рдмुрдзрд╡ाрд░, 10 рдЬрдирд╡рд░ी 2024

ЁЯЩВ"рдЖрдЧे рдлрд▓, рддрджрдиंрддрд░ рдлूрд▓; рд▓ौрдХी-рдХुрдо्рд╣рдб़ा рдХी рддрд░рд╣ - 1. ЁЯЩВ“First the fruit, then the flower; like the gourd. -1. ЁЯЩВ"ржЖржЧে ржлрж▓, рждাрж░ржкрж░ ржлুрж▓; рж▓াржЙржп়েрж░ ржорждো।-1. ЁЯЩВ

1.ЁЯЩВ.>>>"рдЖрдЧे рдлрд▓, рддрджрди्рддрд░ рдлूрд▓; рд▓ौрдХी-рдХुрдо्рд╣реЬे рдХी рддрд░рд╣।

 "рдаाрдХुрд░ рджेрд╡ рдХा рд╕्рдд्рд░ी рдЧुрд░ु рдЧ्рд░рд╣рдг рдФрд░ рдЕрдкрдиी рд╕्рдд्рд░ी рдХो рдоाрддृ рднाрд╡ рд╕े рдкूрдЬा рдХрд░рдХे  12 рд╡рд░्рд╖ рдХी рд╕ाрдзрдиा рдХा рдлрд▓ рд╕рдорд░्рдкिрдд рдХрд░ рджेрдиा рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдзाрд░्рдоिрдХ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХी рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдШрдЯрдиा рд╣ै ! 'рдд्рдпाрдЧ рд╣ी рдЬीрд╡рди рдХा рдз्рдпेрдп рд╣ै ' -рдпрд╣ рдоाрдирдХрд░ рдХिрддрдиे рдкुрд░ुрд╖ рдЕрдкрдиी рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХो рдЗрд╕ рд╕ंрдмрди्рдз рдоें рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं ? рд╡िрд╡ाрд╣िрдд рдЬीрд╡рди рдоें рдпрдеाрд╕ाрдз्рдп рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдкाрд▓рди рдХे рд╕ाрде рд╕ाрде, рдорд╣ाрди рддेрдЬрд╕्рд╡ी рдЧुрдгрд╡ाрди рд╕рди्рддाрдиों рдХे рдоाрддा-рдкिрддा рдмрдирдХрд░ рддुрдо рд╕рдоाрдЬ рдХो рдзрди्рдп рдХрд░ рд╕рдХो, рддрдеा рднोрдЧрдкाрд░ाрдпрдг рдкрд╢ुрдд्рд╡ рдХी рдоाрдирд╕िрдХрддा рдХो рджूрд░ рдХрд░ рд╕рдХो, рдЗрд╕рдХे рд▓िрдпे рд╣ी рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдгрджेрд╡ рдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рд╣ै। рд╡े 16  рдЖрдиा рдХрд░рдХे рджिрдЦाрддे рд╣ैं, рддрдм рд╣рдорд▓ोрдЧ рдПрдХ рдЖрдиा рднрд░ рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдкाрд▓рди рдХрд░ें। 8 рдорд╣ीрдиे рддрдХ рдПрдХ рд╣ी рд╢рдп्рдпा рдкрд░ рд╢рдпрди рдХिрдпा, рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рдоें рдЬाрдХрд░ рднी рджो -рдПрдХ рдорд╣ीрдиे рд░рд╣े। рдЖрдЬ рд╕े рдпрджि рдХिрд╕ी рдХाрд░рдгрд╡рд╢ рддुрдо्рд╣ाрд░ा рддुрдЪ्рдЫ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╕ंрдмрди्рдз рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрдпे, рддो рддुрдордоें рд╕े рдРрд╕े рдХिрддрдиे рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ैं рдЬो рдЖрдЬीрд╡рди рдЕрдкрдиी рдкрдд्рдиी рдХे рд╕ाрде рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕рдо्рдоाрди, рднрдХ्рддि рддрдеा рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рде рдк्рд░ेрдо рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं ? 

 рдЕрд╡рддाрд░ (рдоाрдирд╡рдЬाрддि рдХे рдЬрди्рдордЬाрдд рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рдХ рдиेрддा) рдЬाрдирддे рд╣ै рдХि рдЙрдирдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рднोрдЧ рдХे рд▓िрдпे рдирд╣ीं рд╣ै ! рдЕрдкрдиे рдиिрдд्рдпрдоुрдХ्рдд рдЖрдд्рдорд╕्рд╡рд░ूрдк рдХो рд╡िрд╕्рдоृрдд рдХрд░ рджेрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рдоाрдирд╡ рдЕрдкрдиी рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдмाрд╣्рдпрдЬрдЧрдд рдХे рд░ूрдк-рд░рд╕ рдЖрджि рд╡िрд╖рдпों рдХो рднोрдЧрдиे рдХे рд▓िрдпे рджौреЬ рд░рд╣ा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рд╕рдордЭ рд░рд╣ा рд╣ै рдХि рд╡िрд╖рдп-рднोрдЧ (рдоिрд▓्рдХ-рдЪॉрдХрд▓ेрдЯ) рдЕрддि рдордиोрд░рдо рд╣ैं ! рд╡िрд╡ाрд╣िрдд рдЬीрд╡рди рдоें 'рд╡िрд╡ेрдХрдпुрдХ्рдд рднोрдЧ' рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рд╡ाрдХрд░ рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдЙрд╕рдХो рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рдХी рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯрддा -рдиिрд╡ृрдд्рддिрд╕्рддु рдорд╣ाрдлрд▓ा рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрддी рд╣ैं। рд╡िрд╡ेрдХ-рдкूрд░्рд╡рдХ рджो-рдПрдХ рдмाрд░ рднोрдЧ рд▓ेрдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рдЙрд╕े рдд्рдпाрдЧ рджेрдиा рдЪाрд╣िрдпे। 'рдЕрд░े рдорди рдЗрд╕ीрдХा рдиाрдо рд╡िрд╖рдп-рднोрдЧ рд╣ै рдЕрдзिрдХ рдЦाрдиे рд╕े рдмीрдоाрд░ рд╣ो рдЬाрдУрдЧे, рдпрд╣ рдЬाрдирдХрд░ рднी рддुрдо рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рдЗрддрдиे рд▓ाрд▓ाрдпिрдд рд╣ो ? рдиेрддा рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рдХिрддрдиी рд▓рдЬ्рдЬा рдХी рдмाрдд рд╣ै ! -рд▓ो рдЕрднी рдЦा рд▓ो рдХिрди्рддु рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдлिрд░ рди рдоाँрдЧрдиा !'рд╡िрд╡ाрд╣-рдмंрдзрди' рдХा рдРрд╕ा рдкрд╡िрдд्рд░ рд╕ाँрдЪा рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдгрджेрд╡ рдиे рдЬрдЧрдд рдХे рд╕ाрдордиे рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рд╣ै, рддाрдХि рднाрд╡ी рдиेрддा рднी рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рдЙрд╕ рдЖрджрд░्рд╢ рд╕ाँрдЪे рдоें рдвाрд▓рдХрд░ -'рдиिрд╡ृрдд्рддिрд╕्рддु рдорд╣ाрдлрд▓ा' рдХे рдЖрджрд░्рд╢ рдХो рдирд╡ीрди рд░ूрдк рдоें рдЬрдЧрдд рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░ рд╕рдХें! 

2.>>> рд╕्рдд्рд░ीрдЬाрддि рдХे рдк्рд░рддि рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рджृрд╖्рдЯि  (рд╡िрд╡ाрд╣ рднोрдЧ рдХे рд▓िрдпे рдирд╣ीं рд╣ै !): рд╣рдоाрд░े рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдоें рд╕рдорд╕्рдд рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХो рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХा рд░ूрдк рдоाрдирдХрд░ рджेрд╡ी рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै, рддрдеा рдЙрдирдХी рдкूрдЬा рдХрд░рдиे рдХा рдЖрджेрд╢ рднी рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдПрдХ рдФрд░ рдЙрдирдХा рдмाрд╣्рдп рд░ूрдк рдЗंрдж्рд░िрдпों рдХो рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░ рдкाрдЧрд▓ рдмрдиा рджेрддा рд╣ै, рдХिंрддु рдЙрдирдХे рдЕंрджрд░ुрдиी рдЧुрдг, рдЬैрд╕े-рдЬ्рдЮाрди, рд╕рдорд░्рдкрдг, рд╕ेрд╡ा рднाрд╡ рддрдеा рдиिрд╢्рдЫрд▓ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдкुрд░ुрд╖ों рдХो рдм्рд░рд╣्рдо рдХा рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╕िрдж्рдз рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕्рдд्рд░ी рдпрджि рдк्рд░рд╕рди्рди рд╣ो рдЬाрдПँ рддो рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдкрддि рдХो рдкुрдг्рдпाрдд्рдоा рдмрдиा рдХрд░ рдЙрд╕рдХी рдЖрдд्рдоा рдХी рдоुрдХ्рддि (рдн्рд░рдордоुрдХ्рдд рдпा рдбीрд╣िрдк्рдиोрдЯाрдЗрдЬ्рдб рд╣ो рдЬाрдиे) рдХा рдХाрд░рдг рдмрди рдЬाрддी рд╣ै- 

рд╕ैрд╖ा рдк्рд░рд╕рди्рдиा рд╡рд░рджा рдиृрдгां рднрд╡рддि рдоुрдХ्рддрдпे।  

рд╕ा рд╡िрдж्рдпा рдкрд░рдоा рдоुрдХ्рддेрд░्рд╣ेрддुрднूрддा рд╕рдиाрддрдиी।।  

 рд╡े рд╣ी рдк्рд░рд╕рди्рди рд╣ोрдиे рдкрд░ рдордиुрд╖्рдпों рдХी рдоुрдХ्рддि рдХा рд╡рд░рджाрди рджेрддी рд╣ैं। рд╡े рд╣ी рдкрд░ाрд╡िрдж्рдпा, рд╕ंрд╕ाрд░-рдмंрдзрди рдФрд░ рдоोрдХ्рд╖ рдХी рд╣ेрддुрднूрддा рд╕рдиाрддрдиी рджेрд╡ी рд╣ैं।   рдЙрд╕ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдиे рдХृрдкा рдХрд░рдХे рдпрджि рдоाрд░्рдЧ рдЫोрдб़ рдирд╣ीं рджिрдпा, рддो рдХुрдЫ рднी рд╣ोрдиे рдХी рдЖрд╢ा рдирд╣ीं рд╣ै। рдЬ्рдпों рд╣ी рдЙрдирдХी рдХृрдкा рд╣ोрддी рд╣ै, рддрдд्рдХाрд▓ рд╣ी рдЬीрд╡ рдХो рд░ाрдорд░ूрдкी рдиाрд░ाрдпрдг (рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХे рдЕрд╡рддाрд░ рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдгрджेрд╡) рдХे рджрд░्рд╢рди рдоिрд▓ рдЬाрддे рд╣ैं, рддрдеा рд╡рд╣ рдоाँ рдХा рднрдХ्рдд рд╕рднी рдпाрддрдиाрдУं рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рд╕ाрд░्рд╡рднौрдоिрдХ рдКрд░्рдЬा (рдпा  рдЬрдЧрджрд╡्рдпाрдкी рд╡िрд░ाрдЯ 'рдЕрд╣ं' -рднाрд╡) рдХी рдк्рд░рддीрдХ рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рднрдХ्рддों рдХी рд╢ाрдХ्рдд рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рдоें  рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХी рдкूрдЬा рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдЕрдкрдиे рдШрд░-рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХी рдлिрд░ рдЗрд╖्рдЯрдоिрдд्рд░ рдФрд░ рдиाрддे рд░िрд╢्рддों рдХी рд╕рдорд╕्рдд рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХो рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХा рд░ूрдк рдоाрдирдХрд░ рд╕рдо्рдоाрди рджेрдиा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै ! 

3.>>>рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХे рдЧुрд░ु рддोрддाрдкुрд░ी рдЬी : рдЖрдЬрди्рдо рд╢्рд░ी рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХे рдХृрдкाрдкाрдд्рд░ рдеे рдЕрддः рдЕрд╡िрдж्рдпा рдоाрдпा рдХे рдлрди्рджे рдоें рдЙрди्рд╣ें рдкреЬрдиे рд╣ी рдирд╣ीं рджिрдпा рдеा, рдкрд░ рдЗрд╕ рдХृрдкा рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рди рд░рд╣рдиे рдХे рдХाрд░рдг, рд╡े рд╢рдХ्рддि рдХो рдирд╣ीं рдоाрдирддे рдеे। рдЙрдирдХो рдПрдХрдмाрд░ рднрдпंрдХрд░ рд░рдХ्рдд-рдЖँрд╡ рдХा рд░ोрдЧ рд╣ो рдЧрдпा। рд╕рдордзिрд╕्рдд рдорди рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╕ंрд▓рдЧ्рди рд╣ोрдиे рд▓рдЧा। "рдкंрдЪ рднूрддों рдХे рдлрди्рджे рдоें рдм्рд░рд╣्рдо рдлँрд╕ рдЪुрдХे рдеे!".... рдкूрд░ी рдЬी рдЕрд╡ाрдХ् рд░рд╣ рдЧрдП рд╕ोрдЪрдиे рд▓рдЧे рдпрд╣ рдХैрд╕ी рджैрд╡ी рдоाрдпा рд╣ै ? рдбूрдмрдиे рд▓ाрдпрдХ рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдЬрд▓ рднी рдЖрдЬ рдЧंрдЧा рдЬी рдоें рдирд╣ीं рд╣ै ! рдИрд╢्рд╡рд░ (рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा) рдХी рдпрд╣ рдХ्рдпा рдЕрдкूрд░्рд╡ рд▓ीрд▓ा рд╣ै ! рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЬो рдХुрдЫ рджेрдЦ рд░рд╣े рд╣ैं, рд╕ुрди рд░рд╣े рд╣ैं, рд╕ोрдЪ рд░рд╣े рд╣ैं, рдпा рдХрд▓्рдкрдиा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं - рд╕рдм рдХुрдЫ рдоाँ рд╣ी рдоाँ рд╣ैं ! рд╡े 'рд╣ै' рдХो 'рдирд╣ीं' рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं, рдФрд░ 'рдирд╣ीं' рдХो 'рд╣ै' рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं ! рдЬрдм рддрдХ 'рд╣рдо' (рдЖрдд्рдоा ?) рд╢рд░ीрд░ рдХे рдЕрди्рджрд░ рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ैं, рддрдм рддрдХ рдЙрдирдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдХे рдмिрдиा рдЙрдирдХे рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ोрдиे рдХा рд╕ाрдорд░्рде्рдп рдХिрд╕ी рдоें рднी рдирд╣ीं рд╣ै -рдк्рд░ाрдг рдд्рдпाрдЧ рдХрд░рдиा рднी рдХिрд╕ी рдХे рд▓िрдпे рд╕ंрднрд╡ рдирд╣ीं!

