╡ैрд╕ा рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдкрд░िрдгाрдо рдФрд░ рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рд▓ाрдн рдирд╣ीं рджे рд╕рдХेंрдЧी рдЬैрд╕ा рд╡े рджे рд╕рдХрддी рдеीं।  
 рдХिрди्рддु рдорди рдПрдХ рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рднौрддिрдХ рдкрджाрд░्рде (fine Matter) рд╣ै рдФрд░ рд╢рд░ीрд░ рдПрдХ рд╕्рдеूрд▓ рднौрддिрдХ рдкрджाрд░्рде (gross-Matter) рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╢рд░ीрд░ рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиा рдЖрд╕ाрди рд╣ै, рдХिрди्рддु рдорди рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиा рдеोреЬा рдХрдаिрди рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдлिрд░ рднी рдпे рджोрдиों рдЪूँрдХि рднौрддिрдХ рдкрджाрд░्рде рд╣ैं, рдЗрд╕рд▓िрдпे рдЗрди्рд╣ें рд╕ाрд╡рдзाрдиी, рдЬाрдирдХाрд░ी рдФрд░ рдк्рд░рдпाрд╕ рд╕े рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдФрд░ рдпрдеोрдЪिрдд рдЬ्рдЮाрди рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рд╣рдо рдЙрдирдХो рд╕рдо्рднाрд▓ рднी рд╕рдХрддे рд╣ैं। 
>> We cannot reach the heart easily by any means. 
       рдХिрди्рддु 'рд╣ृрджрдп' рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╡рд╕्рддु рд╣ै рдФрд░ рдХिрд╕ी рднी рдЕрд░्рде рдоें рднौрддिрдХ рдкрджाрд░्рде рдирд╣ीं рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╣рдорд▓ोрдЧ рдХिрд╕ी рднी (рдж्рд░ुрдд) рд╕ाрдзрди рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдХे рд╣्рд░рджрдп рддрдХ рдирд╣ीं рдкрд╣ुँрдЪ рд╕рдХрддे। рд╣рдо рдЬाрдирддे рд╣ैं рдХि рдорди рдПрдХ рд╕ाрдзрди (instrument) рд╣ै, рдЬिрд╕рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣рдо рд╕्рд╡рдпं рдорди рдХो рд╣ी рджेрдЦрдиे (рдпा рдкрдХреЬрдиे) рдХे рд▓िрдпे рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдХिрди्рддु рд╣्рд░рджрдп рдХो рджेрдЦрдиे рдпा рдЫूрдиे рдХे рд▓िрдпे рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХोрдИ рджूрд╕рд░ा рд╕ाрдзрди (рдпंрдд्рд░) рд╣рдоाрд░े рдкाрд╕ рдирд╣ीं рд╣ै। рдПрдХ рд╣ृрджрдп рджूрд╕рд░े рд╣ृрджрдп рдХो - рдХेрд╡рд▓ рджूрд░ рд╕े рд╣ी, рдк्рд░рдд्рдпुрдд्рддрд░ рднेрдЬ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдХुрдЫ- рдХुрдЫ рдЕрдиुрдХрдо्рдкрди рдпा рдЕрдиुрдиाрдж (resonance) рдЬैрд╕ी рд╡рд╕्рддु рд╣ै। рдЬैрд╕े рд░ेрдбिрдпो рддрд░ंрдЧों рдХो рдПрдХ рд╕्рдеाрди рд╕े рднेрдЬा рдЬाрддा рд╣ै, рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдЫोрд░ рдкрд░ рдПрдХ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рд░िрд╕ीрд╡рд░ рд╣ोрддा рд╣ै рдЬो  рддрд░ंрдЧों рдХो рдбिрдЯेрдХ्рдЯ рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै рдпा рдкрдХреЬ рд▓ेрддा рд╣ै, рдФрд░ рд╣рдорд▓ोрдЧ рдШрд░ рдмैрдаे рд░ेрдбिрдУ рдк्рд░рд╕ाрд░рдг рдХेрди्рдж्рд░ рд╕े рдк्рд░рд╕ाрд░िрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рднाрд╖рдг рдпा рд╡िрд╡िрдз рд╕ंрдЧीрдд рдХो рд╕ुрди рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд╣рдоाрд░ा рд╣ृрджрдп рднी рдаीрдХ рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдХाрд░्рдп рдХрд░рддा рд╣ै। 
>>Attune your heart to the heart beats of others.(рдбрдХैрдд рдЕрдордЬрдж рдФрд░ рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдкрдж्рдзрддि)
      рд╣рдорд▓ोрдЧ рдлिрдЬिрдХ्рд╕ рдоें ' рдк्рд░рддिрдз्рд╡рдиि рдХी рдШрдЯрдиा' (Phenomenon of Resonance) рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдкреЭрддे рд╣ैं। рдХिрд╕ी рддाрд░ рд╡ाрд▓े рд╡ाрдж्рдп рдпंрдд्рд░ рдЬैрд╕े рдЧिрдЯाрд░ рдХे рдПрдХ рддाрд░ рдХो рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЖрд╡ृрдд्рддि (Frequency) рдкрд░ рдЯ्рдпूрди рдХрд░ рджें -рдЬैрд╕े 240। рдФрд░ рдЧिрдЯाрд░ рдХे рдПрдХ рдЕрди्рдп рддाрд░ рдХो рднी рдЙрд╕ी рд╕рдоाрди рдЖрд╡ृрдд्рддि 240 рдкрд░ рд╕ेрдЯ рдХрд░ рджो । рдФрд░ рдмрд╕ рдПрдХ рддाрд░ рдХो рдЫेреЬ рджो, pluck рдХрд░ рджो । рдпрджि рддुрдо рдЗрд╕ рдк्рд░рдпोрдЧ рдХो рдХрд░рддे рд╣ो, рддो рддुрдо рджेрдЦेंрдЧे рдХि рджूрд╕рд░ा рддाрд░ рднी рд╕्рд╡рддः рдХंрдкрди рдХрд░рдиा рд╢ुрд░ू рджेрддा рд╣ै, рдФрд░ рд╡рд╣ी рд╕्рд╡рд░ (рдз्рд╡рдиि) рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै, рдЬो рд╕्рд╡рд░ рдкрд╣рд▓े рд╡ाрд▓े рддाрд░ рд╕े рдмрд╣ाрд░ рдиिрдХрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै। рдаीрдХ рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░-рддुрдо рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп  рдХो рджूрд╕рд░ों рдХे рд╣ृрджрдп рдХी рдзреЬрдХрди рдпा рдлीрд▓ींрдЧ्рд╕ (рд╕ुрдЦ-рджुःрдЦ рдХे рдХрдо्рдкрди)  рдХे рд╕ाрде рдЕрдЯ्рдпूрди рдХрд░рдХे, рдЙрд╕ рд╣ृрджрдп рдХे рд╕ुрд░ рдХे рд╕ाрде рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдХे рд╕ुрд░ рдХो рдоिрд▓ा рд╕рдХрддे рд╣ो ! рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░ाрдгी рдХे рд╣ृрджрдп рдкрд░ рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХी рдпрд╣ी рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдкрдж्рдзрддि рд╣ै। [That is the only method to work upon one's heart.] рдФрд░ рдпрд╣ рдХाрд░्рдп рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╕рд╣ी рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХे рд╕ाрде рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рдХрд░рддे рд╕рдордп рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рдХрд░्рдоिрдпों рдХो рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХрд░рдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ी рд╕рдоाрдЬ рдоें рджूрд╕рд░ों рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рдФрд░ рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдФрд░ рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдЧीрддा рдоें рдХрд╣рддे рд╣ैं,рд╕рдЪ्рдЪा рдпोрдЧी рд╡рд╣ी рд╣ै (рдоाँ рд╕ाрд░рджा) рдЬो рджूрд╕рд░ों рдХे рджुःрдЦ-рд╕ंрддाрдк рдХो рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдоें рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै, рдФрд░ рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рд╢ोрдХाрдХुрд▓ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХे рдЖрдирди्рдж рдХो рднी рдаीрдХ рдЙрд╕ी рдХे рд╕рдоाрди рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рдХे, рдЙрд╕рдХे рдЖрдирди्рдж рдоें рд╕рд╣рднाрдЧी рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рднी рдПрдХ рдорд╣ाрди рдФрд░ рдмреЬे рдпोрдЧी рдеे, рдХिрди्рддु рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рднी рдХрдо рд╕े рдХрдо рдЫोрдЯा рдпोрдЧी рддो рдЕрд╡рд╢्рдп рдмрдирдиा рдЪाрд╣िрдпे। 
         рд╣рдоें рднी рджूрд╕рд░े рдХे рджुःрдЦ-рдХрд╖्рдЯ рдХो рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдоें рдеोреЬा рдмрд╣ुрдд рдЕрд╡рд╢्рдп рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे, рдФрд░ рдЙрд╕ рдкрд░िрд╕्рдеिрддि  рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдоें рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдРрд╕ा рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рднी , рдХ्рдпा рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рдХेрд╡рд▓ рд╣ाрде рдкрд░ рд╣ाрде рд░рдЦे рдмैрдаे рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдпे ? рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдЙрд╕рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рдФрд░ рд╕ेрд╡ा рдХे рд▓िрдпे рдЕрдкрдиे рд╣ाрдеों рдХो рдЖрдЧे рдмреЭा рджेрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рддुрдо рдЙрдирдХे рджुःрдЦ рдХो рдХрдо (mitigate) рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░ो, рдФрд░ рд╡ैрд╕ा рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рддुрдо्рд╣ें рдЬो рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдЧा рд╡рд╣ рд╕्рдеाрдИ рдмрди рдЬाрдпेрдЧा, рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╣ृрджрдп рдоें рдмрд╕ рдЬाрдпेрдЧा, рдФрд░ рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╕ाрде рд╕рджैрд╡ рдмрдиा рд░рд╣ेрдЧा। (рдЕрдж्рд╡ैрдд рд╡ेрджाрди्рдд -рдХोрдИ рдкрд░ाрдпा рдирд╣ीं рд╕рднी рдЕрдкрдиे рд╣ैं -рдпा рдИрд╢्рд╡рд░рдд्рд╡ рдХा рдмोрдз рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╕ाрде рд╕рджैрд╡ рдмрдиा рд░рд╣ेрдЧा।) рддो рдпрд╣ рд╣ै рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдоें рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡ा рдХा рд╕्рдеाрди, рддрдеा рдЖрдд्рдорд╡िрдХाрд╕  рдХे рднिрди्рди-рднिрди्рди рдоाрд░्рдЧों  рдПрд╡ं рдХाрд░्рдпрдк्рд░рдгाрд▓िрдпों рдоें рд╕рдорди्рд╡рдп рд▓ाрдиे рдХी рдпुрдХ्рддि рднी рдпрд╣ी рд╣ै।
>>Four Traditional Great Paths for selfdevelopment. (рдЧुрд░ु-рд╢िрд╖्рдп рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдоें рд╣ी рдЪाрд░ों рдпोрдЧ рд╕ीрдЦрдиे рд╣ोंрдЧे) 
 рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдЬैрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं рдзрд░्рдо рд╡рд╣ рд╡рд╕्рддु рд╣ै рдЬो рдкрд╢ु рдХो рдордиुрд╖्рдп рдмрдиा рджेрддा рд╣ै, рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं , рддुрдо рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░, рдорди рдФрд░ рд╣ृрджрдп рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд░рд╣ो, рдФрд░ рдпрджि рддुрдо  рдЗрди्рд╣ें рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░ рд╕рдХे, рддो рддुрдо рдПрдХ рдкूрд░्рдг рдордиुрд╖्рдп рдмрди рдЬाрдУрдЧे। рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं, " рдЬिрд╕ рд╡्рдпрдХ्рддि рдиे рдЕрдкрдиी рдЕрди्рддःрдк्рд░рдХृрддि рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдмाрд╣्рдп- рдк्рд░рдХृрддि рдкрд░ рднी рд╡िрдЬрдп рдХрд░ рд▓िрдпा рд╣ै - рд╡рд╣ी рд╕рдЪ्рдЪा рдзाрд░्рдоिрдХ рдордиुрд╖्рдп рд╣ै। " рдХिрди्рддु рджोрдиों -рдЕрди्рддः рдк्рд░рдХृрддि рдФрд░ рдмाрд╣्рдп рдк्рд░рдХृрддि рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдкाрдпा рдХैрд╕े рдЬाрддा рд╣ै ? рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдЗрд╕рдХी рдпुрдХ्рддि рдмрддрд▓ाрддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं, " рдЗрд╕ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХे рд▓िрдпे рддुрдо рдПрдХ, рдПрдХ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдпा рд╕рднी рдЙрдкाрдпों рдХा рд╕рд╣ाрд░ा рд▓े рд╕рдХрддे рд╣ो, рдФрд░ рдлिрд░ рд╡े рдЖрдд्рдо рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд▓िрдпे рдЪाрд░ рдорд╣ाрди  рдкाрд░рдо्рдкрд░िрдХ рдоाрд░्рдЧों  рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрди рдкाрд░рдо्рдкрд░िрдХ рдоाрд░्рдЧों (рдЖрдд्рдорд╡िрдХाрд╕ рдХे рд▓िрдП 'рдЧुрд░ु-рд╢िрд╖्рдп рд╡ेрджाрди्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ -рдкрд░рдо्рдкрд░ा' рд╕рдо्рдмрди्рдзी рдЪाрд░ рдорд╣ाрди рдоाрд░्рдЧों- Four Traditional Great Paths for self-development.) рдХा рдПрдХ рд╕ाрдорди्рдп рдиाрдо рд╣ै - рдФрд░ рд╡рд╣ рд╣ै рдпोрдЧ। рд╡े рдЪाрд░ рдоाрд░्рдЧ рд╣ैं, 'рдЬ्рдЮाрдирдпोрдЧ' -рдЕрд░्рдеाрдд рдЬ्рдЮाрди рдХा рдоाрд░्рдЧ; 'рд░ाрдЬрдпोрдЧ' - рдорди рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХрд░рдиे рдХा рдоाрд░्рдЧ, рдлिрд░ 'рднрдХ्рддिрдпोрдЧ'- рдЙрдкाрд╕рдиा рдХा рдоाрд░्рдЧ, рдФрд░ 'рдХрд░्рдордпोрдЧ'-рдиिрд╖्рдХाрдо рдХрд░्рдо рдХा рдоाрд░्рдЧ। рдпे рд╣ी рд╡े рдЪाрд░ рдкाрд░рдо्рдкрд░िрдХ рдоाрд░्рдЧ (These are four traditional paths) рд╣ैं рдЬिрд╕рдХा рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдХрд░рдиे рд╕े рд╣рдо рдЕрдкрдиा рд╡िрдХाрд╕ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдФрд░ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдордиुрд╖्рдп рдмрди рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд╡ैрд╕ा рдордиुрд╖्рдп рдЬिрд╕рдиे рдЕрдкрдиे (рднौрддिрдХ) рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рдХो рддो  рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдпा рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд╣ृрджрдп рдХो рднी рд╡िрд╕्рддृрдд рдХрд░рдХे рдЕрдкрдиी рджुрд░्рдмрд▓рддाрдУं рдкрд░ рднी рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓िрдпा рд╣ै, рдЬो рдЕрдкрдиी рдкाрд╢рд╡िрдХ-рджुрд░्рдмрд▓рддाрдУं рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдХे рджिрд╡्рдп рдк्рд░рдХाрд╢ рдпुрдХ्рдд (рдк्рд░рднा-рд╡рд▓рдп рд╕े рдпुрдХ्рдд) рдордиुрд╖्рдп рдмрди рдЧрдпा рд╣ो।
      рдЬ्рдЮाрди рдХे рдоाрд░्рдЧ рдХा рдкрдеिрдХ рдпा рдЬ्рдЮाрдирдпोрдЧी рднрд▓े рдФрд░ рдмुрд░े, рд╢ाрд╢्рд╡рдд рдФрд░ рдирд╢्рд╡рд░ рдХे рдмीрдЪ рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддा рд╣ै, рдФрд░ рдиिрд░рди्рддрд░ рдкрд░िрд╡рд░्рддрдирд╢ीрд▓, рдХ्рд╖рдгрд╕्рдеाрдпी, рдЕрдиिрдд्рдп рд╡рд╕्рддुрдУं рдоें рдЖрд╕рдХ्рддि рдХो рдд्рдпाрдЧ рдХрд░рддा  рдЬाрддा рд╣ै, рдПрд╡ं рдЪिрд░рд╕्рдеाрдпी, рд╢ाрд╕्рд╡рдд, рдиिрдд्рдп рдпा рд╕рдд्рдп рд╡рд╕्рддु рдХे рд╕ाрде рд▓рдЧाрддाрд░ рдЬुреЬा рд░рд╣рддा рд╣ै, рдФрд░ рдзीрд░े рдзीрд░े рдпрдеाрд░्рде рд╕рдд्рдп (ultimate truth, рдЗрди्рдж्рд░िрдпाрддीрдд рд╕рдд्рдп) рдХी рдЕрдиुрднूрддि рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै। рд░ाрдЬрдпोрдЧी рдХрд╣рддा рд╣ै, рдЗрд╕ी рдЬीрд╡рди рдоें рдкрд░िрдкूрд░्рдгрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे, рдкूрд░्рдгрддः рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрдиे рдХे рд▓िрдпे, рдпा рдЕрдкрдиी рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рд╕рдорд╕्рдд рд╕рдо्рднाрд╡рдиाрдУं рдХो рд╕ाрдХाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे,рд╣рдоें рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдХाрдо рдХрд░рдиा рд╣ै- рдФрд░ рд╡рд╣ рд╣ै, рдЕрдкрдиे рдорди рдХो рдкूрд░्рдгрддрдпा рдЕрдкрдиे рд╡рд╢ рдоें рдХрд░ рд▓ेрдиा। рддुрдо рдЗрд╕े рдЕрд╖्рдЯांрдЧ рдпोрдЧ рд╕्рдЯेрдк्рд╕  рдпрдо (рд╢рдо), рдиिрдпрдо (рджрдо), рдЖрд╕рди, рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо, рдк्рд░рдд्рдпाрд╣ाрд░, рдзाрд░рдгा, рдз्рдпाрди рдПрд╡ं рд╕рдоाрдзि  рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ो । рдЕрддрдПрд╡ рд╣рдорд▓ोрдЧों рдЗрд╕ рд╕ाрдзрди-рдоाрд░्рдЧ рд╕े рдеोреЬा рдкрд░िрдЪिрдд (рдХрдо рд╕े рдХрдо 5 рдЕंрдЧ рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд) рддो рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे। 
          рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЗрди рдЪाрд░ो рдпोрдЧ-рдоाрд░्рдЧों рдХे рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдЕंрд╢ों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। 
рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдХрд╣рддे рдеे рдХि рд╕рдоाрдЬ рдХा рд▓рдЧрднрдЧ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдордиुрд╖्рдп, рдЕрдкрдиे рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд▓िрдП рдЗрдирдоें рд╕े рдХрдо рд╕े рдХрдо рдПрдХ рдоाрд░्рдЧ рдХा рдЪрдпрди рддो рдЕрд╡рд╢्рдп рдХрд░рддा рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдХрд╣рддे рдеे, рдоेрд░े рд▓िрдП  рдЖрджрд░्рд╢ рдордиुрд╖्рдп рд╡рд╣ी рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдоें рд╕рднी рд╕рдЪ्рдЪे рдЧुрдг рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рдФрд░ рдкूрд░्рдг рдоाрдд्рд░ा рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ों। рдоेрд░ी рджृрд╖्рдЯि рдоें рдЖрджрд░्рд╢ рдордиुрд╖्рдп рддो рд╡рд╣ी рд╣ै, рдЬो рдЕрдкрдиी рд╕ाрдзрдиा рдоें рдЗрди рдЪाрд░ो рдпोрдЧ-рдоाрд░्рдЧों рдХा рд╕рдо्рдоिрд╢्рд░рдг рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ो, рдЕрдкрдиे рджैрдирди्рджिрди рдЬीрд╡рди рдоें рдЙрд╕рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рдХे рд╕्рд╡рдпं рдХो рдкूрд░्рдгрддः рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░ рд╕рдХे। рд╡рд╣ी рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдПрдХ рдкूрд░्рдг рд╡िрдХрд╕िрдд рдордиुрд╖्рдп рд╣ै, рдФрд░ рд╣рдорд▓ोрдЧ рднी рдРрд╕ा рд╣ी рдкूрд░्рдг рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। 
          'рднрдХ्рддिрдпोрдЧी', рдЬो рдЙрдкाрд╕рдиा рдХे рдоाрд░्рдЧ рдХो рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рддा рд╣ै, рдХा рдХрд╣рдиा рд╣ै, " рдоैंрдиे рдвूंреЭ рдиिрдХाрд▓ा рд╣ै рдХि рдк्рд░ेрдо рдоेрд░े рднीрддрд░ рд╣ै, рдФрд░ рдРрд╕ा рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддा рдХि, рдпрд╣ рдХोрдИ рдРрд╕ी рд╡рд╕्рддु рд╣ै рдЬो рд╡िрд╕्рддाрд░рд╢ीрд▓ рд╣ै। рдоाрдиो рдпрд╣ рдиिрдд्рдп рд╡िрд╕्рддाрд░-рд╢ीрд▓ рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдб рд╣ो। рдпрд╣ рдк्рд░рддिрдкрд▓ рд╡िрд╕्рддाрд░िрдд рд╣ोрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрджि рдпрд╣ рдПрдХाрдХी рд╣ो рдЬाрдп, рддो рдкрд░िрддृрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдпрд╣ рдЙрдореЬрддा рд╣ुрдЖ рдк्рд░ेрдо рджूрд╕рд░ों рдХा рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै, рдЙрдд्рддрд░ोрдд्рддрд░ рдмреЭрддा рд╣ी рдЬाрддा рд╣ै, рдФрд░ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╡िрд╢्рд╡ рдХो рдЖрдд्рдорд╕ाрдд рдХрд░  рд▓ेрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рд╡рд╣ 'рдк्рд░ेрдо' рдЬिрд╕рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдоैं рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдоें рдХрд░рддा рд╣ूँ, рдоुрдЭे рдмрддрд▓ाрддा рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдб рдоें рдФрд░ рдЗрд╕ рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдб рд╕े рдкрд░े рдХोрдИ рд╡рд╕्рддु рдРрд╕ी рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рд╕्рд╡рднाрд╡ рд╣ी рд╡िрд╢ुрдж्рдз рдк्рд░ेрдо рд╣ै; рдЬो рдк्рд░ेрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ै। рдФрд░ рдоेрд░ी рддीрд╡्рд░ рдЗрдЪ्рдЫा (hankering) рд╣ै рдХि рдоेрд░ा рдпрд╣ рдмूрди्рдж рднрд░ рдк्рд░ेрдо, рдЙрд╕ рдк्рд░ेрдо рдХे рд╕ाрдЧрд░ рд╕े рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд╣ो рдЬाрдпे।" рдФрд░ рд╡рд╣ рдЙрд╕ी рдкрде рдоें рдЖрдЧे рдмреЭрдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдЕрд╢्рд░ु рдмрд╣рддा рд╣ै, рд╡рд╣ рдоिрд▓рдиे рдХी рддреЬрдк рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдоंрджिрд░ рдЬाрддा рд╣ै, рдЬрдм рдоूрд░्рддिрдпों рдХो рдЪंрджрди рд▓рдЧाрддा рд╣ै,рддो рдЙрд╕े рдЙрд╕ी рдк्рд░ेрдо рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै। рдХреЬे рдкрдд्рдерд░ рдпा рд╕рдЦ्рдд рд▓рдХреЬी рд╕े рдмрдиी рдоूрд░्рддिрдпों рдоें рднी рд╡рд╣ рдк्рд░ेрдо рдХा рд╣ी рджрд░्рд╢рди рдХрд░рддा  рд╣ै। рд╡рд╣ рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рддा рд╣ै рдХि  рдоूрд░्рддिрдпों рдХी рдЙрд╕ рдХрдаोрд░ рд╕्рддрдм्рдзрддा рдХे рдкीрдЫे, рдХोрдИ рд╕рдмрд╕े рдХोрдорд▓, рдк्рд░ेрдо-рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╡рд╕्рддु рдЫुрдкी рд╣ुрдИ рд╣ै ! рд╡рд╣ рдРрд╕ा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рддा рд╣ै, рдФрд░ рдЙрд╕ी рдХो рдкाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै। 
        рд╡ाрд╣, рдпे рддो рдмреЬी рдЕрдЪ्рдЫी рдмाрдд рд╣ै। рд╣рд░ рдордиुрд╖्рдп рдпрд╣ी рддो рд╣ै। рдХिрди्рддु рд╡ैрд╕ा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рджूрд╕рд░ों рдХे рдк्рд░рддि рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рдХेрд╡рд▓ рдЗрд╕ी рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рд╣рдо рдЕрдкрдиे рд╣्рд░рджрдп рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди, рд╣рдо рджेрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рднрд▓े рд╣ी рд╣рдо рдкूрд░े рддौрд░ рд╕े рдЬ्рдЮाрди рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ  рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рднрд▓े рд╣ी рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдорди рдкрд░ рд╣рдоाрд░े рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ  рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдФрд░ рд╕ाрде рд╣ी рджूрд╕рд░ों рдХे рдк्рд░рддि  рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рднी рдХрд░рддे рд╣ैं;  рдкрд░ рдЗрддрдиा рд╕рдм рд░рд╣рдиे рд╕े рднी рд╣ोрддा рдХ्рдпा рд╣ै ? рдХुрдЫ рднी рдирд╣ीं ! 
>>Apply  practical Vedanta in your own life!