рдм्рд░рд╣्рдо рдПрд╡ं рдм्рд░рд╣्рдорд╢рдХ्рддि рдЕрднिрди्рди рд╣ैं ! рдЕрдЧ्рдиि рддрдеा рдЙрд╕рдХी рджाрд╣िрдХा-рд╢рдХ्рддि рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдкृрдердХ рдирд╣ीं рд╣ैं, рдЙрд╕ी рддрд░рд╣ рдм्рд░рд╣्рдо рдФрд░ рд╢рдХ्рддि рдЕрднिрди्рди рд╣ैं। .... рдк्рд░рднाрддी рд╕्рд╡рд░ рдоें рдиौрдмрдд рдмрдЬрдиे рд▓рдЧी; рдЙрд╕ рдз्рд╡рдиि рдХो рд╕ुрдирдХрд░ "рд╢्рд░ीрд╢िрд╡рдЬी-рд╢्рд░ीрд░ाрдордЪрди्рдж्рд░рдЬी рдЧुрд░ु-рд╢िрд╖्рдп рд╡ेрджाрди्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдкрд░рдо्рдкрд░ा " рдоें рдЖрдмрдж्рдз рджोрдиों рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖ рд╡рд╣ाँ рд╕े рдЙрдардХрд░ рджрд░्рд╢рди рдХрд░рдиे рд╢्рд░ीрдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХे рдорди्рджिрд░ рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ुрдП рддрдеा рд╢्рд░ीрдоूрд░्рддि рдХो рдк्рд░рдгाрдо рдХिрдпा। рджोрдиों рдХो рд╣ी рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдоें рдпрд╣ рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ुрдЖ рдХि рдоाँ рдк्рд░рд╕рди्рди рд╣ोрдХрд░ рдкुрд░ीрдЬी рдХो рд╡рд╣ाँ рд╕े рдЬाрдиे рдХी рдЖрдЬ्рдЮा рдк्рд░рджाрди рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं ! рд╢्рд░ी рддोрддा рдкुрд░ीрдЬी рдПрд▓्рдХेрдоी рд╡िрдж्рдпा рдоें рдкाрд░ंрдЧрдд рдеे рдХिрди्рддु рдордг्рдбрд▓ेрд╢्рд╡рд░ рдХे рд╕ाрде рддीрд░्рдердн्рд░рдордг рдХे рдЦрд░्рдЪ рдХे рд╕рдордп рд╣ी рдЙрд╕рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рдеा। [рдкेрдЬ -реирейреп]  

рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдгрджेрд╡ рдХрд╣рддे рдеे-" рдлूрд▓ рдЦिрд▓рдиे рдкрд░ рдн्рд░рдорд░ рд╕्рд╡рдпं рдЖ рдЬाрддा рд╣ै, рдЙрд╕े рдмुрд▓ाрдиा рдирд╣ीं рдкреЬрддा। рддुрдо्рд╣ाрд░े рднीрддрд░ рдИрд╢्рд╡рд░-рднрдХ्рддि рддрдеा рдк्рд░ेрдо рдХा рдпрдеाрд░्рде рд╡िрдХाрд╕ рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЬिрди рд▓ोрдЧों рдиे рдИрд╢्рд╡рд░-рддрдд्рд╡ рдпा рдЕрдкрд░िрд╡рд░्рддрдирд╢ीрд▓ рд╕рдд्рдп рдХे рдЕрдиुрд╕рди्рдзाрди рдХे рдиिрдоिрдд्рдд рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХा рдЙрдд्рд╕рд░्рдЧ рдХिрдпा рд╣ै, рдпा рдЬो рдЗрд╕рдХा рд╕ंрдХрд▓्рдк рд▓ेрдХрд░ рд╕्рд╡рдпं рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ै, рдФрд░ рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдоें рджूрд╕рд░ों рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рд╡े рдХिрд╕ी рдЕрдиिрд░्рджिрд╖्рдЯ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдиिрдпрдо (Unspecified Spiritual Law) рдХे рд╡рд╢ीрднूрдд рд╣ोрдХрд░ рддुрдо्рд╣ाрд░े рдиिрдХрдЯ рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ी рдЖрдиे рд▓рдЧ рдЬाрдпेंрдЧे।

рдкрд╣рд▓े рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХी рдХृрдкा рд╕े рдиिрд░्рд╡िрдХрд▓्рдк рд╕рдоाрдзि рд╕े рд▓ौрдЯ рдХрд░,рдЕрдкрдиे рд╕्рд╡ाрд░्рдердордп рддुрдЪ्рдЫ 'рдЕрд╣ं' рдХो рдкрдХ्рдХा 'рдоैं'-рджाрд╕ рдоैं рдоें рд░ूрдкाрди्рддрд░िрдд рдХрд░рдХे (рдоाँ рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рд╣ोрдХрд░) рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा (рд╢िрд╡ рдЬ्рдЮाрди рд╕े рдЬीрд╡ рд╕ेрд╡ा) рдХрд░рдиे рдХी рдпोрдЧ्рдпрддा рд╕े рд╡िрднूрд╖िрдд рд╣ो рдЬाрдУ। рдлिрд░ рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдоें рдЧुрд░ु рд░ूрдкी рдИрд╢्рд╡рд░ рд╕े (рдпा рдЕрдкрдиे рдоाрддृрд╣ृрджрдп рдиेрддा рдирд╡рдиीрджा рд╕े) рд╕े  "trail blazer" рдЯ्рд░ेрд▓рдм्рд▓ैрдЬрд░ (a person who makes a new track through wild country- рднाрд╡ी рд▓ोрдХрд╢िрдХ्рд╖рдХ, рдЕрдЧ्рд░рджूрдд) рдмрдирдиे рдФрд░ рдмрдиाрдиे рдХा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣ोрдиे рдХा 'рдЪрдкрд░ाрд╕' рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ो। рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рдордиुрд╖्рдп-рдиिрд░्рдоाрдг рдФрд░ рдЪрд░िрдд्рд░-рдиिрд░्рдоाрдгрдХाрд░ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХрд░рдиे рдпा 'рдмрд╣ुрдЬрдирд╣िрддाрдп' рдХрд░्рдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ोрдУ-рдЕрди्рдпрдеा рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдмाрддों рдХो рдЧ्рд░рд╣рдг рдХौрди рдХрд░ेрдЧा ? рд╕्рд╡рдпं рддो рднрдж्рд░ -рд╡िрдирдпрд╢ीрд▓ 'рдордиुрд╖्рдп' рдмрдиे рдирд╣ीं рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХो 'рдордиुрд╖्рдп' рдмрдирдиे рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиे рд▓рдЧे ? рддो рд▓ोрдЧ рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдмाрддों рдХो рди рддो рд╕ुрдиेंрдЧे рдФрд░ рди рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рд╣ी рдХрд░ेंрдЧे। 

рдЕрдШрдЯрди-рдШрдЯрдиा-рдкрдЯिрдпрд╕ी рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХे рдоाрдпा рд░ाрдЬ्рдп рдХे рджो-рдЪाрд░ рдзाрддुрдУं рдХे рдЧुрдг рдХो рдЬाрдирдХрд░, рдЬреЬ-рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдоें рдЙрди्рдирдд рд╣ोрдХрд░ рдЪाрд╣े рдХिрддрдиे рднी рдХрд▓-рдХाрд░рдЦाрдиों рдХा, рд╣ोрдЯрд▓ рдпा рдлॉрд░्рдо рд╣ॉрдЙрд╕ рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХ्рдпों рди рдХрд░ рд▓ें, рдлिрд░ рдЕрдкрдиी рдзрдирд╕рдо्рдкрдд्рддि, рдКँрдЪा рдкрдж, рдпा рдКँрдЪी рдбिрдЧ्рд░ी рдХे рдЕрд╣ंрдХाрд░ рд╕े рдЪूрд░ рд╣ोрдХрд░ рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдХो рджूрд╕рд░ों рд╕े рдЪाрд╣े рдЬिрддрдиा рднी рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХ्рдпों рди рд╕рдордЭें, рдХिрди्рддु рдЗрд╕ рдЬрди्рдо-рдЬрд░ा-рд╡्рдпाрдзि -рдоृрдд्рдпुрдпुрдХ्рдд рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рд╕рд░्рд╡рджा рдоृрдд्рдпु рд╕े рднрдпрднीрдд рд░рд╣рдиा, рдХाрдоिрдиी-рдХांрдЪрди рдХी рд▓ोрдн-рд▓ाрд▓рд╕ा рдоें рдлंрд╕े (рдкंрдЪрднूрддों рдХे рдлрди्рджे рдоें рдлँрд╕े) рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рд╕рдорд╕्рдд рдордиुрд╖्рдпों рдХी рджुрд░्рджрд╢ा рд╕рджैрд╡ рдПрдХ рд╕рдоाрди рд╣ै।  рдмрдЪрдкрди рд╕े рд╣ी 'рдкंрдЪेрди्рдж्рд░िрдпों рддрдеा рдорди-рдмुрдж्рдзि рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдкрд░рдорд╕рдд्рдп рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░рддे рд░рд╣рдиे рдкрд░ рднी, 'рдоैं рдХौрди рд╣ूँ ?', 'рдпрд╣ाँ рдХ्рдпों рдЖрдпा рд╣ूँ', 'рдЕंрдд рдоें рдХрд╣ाँ рдЬाрдКँрдЧा '? рдХे рдЪिंрддрди-рдордирди рдФрд░  рдЙрди्рд╣ीं рдкांрдЪ рд╡िрд╖рдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдкрдЧ-рдкрдЧ рдкрд░ рдк्рд░рддाреЬिрдд (Oppressed), рд╢ोрд╖िрдд, рдкрд░ाрднूрдд (overthrown) рд╣ोрддे рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рдоेрд░े рдЗрд╕ рдЦेрд▓ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХ्рдпा рд╣ै ? рддрдеा рдЗрд╕ 'рдкंрдЪрднूрддों рдХे рдлंрджे ' рд╕े рдоुрдЭे (рдм्рд░рд╣्рдо рдХो ) рдХрднी рдЫुрдЯрдХाрд░ा рдоिрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै рдпा рдирд╣ीं ? рдЕрдкрдиे рдорди рдФрд░ рдЪिрди्рддрди рдХो рдиिрдпрди्рдд्рд░िрдд рди рдХрд░, рдЕрдкрдиे рдЪिрдд्рддрдирджी рдХे рдЙрднрдпрддोрд╡рд╣िрдиी рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдХो рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рдХा рдлाрдЯрдХ рд▓рдЧाрдХрд░ 'рдЦिрд▓ीрдХृрдд' рдХрд░рдиे рдХी рд╡िрдж्рдпा рди рдЬाрдирдиे рдФрд░ 'рд╡िрд╡ेрдХ-рджрд░्рд╢рди' рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рди рдХрд░рдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рддो рд▓ोрдЧ рдкाрдЧрд▓ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ै, рдпा рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоें рдХрдо рдиंрдмрд░ рдЖрдиे рд╕े рдЕрд╡рд╕ाрджрдЧ्рд░рд╕्рдд рд╣ोрдХрд░ рдпुрд╡ा рд▓ोрдЧ рдЖрдд्рдорд╣рдд्рдпा рдХрд░ рд▓ेрддे рд╣ैं। - рдЗрди рд╕рдорд╕्рдд рд╡िрд╖рдпों рдоें рджिрд▓्рд▓ी, рдордж्рд░ाрд╕, рдЕрдоेрд░िрдХा, рдЪीрди, реЮ्рд░ांрд╕ рдХे рд▓ोрдЧों рдХी рдЕрдЬ्рдЮाрдирддा рдПрдХ рд╕рдоाрди рд╣ै, рдФрд░ рдиिрд░ंрддрд░ рдкूрд░्рдгрддः рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ै। рдпрдеाрд░्рде рддрдд्рд╡рдЬ्рдЮाрди (рд╡ेрджाрди्рдд) рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ाрдЪ्рдп рдФрд░ рдкाрд╢्рдЪрдд्рдп рдХे рд╕рднी рдордиुрд╖्рдп рд▓ाрд▓ाрдпिрдд рднी рд╣ैं -рдХिрди्рддु рд╡рдиों рдФрд░ рдордаों рдХी рдЪрд╣ाрд░рджिрд╡ाрд░ी рдоें рдХैрдж рдЙрд╕ рд╡ेрджाрди्рдд рдХो рдШрд░ рдШрд░ рдкрд╣ुँрдЪा рджेрдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рдиेрддा рдХрд╣ाँ рд╣ैं

рдпрдорд░ाрдЬ рдиे рдирдЪिрдХेрддा рд╕े рдХрд╣ा -'рдЕрди्рдзेрдиैрд╡ рдиीрдпрдоाрдиा рдпрдеाрди्рдзाः ॥ (рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж् : рез/реи/рел).  “рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрди्рдзे рдордиुрд╖्рдпों рдХो рдоाрд░्рдЧ рджिрдЦाрдиे рд╡ाрд▓ा рдЕрди्рдзा (рд╣ी) рдоिрд▓. рдЬाрдиे рдкрд░ (рд╡े рдЗрдзрд░-рдЙрдзрд░ рднрдЯрдХрддे рд╣ैं), рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрд╡िрдж्рдпा (рдк्рд░ेрдп) рдХे рднीрддрд░ рд░рд╣рддे рд╣ुрдП рдЕрдкрдиे-рдЖрдкрдХो. рдмुрдж्рдзिрдоाрди् рдФрд░ рд╡िрдж्рд╡ाрди् рдоाрдирдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдЬ्рдЮाрдиी рдЬрди рдиाрдиा рдпोрдиिрдпों рдоें рднрдЯрдХрддे рд╣ुрдП рдаोрдХрд░ें рдЦाрддे рд░рд╣рддे рд╣ैं।   рдХेрд╡рд▓ рд╡े рд╣ी рдмрдЪ рдкाрддे рд╣ैं рдЬिрдирдХी рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдк्рд░рдХृрддि рд╕рдж्рдЧुрд░ु рдХे рд╕ंрдЬीрд╡рдиी-рд╕्рдкрд░्рд╢ рд╕े рдЬाрдЧृрдд рд╣ो рдЪुрдХी рд╣ै। рднрдЧрд╡ाрди рднाрд╖्рдпрдХाрд░ рдХी рдХैрд╕ी рд╕ुрди्рджрд░ рдЙрдХ्рддि рд╣ै  рджुрд░्рд▓рднं рдд्рд░рдпрдоेрд╡ैрддрдд् рджेрд╡ाрдиुрдЧ्рд░рд╣рд╣ेрддुрдХрдо्। рдордиुрд╖्рдпрдд्рд╡ं рдоुрдоुрдХ्рд╖ुрдд्рд╡ं рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖рд╕ंрд╢्рд░рдпः।‘‘рдпे рддीрди рджुрд░्рд▓рдн рд╣ैं рдФрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рдЕрдиुрдЧ्рд░рд╣ рд╕े рд╣ी рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддे рд╣ैं— рдордиुрд╖्рдпрдЬрди्рдо, рдоोрдХ्рд╖ рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдФрд░ рдорд╣ाрдд्рдоाрдУं рдХी рд╕ंрдЧрддि।’’

4.>>>рдЧुрд░ुрд╡ाрдХ्рдп рдпा рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рд╡рдЪрди 'рдиिрд╡ृрдд्рддिрд╕्рддु рдорд╣ाрдлрд▓ा' рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░рдХे рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдоाрд░्рдЧी рдоाрдирд╡-рдорди рдХ्рдпा рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдиिрд╡ृрдд्рддि рдоाрд░्рдЧ рдоें рдЖрддा рд╣ै ? рдХाрдоिрдиी -рдХांрдЪрди рдоें рдШोрд░ рдЖрд╕рдХ्рддि рдХो рдд्рдпाрдЧ рджेрдиे рдХे рдмाрдж рднी рдЙрд╕рдХी рдеोреЬी-рдмрд╣ुрдд рдорд╣рдХ рдЙрд╕े рдк्рд░िрдп рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддी рд░рд╣рддी рд╣ैрдХ्рдпोंрдХि рдЕрдирди्рддрдХोрдЯि рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдб рдиाрдпिрдХा рдорд╣ाрдоाрдпा рдХे рдк्рд░рдмрд▓ рдЬाрджू рдиे рдордиुрд╖्рдп рдХो рдХाрдоिрдиी-рдХांрдЪрди рдХे рд╡рдЬ्рд░-рдмрди्рдзрди рдоें рдмाँрдз рд░рдЦा рд╣ै -'рд╣िрдк्рдиोрдЯाрдЗрдЬ्рдб' рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै ! рд╡े рд╕्рд╡рдпं рдХृрдкा рдХрд░рдХे рдЗрд╕ рдмрди्рдзрди рдХो рдХाрдЯрдХрд░ рдХिрд╕рдХो рдХिрд╕ рдоाрд░्рдЧ рд╕े рдоुрдХ्рддि рдХी рдУрд░ , рдн्рд░рдордоुрдХ्рдд рд╣ोрдиे рдХी рдУрд░, рдбीрд╣िрдк्рдиोрдЯाрдЗрдЬ्рдб рд╣ोрдиे рдХी рдУрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рдХрд░ा рд░рд╣ी рд╣ैं, рдпрд╣ рд╕рдордЭрдиा рднी рдоाрдирд╡-рдмुрдж्рдзि рд╕े рдкрд░े рд╣ै 

5.>>>рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдФрд░ рд╕्рдд्рд░ी рдЬाрддि рдХा рд╕рдо्рдоाрди : рдХिрди्рддु рдЗрд╕рдХा рдЕрд░्рде рдпрд╣ рдирд╣ीं рдХि рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдПрдХ рдПрдХ рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдмрди рдЬाрдпेрдЧा। 'рдзрд░्рдордкрдд्рдиी' рд╢рдм्рдж рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХा рд╡िрд╢ेрд╖рдг рд╣ै , рдзрд░्рдордкрддि рд╢рдм्рдж рдирд╣ीं рд╣ै। рдзрд░्рдордкрдд्рдиी  рд╡рд╣ी рд╣ै рдЬो рдЕрдкрдиे рдкрддि рдХो рдзрд░्рдордоाрд░्рдЧ -рдиिрд╡ृрдд्рддि рдЕрд╕्рддु рдорд╣ाрдлрд▓ा рдХा рдоाрд░्рдЧ рдмрддрд▓ा рджे। рдХिрддрдиी рдзрд░्рдордкрдд्рдиी рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХे рд╕рдоाрди рдЕрдкрдиे рдкрддिрдпों рдХे рд╕рдоीрдк рдЦреЬे рд╣ोрдХрд░, рдИрд╢्рд╡рд░-рдк्рд░ाрдк्рддि рдХी рдмाрдд рддो рдЬाрдиे рджीрдЬिрдпे, рдЙрд╕े рд▓ोрдХрд╢िрдХ्рд╖рдХ рдмрдирдиे (рдпрдеाрд░्рде рдкिрддा рдмрдирдХрд░ рдкुрдд्рд░ рдХो рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХा рдХрд░्рддрд╡्рдп рдкाрд▓рди рдХрд░рдиे) рдХे рд▓िрдП рдЙрди्рд╣ें рдк्рд░ेрд░рдгा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ैं ?  рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рд░ाрдордХृрд╖्рдгрджेрд╡ рдПрдХ рд╣ी рд╣ोрддे рд╣ैं - рдЬंрдЧрд▓ рдоें рд╕िंрд╣ рдПрдХ рд╣ी рд░рд╣рддा рд╣ै। рд╕िंрд╣рди рдХे рд▓ेंрд╣реЬे рдирд╣ीं, рд╣ँрд╕рди рдХी рдирд╣ीं рдкाँрдд। рд▓ाрд▓рди рдХी рдирд╣ीं рдмोрд░िрдпाँ, рд╕ाрдзु рди рдЪрд▓े рдЬрдоाрдд।" рдХिрди्рддु рдоाрддृрддुрд▓्рдп рд╕्рдд्рд░ी-рдоूрд░्рддिрдпों рдХो рдпрджि рдХेрд╡рд▓ рднोрдЧ-рд╕ाрдордЧ्рд░ी, рдкрд░ाрдзीрди рджाрд╕ी рд╕рдордЭрдХрд░ рд╕рджा рдЙрди्рд╣ें рдкрд╢ुрднाрд╡ рд╕े рд╣ी рджेрдЦрддे рд░рд╣ोрдЧे рддो рд╕рдордЭ рд▓ेрдиा рддुрдо्рд╣ाрд░ा рд╡िрдиाрд╢ рдЕрдд्рдпрди्рдд рдиिрдХрдЯ рдФрд░ рдЕрд╡рд╢्рдпрдо्рднाрд╡ी рд╣ै ! рд╡िрд╡ाрд╣िрдд рдкрдд्рдиी рднी рдпрджि рдЕрдкрдиे рдкрддि рдХे рдкрд╡िрдд्рд░ рдФрд░ рдЙрди्рдирдд рдЬीрд╡рди рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдХी рдиिрд╖्рдХрдкрдЯ рднрдХ्рддि рдХे рд╕ाрде рдЖрдЬीрд╡рди рдЙрд╕рдХी рдкूрдЬा рдХрд░рддी рд░рд╣े, рддрдм рдпрд╣ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╕рдордЭ рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдпे рдХि рд╡рд╣ рдпрдеाрд╕ाрдз्рдп рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдкाрд▓рди рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рджेрддा рд╣ै, рдЙрд╕рдоें рдХुрдЫ рднी рдоिрд▓ाрд╡рдЯ рдирд╣ीं рд╣ै ! рдЕрдм рд╡рд╣ рдЕрд╡рддाрд░рд╡рд░िрд╖्рда (C-IN-C рдирд╡рдиीрджा рдЬैрд╕ा ?) рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рдХ рдиेрддा рдмрди рдЪुрдХा рд╣ै ! рдпाрдж рд░рдЦрдиा рдпुрдЧाрд╡рддाрд░ рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдХे рдХрдерди рдХी рдЙрдкेрдХ्рд╖ा рдХрд░рдиे рдХे рдХाрд░рдг рдпрджुрд╡ंрд╢िрдпों рдХी рдХ्рдпा рджрд╢ा 'рдоूрд╕рд▓ рдХुрд▓ рдиाрд╢рдиी' рд╣ुрдИ рдеी ? 

6 >>> рджिрд╡्рдпрднाрд╡, рд╡ीрд░рднाрд╡ рддрдеा рдкрд╢ुрднाрд╡ > рд░ुрдж्рд░рдпाрдорд▓ рдЗрдд्рдпाрджि рдЧ्рд░ंрдеों рдоें рддीрди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рднाрд╡ рдмрддाрдпे рдЧрдпे рд╣ैं। рджिрд╡्рдпрднाрд╡, рд╡ीрд░рднाрд╡ рддрдеा рдкрд╢ुрднाрд╡। рджिрд╡्рдп рднाрд╡ рдоें рд╕्рдеिрдд рд╕ाрдзрдХ рд╡िрд╢्рд╡ рдФрд░ рджेрд╡рддा рдоें рднेрдж рдирд╣ीं рджेрдЦрддा -- рд╕िрдпाрд░ाрдо рдордп рд╕рдм рдЬрдЧ рдЬाрдиी рдЕрдерд╡ा рдЬिрдзрд░ рджेрдЦрддा рд╣ूं рдЙрдзрд░ рддू рд╣ी рддू рд╣ै। рджिрд╡्рдпрднाрд╡ рдХा рд╕ाрдзрдХ рд╕्рдд्рд░ीрдЬाрддि, рдоाрдд्рд░ рдХो рдорд╣ाрд╢рдХ्рддि рдХी рдоूрд░्рддि рд╕рдордЭрддा рд╣ै - рд╕्рдд्рд░िрдпрд╕्рд╕рдорд╕्рддाрд╕्рддрд╡ рджेрд╡ि рднेрджा:। рдЕрдкрдиे рдХो рджेрд╡рддाрдд्рдордХ рд╕рдордЭрддा рд╣ै। рд╡ेрдж, рд╢ाрд╕्рдд्рд░, рдЧुрд░ु, рджेрд╡рддा рдФрд░ рдоंрдд्рд░ рдоें рдЙрд╕рдХा рджृрдв рдЬ्рдЮाрди рд╣ै рддрдеा рд╢рдд्рд░ु рдФрд░ рдоिрдд्рд░ рдоें рд╡рд╣ рд╕рдоाрди-рднाрд╡-рд╡ाрд▓ा рд╣ै। рд╕рдо: рд╢рдд्рд░ौ рдЪ рдоिрдд्рд░े рдЪ рддрдеा рдоाрдиाрдкрдоाрдирдпो:।  

рд╡ीрд░рднाрд╡ рдХा рд╕ाрдзрдХ : рдЧीрддा (17:14 ,15 , 16) рдХी рд╕ाрдзрдиा рдЬीрд╡рди-рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдоें рдзाрд░рдг рдХрд░рдиे рдкрд░ рдордиुрд╖्рдп рдХो рд╡ीрд░рднाрд╡ рдХी рдпोрдЧ्рдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै।   рд╡ीрд░рднाрд╡ рдоें рдкрд░िрдкूрд░्рдгрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╣ी рд╕ाрдзрдХ рджिрд╡्рдп рднाрд╡ рдоें рдкрд╣ुंрдЪрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдпे рд╡ीрд░рднाрд╡ рджिрд╡्рдпрднाрд╡ рдХा рд╣ेрддु рд╣ै। рдЬो рд╕рдм рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣िंрд╕ा рдХाрд░्рдпों рд╕े рд░рд╣िрдд рд╣ै, рд╕рд░्рд╡рджा рд╕рдм рдЬीрд╡ों рдХे рд╣िрдд рдоें рд░рдд рд░рд╣рддा рд╣ै рддрдеा рдЬिрд╕рдиे рдХाрдо, рдХ्рд░ोрдз, рд▓ोрдн, рдоोрд╣, рдордж рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ी рд╣ै, рдЬो рдЬिрддेрдж्рдзिрдп рд╣ै, рд╡рд╣ рд╡ीрд░ рд╕ाрдзрдХ рд╣ै। рдкрд╢ुрднाрд╡ рдХे рд╕ाрдзрдХ : рдХो рдЕрд╣िंрд╕ा-рдкрд░ाрдпрдг рддрдеा рдиिрд░ाрдоिрд╖ рднोрдЬी рд╣ोрдиा рд╣ोрдЧा। рдЛрддुрдХाрд▓ рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╡рд╣ рд╕्рдд्рд░ी рдХा рд╕्рдкрд░्рд╢ рдирд╣ीं рдХрд░рддा। 