    рдоुрдЭे рдкрддा рд╣ै рдХि  рдХि рдзрд░्рдо рдХ्рдпा рд╣ै, рдоैं рдЬाрдирддा рд╣ूँ рдХि рджूрд╕рд░ों рдХे рд╕ुрдЦ-рджुःрдЦ рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдоें рдХैрд╕े рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै,  рдоैं рдЕрдкрдиे рдорди рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рдиा рдЬाрдирддा рд╣ूँ ; рдкрд░ рджूрд╕рд░ों рдХे рд▓िрдП рдоैं рдХрд░рддा рдХ्рдпा рд╣ूँ -рдХुрдЫ рдирд╣ीं।  рддो рдоेрд░े рдЬ्рдЮाрдиी-рдз्рдпाрдиी рд╣ोрдиे рд╕े рд╕рдоाрдЬ рдХो рдХ्рдпा рд▓ाрдн рд╣ुрдЖ  ? рдоुрдЭे рддो рд╕्рд╡рдпं рдЖрдЧे рдмреЭрдХрд░ рджूрд╕рд░ों рдХे рджुःрдЦ-рдХрд╖्рдЯ рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдХे рдХाрд░्рдп рдоें рдЬुрдЯ рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдоुрдЭे рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рд╕рд╣рдиुрднूрддि рд╕े рдЕрдиुрдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ोрдХрд░, рдХिрд╕ी рднी рдХाрд░्рдп рдоें рд╕рдлрд▓рддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे,рдЕрдкрдиे рдЙрд╕ рдЬ्рдЮाрди рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХी  рдоाрдирд╕िрдХ рдХ्рд╖рдорддा рдХे рд╕ाрде, рд╡िрд╡ेрдХ-рд╢рдХ्рддि рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП, рджूрд╕рд░ों рдХे рджुःрдЦ-рдХрд╖्рдЯ рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдХ्рдпा рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा; рдпрд╣ рдЬाрдирдиे рдХे рдмाрдж рдЕрд╡рд╢्рдп рдЖрдЧे рдмреЭ рдХрд░ рдХाрд░्рдп рдоें рдЬुрдЯ рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдпрджि рддुрдо  рдРрд╕ी рдЕрднिрдк्рд░ेрд░рдгा рд▓ेрдХрд░ рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рдХे рдХाрд░्рдп рдоें рдЕрдкрдиा рдпोрдЧрджाрди рдХрд░ोрдЧे рддो рддुрдо्рд╣ें рдЙрд╕ рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा  рд╕े рдорд╣ाрди рдЖрдирди्рдж рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ोрдЧी। рдпрд╣ी рдХрд░्рдо рддुрдо्рд╣ें рдЙрд╕ рд╕рдд्рдп рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪा рджेрдЧा, рдЬрд╣ाँ рддुрдо  рд╢ाрд╢्рд╡рдд-рдирд╢्рд╡рд░ рдХा рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдкрд╣ुँрдЪ рд╕рдХрддे рд╣ो, рдорди рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХрд░рдиे рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े, рдпा рднрдЧрд╡ाрди рдХो рдк्рд░ेрдо рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдкрд╣ुँрдЪ рд╕рдХрддे рд╣ो। рдЕрддрдПрд╡, рдпрджि рддुрдо рд╕्рд╡рдпं рдХो рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдордиुрд╖्рдп рддрдХ рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдоें рдХिрд╕ी рднी рддрд░рд╣ рд╕े рдЗрди рдЪाрд░ों рдоाрд░्рдЧों рдХा рд╕рдорди्рд╡рдп рдХрд░ рд╕рдХो рддो рддुрдо рдЖрджрд░्рд╢ рдордиुрд╖्рдп рдмрди рдЬाрдУрдЧे।
           рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рджрдд्рдд 'рдордиुрд╖्рдп' рдХा рдпрд╣ी рдЖрджрд░्рд╢  рджेрд╢ рдХे рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд╕рдордХ्рд╖  рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддा рд╣ै, рдПрд╡ं рдЗрди рдЪाрд░ो рдпोрдЧ рдоाрд░्рдЧों рдоें рд╕рдорди्рд╡рдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХी рдПрдХ рдк्рд░рдгाрд▓ी - рднी рдк्рд░рд╕्рддाрд╡िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдпрд╣ рдХрд╣рддा рд╣ै рдХि рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рдХिрд╕ी рдк्рд░ाрдЪीрди  рд╡ेрджाрди्рддी рдХी рддрд░рд╣ рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं,  рдпрд╣ рдЕрдд्рдпрди्рдд рдХрдаिрди рднी рд╣ै। рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рддोрддाрдкुрд░ी, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рджेрд╡ рдХो рд╡ेрджाрди्рдд-рдордд рдоें рджीрдХ्рд╖िрдд рдХिрдпा рдеा, рдХ्рдпा рд╡े рд╕्рд╡рдпं  рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд╕्рддु рдоें рдпрд╣ рд╕рдоाрдирддा (рдЕрднेрдж) рдХो рд╕рд░्рд╡рджा рджेрдЦрдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╣ो рд╕рдХे рдеे ? рдЬрдм рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдиे рдЙрдирдХे рдзूрдиी рдХी рдЖрдЧ рдХो рдХेрд╡рд▓ рдЫू рд▓िрдпा рдеा, рддрдм рдХ्рдпा рд╡े рдХ्рд░ोрдз рд╕े рдирд╣ीं рднрд░ рдЧрдпे рдеे ? рдФрд░ рдпрд╣ рджेрдЦ рдХрд░ рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рджेрд╡ рдЬрдм рд╣ँрд╕рдиा рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджिрдпे, рдФрд░ рд▓ोрдЯ-рдкोрдЯ рд╣ोрдиे рд▓рдЧे; рддो рддोрддाрдкुрд░ी рдЬी рдЧुрд╕्рд╕ा рд╣ो рдЧрдП, рдФрд░ рдЙрдирд╕े рдкूрдЫा, ' рдпрд╣ рдХ्рдпा рд╣ै, рдЗрддрдиा рд╣ँрд╕ рдХ्рдпों рд░рд╣े рд╣ो ?' рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рджेрд╡ рдиे рдХрд╣ा,' рдоुрдЭे рддो рдЖрдкрдХे рдЕрдж्рд╡ैрдд-рд╡ेрджाрди्рдд рдХे рдЕрднेрдж-рдЬ्рдЮाрди рдХो рджेрдЦрдХрд░ рд╣ँрд╕ी рдЖ рдЧрдпी !  рдпрд╣ рдордиुрд╖्рдп рдЬिрд╕рдиे рдПрдХ рдиिрдо्рди -рдЬाрддि рдоें рдЬрди्рдо рд▓िрдпा рд╣ै, рдЖрдпा рдФрд░ рдЖрдкрдХी рдкрд╡िрдд्рд░ рдЕрдЧ्рдиि рдХो рдЫू рджिрдпा, рдФрд░ рдЗрддрдиे рд╕े рдЖрдк рдЙрдд्рддेрдЬिрдд рд╣ोрдХрд░ рдЖрдЧрдмрдмूрд▓ा рд╣ो рдЧрдП !' рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╣рдорд▓ोрдЧ рднी рд╡ैрд╕े рд╡ेрджाрди्рддी рддो рдирд╣ीं рдмрдирдиे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं। рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЙрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ рдирд╣ीं рдХрд░рдиे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं;  рдмрд▓्рдХि рд╣рдо рдЕрдкрдиी рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ рдХी рд╢рдХ्рддि рдХो рдПрдХ рд╕рд░рд▓ рд╡िрдзि - рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЕрдз्рдпрди рдХрд░рдХे рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। 'рдЕрд╡िрдиाрд╢ी рдФрд░ рдирд╢्рд╡рд░' рдХे рдмीрдЪ, рдЕрдЪ्рдЫे рдФрд░ рдмुрд░े рдХे рдмीрдЪ, рд╕рд╣ी рдФрд░ рдЧрд▓рдд рдХे рдмीрдЪ рдЕрди्рддрд░ рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдмреЭाрдиे рдХे рд▓िрдпे рдЗрди्рд╣ीं рдмाрддों рдкрд░ рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рдиा рд╣ी рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдпे 'рдЬ्рдЮाрдирдпोрдЧ' рдХा рдоाрд░्рдЧ рд╣ै। 
>>No longer ignorantly call a man -man , but try to recognize him as God. рдм्рд░рд╣्рдо рд╣ी рдкंрдЪрднूрддों рдХे рдлंрджे рдоें рдлंрд╕рдХрд░ рд░ो рд░рд╣े рд╣ैं !
      рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рдк्рд░рддिрджिрди рдордиःрд╕ंрдпोрдЧ рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕  рдХрд░рдХे рд╣рдорд▓ोрдЧ рдпрд╣ рд╕ीрдЦ рд▓ेंрдЧे рдХि рдорди рдХो рдЕрдкрдиे рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдоें рдХैрд╕े рд░рдЦा рдЬाрддा рд╣ै। рдПрд╡ं рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рдк्рд░рддि рднрдХ्рддि рдФрд░ рдк्рд░ेрдо рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдХा  рдк्рд░рдпाрд╕ рд╣рдорд▓ोрдЧ рдХेрд╡рд▓ рдоंрджिрд░ों, рдорд╕्рдЬिрджों рдпा рдЧिрд░рдЬाрдШрд░ों рдоें рдЬाрдХрд░ рдирд╣ीं рдХрд░ेंрдЧे। рдмрд▓्рдХि рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЦेрд▓ рдХे рдоैрджाрди рдоें, рд╕реЬрдХ рдкрд░ рдЧрд▓ी рдоुрд╣рд▓्рд▓े рдоें, рдЧрд░ीрдмों рдХी рдЭोрдкреЬिрдпों рдоें рдЬाрдпेंрдЧे, рдФрд░ рдЙрди рд╕рдмों рдоें рдЕрдкрдиे рдк्рд░िрдпрддрдо рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдХो рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ेंрдЧे। рдЕрдм рд╣рдорд▓ोрдЧ  рдЬрдирд╕ाрдзाрд░рдг рдХो рдЕрдкрдиी рдЕрдЬ्рдЮाрдирддा рдоें   'рдордиुрд╖्рдп' рдирд╣ीं рдХрд╣ेंрдЧे, рдмрд▓्рдХि рдЖрдЧे рд╕े рдЙрдирдХो (рд╣рд░िрдпा рдХो) рдИрд╢्рд╡рд░ (рд╢्рд░ी рд╣рд░ि рдЬी) рдХे рд░ूрдк рдоें рдкрд╣рдЪाрдирдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░ेंрдЧे। [рдЖрд╢िрдХ рд╣ै рддो рдоाрд╢ूрдХ рдХो рд╣рд░ рд░ूрдк рдоें рдкрд╣рдЪाрди]   
       рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдиे рд╣рдоें рд╣рд░ рдордиुрд╖्рдп рдоें рднрдЧрд╡ाрди рдХो (рдЕрдкрдиे рдЗрд╖्рдЯрджेрд╡ рдХो) рджेрдЦрдиे рдХा рдиिрд░्рджेрд╢ рджिрдпा рд╣ै। рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं, ' рдоैं рдиे рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдЦोрдЬ рдоें рд╕ाрд░ा рдЬीрд╡рди рд▓рдЧा рджिрдпा рд╣ै, рдЙрди्рд╣ें рдвूँреЭрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдоैंрдиे рд╣рд░ рдЬрдЧрд╣ рдХी рд╣ै, рдХिрди्рддु рдоैंрдиे рднрдЧрд╡ाрди рдХो рдХेрд╡рд▓ рдордиुрд╖्рдпों рдоें рд╣ी рдкाрдпा рд╣ै।' рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓ाрдЦों рджुःрдЦ-рдХрд╖्рдЯ рд╕े рдкीреЬिрдд 'рдЬрдирддाрдЬрдиाрд░्рджрди ' рдХे рдкाрд╕ рдЬाрдпेंрдЧे рдФрд░ рдЕрдкрдиी рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рднрдХ्рддि рдЙрдирдХे рдЪрд░рдгों рдоें рдЕрд░्рдкिрдд рдХрд░ рджेंрдЧे। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╣рдо рднрдХ्рддि рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░ेंрдЧे рдФрд░ рд╣рдорд▓ोрдЧ рдХेрд╡рд▓ рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рд╣ी рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░ेंрдЧे।
рдЕрдкрдиी рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рд╕ंрднाрд╡рдиा рдХो рд╕ाрдХाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे, рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░, рдорди рдФрд░ рд╣ृрджрдп рдХो рд╡िрд╕्рддृрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЪाрд░ों рдорд╣ाрди рдкाрд░рдо्рдкрд░िрдХ рдоाрд░्рдЧों рдХा рд╕рдорди्рд╡рдп рдХрд░ेंрдЧे। рдФрд░ рдЕрднी рд╣рдордоें рдЬिрддрдиी рднी рдкाрд╢рд╡िрдХ рд╡ृрдд्рддिрдпाँ рд╣ै, рдЕрдкрдиी рдЙрди рд╕рдорд╕्рдд рдЕрдоाрдиुрд╖िрдХ рдЧुрдгों рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेंрдЧे, рдФрд░ рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें -'рдзрд░рддी рдкрд░ рджेрд╡рддा' (Divinities upon earth !) рдмрди рдЬाрдпेंрдЧे!
===========================  

17.

"рд╣рдоाрд░ा рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдФрд░ рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рдХрд░्рддрд╡्рдп " 

[Our Duties]
[Our Duties- 'First be men']
>>What do we want ? and what is wanted from us ? 
       рд╣рдо рдХ्рдпा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं ? рд╣рдо рдЦुрд╢ рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। реЩुрд╢ी рдХ्рдпा рд╣ै ? рд╕ाрдоाрди्рдп рд░ूрдк рд╕े рд╣рдо рдпрд╣ рдирд╣ीं рдЬाрдирддे। рд╣рдо рдЦुрд╢िрдпों рдХी рддрд▓ाрд╢ рдоें рдЗрдзрд░-рдЙрдзрд░, рд╣рд░ рдЪीрдЬ рдХे рдкीрдЫे рднाрдЧрддे рд╣ैं। рдФрд░ рдЗрд╕ рднाрдЧ-рджौреЬ рдоें рд╣рдо рдпрд╣ рднूрд▓ рдЬाрддे рд╣ैं рдХि рдХुрдЫ рдЪीрдЬें рд╣рдорд╕े рднी рдЕрдкेрдХ्рд╖िрдд рд╣ैं। рд╣рдорд╕े рдХ्рдпा рдЕрдкेрдХ्рд╖िрдд рд╣ै ? рд╣рдорд╕े рдпрд╣ рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХी рдЬाрддी рд╣ै рдХि рд╣рдорд▓ोрдЧ рдХрд░्рддрд╡्рдпрдкрд░ाрдпрдг рдмрдиें। рдХिрд╕рдХे рдк्рд░рддि рдХрд░्рддрд╡्рдпрдкрд░ाрдпрдг рдмрдиें ? рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рд╕्рд╡рдп рдХे рдк्рд░рддि , рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рдк्рд░рддि, рд╕рдоाрдЬ рдХे рдк्рд░рддि , рджेрд╢ рдХे рдк्рд░рддि рдФрд░ рдХ्рд░рдорд╢ः рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдоाрдирд╡рддा рдХे рдк्рд░рддि рдХрд░्рддрд╡्рдпрдкрд░ाрдг рдмрдирдиा рдЪाрд╣िрдпे। 
 >>What could be our duty to ourselves, society or the country?
        рд╣рдо рдЬाрдирддे рд╣ैं рдХि рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рдк्рд░рддि рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХрд╣рдиे рд╕े рдЖрдкрдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп рдХ्рдпा рд╣ै। рдЖрдкрдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп рд╣ै рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╣рдоें рдХрдо рд╕े рдХрдо рдЖрд░ाрдо рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдХрд░рдХे рдЬिрддрдиा рд╕рдо्рднрд╡ рдЙрддрдиा рдХрдоाрдиा рдЪाрд╣िрдпे рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдКрдкрд░ рдХрдо рд╕े рдХрдо рдЦрд░्рдЪ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे рдФрд░ рд╕рдмрдХुрдЫ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХो рд╕ौंрдк рджेрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рд▓ेрдХिрди рд╕्рд╡рдпं рдХे рдк्рд░рддि рд╣рдоाрд░ा рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХ्рдпा рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै ? рд╕рдоाрдЬ рдХे рдк्рд░рддि рдХрд░्рддрд╡्рдп рддो рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдХाрд░्рдпрдХрд░्рддाрдУं рдХा рд╣ै , рдПрд╡ं рджेрд╢ рдХे рдк्рд░рддि рдХрд░्рддрд╡्рдп рд░ाрдЬрдиेрддाрдУं рддрдеा рдЙрди рдЬрдирдк्рд░рддिрдиिрдзिрдпों рдХा рд╣ै рдЬो рдЗрд╕ी рдХाрд░्рдп рдХे рд▓िрдпे рдЪुрдиे рдЧрдпे рд╣ैं। рдлिрд░, рд╕рдоाрдЬ рдпा рджेрд╢ рдХे рдк्рд░рддि рд╣рдоाрд░ा рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХ्рдпा рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै ? 
      рдЖрдо рдЬрдирддा рдХी рд╕ोрдЪ рдРрд╕ी рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рдЧрд▓рдд рд╣ै। рдЬрдм рддрдХ рдХि рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХो рдЙрд╕рдХी рд╕рдордЧ्рд░рддा рдоें рдирд╣ीं рд╕рдордЭा рдЬाрддा, рддрдм рддрдХ рдХोрдИ рднी рдХрд░्рддрд╡्рдп  рдаीрдХ рд╕े рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рдк्рд░рддि рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХो рд╡рд╣ी рдмेрд╣рддрд░ рдвंрдЧ рд╕े рдиिрднा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬो рдЕрдкрдиे рдк्рд░рддि, рд╕рдоाрдЬ рдХे рдк्рд░рддि рдФрд░ рджेрд╢ рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдкрдиे рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХो рд╕рдордЭрддा рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рдкрд░िрд╡ाрд░ рднी рддो рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╣ी рдПрдХ рдЗрдХाрдИ рд╣ै , рдФрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХा рд╕рджрд╕्рдп рд╣ै। рдФрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि, рдкрд░िрд╡ाрд░ , рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рджेрд╢ рдпे рд╕рднी рдоिрд▓рдХрд░ рдоाрдирд╡рддा рдХो рдЖрдХाрд░ рджेрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦрдиे рдкрд░ рдпрд╣ рд╕рдордЭा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рд╕्рд╡рдпं рдХे рдк्рд░рддि рдпा рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рдк्рд░рддि рдХрд░्рддрд╡्рдп рднी рдоाрдирд╡рддा рдХे рдк्рд░рддि рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХा рд╣ी рдПрдХ рдЕंрдЧ рд╣ै। рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рд╕рднी рдХрд░्рддрд╡्рдпों рдХो рдЗрд╕ी рдЖрд▓ोрдХ рдоें рд╕рдордЭрдиा рд╣ोрдЧा। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЗрд╕  рд╡िрд╢्рд╡-рд░ंрдЧрдоंрдЪ рдкрд░ рдХेрд╡рд▓ рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдХा рдПрдХ рдиाрдЯрдХ (drama) рдЪрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै, рдФрд░ рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЗрд╕ рдиाрдЯрдХ рдХे рдХेрд╡рд▓ рджрд░्рд╢рдХ рднрд░ рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ैं; рдмрд▓्рдХि рдЗрд╕ рд╡िрд╢्рд╡-рд░ंрдЧрдоंрдЪ рдХे рдЕрднिрдиेрддा рднी рд╣ैं [рд╣рдоाрд░े рдпुрдЧ рдХे рдк्рд░рд╕िрдж्рдж рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдиीрд▓्рд╕ рдмोрд╣ोрд░ (Niels Bohr, 1885 –1962) рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░]; рдЬो рдоाрдирд╡рддा рдХी рднрд▓ाрдИ рдХे рд▓िрдпे рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рдЕंрд╢ рдХा рдпोрдЧрджाрди рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। 
>>Our duty to ourselves is to bring out the best in ourselves .
    рдЕрдкрдиे рднीрддрд░ рдиिрд╣िрдд рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдЧुрдгों рдХो рдЖрдЪрд░рдг рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕्рд╡рдпं рдХे рдк्рд░рддि рд╣рдоाрд░ा рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХ्рдпा рд╣ैं ?   рд╕्рд╡рдпं рдХे рдк्рд░рддि рд╣рдоाрд░ा рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХेрд╡рд▓ рдЕрдкрдиे рднीрддрд░ рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рдоें рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда (рджिрд╡्рдпрддा) рдХो рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рд╣ै। рд╣рдоाрд░े рднीрддрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рд╕рднी рдЕрдЪ्рдЫे рдЧुрдг , рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рдЙрдкрдпोрдЧ рдоें рд▓ाрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╣рдордоें рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╣ी рд╣ै, рдХिрди्рддु рд╕ुрд╖ुрдк्рдд (dormant) рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ें рдЬाрдЧ्рд░рдд рдХрд░рдиा рд╣ै , рдмाрд╣рд░ рд▓ाрдиा рд╣ै рдФрд░ рдЖрдд्рдордк्рд░рдпाрд╕ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиे рдЖрдЪрд░рдг рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиा рд╣ै। рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХा рд╕्рд╡рдпं рдХे рдк्рд░рддि рд╕рдмрд╕े рдкрд╡िрдд्рд░ рдХрд░्рддрд╡्рдп рдпрд╣ी рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиा рд╣рдоाрд░ा рджाрдпिрдд्рд╡ рд╣ै। рдЕрдкрдиे рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХे рдк्рд░рддि рдРрд╕ी рднाрд╡рдиा рдЕрдкрдиे 'рдордиुрд╖्рдп рдЬीрд╡рди ' рдХो рджेрд╡рджुрд░्рд▓рдн рдХрд╣े рдЬाрдиे рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рд╕рдордЭ рд▓ेрдиे рдХे рдмाрдж рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдпрджि рд╣рдо рдЗрд╕ рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХी рдЕрдирджेрдЦी рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं рддो рд╣рдо рди рдХेрд╡рд▓ рдЕрдкрдиा рдиुрдХрд╕ाрди рдХрд░рддे рд╣ैं, рдмрд▓्рдХि рдоाрдирд╡ рдЬाрддि рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдоें рднी рдмाрдзा рдбाрд▓рддे рд╣ैं। рдФрд░ рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдЧुрдгों рдХो рдЖрдЪрд░рдг рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै , рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ाрд░, рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рджेрд╢ рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдкрдиे рдХрд░्рддрд╡्рдпों рдХा рдиिрд░्рд╡рд╣рди рдХрд░рдиे рдоें рдЕрдзिрдХ рджрдХ्рд╖рддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै। 
        рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рджेрд╢ рдХे рдк्рд░рддि рдХрд░्рддрд╡्рдпों рдХा рдкाрд▓рди рд╡िрднिрди्рди рддрд░ीрдХों рд╕े рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рдХाрд░्рдп рдХो рд╣ी рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХा рдПрдХрдоाрдд्рд░  рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрдкрдиाрдХрд░ рдЕрдкрдиी рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдКрд░्рдЬा, рд╕рдордп рдФрд░ рдзрди рдХा рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдРрд╕े рдХрдИ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ैं рдЬिрдирдоें рдХोрдИ рдЗрдирдХे рд▓िрдпे рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд╡िрднिрди्рди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рд▓ोрдХрд╣िрддैрд╖ी рдХाрд░्рдп, рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा, рд╢िрдХ्рд╖ा , рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ुрдзрд░ , (рд╡ंрд╢рдЧрдд?) рд░ाрдЬрдиीрддि , рдзрд░्рдо рдЖрджि рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд╕рднी рджेрд╢ों рдоें рдЗрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдРрд╕े рдХाрд░्рдпों рдХा рдПрдХ рд▓рдо्рдмा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рд░рд╣ा рд╣ै। рдЕрддीрдд рдоें рдРрд╕े рдХाрд░्рдп рдЕрдзिрдХрддрд░ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд░ूрдк рд╕े рдХिрдпे рдЬाрддे рдеे। рдмाрдж рдЗрди рд▓ोрдХрд╣िрддैрд╖ी рдХाрд░्рдпों рдХो рдЧैрд░ рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕ंрдЧрдарди (NGO) рдмрдиाрдХрд░ рд╕ंрдЧрдардиाрдд्рдордХ рддрд░ीрдХे рд╕े рдХिрдпा рдЬाрдиे рд▓рдЧा рд╣ै। рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рд░ाрдЬрдиिрддिрдХ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдоें рд╕рд░рдХाрд░ों рдиे рдзीрд░े-рдзीрд░े рдЗрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рдиा рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджिрдпा, рдЬिрд╕рдоें рдЧैрд░-рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдХे рд▓िрдП рдХुрдЫ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдХाрд░्рдпों рдХो рддो рдЫोреЬ рджिрдпा рдЧрдпा , рдХिрди्рддु рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдк्рд░рдпाрд╕ों рдХे рд▓िрдпे рдеोреЬा рд╣ी рдХाрд░्рдп рд╢ेрд╖ рд░рд╣ा।  рд╕рднी рд╕рдоाрдЬों рдоें рддेрдЬी рд╕े рдмрджрд▓рддी рд╣ुрдИ рдЖрд░्рдеिрдХ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें  рдРрд╕ा рд╣ोрдиा рдЖрдо рддौрд░ рдкрд░ рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд╣ै।
>>>onerous duty of serving others : (рджूрд╕рд░ों рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे рдХा рдХрдаिрди рдХрд░्рддрд╡्рдп:)
        рдк्рд░рд╢्рди рдЙрда рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдХ्рдпा рдпे рдмрджрд▓рддी рд╣ुрдИ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рджेрд╢ рдХे рдк्рд░рддि рдЙрд╕рдХे рдХрд░्рддрд╡्рдпों рд╕े рдоुрдХ्рдд рдХрд░ рджेрддी рд╣ैं ? рддो рдЙрдд्рддрд░ рд╣ोрдЧा- рдирд╣ीं। рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд, рдмрджрд▓ी рд╣ुрдИ  рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдиे рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдЙрд╕рдХे рдХुрдЫ рдкुрд░ाрдиे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рджाрдпिрдд्рд╡ों рдХे рдмोрдЭ рд╕े рддो рдоुрдХ्рдд рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕рдХे рдмрджрд▓े рдПрдХ рдЕрдзिрдХ рдХрдаिрди рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХो рд╕ौंрдк рджिрдпा рд╣ै, - рджूрд╕рд░ों рдХी рд╕ेрд╡ा рд╣рдоें рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рд╕े рдХрд░рдиी рд╣ोрдЧी рдХि рд╡े 'рд╕्рд╡рдпं рдХे рдк्рд░рддि рдХिрдпे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдЙрди рдХрд░्рддрд╡्рдпों рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें  рдЬाрдЧрд░ूрдХ рд╣ो рд╕рдХें рдЬो рдЕंрддрддः рдЙрди्рд╣ें рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рджेрд╢ рдХे рдк्рд░рддि рдЙрдирдХे рдХрд░्рддрд╡्рдпों рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиे рдХे рдпोрдЧ्рдп рдмрдиा рджेрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो рднी рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд░ूрдк рд╕े рдпा рдлिрд░ рд╕ंрдЧрдаिрдд рддрд░ीрдХे рд╕े рднी рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। 
>>The duty to oneself : (рд╕्рд╡рдпं рдХे рдк्рд░рддि рд╣рдоाрд░े рдХрд░्рддрд╡्рдп)  
     рд╕्рд╡рдпं рдХे рдк्рд░рддि рд╣рдоाрд░ा рдХрд░्рдд्рддрд╡्рдп рд╣ै рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╡िрдж्рдпрдоाрди рдЕрдкрдиी рд╢рдХ्рддिрдпों рдФрд░ рдЧुрдгों рдоें рд╕े рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХो рдЕрдкрдиे рдЖрдЪрд░рдг рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो  'рд╣ोрдиा' (Being) рдФрд░ 'рдмрдирдиा' (Becoming) рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рд╣рдо рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдиीрддि-рд╡ाрдХ्рдп (motto) -'Be and Make' рдоें рдХрд╣े рдЧрдП 'Be' рдХे рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рдХो рд╕рдордЭ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рддрдеा рджूрд╕рд░ों рдХो рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рджेрд╢ рдХे рдк्рд░рддि рдЙрдирдХे рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें , рдФрд░ рдЙрдирдХी рдЕрдкрдиी рдордиुрд╖्рдпोрдЪिрдд рдЧрд░िрдоा , рдЙрд╕рдХी рд╕ंрднाрд╡्рдпрддा рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рдиे рдХे рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХे рдк्рд░рддि рдЬाрдЧрд░ूрдХ рд╣ोрдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рдиा рд╣ै।  рддाрдХि рд╡े рднी рдЙрдирдХे рднीрддрд░ рдЬो рд╕рд░्рд╡ोрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЧुрдг рд╣ैं рдЙрди्рд╣ें рдЕрдкрдиे рдЖрдЪрд░рдг рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдХे рд╡े рд╡рд╣ 'рдмрди рд╕рдХें' (Become-рдм्рд░рд╣्рдорд╡िрдж) рдЬो рд╡े рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╣ैं। рдЗрд╕рд╕े рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдХे рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рдЖрджрд░्рд╢ рд╡ाрдХ्рдп рдоें рдХрд╣े рдЧрдП 'Make' рдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп рд╕рдордЭा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। 
>>Mahamandal has chosen to translate this central teaching of Swami Vivekananda, 'Be and Make'  into practice         
       рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдиंрдж рдиे рдзрд░्рдо, рд╕рдоाрдЬрд╢ाрд╕्рдд्рд░, рд░ाрдЬрдиीрддि, рдЗрддिрд╣ाрд╕, рд╢िрдХ्рд╖ा, рднौрддिрдХ рд╡рд╕्рддुрдУं рдоें рдЫिрдкे рд╕ौрди्рджрд░्рдп рдХो рджेрдЦрдиे рдХी рд╡िрдж्рдпा -рдПрд╕्рдеेрдЯिрдХ्рд╕ (aesthetics-рд╕ौंрджрд░्рдпрд╢ाрд╕्рдд्рд░)  рдЗрдд्рдпाрджि рдЬैрд╕े рдХрдИ рд╡िрд╖рдпों рдкрд░ рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдмोрд▓ा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдмाрд░-рдмाрд░ рд╡े рдЙрд╕ी рдПрдХ рд╕рд░рд▓ рдХрд░्рдд्рддрд╡्рдпрдиिрд░्рджेрд╢ рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ (proposition) рдкрд░ рд▓ौрдЯ рдЖрдП рд╣ैं ,рдЬिрд╕рдХा рдиाрдо рд╣ै 'рдкрд╣рд▓े рдордиुрд╖्рдп рдмрдиो', рдкрд╣рд▓े рд╣рдоें рдИрд╢्рд╡рд░ (100 % рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдеी рдордиुрд╖्рдп) рдмрди рд▓ेрдиे рджो। рддрдд्рдкрд╢्рдЪाрдд рджूрд╕рд░ों рдХो рдИрд╢्рд╡рд░ рдмрдирдиे рдоें рджेंрдЧे।  'рдмрдиो рдФрд░ рдмрдиाрдУ ' -рдпрд╣ी рддुрдо्рд╣ाрд░ा рдоूрд▓рдоंрдд्рд░ рд╣ो।"  рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдмाрд░ рдмाрд░ рдпрд╣ рдЖрд╢्рд╡ाрд╕рди рджिрдпा рд╣ै рдХि, рдпрджि рдРрд╕ा рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХे ; рдЕрд░्рдеाрдд рдпрджि рднाрд░рдд рдХे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЖрджрд░्рд╢ 'рдд्рдпाрдЧ рдФрд░ рд╕ेрд╡ा ' рдХी рднाрд╡рдиा рдоें рддीрд╡्рд░рддा рд▓ाрдпी рдЬा рд╕рдХे, рддो рдмाрдХी рд╕рдм рдХुрдЫ рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдаीрдХ рд╣ो рдЬाрдПрдЧा ! 
       рдпрд╣ी рд╡рд╣ рдХाрд░्рдп рд╣ै рдЬिрд╕े рдорд╣ाрдоंрдбрд▓ рдиे рдЪुрди рд▓िрдпा рд╣ै। рд╕рдоाрдЬ рдХे рдк्рд░рддि рджूрд╕рд░े рдЕрди्рдп рдХрд░्рддрд╡्рдпों рдФрд░ рджाрдпिрдд्рд╡ों рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рддो рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░ी рд╕ंрд╕्рдеाрдпें рд╣ैं। рдРрд╕े рд╕рднी рдХाрд░्рдпों рдоें рд╡िрд╢ेрд╖ рдзрди рд╡्рдпрдп рдХрд░рдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд░рд╣рддी рд╣ै। рдЬрдмрдХि рдорд╣ाрдоंрдбрд▓ рдХे рдкाрд╕ рдиिрд╡ेрд╢ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдкूँрдЬी рдХे рд░ूрдк рдоें рдХेрд╡рд▓ рдКрд░्рдЬा, (рдд्рдпाрдЧ рдФрд░ рд╕ेрд╡ा рдХी) рднाрд╡рдиा рдФрд░ рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХा рджृреЭ рд╕ंрдХрд▓्рдк рд╣ै ! рдФрд░ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдиे рдЗрд╕ी рдкूँрдЬी рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдХे рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХी рдЗрд╕ рдордиुрд╖्рдп рдиिрд░्рдоाрдгрдХाрд░ी рдоुрдЦ्рдп рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рдЕрдн्рдпाрд╕ рдоें рд▓ाрдиे рдХे рд▓िрдП, рднाрд░рдд рдХे рдЧाँрд╡ -рдЧाँрд╡ , рд╢рд╣рд░ों -рд╢рд╣рд░ों рдоें рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ाрд░ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд░ूрдк рд╕े рдФрд░ рд╕ंрдЧрдаिрдд рддрд░ीрдХे рд╕े рдХрд░рдиे рдХा рдмीреЬा рдЙрдаा рд▓िрдпा рд╣ै ! 