рдЧीрддा рдХे 17 рд╡ें рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╡рд░्рдгिрдд 'рдоाрдирд╡- рдзрд░्рдо' рдпा рдЖрд░्рдЬрд╡ рдзрд░्рдо рдХा рдк्рд░рдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рдиिрд╖्рдХрдкрдЯ- рд╡िрдЪाрд░рд╡ाрди рд╣ोрдХрд░, рдорди-рдоुрдЦ рдПрдХ рд╣ोрдХрд░  рд╡ैрд╕ा рдЖрдЪрд░рдг рдХрд░рдиा рдЖрд░्рдЬрд╡ рд╣ै। рдпрджि рдкрд░िрд╡ाрд░, рд╕рдоाрдЬ , рджेрд╢ рдФрд░ рджुрдиिрдпा рдоें рд╕ुрдЦ рд╢ांрддि рд▓ाрдиा рд╣ै рддो рд╣рдоें 'Be and Make ' рдФрд░ 'рдЪрд░ैрд╡ेрддि, рдЪрд░ैрд╡ेрддि' рдХो рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдзрд░्рдо (global religion) рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рдХे рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдордиुрд╖्рдп-рдиिрд░्рдоाрдг рдФрд░ рдЪрд░िрдд्рд░-рдиिрд░्рдоाрдгрдХाрд░ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдк्рд░рдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ाрд░ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा।

рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдиे рдЧीрддा рдХे 17 рд╡ें рдЕрдз्рдпाрдп рдоें - рдиेрддा рдХा рдзрд░्рдо "рдЖрд░्рдЬрд╡рдо् " рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХрд░рддे рд╣ुрдП : '3-H 'рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд▓िрдП рд╢्рд░рдж्рдзा-рд╡िрд╡ेрдХ рдпुрдХ्рдд 5 рдЕрдн्рдпाрд╕ (рд╣ाрдеी рдиाрд░ाрдпрдг рддो рдорд╣ाрд╡рдд рднी рдиाрд░ाрдпрдг , рдХाрдореЬाрдмी рдиा  рдлोंрд╕ рдХрд░рдмि, рдЖрджि ) рдХो рд╣ी рд╢рд░ीрд░ рд╕рдо्рдмрди्рдзी рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рдИрд╢्рд╡рд░рдк्рд░рдгिрдзाрдирдо рддрдк рдХрд╣ा рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рджिрд╡्рдпрднाрд╡ рдХो (рдЧीрддा-17.16)  рджिрд╡्рдпрднाрд╡ рдХो рдордиः рдк्рд░рд╕ाрдж рдХрд╣ा рд╣ै। рднрдЧрд╡ाрди рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि --

рджेрд╡рдж्рд╡िрдЬрдЧुрд░ुрдк्рд░ाрдЬ्рдЮрдкूрдЬрдиं рд╢ौрдЪрдоाрд░्рдЬрд╡рдо्।

рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдпрдорд╣िंрд╕ा рдЪ рд╢ाрд░ीрд░ं рддрдк рдЙрдЪ्рдпрддे।।17.14।।

рдЕрди्рд╡рдпः -рджेрд╡, рдж्рд╡िрдЬ,рдЧुрд░ु, рдк्рд░ाрдЬ्рдЮрдкूрдЬрдиं, рд╢ौрдЪрдо् ,рдЖрд░्рдЬрд╡рдо्, рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдпрдо्, рдЕрд╣िंрд╕ा, рдЪ рд╢ाрд░ीрд░ं рддрдкः рдЙрдЪ्рдпрддे॥

[рд╢рдм्рджाрд░्рдеः - рджेрд╡рд╕्рдп рдж्рд╡िрдЬрд╕्рдп рдЖрдЪाрд░्рдпрд╕्рдп рдкрдг्рдбिрддрд╕्рдп рдЪ рд╕ेрд╡рдирдо्, рд╢ौрдЪрдо् = рд╢ुрдж्рдзिः, рдЖрд░्рдЬрд╡рдо् = рдЕрд╡рдХ्рд░рддा, рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдпрдо् = рдм्рд░рд╣्рдорд╡्рд░рддрдо्, рдЕрд╣िंрд╕ा = рдЕрдкीрдбрдирдо्, рд╢ाрд░ीрд░рдо् = рджैрд╣िрдХрдо् । 

рджेрд╡рддा, рдж्рд╡िрдЬ (рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдпा twice-born) , рдЧुрд░ुрдЬрди (the teachers) рдФрд░ рдк्рд░ाрдЬ्рдЮ рдкूрдЬрдиं (C-IN-C рдирд╡рдиीрджा рдЬैрд╕े рдЬीрд╡рди्рдоुрдХ्рдд рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖ Wise рдпा рдиेрддा) рдХा рдкूрдЬрди рдХрд░рдиा,  рд╢ुрдж्рдзि рд░рдЦрдиा, рдЖрд░्рдЬрд╡рдо् рдпाрдиि рд╕рдЪ्рдЪाрдИ ,рд╕्рдкрд╖्рдЯрд╡ाрджिрддा, рдЦрд░ाрдкрди, рд╕ीрдзाрдкрди,(candidness-frankness or  straightforward-ness : рд╕рд░рд▓ рдпा рдЕрдХुрдЯिрд▓ рд╕्рд╡рднाрд╡ рдХा рд╣ोрдиा  рдорди-рдоुрдЦ рдПрдХ рд░рдЦрдиा) , рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиा рдФрд░ рд╣िंрд╕ा рди рдХрд░рдиा -- рдпрд╣ рд╢рд░ीрд░ -рд╕рдо्рдмрди्рдзी рддрдк рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। ]

।।17.14।। рджेрд╡рддा, рдм्рд░ाрд╣्рдордг, рдЧुрд░ुрдЬрди рдФрд░ рдЬीрд╡рди्рдоुрдХ्рдд рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖ рдХा рдкूрдЬрди рдХрд░рдиा, рд╢ुрдж्рдзि рд░рдЦрдиा, рд╕рд░рд▓рддा, рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиा рдФрд░ рд╣िंрд╕ा рди рдХрд░рдиा -- рдпрд╣ рд╢рд░ीрд░-рд╕рдо्рдмрди्рдзी рддрдк рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।рджेрд╡, рдж्рд╡िрдЬ, рдЧुрд░ु рдФрд░ рдЬ्рдЮाрдиी рдЬрдиों рдХा рдкूрдЬрди рдЕрдкрдиे рдЖрд░ाрдз्рдп рдХे рд╕ाрде рддाрджाрдд्рдо्рдп рдмрдиाрдпे рд░рдЦрдиे рдХी рд╕ाрдзрдиा рдкूрдЬा рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдкूрдЬा рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдкूрдЬрдХ рдЕрдкрдиे рдЖрд░ाрдз्рдп рдХे рдЧुрдгों рд╕े рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдиैрддिрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдПрд╡ं рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЙрди्рдирддि рдХा рдЙрдкाрдп рдпрд╣ рдкूрдЬрди рд╣ी рд╣ै। рдпрд╣ рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдЪुрдо्рдмрдХीрдХрд░рдг рдХी рд╕्рдкрд░्рд╢рд╡िрдзि рдХे рд╕рдоाрди рд╣ी рд╣ै। рдЬो рдкुрд░ुрд╖ рдЕрдкрдиे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХे рдк्рд░рддिрдмрди्рдзрдиों рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ोрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै, рдЙрд╕рдХो рдЕрдкрдиे рдЖрд░ाрдз्рдп рдЖрджрд░्рд╢ (рджेрд╡) рдХे рдк्рд░рддि рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рднрдХ्рддि, рдЖрджрд░ рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рдХा рднाрд╡ рд╣ोрдиा рдЕрдд्рдпाрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। 

рдж्рд╡िрдЬ рдЗрд╕ рд╢рдм्рдж рдХा рд╡ाрдЪ्рдпाрд░्рде рд╣ै рд╡рд╣ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЬो рджो рдмाрд░ рдЬрди्рдоा рд╣ो । рдпрд╣ рд╢рдм्рдж рдм्рд░ाрд╣्рдордгों рдХा рд╕ूрдЪрдХ рд╣ै рдФрд░ рдм्рд░рд╣्рдорд╡िрдд् рдкुрд░ुрд╖ рдХो рд╣ी рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдоाрддा рдХे рдЧрд░्рдн рд╕े рдЬрди्рдо рд▓ेрдиे рдкрд░ рд╕рднी рдордиुрд╖्рдп рдПрдХ рд╕рдоाрди рд╣ी рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрдж्рдпрдкि рд╕рдмрдоें рдмौрдж्рдзिрдХ рдХ्рд╖рдорддा рдФрд░ рд╕ुрди्рджрд░рддा рд╣ोрддी рд╣ै, рдкрд░рди्рддु рдЙрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдЕрдиेрдХ рдиैрддिрдХ рджोрд╖ рднी рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╣рдо рдПрдХ рдЧрд░्рдн рд╕े рддो рдоुрдХ्рдд рд╣ोрддे рд╣ैं рдкрд░рди्рддु рдк्рд░рдХृрддि рдХी рдЬрдб़ рдЙрдкाрдзिрдпों рдХे рдЧрд░्рдн рдоें рдмрди्рдзे рд╣ी рд░рд╣рддे рд╣ैं рдЗрди рдЙрдкाрдзिрдпों рдХे рддाрджाрдд्рдо्рдп рд╕े рд╕्рд╡рдпं рдХो рдоुрдХ्рдд рдХрд░ рдЕрдкрдиे рдЖрдд्рдорд╕्рд╡рд░ूрдк рдХे рдкрд░рдоाрдирди्рдж рдоें рдиिрд╖्рдаा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рд╣ी рджूрд╕рд░ा рдЬрди्рдо рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЖрдд्рдоाрдиुрднрд╡ी рдкुрд░ुрд╖ рдХो рдж्рд╡िрдЬ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।

>>рд╢ौрдЪ-рдЖрд░्рдЬрд╡рдо् : рдЕрд░्рдеाрдд  рд╢рд░ीрд░ рдХी рд╕्рд╡рдЪ्рдЫрддा рдХे рд╕ाрдерд╕ाрде рдЖрд╕рдкाрд╕ рдХे рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХी рд╕्рд╡рдЪ्рдЫрддा рдХी рдУрд░ рднी рд╕ाрдзрдХ рдХो рдз्рдпाрди рджेрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдпрд╣ рдмाрд╣्рдп рд╢ुрдж्рдзि рд╣ी рдпрд╣ाँ рд╢ौрдЪ рд╢рдм्рдж рд╕े рдЗंрдЧिрдд рдХी рдЧрдпी рд╣ै। рдФрд░ рд╕рд░рд▓рддा рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ाрдзрдХ рдХे рдмाрд╣्рдп рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдоें  рд╕рд░рд▓рддा (straightforwardness рдпा 'frankness', candidness, frankness)  рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП। рд╕्рдкрд╖्рдЯрд╡ाрджिрддा, рдЦрд░ाрдкрди, рд╕ीрдзाрдкрди, рджिрд▓ी рд╕рдЪ्рдЪाрдИ, рдорди-рдоुрдЦ рдПрдХ рд░рдЦрдиा , рд╕рд░рд▓ рдпा рдЕрдХुрдЯिрд▓ рд╕्рд╡рднाрд╡ рдХा рд╣ोрдиा। рдХ्рдпोंрдХि  рдХुрдЯिрд▓рддा рдХे рдХाрд░рдг рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХे рд╡िрднाрдЬрди рдХी рдЖрд╢ंрдХा рдмрдиी рд░рд╣рддी рд╣ै। рдРрд╕े рд╡िрднाрдЬिрдд рдкुрд░ुрд╖ рдХे рдорди рдХा рд╕рди्рддुрд▓рди, рд╕ाрд░्рдорде्рдп рдФрд░ рд╢ाрди्рддि рдирд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै।  рдирд╡рдиीрджा рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рд╣ै - 'рдкрд╢्рдп рд▓рдХ्рд╖्рдордг рдмрдХः рдкрд░рдо् рдзाрд░्рдоिрдХः ' рд░ाрдордЬी рдиे рдоेреЭрдХ  рд╕े рдкूрдЫा - "рдЬрдм рддुрдордХो рддीрд░ рдЪुрднा рддो рддुрдордиे рдоुрдЭे рдкुрдХाрд░ा рдХ्рдпों рдирд╣ीं ?"

>>рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп : рд╕рджैрд╡ рдм्рд░рд╣्рдо-рд╕्рд╡рд░ूрдк рдоें рд░рдордиे рдХे рд╕्рд╡рднाрд╡ рдХो рд╣ी рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рд░рдордг рддрдм рддрдХ рд╕ंрднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा рдЬрдм рддрдХ рд╣рдоाрд░ा рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдорди рд╡िрд╖рдпोрдкрднोрдЧों рд╕े рд╡िрд░рдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рд╡ рдорди рдХे рд╕ंрдпрдо рдХो рднी рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рдк्рд░рджाрди рдХी рдЧрдпी рд╣ै। рдЬैрд╕े рдоेрдбिрдХрд▓ рдХाрд▓ेрдЬ рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрдиे рдкрд░ рд╣ी рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдХो рдбाрдХ्рдЯрд░ рдХрд╣ा рдЬाрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЙрд╕рдХा рд╕ाрдз्рдп рддрдм рджूрд░ рдирд╣ीं рд░рд╣ рдЬाрддा। 

>>рдЕрд╣िंрд╕ा : рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░ाрдгी рдХो рдкीрдб़ा рди рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рдХा рдиाрдо рд╣ी рдЕрд╣िंрд╕ा рд╣ै। рдЬीрд╡рди рдоें рдЬाрдиे рдпा рдЕрдирдЬाрдиे рдХिрд╕ी рдк्рд░ाрдгी рдХो рдХрджाрдкि рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдкीрдб़ा рди рдкрд╣ुँрдЪाрдиा рдЕрд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै। рдкрд░рди्рддु рдЕрдкрдиे рдорди рдоें рд╣िंрд╕ा рдХा рднाрд╡ рдХрднी рди рдЖрдиे рджेрдиा рдЪाрд╣िрдП, рдФрд░ рддрдм рдЕрдкрд░िрд╣ाрд░्рдп рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдкीрдб़ा рднी рдХрд▓्рдпाрдг рдХाрд░рдХ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдгाрд░्рде рдПрдХ рд╢рд▓्рдп рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд░ोрдЧी рдХो рджिрдпा рдЧрдпा рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдХрд╖्рдЯ рд░ोрдЧी рдХे рд▓िрдП рдХрд▓्рдпाрдг рдХाрд░рдХ рд╣ी рд╕िрдж्рдз рд╣ोрддा рд╣ै। рдЙрд╕ рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдпрд╣ рдЕрд╣िंрд╕ा рд╣ी рд╣ै। 

>>>рддрдкः рдХ्рдпा рд╣ै ?  : рдХा рдЕрд░्рде рдХेрд╡рд▓ рд╢рд░ीрд░ рдЙрдд्рдкीрдб़рди рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ै। рд╡рд╕्рддुрдд рддрдк рддो рд╡рд╣ рд╡िрд╡ेрдХрдкूрд░्рдг рдЬीрд╡рди рдкрдж्рдзрддि рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣рдо рдЕрдкрдиी рд╕рдорд╕्рдд рд╢рдХ्рддिрдпों рдХे рдЕрдкрд╡्рдпрдп рдХो рдЕрд╡рд░ुрдж्рдз рдХрд░ рдЙрдирдХा рд╕ंрдЪрдп рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдирдИ рд╢рдХ्рддिрдпों рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рдЙрдирдХा рд╕ंрдЪрдп рдХрд░рдиा рдФрд░ рддрдд्рдкрд╢्рдЪाрдд् рдЙрдирдХा рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдХाрд░्рдпों рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиा рдпрд╣ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдпोрдЬрдиा рддрдк рд╢рдм्рдж рдХे рд╡्рдпाрдкрдХ рдЕрд░्рде рдоें рд╕рдоाрд╡िрд╖्рдЯ рд╣ै। рдРрд╕े рд╡िрд╡ेрдХрдкूрд░्рдг рддрдк рдХो рдпрд╣ाँ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╢рд░ीрд░ рддрдк рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдоाрдгिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЕрдм рдЕрдЧрд▓े рд╢्рд▓ोрдХ рдоें рд╡ाрдЩ्рдордп (рд╡ाрдгी рд╕ंрдмंрдзी) рддрдк рдХो рдмрддाрддे рд╣ै। 

рдЕрдиुрдж्рд╡ेрдЧрдХрд░ं рд╡ाрдХ्рдпं рд╕рдд्рдпं рдк्рд░िрдпрд╣िрддं рдЪ рдпрдд्।

рд╕्рд╡ाрдз्рдпाрдпाрдн्рдпрд╕рдиं рдЪैрд╡ рд╡ाрдЩ्рдордпं рддрдк рдЙрдЪ्рдпрддे।।17.15।।

।।17.15।। рдЬो рд╡ाрдХ्рдп (рднाрд╖рдг) рдЙрдж्рд╡ेрдЧ рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдирд╣ीं рд╣ै, рдЬो рдк्рд░िрдп, рд╣िрддрдХाрд░рдХ рдФрд░ рд╕рдд्рдп рд╣ै рддрдеा рд╡ेрджों рдХा рд╕्рд╡ाрдз्рдпाрдп рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╡ाрдЩ्рдордп (рд╡ाрдгी рдХा) рддрдк рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै।। 

рдордиुрд╖्рдп рдХो рдЕрдкрдиे рдЖрд╡рд░рдг рдХे рд╕рднी рд░िрд╢्рддेрджाрд░ों рдпा рдоिрдд्рд░ों рд╕े рдХेрд╡рд▓ рддрднी рдмोрд▓рдиा рдЪाрд╣िрдП рдЬрдм рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╕рдд्рдп рдХो рдордзुрд░ рд╡ाрдгी рдоें рд╕рдордЭाрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ो рдЬो рдХि рд╢्рд░ोрддा рдХे рд╣िрдд рдоें рд╣ै। рд╕рдд्рдп рдк्рд░िрдп рдФрд░ рд╣िрддрдХाрд░ी рд╡рдЪрдиों рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╣ी рд╡ाрдЩ्рдордп рддрдк рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрдиेрдХ рд▓ोрдЧ рд╕рдд्рдпрд╡ाрджिрддा рдХे рдиाрдо рдкрд░ рдЕрдд्рдпрди्рдд рдХрдЯुрднाрд╖ी рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдкрд░рди्рддु рд╡рд╣ рд╡ाрдЩ्рдордп рддрдк рди рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдПрдХ рд╕ाрдзрдХ рдХे рд▓िрдП рдЕрдиुрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै। рдЧीрддा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╣рдоाрд░े рд╡рдЪрди рд╕рдд्рдп рд╣ों рддрдеा рдк्рд░िрдп рднी рд╣ों। рдЗрд╕рдХा рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рдпрд╣ рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдЬрдм рдХрдердиीрдп рд╕рдд्рдп рд╢्рд░ोрддा рдХो рдк्рд░िрдп рди рд╣ों, рддो рд╡рдХ्рддा рдХो рд╡िрд╡ेрдХрдкूрд░्рд╡рдХ рдоौрди рд╣ी рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП рдХेрд╡рд▓ рд╕рдд्рдп рдФрд░ рдк्рд░िрдп рд╡рдЪрди рд╣ी рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ै, рдЕрдкिрддु рд╡े рд╣िрддрдХाрд░рдХ рднी рд╣ोрдиे рдЪाрд╣िрдП। 

рд╕рдд्рдп рдк्рд░िрдп рдФрд░ рд╣िрдд рд╕рдд्рдп рднाрд╖рдг рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ै। рдЖрдд्рдоोрди्рдирддि рдХे рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдХाрд░्рдп рдоें рд╡ाрдХ्рд╢рдХ्рддि рдХा рд╕рджुрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиा рд╣ी рднрдЧрд╡ाрди् рдХी рджृрд╖्рдЯि рдоें рд╡ाрдХ्рд╕ंрдпрдо рдЕрдерд╡ा рд╡ाрдЩ्рдордп рддрдк рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдз्рдпाрдп рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рд╡ेрджों рдХा рдкрдарди рдЙрдирдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрд░्рде рдЧ्рд░рд╣рдг рдФрд░ рддрдд्рдкрд╢्рдЪाрдд् рдЙрдирдХा рдЕрдиुрд╢ीрд▓рди рдХрд░рдиा। рд╕рдд्рдп, рдк्рд░िрдп рдФрд░ рд╣िрддрдХाрд░рдХ рднाрд╖рдг рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рдЦी рдЧрдпी рд╢рдХ्рддि рдХा рд╕рджुрдкрдпोрдЧ рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рд╕्рд╡ाрдз्рдпाрдп рдоें рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП।

рдЬो рд╡рдЪрди рдХिрд╕ी рдк्рд░ाрдгी рдХे рдЕрди्рддःрдХрд░рдг рдоें рдЙрдж्рд╡ेрдЧрджुःрдЦ рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдирд╣ीं рд╣ैं , рддрдеा рдЬो рд╕рдд्рдп, рдк्рд░िрдп рдФрд░ рд╣िрддрдХाрд░рдХ рд╣ैं рдЕрд░्рдеाрдд् рдЗрд╕ рд▓ोрдХ рдФрд░ рдкрд░рд▓ोрдХ рдоें рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рд╣िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╣ैं।  рдпрд╣ाँ рдЙрдж्рд╡ेрдЧ рди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЗрдд्рдпाрджि рд▓рдХ्рд╖рдгों рд╕े рд╡ाрдХ्рдп рдХो рд╡िрд╢ेрд╖िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдФрд░ рдЪ рд╢рдм्рдж рд╕рдм рд▓рдХ्рд╖рдгों рдХा рд╕рдоुрдЪ्рдЪрдп рдмрддрд▓ाрдиेрдХे рд▓िрдпे рд╣ै ( рдЕрддः рд╕рдордЭрдиा рдЪाрд╣िрдпे рдХि ) рджूрд╕рд░े рдХो рдХिрд╕ी рдмाрдд рдХा рдмोрдз рдХрд░ाрдиेрдХे рд▓िрдпे рдХрд╣े рд╣ुрдП рд╡ाрдХ्рдп рдоें рдпрджि рд╕рдд्рдпрддा, рдк्рд░िрдпрддा рд╣िрддрдХाрд░िрддा рдФрд░ рдЕрдиुрдж्рд╡िрдЧ्рдирддा -- рдЗрди рд╕рдмрдХा рдЕрдерд╡ा рдЗрдирдоें рд╕े рдХिрд╕ी рдПрдХ рджो рдпा рддीрди рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ो рддो рд╡рд╣ рд╡ाрдгी-рд╕рдо्рдмрди्рдзी рддрдк рдирд╣ीं рд╣ै। 

рдЬैрд╕े рд╕рдд्рдп рд╡ाрдХ्рдп рдпрджि рдЕрди्рдп рдПрдХ рджो рдпा рддीрди рдЧुрдгोंрд╕े  рд╣ीрди рд╣ो рддो рд╡рд╣ рд╡ाрдгी рдХा рддрдк рдирд╣ीं рд╣ै।  рд╡ैрд╕े рд╣ी рдк्рд░िрдп рд╡рдЪрди рднी рдпрджि рдЕрди्рдп рдПрдХ рджो рдпा рддीрди рдЧुрдгोंрд╕े рд╣ीрди рд╣ो рддो рд╡рд╣ рд╡ाрдгीрд╕рдо्рдмрди्рдзी рддрдк рдирд╣ीं рд╣ै।  рддрдеा рд╣िрддрдХाрд░рдХ рд╡рдЪрди рднी рдпрджि рдЕрди्рдп рдПрдХ, рджो рдпा рддीрди рдЧुрдгों рд╕े рд╣ीрди рд╣ो рддो рд╡рд╣ рд╡ाрдгीрдХा рддрдк рдирд╣ीं рд╣ै।  -- рддो рдлिрд░ рд╡рд╣ рд╡ाрдгी рдХा рддрдк рдХौрдирд╕ा рд╣ै ? рдЙ0 -- рдЬो рд╡рдЪрди рд╕рдд्рдп рд╣ो рдФрд░ рдЙрдж्рд╡ेрдЧ рдХрд░рдиेрд╡ाрд▓ा рди рд╣ो рддрдеा рдк्рд░िрдп рдФрд░ рд╣िрддрдХрд░ рднी рд╣ो, рд╡рд╣ рд╡ाрдгीрд╕рдо्рдмрди्рдзी рдкрд░рдо рддрдк рд╣ै। рдЬैрд╕े,  рд╣े рд╡рдд्рд╕ рддू рд╢ाрди्рдд рд╣ो рд╕्рд╡ाрдз्рдпाрдп рдФрд░ рдпोрдЧрдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ो ; рдЗрд╕рд╕े рддेрд░ा рдХрд▓्рдпाрдг рд╣ोрдЧा рдЗрдд्рдпाрджि рд╡рдЪрди рд╣ैं рддрдеा рдпрдеाрд╡िрдзि рд╕्рд╡ाрдз्рдпाрдпрдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рднी рд╡ाрдгीрд╕рдо्рдмрди्рдзी рддрдк рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।

рд╡ाрдгी рдПрдХ рдХрд░्рдоेрди्рдж्рд░िрдп рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рд╕рддрдд рдХ्рд░िрдпाрд╢ीрд▓ рд░рд╣рдиे рд╕े рдордиुрд╖्рдп рдХी рд╢рдХ्рддि рдХा рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╡्рдпрдп рд╣ोрддा рд╣ै। рдЕрдд рд╡ाрдгी рдХे рд╕ंрдпрдо рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдмрд╣ुрдд рдмрдб़ी рдоाрдд्рд░ा рдоें рд╢рдХ्рддि рдХा рд╕ंрдЪрдп рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рд╕рджुрдкрдпोрдЧ рд╣рдо рдЕрдкрдиी рд╕ाрдзрдиा рдоें рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।  рддрдк рдХोрдИ рдЖрдд्рдордкीрдб़ा рдХा рд╕ाрдзрди рди рд╣ोрдХрд░ рдЖрдд्рдо-рд╡िрдХाрд╕ рдПрд╡ं рдЖрдд्рдо-рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХी рдХрд▓्рдпाрдгрдХाрд░ी рдпोрдЬрдиा рд╣ै। рд╡рдХ्рддा рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╢рдм्рдж рдРрд╕े рдирд╣ीं рд╣ोрдиे рдЪाрд╣िрдП рдЬो рд╢्рд░ोрддा рдХे рдорди рдоें рдЙрдж्рд╡ेрдЧ рдпा рдЙрдд्рддेрдЬрдиा рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░ें рд╡े рд╢рдм्рдж рди рддो рдЙрдд्рддेрдЬрдХ рд╣ों рдФрд░ рди рдЕрд╢्рд▓ीрд▓। рд╡рдХ्рддा рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдХिрдпे рдЧрдпे рд╢рдм्рджों рдХी рдЙрдкрдпुрдХ्рддрддा рдХी рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд╢्рд░ोрддाрдУं рдХी рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рд╕े рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै।  рдкрд░рди्рддु рд▓ोрдЧ рдк्рд░ाрдп рдЕрдкрдиी рдЖंрдЦें рдмрди्рдж рдХрд░рдХे рд╣ी рдмोрд▓рддे рд╣ैं, рдФрд░ рдЬрдм рдЙрдирдХी рдЖंрдЦें рдЦुрд▓ी рд░рд╣рддी рд╣ैं рддрдм рднी рд╡े рдЕрди्рдзрд╡рдд् рд╣ी рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдЕрдиेрдХ рджुрд░्рднाрдЧी рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдоें рд╡िрдлрд▓ рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдоिрдд्рд░ рдмрди्рдзुрдУं рдХो рдЦो рджेрддे рд╣ैं।  рдЙрд╕рдХा рдХाрд░рдг рдХेрд╡рд▓ рдЙрдирдХी рд╡ाрдгी рдХी рдХрдЯुрддा, рд╢рдм्рджों рдХी рдХрдаोрд░рддा рдФрд░ рдЙрдирдХे рд╡िрд╡ेрдХрд╢ूрди्рдп рд╡िрдЪाрд░ों рдХी рджुрд░्рдЧрди्рдз рд╣ी рд╣ै। 

рдордиःрдк्рд░рд╕ाрджः рд╕ौрдо्рдпрдд्рд╡ं рдоौрдирдоाрдд्рдорд╡िрдиिрдЧ्рд░рд╣ः।