========================

18.

'рджेрд╢ рдХे рдпुрд╡ाрдУं рд╕े рдХ्рдпा рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХी рдЬाрддी рд╣ै ? '

[What is Wanted ]

[>>The Mahamandal is a working device to practice  the teachings of Swami Vivekananda. рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХी рд╢िрдХ्рд╖ाрдУं рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдорд╣ाрдоंрдбрд▓ рдПрдХ рдХाрд░्рдпрд╢ीрд▓ рдЙрдкрдХрд░рдг рд╣ै।]
         рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рдЙрдЪ्рдЪ рд╕्рд╡рд░ рдоें рдФрд░ рдкूрд░े рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХे рд╕ाрде рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рд╕्рд╡рдпं рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХिрд╕ी рдПрдХ (рдЪрддुрд░ рд╕ुрдЬाрди) рд╡्рдпрдХ्рддि рдпा рдХुрдЫ рдмुрдж्рдзिрдоाрди рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рд╕े рдЙрдкрдЬा рд╣ुрдЖ рд╕ंрдЧрдарди рдирд╣ीं рд╣ै। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдПрдХ рдРрд╕ी рдХाрд░्рдп рдпुрдХ्рддि (working device) рд╣ै рдЬो рди рдХेрд╡рд▓ рднाрд░рдд рдХी рдкрддрдиोрди्рдоुрдЦी рдЧрддि рдХो рд░ोрдХрдиे, рдмрд▓्рдХि рдЙрд╕े рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХी рд╢िрдХ्рд╖ाрдУं рдХो рдХाрд░्рдпрд░ूрдк рджेрдиे рдоें рд▓рдЧी рд╣ुрдИ рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдХी рдпрд╣ рддीрд╡्рд░ рдЗрдЪ्рдЫा рдеी,  рдХि рднाрд░рдд рдХे рд╕рднी рдпुрд╡ा рдЖрд▓рд╕्рдп , рдиिрд░ाрд╢ा , рдЕрд╡рд╕ाрдж рдФрд░ рдЕрдкрдоाрдирдЬрдирдХ рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдкीрдЫे рдЫोреЬрдХрд░ рдЖрдЧे рдЖрдпें рдЬो рдЙрдирдХे рдЕंрдЧ-рдк्рд░рдд्рдпंрдЧ рдХो рд╢рдХ्рддिрд╣ीрди рдмрдиा рджेрддी рд╣ै, рдЙрдирдХे рдХрдж рдХो рдЫोрдЯा рдХрд░ рджेрддा рд╣ै рдФрд░ рдЙрдирдХी рдЖрдд्рдоा рдХो рдЙрдд्рд╕ाрд╣рд╣ीрди рдХрд░ рдХрд░ рджेрддा рд╣ै।  
>>The Waking dream of Swami Vivekananda: (рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдиंрдж рдХा рдЬाрдЧ्рд░рдд рд╕्рд╡рдк्рди) 
рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдоें рдмрд╣ुрдд рд▓рдо्рдмे рд╕рдордп рд╕े, рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рд╡िрдЧрдд рд▓рдЧрднрдЧ рдПрдХ рд╣рдЬाрд░ рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рдРрд╕ा  рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЕрдкрдиी рдЛрд╖ि-рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЕрддीрдд рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХो, рдмрдирддे рд╣ुрдП рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХो рдФрд░ рдЙрд╕ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХो рднी рджेрдЦрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдеे, рдЬो рдЕрднी рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рдЧрд░्рдн рдоें рд╣ै, рдЬिрд╕े рдмрдирдиा рдЕрднी рдмाрдХी рд╣ै! рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдиे рд╕्рд╡рдпं рдХрд╣ा рдеा рдХि рд╡े 1500 рд╡рд░्рд╖ рдмाрдж рдШрдЯिрдд рд╣ोрддे рд╣ुрдП рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХो рднी рджेрдЦрдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рдеे।рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдоाрдирд╡рдЬाрддि рдХो рдкूрд░्рдгрддा рдХे рдкрде рдкрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ोрддे рд╣ुрдП рджेрдЦा рдеा, рдФрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдпрд╣ рднी рджेрдЦा рдеा рдХि рднाрд░рдд рдкुрдиः рдЙрди्рдирдд рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै, рднाрд░рдд рдоाрддा рдЬाрдЧ рдЙрдаी рд╣ै ! рдФрд░ рдпे рднाрд░рдд рдХे рдпुрд╡ा рд╣ी рд╣ैं, рдЬो рдЙрд╕े рдлिрд░ рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдХрд░ेंрдЧे। 
[рдз्рдпाрддрд╡्рдп - рдЖрдЬ 2022 рдоें рд░ूрд╕-рдпूрдХ्рд░ेрди, рддाрдИрд╡ाрди , рдЬाрдкाрди-рдЪाрдИрдиा  рдпुрдж्рдз; ED рдХे рдЫाрдкे рдХे рд╕ाрде рдкाрд░्рде рдХा рдпुрдж्рдз  рдФрд░  рднाрд░рдд рдоें рдиिрд╡ाрд╕ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рджो рддिрд╣ाрдИ рдпुрд╡ा। рднाрд░рдд рдоें рдпुрд╡ाрдУं рдХी  рд╕ंрдЦ्рдпा 80 рдХрд░ोреЬ рд╣ै, рдЬिрдирдХी  рдФрд╕рдд рдЖрдпु 29 рд╡рд░्рд╖ рд╣ै।]
>>The Mahamandal came into being to do a little like the squirrels who helped Sri Ramachandra (Sri Ramakrishna) to build the bridge to Lanka from the main land.
       рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░, рдЫोрдЯी-рдЫोрдЯी рдЧिрд▓рд╣рд░ीрдпों рдиे рднी 'рдоुрдЦ्рдп рднूрдоि' рд╕े рд╢्рд░ीрд▓ंрдХा рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХे рд▓िрдпे рдкुрд▓ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиे рдоें рд╢्рд░ीрд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ рдЬी рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рдХी рдеी, рдаीрдХ рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рднी рднाрд░рдд рдХे рдкुрдирд░ुрдд्рдеाрди (рд╕्рд╡рд░्рдгрдпुрдЧ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा) рдоें рдеोреЬी рд╕ी рд╕рд╣ाрдпрддा рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рдЖрдпा рд╣ै। рдЬैрд╕ा рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХрд╣рддे рдеे, рд╣рдо рднाрд░рдд рдХे рдпुрд╡ा рдЕрдд्рдпрди्рдд рд╡िрдирдо्рд░ рд▓ोрдЧ рд╣ैं, рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╕ाрдзाрд░рдг рдордиुрд╖्рдп рд╣ैं, рдХिрди्рддु рдпे рд╕ाрдоाрди्рдп рд▓ोрдЧ рд╣ी рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рд╕рдмрд╕े рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рдк्рд░ाрдгिрдпों рдХा рд╕рдоूрд╣ рд╣ैं।  рдХ्рдпोंрдХि рд╣рдо рдЕрдкрдиी рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рдЕрдирди्рдд рд╢рдХ्рддि рдоें рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं, рдФрд░ рд╣рдо рдпрд╣ рднी рдЬाрдирддे рд╣ैं рдХि рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рднрдп (рдоृрдд्рдпु-рднрдп) рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдХैрд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै ? рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдпрд╣ рднी рдЬाрдирддा рд╣ै рдХि рдпुрд╡ा рдЖрджрд░्рд╢ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдЖрд╣्рд╡ाрди рдкрд░ рдкूрд░्рдгрдд्рд╡ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी рджिрд╢ा рдоें , рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рджिрд╡्рдпрддा (рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा) рдХो рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХी рджिрд╢ा рдоें  рдХैрд╕े рдЖрдЧे рдмреЭा рдЬाрддा рд╣ै? 
>>We have a tendency ~ 'рдЧंрднीрд░рддा рдХा рдЕрднाрд╡'  nowadays to trifle with everything : 
          рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХी рдпрд╣ рддीрд╡्рд░ рдЗрдЪ्рдЫा рдеी рдХि рднाрд░рдд рдХे рдпुрд╡ा рдордиुрд╖्рдп рдмрди рдЬाрдпें, рдФрд░ рд╣рдо рднाрд░рдд рдХे рдпुрд╡ा 'рдордиुрд╖्рдп' рдмрдирдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। рдпрджि рд╣рдорд▓ोрдЧ рднी рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рдХो рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। рддो рд╣рдоें рдЙрди рд╕рдорд╕्рдд рдХाрд░рдгों рдХो рдЕрд╡рд╢्рдп рджूрд░ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे, рдЬो рд╣рдоाрд░े рд╡рд░्рддрдоाрди рдЕрдзःрдкрддрди рдХे рд▓िрдпे рдЙрдд्рддрд░рджाрдпी рд╣ै। рдФрд░ рд╡े рдХाрд░рдг рдХ्рдпा рд╣ैं ? рдХрдИ рдХाрд░рдгों рдоें рд╕े рдПрдХ  рд╣ै, 'рдЧंрднीрд░рддा рдХा рдЕрднाрд╡ '। рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं, "рд╣рдорд▓ोрдЧों рдоें рдЖрдЬрдХрд▓ рдпрд╣ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдШрд░ рдХрд░ рдЧрдпी рд╣ै рдХि рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╣рд░ рдмाрдд рдХो рдордЬाрдХ рдоें рдЙреЬा рджेрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рдФрд░ рдХिрд╕ी рднी рдмाрдд рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рд╕рдордЭрдиा рдирд╣ीं рдЪाрд╣рддे।" рд╣рдо рд▓ोрдЧ рдЙрд╕ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рдХो рдмреЬे рд╣рд▓्рдХे рдвंрдЧ рд╕े рд▓ेрддे рд╣ैं, рдЬिрд╕рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╣рдоाрд░े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै। рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЗрд╕ рджुрд░्рд▓рдн рдордиुрд╖्рдп рдЬीрд╡рди рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рд╕рдордЭрдиा рдирд╣ीं рдЪाрд╣рддे। рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиे рдЖрдЪрд░рдг, рд╢िрдХ्рд╖ा, рдЕрдкрдиे рд╡िрдЪाрд░ рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╕рднी рдЬрд░ुрд░ी рдмाрддों рдХो рд╣рд▓्рдХे рдвंрдЧ рд╕े рд╣ी рд▓ेрддे рд╣ैं। рдпрд╣ी рдкрд╣рд▓ा рдХाрд░рдг рд╣ै рдЬिрд╕рдиे рджेрд╢ рдХो рдкрддрдиोрди्рдоुрдЦ рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдпे рд╣рдоे рдЕрдм рдеोреЬी рдЧंрднीрд░рддा рдФрд░ рд╡िрд╡ेрдХрд╢ीрд▓рддा рдХा рдкрд░िрдЪрдп рджेрдиा рдЪाрд╣िрдпे। 
>>You can transcend your body and your mind; and that is sprituality. 
     рдХिрди्рддु рдЧंрднीрд░ рд╣ोрдиे рдХा рдЕрд░्рде рдпрд╣ рдирд╣ीं рд╣ै рдХि рд╣рдоें рд╣рд░ рд╕рдордп рдЕрдкрдиा рдоुрдЦреЬा рд▓рдЯрдХाрдпे рд░рдЦрдиा рд╣ोрдЧा। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХрд╣рддे рд╣ैं -'рд╣рд░ рд╕рдордп рддुрдорд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиे рдЪेрд╣рд░े рдкрд░ рдЙрджाрд╕ी рдХी рдкрд░рдд рдордд рдЪреЭाрдпे рд░рд╣ो। рдХ्рдпों ? рдХ्рдпोंрдХि рдиिрд░ाрдирди्рдж рд░рд╣рдиा рддो рддुрдо्рд╣ाрд░ा рд╕्рд╡рднाрд╡ рдоें рд╣ै рд╣ी рдирд╣ीं। рддुрдо рддो рд╡ीрд░ рд╣ो ! рдЕрд╕ाрдзाрд░рдг рд╢рдХ्рддिрд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ो, рдмрд▓рд╢ाрд▓ी рд╣ो ,рддुрдо рддो 'рднрдп-рдоुрдХ्рдд' рд╣ो। рджूрд╕рд░ों рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдП рддुрдо рдЕрдкрдиा рд╕рдм рдХुрдЫ рдд्рдпाрдЧ рд╕рдХрддे рд╣ो ! рддрдм рддुрдо рджूрд╕рд░ों рдХी рд╕ेрд╡ा рднी рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ो। рддुрдо рдЗрди्рдж्рд░िрдп рд╡िрд╖рдпों рдХो рднोрдЧрдиे рдХी рд▓ाрд▓рд╕ा рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ो। рддुрдо рдЗрд╕ рдЬреЬ рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рдХे рдкрд░े рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ो। рджेрд╣ рдФрд░ рдорди рд╕े рдКрдкрд░ рдЙрда рдЬाрдиा рд╣ी рддो рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рд╣ै! рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рднाрд░рдд рдХे рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдпрд╣ी рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рд╡िрд░ाрд╕рдд рдоें рд╕ौंрдк рджेрдиा рдЪाрд╣рддे рдеे! рдХ्рдпोंрдХि рддрднी рд╡े рднाрд░рдд рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рдХрд░рдиे рдХे рдпोрдЧ्рдп рдмрди рд╕рдХेंрдЧे। 
>>First of all deluge the country with spiritual ideas-`that a Man can transcend his body and his mind ! ' 
  рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рддो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдеा, 'рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдЗрд╕ рджेрд╢ рдХो рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╡िрдЪाрд░ों рд╕े рдЖрдк्рд▓ाрд╡िрдд рдХрд░ рджो !' рдХिрди्рддु (рд╕्рд╡ाрдзीрдирддा рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рдмाрдж) рд╣рдорд▓ोрдЧों рдиे рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдаीрдХ рдЗрд╕рдХा рдЙрд▓्рдЯा рдХिрдпा рд╣ै। 
рд╣рдорд▓ोрдЧों рдиे рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╕िрдж्рдзाрди्рддों (рдЪाрд░ рдорд╣ाрд╡ाрдХ्рдпों) рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдХी рдк्рд░рдгाрд▓ी-(рдЪрд░िрдд्рд░рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рдкрдж्рдзрддि рдпा 3H рд╡िрдХाрд╕ рдХे 5 рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХी рдкрдж्рдзрддि) рдХो рд╣ी рдЕрд▓рдоाрд░ी рдоें рдмрди्рдж рдХрд░рдХे рдЙрд╕ рдкрд░ рддाрд▓ा рд▓рдЧा рджिрдпा рд╣ै। рднाрд░рдд рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХे рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, "рднाрд░рдд рдХो рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╡िрдЪाрд░ों рд╕े рдЖрдк्рд▓ाрд╡िрдд рдХрд░рдиे "  рдХे рдмрдЬाрдП рд╣рдордиे рд╕рдоाрдЬ рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдП рдХрдИ  рдпोрдЬрдиाрдПं рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рддैрдпाрд░ рдХिрдП рд╣ैं। рд╣рдоें рдЙрди рдпोрдЬрдиाрдУं рдкрд░ рдмрд╣ुрдд рдЧрд░्рд╡ рднी рд╣ै рдХि рд╣рдордиे рдРрд╕ा (20 рд╕ूрдд्рд░ी, рдордирд░ेрдЧा,food security bill, RTI рдЖрджि ) рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै।  рд╣рдо рдЗрди рдпोрдЬрдиाрдУं рдкрд░ рд╕ैрдХреЬों рдФрд░ рд╣рдЬाрд░ों рдХрд░ोреЬ рд░ूрдкрдпे рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рдЦрд░्рдЪ рдХрд░рддे рд╣ैं, рдлिрд░ рднी рд╣рдо рджेрдЦрддे рд╣ैं рдХि рдЙрд╕рдХा рд▓ाрдн рднाрд░рдд рдХे рдХрд░ोреЬों рдиिрд░्рдзрди-рдЧрд░ीрдмों рдФрд░ рджрдмे-рдХुрдЪрд▓े рдЖрдмाрджी рддрдХ рдирд╣ीं рдкрд╣ुँрдЪ рдкाрддा рд╣ै। рд╡े рднूрдЦ рд╕े рдорд░ рдЬाрддे рд╣ैं,рдпा рдЙрди्рд╣ें рдЕрд╕рд╣्рдп рддрдХрд▓ीрдл рдЭेрд▓рдиी рдкреЬрддी рд╣ै। рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╕्рд╡рдпं рдХो рд╢िрдХ्рд╖िрдд рддрдеा рдмुрдж्рдзिрдоाрди рд╕рдордЭрддे рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рдЙрди्рд╣ें (рдкाрд░्рдеो рдЪрдЯрд░्рдЬी рдЬैрд╕े рд░ाрдЬрдиीрддिрдЬ्рдЮों рдХो) рдзोрдЦा рджेрдиे рдХी рдЕрдиुрдорддि рджे рд░рдЦी рд╣ै рдФрд░ рд╣рдо рд▓рдЧाрддाрд░ рдардЧे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं। 
>>'Rejuvenate India by infusing it with spirituality' ( 'рднाрд░рдд рдХो рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рд╕े рдЖрдк्рд▓ाрд╡िрдд рдХрд░рдХे рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░ рджो !)