рднाрд╡рд╕ंрд╢ुрдж्рдзिрд░िрдд्рдпेрддрдд्рддрдкो рдоाрдирд╕рдоुрдЪ्рдпрддे।।

।।17.16।। рдкрджрдЪ्рдЫेрджः- рдордиःрдк्рд░рд╕ाрджः рд╕ौрдо्рдпрдд्рд╡ं рдоौрдирдо् рдЖрдд्рдорд╡िрдиिрдЧ्рд░рд╣ः рднाрд╡рд╕ंрд╢ुрдж्рдзिः рдЗрдд्рдпेрддрдд् рддрдкः рдоाрдирд╕рдо् рдЙрдЪ्рдпрддे ॥ рдорди рдХी рдк्рд░рд╕рди्рдирддा, рд╕ौрдо्рдпрднाрд╡, рдоौрди рдЖрдд्рдорд╕ंрдпрдо рдФрд░ рдЕрди्рдд:рдХрд░рдг рдХी рд╢ुрдж्рдзि рдпрд╣ рд╕рдм рдоाрдирд╕ рддрдк рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै।।

1.>рдорди рдХी рдк्рд░рд╕рди्рдирддा ( рдордиःрдк्рд░рд╕ाрджः) рдордирдХा рдк्рд░рд╕ाрдж рдЕрд░्рдеाрдд् рдордирдХी рдкрд░рдо рд╢ाрди्рддि -- рд╕्рд╡рдЪ्рдЫрддा рд╕рдо्рдкाрджрди рдХрд░ рд▓ेрдиा, рд╕ौрдо्рдпрддा -- рдЬिрд╕рдХो рд╕ुрдорди-рд╕рддा рдХрд╣рддे рд╣ैं рд╡рд╣ рдоुрдЦाрджि рдХो рдк्рд░рд╕рди्рди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдЕрди्рддःрдХрд░рдг рдХी рд╢ुрдж्рдзрд╡ृрдд्рддि।  рдоौрди -- рдЕрди्рддःрдХрд░рдгрдХा рд╕ंрдпрдо।  рдХ्рдпोंрдХि рд╡ाрдгी рдХा рд╕ंрдпрдо рднी рдордиःрд╕ंрдпрдо рдкूрд░्рд╡рдХ рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै।  рдЕрддः рдХाрд░्рдп рд╕े рдХाрд░рдг рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।  рдордирдХा рдиिрд░ोрдз рдЕрд░्рдеाрдд् рд╕рдм рдУрд░ рд╕े рд╕ाрдзाрд░рдг рднाрд╡ рд╕े рдорди рдХा рдиिрдЧ्рд░рд╣ рдФрд░ рднрд▓ी рдк्рд░рдХाрд░ рднाрд╡ рдХी рд╢ुрдж्рдзि рдЕрд░्рдеाрдд् рджूрд╕рд░ों рдХे рд╕ाрде рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рдиे рдоें рдЫрд▓рдХрдкрдЯ рд╕े рд░рд╣िрдд рд╣ोрдиा।  рдпрд╣ рдоाрдирд╕िрдХ рддрдк рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। рдХेрд╡рд▓ рд╡ाрдгी-рд╡िрд╖рдпрдХ рдорди рдХे рд╕ंрдпрдо рдХा рдиाрдо рдоौрди рд╣ै рдФрд░ рд╕ाрдоाрди्рдпрднाрд╡ рд╕े рд╕ंрдпрдо рдХрд░рдиेрдХा рдиाрдо рдЖрдд्рдордиिрдЧ्рд░рд╣ рд╣ै -- рдпрд╣ рднेрдж рд╣ै।

      рдЗрд╕ рд╢्рд▓ोрдХ рдоें рдЙрд▓्рд▓िрдЦिрдд рдЬीрд╡рди рдХे рдкाँрдЪ рдЖрджрд░्рд╢ рдоूрд▓्рдпों рдХो рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдоें рдпा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдоें рдЕрдкрдиाрдиे рдкрд░ рдпे рдЕрдкрдиे рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ूрдк рдоें рдоाрдирд╕ рддрдк рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं। рдорди рдк्рд░рд╕ाрдж рдЕрд░्рдеाрдд् рдордирд╢ाрди्рддि рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рддрднी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै, рдЬрдм рдЬрдЧрдд् рдХे рд╕ाрде рд╣рдоाрд░ा рд╕рдо्рдмрди्рдз рдЬ्рдЮाрди, рд╕рд╣िрд╖्рдгुрддा рдФрд░ рдк्рд░ेрдо рдХे рд╕्рд╡рд╕्рде рдоूрд▓्рдпों рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ो।

  рдХिрд╕ी рдЕрд╕ंрдпрдоिрдд рдФрд░ рдХाрдоुрдХ рдкुрд░ुрд╖ рдХे рд▓िрдП рдорди рдк्рд░рд╕ाрдж рджुрд░्рд▓рдн рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рдЙрд╕рдХा рдорди рдиिрд░рди्рддрд░ рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрд╖рдпों рдоें рд╣ी рд╕ुрдЦ рдХी рдЦोрдЬ рдоें рдн्рд░рдордг рдХрд░рддा рд░рд╣рддा рд╣ै। рд╡िрд╖рдп рднोрдЧ рдХी рдЗрдЪ्рдЫाрдПं (рддीрдиों рдРрд╖рдгाрдпें) рд╣ी рдорди рдХी рдЗрд╕ рдЕрди्рддрд╣ीрди рджौрдб़ рдХा рдХाрд░рдг рд╣ै।  

     рдмाрд╣्рдп рд╡िрд╖рдп рдЧ्рд░рд╣рдг (рдХाрдоिрдиी-рдХांрдЪрди , рдпा рдиाрдордпрд╢ рдоें рдЖрд╕рдХ्рддि) рддрдеा рдЖрди्рддрд░िрдХ рдЗрдЪ्рдЫाрдУं рд╕े рдорди рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рдЦे рдЬाрдиे рдкрд░ рд╣ी рдордиुрд╖्рдп рдХो рд╢ाрди्рддि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЬिрд╕ рд╕ाрдзрдХ рдХो рдРрд╕ा рджिрд╡्рдп рднाрд╡ рдФрд░ рд╢्рд░ेрд╖्рда рдЖрджрд░्рд╢ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдорди рдФрд░ рдмुрдж्рдзि рдЕрдкрдиी рдЪंрдЪрд▓рддा рдХो рд╡िрд╕्рдоृрдд рдХрд░ рд╕рдоाрд╣िрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рдЙрд╕े рд╣ी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдорди рдк्рд░рд╕ाрдж рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। 

 2.>рдирд╡рдиीрджा рдХी рд╕ौрдо्рдпрддा :  рд╕ौрдо्рдпрдд्рд╡ рдк्рд░ाрдгिрдоाрдд्рд░ рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рдХрд▓्рдпाрдг рдХी рднाрд╡рдиा рд╣ी рд╕ौрдо्рдпрддा  рд╣ै। рдРрд╕े рд╕рд╣ृрджрдп рд╕ाрдзрдХ рдХे рдорди рдоें рдХрднी рдпрд╣ рднाрд╡ рдЙрдд्рдкрди्рди рдирд╣ीं рд╣ोрддा рдХि рд▓ोрдЧ рдЙрд╕рдХो рдмрд▓ाрдд् рдЙрдд्рдкीрдб़िрдд рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं, рдФрд░ рди рд╣ी рд╡рд╣ рдмाрд╣्рдп рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рд╕े рдХрднी рд╡िрдЪрд▓िрдд рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै।

3.>>рдоौрди рд╣рдо рдкрд╣рд▓े рд╣ी рджेрдЦ рдЪुрдХे рд╣ैं рдХि рд╢рдм्рджों рдХा рдЕрдиुрдЪ्рдЪाрд░рдг рдоौрди рдирд╣ीं рд╣ै। рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рдоौрди рд╢рдм्рдж рд╕े рд╣рдо рд╡ाрдгी рдХा рдоौрди рд╣ी рд╕рдордЭрддे рд╣ैं।  рдкрд░рди्рддु рдпрд╣ाँ рднрдЧрд╡ाрди् рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдоौрди рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдоाрдирд╕ рддрдк рдХे рд╕рди्рджрд░्рдн рдоें рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдоें рдХोрдИ рд╡िрд░ोрдз рдирд╣ीं рд╣ै। рдХाрд░рдг рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдорди рдХे рд╢ाрди्рдд рд░рд╣рдиे рдкрд░ рд╣ी рд╡ाрдгी рдХा рдоौрди рдпा рд╕ंрдпрдо рд╕ंрднрд╡ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдХाрдо-рд░ाрдЧाрджि рдХे рдХोрд▓ाрд╣рд▓ рд╕े рд░рд╣िрдд рдорди рдХी рд╕्рдеिрддि рдХो рд╣ी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдоौрди рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдоुрдиि рдХे рд╕्рд╡рднाрд╡ рдХो рднी рдоौрди рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЕрдд рдоौрди рдХा рдЕрд░्рде рд╣ुрдЖ рдордирдирд╢ीрд▓рддा।

4.>>рдЖрдд्рдорд╕ंрдпрдо рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рдорди рдк्рд░рд╕ाрдж, рд╕ौрдо्рдпрддा рдФрд░ рдоौрди рдХी рд╕िрдж्рдзि рддрдм рддрдХ рд╕рдлрд▓ рдирд╣ीं рд╣ोрддी; рдЬрдм рддрдХ рд╣рдо рд╕ाрд╡рдзाрдиी рдФрд░ рдк्рд░рдпрдд्рдирдкूрд░्рд╡рдХ рдЖрдд्рдорд╕ंрдпрдо рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрддे рд╣ैं। рдк्рд░ाрдп рд╣рдоाрд░ी рдкाрд╢рд╡िрдХ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпां рдк्рд░рдмрд▓ рд╣ोрдХрд░ рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рд╡рд╢ рдоें рдХрд░ рд▓ेрддी рд╣ैं। рдЕрдд рд╡िрд╡ेрдХ рдФрд░ рд╕рдЬрдЧрддा рдкूрд░्рд╡рдХ рдЙрдирдХो рдЕрдкрдиे рд╡рд╢ рдоें рд░рдЦрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।

7.>>>рднाрд╡-рд╕ंрд╢ुрдж्рдзि : рд╣ाрдеी рдиाрд░ाрдпрдг рд╣ै, рддो рдорд╣ाрд╡рдд рднी рдиाрд░ाрдпрдг рд╣ै !  рдЗрд╕ рд╢рдм्рдж рд╕े рддाрдд्рдкрд░्рдп рд╣рдоाрд░े рдЙрдж्рджेрд╢्рдпों рдХी рдкрд╡िрдд्рд░рддा рдФрд░ рд╢ुрдж्рдзрддा рд╕े рд╣ै। рднाрд╡-рд╕ंрд╢ुрдж्рдзि рдХे рдмिрдиा рдЖрдд्рдорд╕ंрдпрдо рдХрд░ рдкाрдиा рдХрдаिрди рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬीрд╡рди рдоें рдХोрдИ рд╢्рд░ेрд╖्рда рд▓рдХ्рд╖्рдп рди рд╣ो рддो рд╡िрд╖рдпों рдХे рдк्рд░рд▓ोрднрди рдХे рд╢िрдХाрд░ рдмрди рдЬाрдиे рдХी рдЖрд╢ंрдХा рдмрдиी рд░рд╣рддी рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕ाрдзрдХ рдХो рдЕрдкрдиा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░рдХे рдЙрд╕рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрдиे рддрдХ рдзैрд░्рдпрдкूрд░्рд╡рдХ рдЕрдкрдиे рдоाрд░्рдЧ рдкрд░ рдЖрдЧे рдмрдв़рддे рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдоें рд╣рдоाрд░ा рд▓рдХ्рд╖्рдп рддрдеा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдРрд╕ा рджिрд╡्рдпрднाрд╡ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рд╣ो  рдЬो рд╣рдоें рд╕्рдлूрд░्рддि рдФрд░ рдк्рд░ेрд░рдгा рдк्рд░рджाрди рдХрд░ рд╕рдХे? рдЕрди्рдпрдеा рд╣рдо рдЕрдкрдиी рд╣ी рдХ्рд╖рдорддाрдУं рдХी рдЬрдб़े рдЦोрджрдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╣ी рдиाрд╢ рдоें рдк्рд░рд╡ृрдд्рдд рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдЬрдм “рд░ाрдордЪрд░िрдд-рдоाрдирд╕” рд▓िрдЦ рд░рд╣े рдеे, рддो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдПрдХ рдЪौрдкाрдИ рд▓िрдЦी: "рд╕िрдп рд░ाрдо рдордп рд╕рдм рдЬрдЧ рдЬाрдиी, рдХрд░рд╣ु рдк्рд░рдгाрдо рдЬोрд░ी рдЬुрдЧ рдкाрдиी ।।

рдЕрд░्рдеाрдд –рдЕрд░्рдеाрдд –рдкूрд░े рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рд╢्рд░ी рд░ाрдо рдХा рдиिрд╡ाрд╕ рд╣ै, рд╕рдмрдоें рднрдЧрд╡ाрди рд╣ैं рдФрд░ рд╣рдоें рдЙрдирдХो рд╣ाрде рдЬोреЬрдХрд░ рдк्рд░рдгाрдо рдХрд░ рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдП। 