рдХ्рдпोंрдХि рд╣рдо рджेрд╢ рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХो рдЙрд╕рдХे рд╕рд╣ी рдХाрд░рдгों рдХे рдкрд░िрдк्рд░ेрдХ्рд╖्рдп рдоें рд░рдЦ рдХрд░ рджेрдЦрдиा рдирд╣ीं рдЬाрдирддे। рд╣рдоें рддो рдЗрд╕рдХा рдПрд╣рд╕ाрд╕ рднी рдирд╣ीं рд╣ोрддा, рдХि рдЬिрди рдЖрдкрджाрдУं рдХो, рджुःрдЦ-рдХрд╖्рдЯों рдХो рд╣рдо рдЭेрд▓ рд░рд╣े рд╣ैं, рд╡рд╣ рд╣рдоाрд░ी рд╣ी рд▓ाрдкрд░рд╡ाрд╣ी, рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХी рдЧंрднीрд░рддा рдоें рдХрдоी, рдЬрдирд╕ाрдоाрди्рдп рдХे рд▓िрдпे рд╣рдоाрд░े рдк्рд░ेрдо рдоें рдХрдоी, рд╕рд░्рд╡рд╕ाрдзाрд░рдг рдХे рд▓िрдпे рд╣рдоाрд░ी рдд्рдпाрдЧ рдХी рднाрд╡рдиा рдоें рдХрдоी, рд╣рдоाрд░े рдЪрд░िрдд्рд░ рдоें рд╕ेрд╡ाрдкрд░ाрдпрдгрддा рдЖрджि рдХे рдЧुрдгों рдХा рдЕрднाрд╡, рдПрд╡ं рд╣рдоाрд░ी рдШोрд░ рд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рдХे рдХाрд░рдг рд╣ै । рд╕ीрдзे рд╢рдм्рджों рдоें рдХрд╣ें, рддो рд╣рдо рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиे (рдЬреЬ) рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рдХे рдЧुрд▓ाрдо рдмрди рдЧрдП рд╣ैं। рд╣рдо рдЕрдкрдиी рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХेрд╡рд▓ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╕ुрдЦ рдФрд░ рдЖрд░ाрдо рдХा рднोрдЧ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं।  рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рджेрд╣ рдФрд░ рдорди рдХी рдЗрди рд╕рднी рдиिрдо्рди рд╕्рддрд░ рдХी рддृрд╖्рдгाрдУं рд╕े рдКрдкрд░ рдЙрда рдЬाрдиे рдХा рдиिрд░्рджेрд╢ рджिрдпा рд╣ै। рдЗрдирд╕े рдКрдкрд░ рдЙрда рдЬाрдиा рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा (spirituality) рд╣ै।  рд╡े рдЪाрд╣рддे рдеे рдХि рдЗрд╕ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рдХो рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рдоें рдлिрд░ рд╕े рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░ рджिрдпा рдЬाрдп। рд╡े рдЪाрд╣рддे рдеे рдХि рд╣рдо рдЕрдкрдиे рджैрдирди्рджिрди рдЬीрд╡рди рдоें рдЗрд╕ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░ें। рд╡े рдЧीрддा-рдЙрдкрдиिрд╖рдж рдХे рдорд╣ाрди рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рд╣рд▓ рдЪрд▓ाрдиे рд╡ाрд▓ों, рдордЫुрдЖрд░ों , рдЧृрд╣рд╕्рдеों, рд╢्рд░рдоिрдХों- рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕рднी рд╡рд░्рдЧों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪा рджेрдиा рдЪाрд╣рддे рдеे। рдпрд╣ी рдЙрдирдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдеा рдФрд░ рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЙрд╕ी рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХो рдХाрд░्рдпрд░ूрдк рджेрдиे рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। 
          рдпрд╣ рдПрдХ рдмрд╣ुрдд рдмреЬी рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ी (Task) рд╣ै, рдПрдХ рдмрд╣ुрдд рдмреЬा рдХाрд░्рдп рд╣ै, рдФрд░ рд╣рдоें рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो рдЕрд╡рд╢्рдп рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рднाрд░рдд рдХे рд╕рднी рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдХрдорд░ рдХрд╕ рдХрд░ рдЦреЬे рд╣ो рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдпुрд╡ाрдУं (рдпрд╡िрд╖्рда) рдХे рдЖрд▓ाрд╡ा рдФрд░ рдХौрди рдЗрд╕ рдЬिрдо्рдоेрд╡ाрд░ी  (Task) рдХो рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै ? рдмुрдЬुрд░्рдЧ, рджुрд░्рдмрд▓, рдХрдордЬोрд░ рдпा 'sleeping minds ' рдЬिрдирдХा рдорди рдЕрднी рддрдХ рд╕ोрдпा рд╣ुрдЖ рд╣ै, рд╡े рднी рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे। рднाрд░рдд рдХे рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдкुрдирд░ुрдд्рдеाрди рдХे рдЗрд╕ рдорд╣ाрди рдХाрд░्рдп рдХो рд╕िрд░्рдл рд╡ैрд╕े рднाрд░рддीрдп рдпुрд╡ा рд╣ी рдкूрд░्рдг рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЬिрдирдХे рдкाрд╕ рдмрд▓рд╡ाрди рд╢рд░ीрд░, рдЙрди्рдирдд рдорди рдФрд░ рдПрдХ рд╡िрд╢ाрд▓ рд╣ृрджрдп рд╣ै, рдЬो рдКрд░्рдЬा рд╕े рднрд░рдкूрд░ рд╣ैं, рд╕ाрде рд╣ी рдЬिрдирдоें рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди, рдЧрдо्рднीрд░рддा рдФрд░ рдк्рд░ेрдо рдХी рднाрд╡рдиा рднी рд╣ैं। 'рднाрд░рдд рдХो рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рд╕े рдЖрдк्рд▓ाрд╡िрдд рдХрд░рдХे рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░ рджेрдиा ' --рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдХрд░рдиे рдпोрдЧ्рдп рдпрд╣ी рд╕рдмрд╕े рдорд╣ाрди рдХाрд░्рдп рд╣ै !
>>Two ways -of doing something. рд╣ंрдЧाрдоा рдХрд░рдХे рдпा рдиिःрд╢рдм्рдж ?
        рдХिрд╕ी рднी рдХाрд░्рдп рдХो рдХрд░рдиे рдХे рджो рддрд░ीрдХे рд╣ैं। рдПрдХ рд╣ै,'рдиाрдо-рдпрд╢' рдкाрдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд╕े рдХाрдо рдХो рдмреЬे рддाрдо-рдЭाрдо рдХे рд╕ाрде рдЖрдбрдо्рдмрд░-рдкूрд░्рдг рддрд░ीрдХे рд╕े, рдмреЬी-рдмреЬी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХे рд╕ाрде, рдПрдХ рдмрд╣ुрдд рдмреЬी рд░ाрд╢ि рдЖрджि рдЦрд░्рдЪ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд░рдиा। рдФрд░ рджूрд╕рд░ा рддрд░ीрдХा рд╣ै, рдпрд╢рдЧाрди рд╕ुрдирдиे рдпा рдХुрдЫ рдкाрдиे рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд░рдЦे рдмिрдиा рдХाрд░्рдп рдХो рдЗрддрдиे рд╕ाрджрдЧीрдкूрд░्рдг рддрд░ीрдХे рд╕े рдХрд░рдиा рдХि рдЙрд╕ рдХाрд░्рдп рдХी рддрд░рдл рд▓ोрдЧों рдХा рдз्рдпाрди рднी рди рдЬाрдпे। рдХिрд╕ी рдмреЬे рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рдХाрд░्рдп рдХो рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиे рджैрдирди्рджिрди рдЬीрд╡рди рдХे рдХाрд░्рдпों рдХो рдХрд░рддे рд╣ुрдП, рдХिрд╕ी рдЫोрдЯे рд╕ंрдЧрдарди рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдмрд╣ुрдд рд╕ाрджрдЧी рдХे рд╕ाрде рднी рд╕рдо्рдкрди्рди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं । рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХी рдХाрд░्рдп-рдкрдж्рдзрддि рднी рдпрд╣ी рд╣ै। рднाрд░рдд рдХो рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдЕрдкрдиे рдЖрдЪрд░рдг рдоें рд░ूрдкाрди्рддрд░िрдд рдХрд░ рд▓ेрдиा рд╣ी рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╣ै। 
>>Mahamandal  has one merit- 'A fund of will ':   
     рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЕрдкрдиे рд▓िрдП рдиाрдо рдпा рдк्рд░рд╕िрдж्рдзि рдирд╣ीं рдЪाрд╣рддा, рд╕рдо्рдкрдд्рддि рдЕрд░्рдЬिрдд рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा, рдХिрд╕ी рдХे рднी рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиा рдпрд╢рдЧाрди рд╕ुрдирдиे рдпा рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХी рдХाрдордиा рдирд╣ीं рдХрд░рддा, рдпा рдмреЬी рдзрдирд░ाрд╢ि рднी рдирд╣ीं рдЬुрдЯाрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै । рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХी рдПрдХ рдЦूрдмी рд╣ै- 'рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХा рд╕ंрдЪिрдд рдХोрд╖'   рд╣рдоाрд░े рдХुрдЫ рдпुрд╡ा рдХрд░्рдоिрдпों рдХे 'рджृреЭ рд╕ंрдХрд▓्рдкों рдХा рд╕ंрдЪिрдд рдХोрд╖'। рд╡े рдХोрдИ рдЧрдгрдоाрди्рдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдирд╣ीं рд╣ैं, рдЙрдирдХे рдкाрд╕ рдмрд╣ुрдд рдмреЬी- рдмреЬी рдбिрдЧ्рд░िрдпाँ рднी рдирд╣ीं рд╣ैं, рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╡े рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕ाрдоाрди्рдп рд▓ोрдЧ рд╣ैं। рдмрд╕ рдЙрдирдХा рдХेрд╡рд▓ рдпрд╣ рджृреЭ рд╕ंрдХрд▓्рдк рд╣ै - " рд╣рдо рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХी рд╢िрдХ्рд╖ाрдУं рдХो рдЕрдкрдиे рдЖрдЪрд░рдг рдоें рд░ूрдкाрдпिрдд рдХрд░ेंрдЧे, рд╣рдорд▓ोрдЧ рдкूрд░े рджेрд╢ рдХा рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рдкुрдирд░ुрдд्рдеाрди рдХрд░ेंрдЧे! " рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рд╣рдо рдкрд╡िрдд्рд░ рдмрдиेंрдЧे। рд╣рдоाрд░ी рд╕ाрдзрдиाрдпें  рдкрд╡िрдд्рд░ рд╣ोंрдЧी, рд╣рдоाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдпें рдкрд╡िрдд्рд░ рд╣ोंрдЧी , рд╣рдоाрд░ा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдкрд╡िрдд्рд░ рд╣ोрдЧा, рд╣рдоाрд░ी рдХाрд░्рдпрдкрдж्рдзрддि рдкрд╡िрдд्рд░ рд╣ोрдЧी। рдЗрд╕ी рдкрд╡िрдд्рд░рддा рдХो рд╕рдо्рдмрд▓ рдмрдиा рдХрд░ рд╣рдо рдЖрдЧे рдмреЭेंрдЧे рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рд╡िрдЪाрд░ों (рдорд╣ाрд╡ाрдХ्рдпों) рдХो рдЖрдЪрд░рдг рдоें рдЙрддाрд░ рдХрд░ рдкूрд░े рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рдХो рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░ेंрдЧे। рдпрд╣ рдорд╣ाрди рдХाрд░्рдп рд╣рдо рдХैрд╕े рдХрд░ेंрдЧे ? рд╣рдоें рдмреЬे рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдпा рд╡िрд╢ाрд▓ рдк्рд░рдЪाрд░-рддंрдд्рд░ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдирд╣ीं рд╣ै, рдЬिрд╕ рдкрд░ рдЖрдЬрдХрд▓ рд▓ोрдЧ рдЕрдзिрдХ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं , рдФрд░ рдЭрдЯ рд╕े рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рдХाрд░्рдп рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдЯूрдЯ рдк्рд░ेрдо, рдЖрджрд░्рд╢ рдФрд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдЯрд▓ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рддрдеा рдЗрди्рд╣ें рдХाрд░्рдпाрди्рд╡िрдд рдХрд░рдиे рдХे рджृреЭ рд╕ंрдХрд▓्рдк рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдпрд╣ी рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ (55 рд╡рд░्рд╖ों рд╕े) рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै। 
>>The nation can be raised only by men of character.[рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХा рдЙрдд्рдеाрди рдХेрд╡рд▓ рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рдордиुрд╖्рдпों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।] 
    'рд╣рдоाрд░ा рдпрд╣ рдорд╣ाрди рджेрд╢ рд╡िрднिрди्рди рдХाрд░рдгों рд╕े рдкрддрди рдХी рдУрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ै।' рдХ्рдпा рд╣рдо рдЗрд╕рдХो рд╕рд╣рди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं ? рдХ्рдпा рднाрд░рдд рдХे рдпुрд╡ा рдРрд╕ा рд╣ोрдиे рджे рд╕рдХрддे рд╣ैं ? рд╣рдо рдЗрд╕े рд░ोрдХ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдФрд░ рдХुрдЫ рдРрд╕ा рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдЬो рдЕрдзोрдкрддрди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рдЙрд▓्рдЯा рдШुрдоा рджे। рдРрд╕ा рд╣рдорд▓ोрдЧ рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं?  рд╣рдорд▓ोрдЧ рдХेрд╡рд▓ рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рд╕ुрди्рджрд░ рдвंрдЧ рд╕े рдЧрдаिрдд рдХрд░рдХे, рдХेрд╡рд▓ рдЕрдкрдиे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдХे рд╣ी рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं ! рдХ्рдпोंрдХि рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХा рдЙрдд्рдеाрди рдХेрд╡рд▓ рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рдордиुрд╖्рдпों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрджि рд╣рдоाрд░े рднीрддрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХी рд╢рдХ्рддि рд╣ै, рддो рд╣рдоाрд░ा рдЬो рднी рд╕ंрдХрд▓्рдк рд╣ो рдЙрд╕े рд╣рдо рдЕрд╡рд╢्рдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। 
>>Character is the capacity to overcome all misery.  
              рдпрд╣ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХ्рдпा рд╣ै ? рдпрд╣ рд╡िрд╡ेрдХ рдкूрд░्рд╡рдХ рдиिрд░्рдгрдп рд▓ेрдиे, рдФрд░ рдЙрд╕े рдЕрдорд▓ рдоें рдЙрддाрд░рдиे рдХी  рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рд╣ै। рдпрд╣ рдХेрд╡рд▓ рдЕрдкрдиे рдХ्рд╖ुрдж्рд░-рд╕्рд╡ाрд░्рде рдХो рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╕рдмों рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рдХрд░рдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рд╣ै। рдЬो рд╣рдоें 'рд╡рд╕ुрдзैрд╡ рдХुрдЯुрдо्рдмрдХрдо्' рдХी рднाрд╡рдиा рд╕े рдЬोреЬрддी рд╣ै, рдФрд░ рд╣рдоें рд╕ंрд╕ाрд░ рдХे рд╕рднी рдордиुрд╖्рдпों рдХी рдоंрдЧрд▓ рдХाрдордиा рдоें рд╡िрднोрд░ рд░рдЦрддी рд╣ै। рдЗрд╕ीрдХो рдЪрд░िрдд्рд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЪрд░िрдд्рд░ рд╡рд╣ рд╡рд╕्рддु рд╣ै рдЬो рджैрд╣िрдХ рд╕ुрдЦ-рднोрдЧ рдХी рдЗрдЪ्рдЫा, рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХे рддुрд╖्рдЯिрдХрд░рдг рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдФрд░ рдХाрдордиा-рд╡ाрд╕рдиा рдХे рдЖрд╡ेрдЧ рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХे рд▓ेрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ै। рдпрд╣ рд╣ै рдЪрд░िрдд्рд░। рджूрд╕рд░ों рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рд╕्рд╡рдпं рдХрд╖्рдЯ рдЙрдаाрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдХो рдЪрд░िрдд्рд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं। рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рджрдпрдиीрдпрддा (misery рдпा рдЕрднाрдЧ्рдп) рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдХा рдиाрдо рд╣ै-рдЪрд░िрдд्рд░।  рдпे рдХुрдЫ рдРрд╕ी рдЪीрдЬें рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ें рд╕ाрде-рд╕ाрде рдоिрд▓ाрдХрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдХा рдЕрд░्рде рдЗрди рд╕рднी рдЧुрдгों рд╕े рд╡िрднूрд╖िрдд рд╣ो рдЬाрдиा рд╣ै। рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдХा рдпрд╣ी рдЕрд░्рде рд╣ोрддा рд╣ै। 
     рдЬрдм рддрдХ рд╣рдо рд╕्рд╡рдпं рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди-рдордиुрд╖्рдп рдирд╣ीं рдмрди рдЬाрддे, рддрдм рддрдХ рдХ्рдпा рд╣рдо рдХिрд╕ी рднी рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рд╣рд▓ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं? рдХ्рдпा рд╣рдо рд╕рдЪрдоुрдЪ рджूрд╕рд░ों рдХी рдорджрдж рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдХ्рдпा рд╣рдо рд╕рдЪрдоुрдЪ рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं ? рдирд╣ीं, рд╣рдо рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдпрджि рд╣рдорд▓ोрдЧ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдП рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ों, рддो рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдЕрд╡рд╢्рдп рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे।
рдпрджि рд╣рдо рдЕрдкрдиा рд╕ुंрджрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдЧреЭे рдмिрдиा рд╣ी рд╕рдоाрдЬ-рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे, рдЧрд░ीрдмों рдФрд░ рдЕрд╢िрдХ्рд╖िрддों рдХी рдорджрдж рдХрд░рдиे рдЬाрдпेंрдЧे, рддो рд╣рдоाрд░े рд╕рднी рдк्рд░рдпाрд╕ рдЕрди्рддрддोрдЧрдд्рд╡ा рд╡्рдпрд░्рде рд╕िрдж्рдз рд╣ोंрдЧे। рдХ्рдпोंрдХि рдпрджि рдЪрд░िрдд्рд░рд╣ीрди рдордиुрд╖्рдп рд▓ोрдЧों рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░ेंрдЧे рддो рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдЬिрди рдЕрднाрд╡рдЧ्рд░рд╕्рдд рд▓ोрдЧों рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे рд╡े рдЧрдП рд╣ैं, рдЙрдирдХा рдЕрднाрд╡ рдХुрдЫ рд╕рдордп рдХे рд▓िрдП рджूрд░ рд╣ो рдЬाрдпे, рдпा рдХुрдЫ рджिрдиों рдХे рд▓िрдпे рдЙрдирдХी рднूрдЦ рд╢ांрдд рд╣ो рдЬाрдпे, рдпा рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдЙрд╕ рдЧाँрд╡ рдХे рд▓ोрдЧ рд╕рдоाрдЪाрд░-рдкрдд्рд░ рдФрд░ рдкुрд╕्рддрдХ рдкреЭрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ो рдЬाрдпें, рдпा рд╕ाрдоाрди्рдп рдкрдд्рд░ाрдЪाрд░ рдХрд░рдиा рднी рд╕ीрдЦ рд▓ें, рдХिрди्рддु рдЕрди्рддрддः рдЙрди्рд╣ीं рдЪрд░िрдд्рд░рд╣ीрди рд╕рдоाрдЬрд╕ेрд╡рдХों рдХी рднाँрддि- рд╡े рд▓ोрдЧ рд╕्рд╡рдпं рднी рдЪрд░िрдд्рд░рд╣ीрди рдордиुрд╖्рдп (рдкाрд░्рдеो -рдЗрд░реЮाрди) рд╣ी рдмрдиे рд░рд╣ेंрдЧे। рд╡े рд╡рд╣ाँ рднी рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╣рд░ рдХाрдо рдХрд░ेंрдЧे рдЬो рд╕рдоाрдЬ рдХी рднрд▓ाрдИ рдХे рдЕрдиुрдХूрд▓ рддो рдирд╣ीं рд╣ी рд╣ों, рдмрд▓्рдХि рдЕрд╢ोрднрдиीрдп рднी рд╣ों। рд╡े рд╡рд╣ाँ рднी рдРрд╕ी рдЪीрдЬों рдХो рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░ рджेंрдЧे, рдЬो рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдП рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рд╣ोрдЧा।
          рдЬрдирддा рдХा рдкैрд╕ा рдЙреЬाрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рд░िрд╢्рд╡рддрдЦोрд░ी рдХा рдмोрд▓рдмाрд▓ा рд╣ै। рдЕрдзिрдХांрд╢ рд▓ोрдЧ рдпрд╣ी рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЙрд╕े рдХрдо рдХाрдо рдХрд░рдиा рдкреЬे, рдЙрд╕рдХे рдКрдкрд░ рдХोрдИ рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рди рд╣ो рдкрд░ рдХрдоाрдИ рдЗрддрдиी рдЕрдзिрдХ рд╣ो рдХि рд╡рд╣ рдЖрд░ाрдо рд╕े рд╕ुрдЦ-рднोрдЧ рдХрд░рддा рд░рд╣े। рдЬрдирд╕ंрдЪाрд░ рдоाрдз्рдпрдо, рд╕ाрд╣िрдд्рдп, рд╢िрдХ्рд╖ा - рдЪाрд╣े рдШрд░ рдоें рд╣ो рдпा рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдоें, рд╡े рднी рдЬिрди्рд╣ें рдШрд░-рд╕рдоाрдЬ рдХा рдЕрднिрднाрд╡рдХ рд╕рдордЭा рдЬाрддा рд╣ै, рд╕рднी рдЕрдкрдиी рдиिрдо्рдирддрд░  рд╡ाрд╕рдиाрдУं рдХो рд╣ी рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рдоें рд╡्рдпрд╕्рдд рджिрдЦाрдИ рджेрддे рд╣ैं। рд╕рдоाрдЬ рдХे рдиाрдоी-рдЧिрд░ाрдоी рдХрд╣े рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рд▓ाрд▓рдЪ рдФрд░ рд▓ोрдн рдХो рдмреЭрддा рджेрдЦрдХрд░ рдХिрд╢ोрд░ों, рдпुрд╡ाрдУं рдоें рднी рд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рдХी рднाрд╡рдиा рдмреЭрддी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै। рдРрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдХेрд╡рд▓ рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдоें рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ै। рд╣рд░ рдЬрдЧрд╣ рдХी рд╕्рдеिрддि рдРрд╕ी рд╣ी рд╣ै।     
>>-We must 'learn to do more than paid for' 
      рдХिрди्рддु, рдЗрд╕ рд╕ंрдзिрдмेрд▓ा рдоें  (рдЗрдХ्рдХीрд╕рд╡ीं рд╕рджी рдоें, рдкрдЪ्рдЪीрд╕ рд╕ाрд▓ рдмाрдж рдпाрдиि  2047 рддрдХ   рднाрд░рдд рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рдХेрди्рдж्рд░ рдмрдирдиे рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै) рдЬрдм рд╣рдоें рдПрдХ рд╡िрдХрд╕िрдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░, рд╣рд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╕рдоृрдж्рдз рднाрд░рдд- 'рдПрдХ рднाрд░рдд рд╢्рд░ेрд╖्рда рднाрд░рдд '  рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрдкрдиी рдкрд╣рдЪाрди рдмрдиाрдиी рд╣ै, , рд╣рдо рдЗрд╕ рд╕рд░्рд╡рдиाрд╢ी рднोрдЧ-рд╡िрд▓ाрд╕ рдХो рдФрд░ рдмрд░्рджाрд╢्рдд рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे। рдЬрдирд╕ाрдзाрд░рдг рдХे рдЪिрд░рдХाрд▓ीрди рдЕрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рджрд░िрдж्рд░рддा рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे, рд╣рдоें рднाрд░рдд рдХा рдкुрдирд░्рдиिрд░्рдоाрдг рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рдЪрдЯ्рдЯाрдиी рдмुрдиिрдпाрдж рдкрд░ рд╣ी рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। рд╣рдоाрд░े рдкाрд╕ рд╕рд╣ी рдвंрдЧ рд╕े рд╕ोрдЪ-рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рдпा рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдирд╣ीं рд╣ै। рд╣рдордиे рд╡рд╣ рдХ्рд╖рдорддा рдЦो рджी рд╣ै। рдмрд╕ рд╣рдо рднेреЬों рдХे рдЭुрдг्рдб рдХी рддрд░рд╣ рднाрдЧ рд░рд╣े рд╣ैं, рдЬिрд╕рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдЕрдкрдиी рд╕िंрд╣ -рд╢ाрд╡рдХ рдХी рдХрдеा рдоें рдмाрд░-рдмाрд░ рдХिрдпा рдеा।  
     рдмेрд╢рд░्рдо рд▓ोрдЧ рдХрдо рд╡िрд╢ेрд╖ाрдзिрдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╕ाрдзाрд░рдг рдЬрдирддा рдХी рдХीрдордд рдкрд░ рдЕрдкрдиे рдХ्рд╖ुрдж्рд░ рд╕्рд╡ाрд░्рдеों, рдХो рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдоें рд▓рдЧे рд╣ुрдП рд╣ैं। рдФрд░ рд╕ाрдзाрд░рдг рдЬрдирддा рдЬिрдирдХे рдкाрд╕ рд╕рд╣ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рд╕рдордЭ рдХी рдХрдоी рд╣ैं, рд╡े рд╕ोрдЪрддे рд╣ैं- рдпे рд▓ोрдЧ рдЙрдирдХी рдорджрдж рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдХाрдо рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рд╡े рдЕрдХ्рд╕рд░ рдЙрди рдЙрди рддрдеाрдХрдеिрдд рдЬрдирд╕ेрд╡рдХों рдХा рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рдзीрд░े-рдзीрд░े рдЕрдкрдиे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХो рдЦो рджेрддे рд╣ैं , рдн्рд░рд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं, рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рдРрд╕े рдпुрд╡ा рдЕрдкрдиे рдХाрдо рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рднी рдЦो рджेрддे рд╣ैं। рд╣рдоाрд░ा рджेрд╢ рддो рдХрдаोрд░ рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдХрд░рдиा рд╣ी рднूрд▓ рдЧрдпा рд╣ै। рдЬрдмрдХि рджूрд╕рд░े рджेрд╢ों рдХे рд▓ोрдЧ рдХ्рдпा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं ? рдпрд╣ाँ рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╕िрд░्рдл рджूрд╕рд░े рджेрд╢ों рдХे рд▓ोрдЧों рдХी рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХрд░рдиे рдирд╣ीं рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं, рдХिрди्рддु рд▓рдЧрднрдЧ рд╣рд░ рдЬрдЧрд╣ рдХे рдкрд╢्рдЪрдоी рд▓ोрдЧ рдЕрдзिрдХ рдХрд░्рдорд╢ीрд▓ (hardworking) рд▓ोрдЧ рд╣ैं। рдпрд╣ рдкрд░िрд╢्рд░рдорд╢ीрд▓рддा рдпा рдХрд░्рдордарддा рд╣рдоें рднी рд╕ीрдЦрдиी рд╣ोрдЧी।рдЕрд░्рдеाрдд рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рднी рдЬीрд╡рди рдХे рд╕рдлрд▓ рд╣ोрдиे рдХे 16  рдиिрдпрдоों рдоें рд╕े рдПрдХ рдиिрдпрдо -We must 'learn to do more than paid for '-" рднुрдЧрддाрди рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЕрдзिрдХ рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиा " рд╕ीрдЦрдиा рд╣ोрдЧा। 
          рдЬैрд╕े рдоाрдирд▓ो рдХि рдоैं рдХिрд╕ी  рдлैрдХ्рдЯ्рд░ी рдоें рдЖрда рдШंрдЯे рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ूँ, рдФрд░ рдк्рд░рддि рджिрди рдХिрд╕ी рдЙрдд्рдкाрдж рдХे рд╕ाрдд рдкीрд╕ рдмрдиाрдиे рдХा рдХाрдо рдХрд░рддा  рд╣ूँ, рдФрд░ рдоुрдЭे рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ाрд╢ि рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡ेрддрди рдоिрд▓рддा рд╣ै। рдпрджि рдоैं рдЕрдкрдиी рдоिрд╣рдирдд рд╕े рдПрдХ рджिрди рдоें рдмाрд░рд╣ рдкीрд╕ рдиिрдХाрд▓ рджेрддा рд╣ूँ, рддो рдоुрдЭे рдмреЬा рд╕рди्рддोрд╖ рдоिрд▓рддा рд╣ै। рдпрджि рдоैं рдмाрд░рд╣ рдкीрд╕ рдХी рдмрдЬाрдп рдЪौрджрд╣ рдкीрд╕ рдиिрдХाрд▓ рджेрддा рд╣ूँ, рддो рдоुрдЭे рдЕрд▓рдЧ рд╕े рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рднрдд्рддा (incentive bonus) рднी рдоिрд▓рддा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдоुрдЭे рд╕्рд╡рдпं рд╕े рдпрд╣ рдк्рд░рд╢्рди рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे рдХि " рдХ्рдпा рдоैं рдкंрдж्рд░рд╣ рдпा рд╕ोрд▓рд╣ рдкीрд╕ рдирд╣ीं рдиिрдХाрд▓ рд╕рдХрддा ? рдФрд░ рдЕрдкрдиे рд▓िрдП рддрдп рдХी рдЧрдИ рдоाрд╕िрдХ рднुрдЧрддाрди рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд░ाрд╢ि рдмोрдирд╕ рдХे рд░ूрдк рдоें рдкाрдиे рдХे рдЕрдкрдиे рджाрд╡े рдХो рдХ्рдпा рдоैं рдирд╣ीं рдЫोреЬ рд╕рдХрддा ? рд╣ाँ, рдоैं рдпрд╣ рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ूँ, рдФрд░ рдЕрд╡рд╢्рдп рдХрд░ूंрдЧा।