рдЪौрдкाрдИ рд▓िрдЦрдиे рдХे рдмाрдж рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рд╡िрд╢्рд░ाрдо рдХрд░рдиे рдЕрдкрдиे рдШрд░ рдХी рдУрд░ рдЪрд▓ рджिрдП। рд░ाрд╕्рддे рдоें рдЬाрддे рд╣ुрдП рдЙрди्рд╣ें рдПрдХ рд▓реЬрдХा рдоिрд▓ा рдФрд░ рдмोрд▓ा –"рдЕрд░े рдорд╣ाрдд्рдоा рдЬी, рдЗрд╕ рд░ाрд╕्рддे рд╕े рдордд рдЬाрдЗрдпे, рдЖрдЧे рдПрдХ рдмैрд▓ рдЧुрд╕्рд╕े рдоें рд▓ोрдЧों рдХो рдоाрд░рддा рд╣ुрдЖ рдШूрдо рд░рд╣ा рд╣ै। рдФрд░ рдЖрдкрдиे рддो рд▓ाрд▓ рд╡рд╕्рдд्рд░ рднी рдкрд╣рди рд░рдЦे рд╣ैं рддो рдЖрдк рдЗрд╕ рд░ाрд╕्рддे рд╕े рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдордд рдЬाрдЗрдпे। рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдиे рд╕ोрдЪा – рдпे рдХрд▓ рдХा рдмाрд▓рдХ рдоुрдЭे рдЪрд▓ा рд░рд╣ा рд╣ै। рдоुрдЭे рдкрддा рд╣ै – рд╕рдмрдоें рд░ाрдо рдХा рд╡ाрд╕ рд╣ै। рдоैं рдЙрд╕ рдмैрд▓ рдХे рд╣ाрде рдЬोреЬ рд▓ूँрдЧा рдФрд░ рд╢ाрди्рддि рд╕े рдЪрд▓ा рдЬाрдКंрдЧा।рд▓ेрдХिрди рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдЬैрд╕े рд╣ी рдЖрдЧे рдмрдвे рддрднी рдмिрдЧреЬे рдмैрд▓ рдиे рдЙрди्рд╣ें рдЬोрд░рджाрд░ рдЯрдХ्рдХрд░ рдоाрд░ी рдФрд░ рд╡ो рдмुрд░ी рддрд░рд╣ рдЧिрд░ рдкреЬे।

рдЕрдм рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдШрд░ рдЬाрдиे рдХी рдмрдЬाрдп рд╕ीрдзे рдЙрд╕ рдЬрдЧрд╣ рдкрд╣ुंрдЪे рдЬрд╣ाँ рд╡ो рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕ рд▓िрдЦ рд░рд╣े рдеे। рдФрд░ рдЙрд╕ рдЪौрдкाрдИ рдХो рдлाреЬрдиे рд▓рдЧे, рддрднी рд╡рд╣ां рд╣рдиुрдоाрди рдЬी рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ुрдП рдФрд░ рдмोрд▓े – рд╢्рд░ीрдоाрди рдпे рдЖрдк рдХ्рдпा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं?рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдЙрд╕ рд╕рдордп рдмрд╣ुрдд рдЧुрд╕्рд╕े рдоें рдеे, рд╡ो рдмोрд▓े – рдпे рдЪौрдкाрдИ рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЧрд▓рдд рд╣ै। рдоैंрдиे рдмैрд▓ рдХो рдк्рд░рдгाрдо рдХिрдпा рдХ्рдпोंрдХि рдЙрд╕рдоे рднी рдк्рд░рднु рдХा рд╡ाрд╕ рдЬाрдиा, рдХिрди्рддु рдЙрд╕рдиे рд╡ैрд╕ा рд╡рдпрд╡рд╣ाрд░ рдирд╣ीं рдХिрдпा,рдРрд╕ा рдХрд╣рддे рд╣ुрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╣рдиुрдоाрди рдЬी рдХो рд╕ाрд░ी рдмाрдд рдмрддाрдИ। рд╣рдиुрдоाрди рдЬी рдоुрд╕्рдХुрд░ाрдХрд░ рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рд╕े рдмोрд▓े – рдмाрдмा , рдпे рдЪौрдкाрдИ рддो рд╢рдд рдк्рд░рддिрд╢рдд рд╕рд╣ी рд╣ै। рдЖрдкрдиे рдЙрд╕ рдмैрд▓ рдоें рддो рд╢्рд░ी рд░ाрдо рдХो рджेрдЦा рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕ рдмрдЪ्рдЪे рдоें рд░ाрдо рдХो рдирд╣ीं рджेрдЦा рдЬो рдЖрдкрдХो рдмрдЪाрдиे рдЖрдпे рдеे। 

рднрдЧрд╡ाрди рддो рдмाрд▓рдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрдкрдХे рдкाрд╕ рдкрд╣рд▓े рд╣ी рдЖрдпे рдеे рд▓ेрдХिрди рдЖрдкрдиे рджेрдЦा рд╣ी рдирд╣ीं।рдРрд╕ा рд╕ुрдирддे рд╣ी рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдиे рд╣рдиुрдоाрди рдЬी рдХो рдЧрд▓े рд╕े рд▓рдЧा рд▓िрдпा। рдФрд░ рдкрд╢्рдЪाрддाрдк рдХрд░рдиे рд▓рдЧे рдХी рдоें рдХिрддрдиा рдоुрд░्рдЦ рд╣ूँ, рдЕрдкрдиी рд╣ी рд▓िрдЦी рдмाрдд рдХा рд╕рд╣ी рд╕рд╣ी рдЕрд░्рде рдирд╣ीं рд╕рдордЭ рдкाрдпा, рдХ्рдпोंрдХि рдмैрд▓ рдоें рд░ाрдордЬी рдХो рджेрдЦрдиा рддो рд╕рдордЭ рдХिрди्рддु рдЙрд╕ рдмाрд▓рдХ рдоें рд░ाрдо рдХे рджрд░्рд╢рди рдирд╣ीं рдХिрдпे, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡िрд╡ेрдХрдкूрд░्рд╡рдХ рдЖрдЧे рдмреЭрдиा рдЪाрд╣िрдП,рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕ рдХी рдХोрдИ рднी рдЪोрдкाрдИ рдЕрд░्рдерд╣ीрди рдирд╣ीं рд╣ै, рдХिрди्рддु рд╣рдо рдоूрд░्рдЦ рд▓ोрдЧ рд╕рд╣ी рдЕрд░्рде рдиा рдЬाрдирдХрд░ рдЙрдирдХी рдорд░्рдпाрджा рдХा рдЙрд▓ंрдЧ्рдШрди рдХрд░ рджेрддे рд╣ै। 

рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рддीрди рд╢्рд▓ोрдХों рдоें рддрдк рдХे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд╡िрднिрди्рди рд╕ाрдзрдХों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдоाрди рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рд╕ाрде рдЗрд╕ рддрдк рдХा рдЖрдЪрд░рдг рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।  рдкрд░рди्рддु рд╕рдмрдХो рд╡िрднिрди्рди рдлрд▓ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддे рджिрдЦाрдИ рджेрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдХोрдИ рд╕ंрдпोрдЧ рдХी рд╣ी рдмाрдд рдирд╣ीं рд╣ै। рддрдк рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рддрдкрд╕्рд╡ी рд╕ाрдзрдХ рддीрди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं рд╕ाрдд्рдд्рд╡िрдХ? рд░ाрдЬрд╕िрдХ рдФрд░ рддाрдорд╕िрдХ। рдЕрдд рдЗрди рдЧुрдгों рдХे рднेрдж рдХे рдХाрд░рдг рдЙрдирдХे рддрдкाрдЪрд░рдг рдоें рднेрдж рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд╣ी рд╣ै рдХि рдЙрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпे рдЧрдпे рдлрд▓ों рдоें рднी рднेрдж рд╣ोрдЧा।

[рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдХे рд▓ीрдбрд░рд╢िрдк рдЯ्рд░ेрдиिंрдЧ рдоें 3H рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд▓िрдП рд╢्рд░рдж्рдзा-рд╡िрд╡ेрдХрдпुрдХ्рдд 5 рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдпрд╣ी рд╕ीрдЦрдиा рддрдк рд╣ै।  "рдЬрдм рддрдХ рдЬीрдиा,рддрдм рддрдХ рд╕ीрдЦрдиा' рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ी рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░рд╖्рда рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣ै ! "-рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж !]

8 .>>>рднाрд╡ी рдЧृрд╣рд╕्рде рдиेрддा рдХो- рдаीрдХ-рдаीрдХ рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рдХा рдЙрджрдп рд╣ो рдЬाрдп, рдЗрд╕ीрд▓िрдпे  рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рд╡рд╣ рд╕рдм рднोрдЧ рдХрд░рд╡ा рдХрд░ рдЙрд╕рдХी рдиिрд╕्рд╕ाрд░рддा рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рд╡ा рджेрддी рд╣ैं, рдХि Be and Make рдЖрди्рджोрд▓рди рдХा рдиेрддा рдпा рдЖрдЪाрд░्рдп рдмрди рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рднी (рдк्рд░ेрд╕िрдбेрди्рдЯ рдмрдирдиे рдХे рдмाрдж рдпा CINC рдХा рдмिрд▓्рд▓ा рдоिрд▓ рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рднी) рдЙрд╕рдиे рдЬो рднोрдЧा рдирд╣ीं рд╣ै; рдЙрди рднोрдЧों рдХो рдкुрдиः рднोрдЧрдиे рдХे рд▓िрдП  рднी рдорди рдХрд╣ीं рдЪंрдЪрд▓ рди рд╣ो рдЬाрдпे। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдгрджेрд╡ рдЬीрд╡рди-рдоुрдХ्рдд, рдбिрд╣िрдкрдиोрдЯाрдЗрдЬ्рдб рдпा рдИрд╢्рд╡рд░рдХोрдЯि рдХे рдиेрддा рдХे рдЬीрд╡рди рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЙрдирдХी рддुрд▓рдиा -"рдЖрдЧे рдлрд▓, рддрджрди्рддрд░ рдлूрд▓; рд▓ौрдХी-рдХुрдо्рд╣реЬे рдХी рддрд░рд╣। " рд╕े рдХрд░рддे рдеे। рд▓ूрдбो рдоें рдЬैрд╕े рд╕рдм рдШрд░ों рдоें рдЪрдХ्рдХрд░ рд▓рдЧाрдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рд╣ी рдЧोрдЯी рдкрдХрддी рд╣ै ? рдпрд╣ाँ # рднी рдаीрдХ рд╡рд╣ी рд╕рдордЭрдиा рдЪाрд╣िрдпे !  

[рдпрд╣ाँ #Bhp 16 рдЬрдирд╡рд░ी, 2007 рдХी -рд╕рд░рд╕्рд╡рддीрдкूрдЬा, 2nd рдЬрдирд╡рд░ी 2024 рд╕ोрдбीрдпрдо -cath рд╕े рдоिрд▓рдиा рдХा рд╕ंрдХेрдд рдХрдм рд╣ोрдЧा ?, 3rd рдЬрдирд╡рд░ी ,2024 рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХी рддिрдеिрдкूрдЬा ! 14 рдЬрдирд╡рд░ी, venue change ? 11 рдЬрдирд╡рд░ी, 2024  рдкрд░рдоिрд╢рди рдоिрд▓ा ! рд╕ुрджीрдЕрдЬрдЧ -рд╣ाрдеी рдЪрд▓े рдмрдЬाрд░ рдХुрдд्рддा рднूँрдХे рд╣рдЬाрд░ - рд░рдирджा,рдкрджा, рджिрдкрджा,рдХрдЬ्рдЬрди-рдЧुрдЯ  jp, Ajp,рдзрд░्рдоाрд░ुрдг, рдХा рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХрд░рдХे рдк्рд░ेрд╕ी рдмрдиो рддрдм рддिрд▓ैрдпा PC/ рдЖрдоाрджेрд░ рд╕рдо्рднाрд╡рдиा рдХा рдкुрдирд░्рд▓ेрдЦрди рдХाрд░्рдп рдХा рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдЖрджेрд╢  рд╕рдордЭрдиा рднी рдоाрдирд╡-рдмुрдж्рдзि рд╕े рдкрд░े рд╣ै! рдХ्рдпोंрдХि рдЬрдм рддрдХ рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕्рд╡рдпं рджेрд╣ाрдз्рдпाрд╕ рд░ोрдЧ рд╕े рдЧ्рд░рд╕्рдд рд╣ै рдФрд░  рд╣िрдк्рдиोрдЯाрдЗрдЬ्рдб рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рдЕрдкрдиे рдХो рдорд░рдгрдзрд░्рдоा M/F рд╢рд░ीрд░ рд╕рдордЭ рд░рд╣ा рд╣ै, рдпा рдЬो рд╕्рд╡рдпं рдЕрдкрдиे рдорди рдХा рдЧुрд▓ाрдо рд╣ै, рд╡рд╣ рднрд▓ा рджूрд╕рд░ों рдХो рдорди рдХो рд╡рд╢ीрднूрдд рдХрд░рдиे рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХैрд╕े рджे рд╕рдХрддा рд╣ै ?  рдкूрд░्рдгрддः рдн्рд░ाрди्рдд (рдХрдЬ्рдЬрди рдЧुрдЯ) рд╣ै рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि  рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрдиी рдирд╣ीं рд╣ोрдиे рдкрд░ рднी рдиाрдо-рдпрд╢ рдпा рдЕрди्рдп рдХिрд╕ी рд╕्рд╡ाрд░्рде рд╕े рдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ो, рдЬो рд╡рд╕्рддु рдЕрдкрдиे рдкाрд╕ рд╣ै рд╣ी рдирд╣ीं - рдЙрд╕े рджूрд╕рд░ों рдХो рджेрдиे рдХे рд▓िрдпे рджौреЬрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै, рддो рд╡рд╣ рд╕рдлрд▓ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा।]

9.>>>рд╡िрдкрдд्рддि рдоें рдоाँ рдпोрдЧрдоाрдпा рд░ूрдкी рдЬрдЧрддрдЬрдирдиी рдоाँ рд╕ाрд░рджा  рдХा рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рдЫिрдкा рд╣ै (blessings are hidden in adversity. 

рдЧीрддा рдоें рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдпрд╣ рдмрддрд▓ाрддे рд╣ैं рдХि рдоाрдирд╡ рдЬाрддि рдХे рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рдХ рдиेрддा, (рдЕрд╡рддाрд░ рд╡рд░िрд╖्рда, рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж, рдоाँ рд╕ाрд░рджा ,....  CINC рдирд╡рдиीрджा  ) рд╕рднी рд▓ोрдЧों рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдЕрдкрдиे рдИрд╢्рд╡рд░рдХोрдЯि рдпा рдЕрд╡рддाрд░ рд╣ोрдиे рдХे рд░рд╣рд╕्рдп рдХो рдк्рд░рдХрдЯ рдХ्рдпों рдирд╣ीं рдХрд░рддे рд╣ैं? рдХिрди्рддु рдЕрдкрдиे рдХुрдЫ рдЪुрдиे рд╣ुрдП рднрдХ्рддों  рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдЕрд╡рд╢्рдп рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЬो рдЙрдирдХो рдЕрдкрдиा рдмрдХрд▓рдоा рджे рджेрддे рд╣ैं। рд╕рднी рд▓ोрдЧ, рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП рд╡ीрд░ेрди рджा рдЬो рдЙрдирдХे рдЕрдд्рдпрди्рдд рдиिрдХрдЯ рдеे - рд╡े рднी рдирд╡рдиीрджा рдХो рдЬीрд╡िрдд рд░рд╣рддे рдЕрдкрдиा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рдХ рдиेрддा рдХ्рдпों рдирд╣ीं рдоाрди рд╕рдХे ? рдЗрд╕ी рд░рд╣рд╕्рдп рдХो рдЧीрддा 7.25 рдоें рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं -  рд╡рд╣ рдЕрдЬ्рдЮाрди рдХिрд╕ рдХाрд░рдг рд╕े рд╣ै рд╕ो рдмрддрд▓ाрддे рд╣ैं- рддीрдиों рдЧुрдгों рдХे рдоिрд╢्рд░рдг рдХा рдиाрдо рдпोрдЧ рд╣ै рдФрд░ рд╡рд╣ी рдоाрдпा рд╣ै, рдЙрд╕ рдпोрдЧрдоाрдпा рд╕े рдЖрдЪ्рдЫाрджिрдд рд╣ुрдЖ рдоैं рд╕рдорд╕्рдд рдк्рд░ाрдгिрд╕рдоुрджाрдп рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рдХрдЯ рдирд╣ीं рд░рд╣рддा рд╣ूँ। рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рдпрд╣ рдХि рдХिрд╕ी рдЪुрдиे рд╣ुрдП рднрдХ्рддों рдХे рд▓िрдпे рд╣ी рдоैं  рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрддा рд╣ूँ।(рд╡िрд╢ाрдЦा рдкрдд्рддрдирдо рдХे рдиिрдХрдЯ рд╕िंрд╣ाрдЪрд▓рдо рд╕्рдЯेрд╢рди рдкрд░ рд╡ाрд░ाрд╣ рдЕрд╡рддाрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрддा рд╣ूँ।) рдЗрд╕рд▓िрдпे рдпрд╣ рдоूрдв़ рдЬрдЧрдд् (рдХрдЬ्рдЬрди рдЧुрдЯрдмाрдЬ рдк्рд░ाрдгि рд╕рдоुрджाрдп)  рдоुрдЭ рдЬрди्рдорд░рд╣िрдд рдЕрд╡िрдиाрд╢ी рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХो рдирд╣ीं рдЬाрдирддा।

рдиाрд╣ं рдк्рд░рдХाрд╢ः рд╕рд░्рд╡рд╕्рдп рдпोрдЧрдоाрдпाрд╕рдоाрд╡ृрддः

      рдоूрдвोрд╜рдпं рдиाрднिрдЬाрдиाрддि рд▓ोрдХो рдоाрдордЬрдорд╡्рдпрдпрдо्।।7.25।

рдкрджрдЪ्рдЫेрджः>рди рдЕрд╣ं рдк्рд░рдХाрд╢ः рд╕рд░्рд╡рд╕्рдп рдпोрдЧрдоाрдпा рд╕рдоाрд╡ृрддः рдоूрдвः рдЕрдпं рди рдЕрднिрдЬाрдиाрддि рд▓ोрдХः рдоाрдо् рдЕрдЬрдо् рдЕрд╡्рдпрдпрдо् ॥ реирел ॥

 рдпोрдЧрдоाрдпाрд╕рдоाрд╡ृрддः = рдЗрдЪ्рдЫाрдзीрдирдоाрдпрдпा рдЖрдЪ्рдЫрди्рдиः/рдЕрд╣рдо् = рдЕрд╣рдо्/рд╕рд░्рд╡рд╕्рдп = рд╕рдХрд▓рд╕्рдп рд▓ोрдХрд╕्рдп/рди рдк्рд░рдХाрд╢ः = рди рдк्рд░рдХрдЯः/рдоूрдвः = рдоूрд░्рдЦः/рдЕрдпं рд▓ोрдХः = рдПрд╖ः рдЬрдиः/рдЕрд╡्рдпрдпрдо् =рдиाрд╢рд░рд╣िрддрдо्/рдЕрдЬрдо् = рдЙрдд्рдкрдд्рддिрд╡िрд╣ीрдирдо्/рдоाрдо् = рдоाрдо्/рди рдЕрднिрдЬाрдиाрддि = рди рд╡ेрдд्рддि ।

।।7.25।। рдЬो рдоूрдв़ рдордиुрд╖्рдп рдоेрд░े  рдЕрдЬ рдФрд░ рдЕрд╡िрдиाрд╢ी рд╕्рд╡рд░ुрдк рдХो рдаीрдХ рддрд░рд╣ рд╕े рдирд╣ीं рдЬाрдирддे (рдоाрдирддे), рдЙрди рд╕рдмрдХे рд╕ाрдордиे рдпोрдЧрдоाрдпा рд╕े рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рдЖрд╡ृрдд рд╣ुрдЖ рдоैं рдк्рд░рдХрдЯ рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдпрд╣ рдоोрд╣िрдд рд▓ोрдХ (рдордиुрд╖्рдп) рдоुрдЭ рдЬрди्рдорд░рд╣िрдд, рдЕрд╡िрдиाрд╢ी рдХो рдирд╣ीं рдЬाрдирддे рд╣ै।।

рд╡्рдпाрдЦ्рдпा : рднрдЧрд╡ाрди् рдХрд╣рддे рд╣ैं рдпрд╣ рдоोрд╣िрдд рдЬрдЧрдд् рдоुрдЭ рдЕрдЬрди्рдоा рдЕрд╡िрдиाрд╢ी рдХो рдирд╣ीं рдЬाрдирддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдоैं рдд्рд░िрдЧुрдгाрдд्рдоिрдХा рдпोрдЧрдоाрдпा рд╕े рдЖрдЪ्рдЫाрджिрдд рд░рд╣рддा рд╣ूँ। рдЬрдм рд╡ेрджाрди्рдд рдХे рдк्рд░ाрд░рдо्рднिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдоाрдпा рдХो рдПрдХ рдмाрд╣्рдп рд╡рд╕्рддु рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕рдордЭрдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рддे рд╣ैं рддрдм рдЙрд╕े рд╕рдордЭрдиे рдоें рдЕрдд्рдпрди्рдд рдХрдаिрдиाрдИ рд╣ोрддी рд╣ै। рдкрд░рди्рддु рдЬрдм рд╡े рдЕрдз्рдпाрдд्рдо рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं рдЕрд░्рдеाрдд् рдЕрдкрдиे рд╣ी рдЕрди्рддрдХрд░рдг рдоें рдоाрдпा рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХाрд░्рдп рдХрд░рддी рд╣ै рдРрд╕ा рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं рддो рдоाрдпा рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।

рдоाрдпा рдк्рд░िрдЬ्рдо (рдЖрдпрдд) рдХे рд╕рдоाрди рдРрд╕ी рдЙрдкाрдзि рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЕрд╡рд░्рдг рдЕрдж्рд╡ैрдд рд╕्рд╡рд░ूрдк рддрдд्рдд्рд╡ рдЬрдм рд╡्рдпрдХ्рдд рд╣ोрддा рд╣ै рддрдм рд╕рдк्рддрд░ंрдЧी рдк्рд░рдХाрд╢ рдХे рд╕рдоाрди рд╡рд╣ рдиाрдиाрд╡िрдзि рд╕ृрд╖्рдЯि рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рд╡्рдпрд╖्рдЯि (рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि) рдоें рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд░рд╣ी рдоाрдпा рдХो рд╣ी рдЕрд╡िрдж्рдпा рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЛрд╖िрдпों рдиे рдЗрд╕ рдЕрд╡िрдж्рдпा рдХा рдЬो рдХि рдЬीрд╡ рдХे рд╕рдм рджुрдЦों рдХा рдХाрд░рдг рд╣ै рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдЕрдз्рдпрдпрди рдХिрдпा рдФрд░ рдпрд╣ рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рдХिрдпा рдХि рдпрд╣ рддीрди рдЧुрдгों рд╕े рдпुрдХ्рдд рд╣ै рдЬो рдордиुрд╖्рдп рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпे рддीрди рдЧुрдг рд╣ैं рд╕рдд्рдд्рд╡ рд░рдЬ рдФрд░ рддрдо рдЬो рдПрдХ рдЖрдпрдд рдХा (рдк्рд░िрдЬ्рдо) рдХा рд╕ा рдХाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЬिрдирдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣рдоें рдЗрд╕ рдмрд╣ुрд╡िрдзि рд╕ृрд╖्рдЯि рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै। рд░рдЬोрдЧुрдг рдХा рдХाрд░्рдп рд╣ै рд╡िрдХ्рд╖ेрдк рдФрд░ рддрдоोрдЧुрдг рдХा рдХाрд░्рдп рдмुрдж्рдзि рдкрд░ рдкрдб़ा рдЖрд╡рд░рдг рд╣ै। рдпोрдЧрдоाрдпा рд╕े рдоोрд╣िрдд рдпрд╣ рдЬрдЧрдд् рдоुрдЭ рдЕрд╡्рдпрдп рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХो рдирд╣ीं рдЬाрдирддा। рдоाрдиो рдиाрдо рдФрд░ рд░ूрдк рдХी рдЗрд╕ рд╕ृрд╖्рдЯि рдиे рдЖрдд्рдоा рдХो рдЖрд╡ृрдд्рдд рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рдЖрд╡рд░рдг рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╣ै рдЬैрд╕े рдк्рд░ेрдд рд╕्рддрдо्рдн рдХो рдоृрдЧрдорд░ीрдЪिрдХा рд░ेрдд рдХो рдФрд░ рддрд░ंрдЧे рд╕рдоुрдж्рд░ рдХो рдЖрдЪ्рдЫाрджिрдд рдХрд░ рджेрддी рд╣ैं। [рдЕрддः рдпрд╣ рджेрдЦрдиे рдоें рдЖрддा рд╣ै рдХि рд▓ोрдЧों рдХे рдЬिрд╕ рдХाрд░्рдпों рд╕े рдЕрд╕рди्рддुрд╖्рдЯ рд╣ोрдХрд░ рд╕рдоाрдЬ рдЬिрд╕ рд╕ाрдоाрди्рдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рджрдг्рдб рджेрддा рд╣ै, рд╡рд╣ीँ рдкैрдЧрдо्рдмрд░ों рдпा рдЬрди्рдордЬाрдд рд▓ोрдХрд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрди्рд╣ीं рдХाрд░्рдпों рдХे рдХिрдпे рдЬाрдиे рдкрд░ рд╕рднी рд▓ोрдЧ рдирддрдорд╕्рддрдХ рд╣ो рдЙрдирдХा рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдХрд░рддे рд╣ैं। ..... рдоुрд╣рдо्рдордж рдиे рдЕрдиेрдХ рд╡िрд╡ाрд╣ рдХिрдпे рдлिрд░ рднी рд▓ोрдЧ рдЙрди्рд╣ें рдзрд░्рдорд╡ीрд░, рдд्рдпाрдЧी рддрдеा рдиेрддा рдоाрдирддे рд╣ैं। рд╡े рдЬिрд╕ рдпुрдЧ рдоें рдЬो рдХुрдЫ рдХрд╣рддे рдпा рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЙрд╕ рдпुрдЧ рдХे рд▓िрдпे рд╡рд╣ी рд╕рджाрдЪाрд░ рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рд╣ोрддा рд╣ै। ]

рдЕрдЬ्рдЮाрдиी рдЬीрд╡   рд╡िрд╖рдп-рдЙрдкрднोрдЧों рдоें (рддीрдиो рдРрд╖рдгाрдУं рдоें) рдиिрдд्рдп рд╕ुрдЦ рдХी рдЦोрдЬ рддрднी рддрдХ рдХрд░рддा рд╣ै рдЬрдм рддрдХ рдЖрд╡рд░рдг рдФрд░ рд╡िрдХ्рд╖ेрдк рдХी рдиिрд╡ृрдд्рддि рдирд╣ीं рд╣ो рдЬाрддी। рдд्рд░िрдЧुрдгों рдХे рд╡िрдХाрд░ों рд╕े рдоोрд╣िрдд рдФрд░ рдн्рд░ाрди्рдд рдкुрд░ुрд╖ (рд╣िрдк्рдиोрдЯाрдЗреЫ्рдб рдордиुрд╖्рдп) рдХो рдЖрдд्рдоा рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд् рдЬ्рдЮाрди рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдЙрд╕ рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрди рдХे рд▓िрдП рдЧुрд░ु рдХे рдЙрдкрджेрд╢ рддрдеा рд╕्рд╡рдпं рдХी рд╕ाрдзрдиा рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै। рдоेрд░े рдиेрддाрд╡рд░िрд╖्рда CINC рдирд╡рдиीрджा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡рд░्рддрдоाрди рдпुрдЧ рдоें рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдпे рд╕рджाрдЪाрд░ рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рд╣ै -'рдиिрд╡ृрдд्рддिрд╕्рддु рдорд╣ाрдлрд▓ा'!  рд╢्рд░рд╡рдг рдордирди рдФрд░ рдиिрджिрдз्рдпाрд╕рди рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЬрдм рд╕ाрдзрдХ рдХा рдХ्рд╖ुрдм्рдз рдорди рдк्рд░рд╢ाрди्рдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рддрдм рдЖрд╡рд░рдг рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рд╡рд╣ рдоुрдЭ рдЕрдЬрди्рдоा рдЕрд╡िрдиाрд╢ी рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХो рдкрд╣рдЪाрди рд▓ेрддा рд╣ै। ['рдЬीрд╡рди рдирджी рдХे рд