     рд╣ाँ , рдпрд╣ рдаीрдХ рд╣ै рдХि рдоैं рдЕрдкрдиे рдХाрдо рд╕े рдЕрдкрдиी рдЖрдЬीрд╡िрдХा рдХрдоाрддा рд╣ूँ। рд▓ेрдХिрди рдоेрд░ा рджेрд╢ рднी рдоेрд░े рд╕ाрдордиे рд╣ै। рдоैं рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдоें рднी рдЕрдкрдиा рдпोрдЧрджाрди рджे рд╕рдХрддा рд╣ूँ। рдпрд╣ рдаीрдХ рд╣ै рдХि рдоैं рдЗрд╕ рдлैрдХ्рдЯ्рд░ी рдоें рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ूँ, рдХिрди्рддु рдЬिрди рд╡рд╕्рддुрдУं рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдоैं рдХрд░рддा рд╣ूँ, рдЙрд╕рд╕े рдоेрд░ा рджेрд╢ рднी рддो рд╕рдоृрдж्рдз рдмрдирддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХाрдо рдХो рдХрд░рдиे рд╕े рдоेрд░ी рдЬिрддрдиी рдХрдоाрдИ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рдЙрддрдиा рдоेрд░े  рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рднрд░рдг-рдкोрд╖рдг рдХे рд▓िрдП рдХाрдлी рд╣ै। рдЙрддрдиा рдкрд░्рдпाрдк्рдд рд╣ै। рдХिрди्рддु, рдпрджि рдоैं рдЕрдкрдиी рдоिрд╣рдирдд рд╕े рдПрдХ рджिрди рдоें рдкंрдж्рд░рд╣ рдкीрд╕ рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ूँ, рддो рдоुрдЭे рд╕िрд░्рдл рдЕрдкрдиी рдордЬрджूрд░ी рдХрдоाрдиे рдХे рд▓िрдП рджрд╕ рдкीрд╕ рдмрдиाрдиे рдХे рдмाрдж рдЙрдд्рдкाрджрди-рдХाрд░्рдп рдХो рд░ोрдХ рдХ्рдпों рджेрдиा рдЪाрд╣िрдпे ?
>>Capacity To work more than paid for ' - This Spiritual capacity can be used everywhere:рдФрд░ рдЗрд╕ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ-рдХ्рд╖рдорддा рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рднाрд░рдд -рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд╣рд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै ! 
рдХ्рдпा рдоैं рдЕрдкрдиे рд╢्рд░рдо рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े, рдЕрдкрдиे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд▓िрдП рдХुрдЫ рдпोрдЧрджाрди рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा, рднрд▓े рдЗрд╕ рд╢рд░्рдо рдХे рдПрдХ рд╣िрд╕्рд╕े рдХे рд▓िрдП рдоुрдЭे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд░ाрд╢ि рдирд╣ीं рдоिрд▓े ? рдоेрд░े рджेрд╢ рдХे рдХрдИ рд▓ोрдЧ рдмेрд░ोрдЬрдЧाрд░ рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें рднी рдкैрд╕ों рдХी рдЬрд░ुрд░рдд рд╣ै। рдоेрд░े рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЙрдд्рдкाрджрди рдХिрдпे рдЬाрдиे рд╕े рджेрд╢ рдЖрдп рдоें рдХुрдЫ рд╡ृрдж्рдзि рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ोрдЧी, рдЬिрд╕े рдЙрдирдХे рд▓िрдП рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдкैрджा рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рд╡ाрдкрд╕ рдиिрд╡ेрд╢ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдХ्рдпा рдоैं рдЕрдкрдиी рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдХे рд╕ाрде рдЙрди рдмेрд░ोрдЬрдЧाрд░ों рдХी рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдХी рддुрд▓рдиा рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा ? [рдЕрдкрдиे рджिрд▓ рд╕े рдЬाрдиो рджूрд╕рд░ों рдХे рджिрд▓ рдХा рд╣ाрд▓। ] рдЗрд╕ी рдХो рддो рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдХ्рд╖рдорддा рдХрд╣рддे рд╣ैं ! рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдХ्рд╖рдорддा ( spiritual capacity) рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣рд░ рдЬрдЧрд╣ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।  рдЬैрд╕े рдоाрди рд▓ो рдХि- рдоैं рдПрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣ूँ, рдФрд░ рдХिрд╕ी рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдЪाрд░ рдШрди्рдЯे рдкреЭाрддा рд╣ूँ, рддो рдоुрдЭे рд╡ेрддрди рдХे рд░ूрдк рдоें рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ाрд╢ि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЕрдм рдпрджि рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдкреЭाрдпे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрд╖рдп рдХो рд╕िрд▓ेрдмрд╕ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЪाрд░ рдШрди्рдЯे рддрдХ рдкреЭा рджेрдиे рдХे рдмाрдж, рдпрджि рдоैं рдЫाрдд्рд░ों рдХे рд╕ाрде рдХ्рд▓ाрд╕ рдоें рдПрдХ рдШрди्рдЯा рдЕрдзिрдХ рдмैрдардХрд░ рдЙрди्рд╣ें рдХुрдЫ рдРрд╕े рдЙрди्рдирдд рд╡िрдЪाрд░ рдмрддрд▓ाрдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░ूँ рдЬिрд╕рд╕े рд╡े рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ рд╕рдХें, рддो рдРрд╕ा рдХрд░рдХे рдоैं рд╕рдЪрдоुрдЪ рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдХी рд╕ेрд╡ा рдоें рдмрд╣ुрдд рдмреЬा рдпोрдЧрджाрди рджूँрдЧा। 
рдпा рдоाрди рд▓ो рдХि рдоैं рдХिрд╕ी рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рдоें рдбॉрдХ्рдЯрд░ рд╣ूँ।  рдоैं рдЬрдм рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рдЬाрддा рд╣ूँ, рддो рдоेрд░े рдХाрдо рдХे рдиिрд╢्рдЪिрдд рдШрди्рдЯे рд╣ोрддे рд╣ैं। рдоाрди рд▓ो рдоैं рд░ोрдЬाрдиा рд╕ौ рд▓ोрдЧों рдХा рдЗрд▓ाрдЬ рдХрд░рддा рд╣ूँ, рдЬिрд╕рдХे рд▓िрдП рдоुрдЭे рдоेрд░ा рд╡ेрддрди рдоिрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै। рдХ्рдпा рдоैं рдПрдХ рдШрди्рдЯा рдФрд░ рдХाрдо рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा рдФрд░ рджрд╕ рдЧрд░ीрдм рд▓ोрдЧों рдХा рдЗрд▓ाрдЬ рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा ? рдХिрди्рддु рд╣рдо рд▓ोрдЧ рд╡ैрд╕ा рдирд╣ीं рдХрд░рддे рд╣ैं।рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдХрд╣ा рдеा -  " рдЬрдм рддрдХ рдХрд░ोреЬों рдЕрд╢िрдХ्рд╖िрдд рд░рд╣ेंрдЧे рдФрд░ рднूрдЦों рдорд░рддे рд░рд╣ेंрдЧे, рддрдм рддрдХ рдоैं рдЙрд╕ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЖрджрдоी рдХो рджेрд╢рдж्рд░ोрд╣ी (traitor) рд╕рдордЭूंрдЧा, рдЬो рдЙрдирдХे рдЦрд░्рдЪ рдкрд░ рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╣ुрдЖ рд╣ै, рдХिрди्рддु рдЙрди рдкрд░ рддрдиिрдХ рднी рдз्рдпाрди рдирд╣ीं рджेрддा। "рей/рейрекрел  рдЖрдЬ рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдХे рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд▓ोрдЧ рдХ्рдпा рдЗрд╕ी рд╢्рд░ेрдгी рдоें рдирд╣ीं рдЖрддे ? 
         рдХ्рдпा рдЖрдЬ рдХा рдпुрд╡ा рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рднी рдПрдХ рджेрд╢рдж्рд░ोрд╣ी (traitor) рдмрдирдиा рдЪाрд╣ेрдЧा ?  рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рд╡्рдпрд░्рде рдХрд╣ा рдеा рдФрд░ рдЗрд╕े рд░ोрдХрдиे рдХा рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХिрдпा рдеा।рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рднी рдРрд╕ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдкрд░ рдЕंрдХुрд╢ рд▓рдЧाрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рдеोреЬा рд╕ा рдХिрддाрдмी рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ी, рд╣рдо рд▓ोрдЧ рд╕ोрдЪрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं, рдХि 'рдоैं рддो рд╕рдЪрдоुрдЪ рдоें рд╕ुрд╢िрдХ्рд╖िрдд рдордиुрд╖्рдп рдмрди рдЧрдпा рд╣ूँ, рдоुрдЭे рдЕрд╕рд▓ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рдЪुрдХी рд╣ै। рдХिрди्рддु рд╕рдЪ्рдЪी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдкрд╣рдЪाрди рдпрд╣ рдХि рд╡рд╣ рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╣्рд░рджрдп рдХो рд╡िрд╕्рддृрдд рдХрд░ेрдЧी, рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рдХो рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рдмрдиा рджेрдЧी!  
>>The Benediction: Become a serious and hard-working, heart-whole man.
        рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рд╕े рдк्рдпाрд░ рдХрд░ो, рдЕрдкрдиे рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХो рдк्рдпाрд░ рдХрд░ो। рдЕрдкрдиे рднाрдЗрдпों рд╕े рдк्рдпाрд░ рдХрд░ो, рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХी рд░рдЧों рдоें рдмрд╣ рд░рд╣े рдЕрдкрдиे рд╣ी рдЦूрди рдк्рд░ेрдо рдХрд░ो। рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рд╡िрд╡ेрдХ-рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░ो, рдХрдаोрд░ рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдХрд░ो। рдордиुрд╖्рдп рдмрдиो рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХो рднी рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░ो ! рдЕрдкрдиे рдорди рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рдиे рдХी рддрдХрдиीрдХ  (trick) рдХो рд╕ीрдЦ рд▓ो। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рдоूрд▓ рд╕рдорд╕्рдпा рдкрд░ , рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХी рдЫोрдЯी рдЫोрдЯी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдкрд░ рдЕрдкрдиे рдорди рдХो рдПрдХाрдЧ्рд░ рдХрд░ो। рдЙрди рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рдоूрд▓ рдХाрд░рдг  рдХो рдвूंреЭ рдиिрдХाрд▓ो, рдФрд░ рджृреЭ рдиिрд╢्рдЪрдп рддрдеा рджृреЭ рд╕ंрдХрд▓्рдк рдХे рд╕ाрде рдЙрд╕рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдХрд░ो , рдФрд░ рдПрдХ рдЧंрднीрд░, рдкрд░िрд╢्рд░рдоी рддрдеा рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЖрд╕рдХ्рддि рд╕े рдЖрдЬाрдж (рджिрд▓рдмрд╕्рддрдЧी рд╕े рдЖрдЬाрдж) рдПрдХ 'heart-whole man ' рдкूрд░्рдгрд╣ृрджрдпрд╡ाрди рдордиुрд╖्рдп (100 %рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдеी) рдмрди рдЬाрдУ ! рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд╕ोрдЪो рдФрд░ рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдХो рдЙрди्рдирдд рдХрд░ो। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рднाрд░рдд рдХे рдпुрд╡рдХों рд╕े рдпрд╣ी рдЪाрд╣рддे рдеे, рдФрд░ рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдпुрд╡ा рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рднी рдпрд╣ी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд░рдЦрддा рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХा рдЬो рдЖрджрд░्рд╢ рдФрд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै ,рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЙрд╕ी рдЖрджрд░्рд╢ рдФрд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХो рдЕрдкрдиे рдЖрдЪрд░рдг рдоें рд░ूрдкाрдпिрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं।рдФрд░ рд╣рдоें рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो рдЕрд╡рд╢्рдп рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे। 
======================== 
[For Origional English book see -  'A NEW YOUTH MOVEMENT' (DESIGNED BY SWAMI VIVEKANANDA) Mahamandal Blog Wednesday, 4 July 2018]
===================
     

    

рдХोрдИ рдЯिрдк्рдкрдгी рдирд╣ीं: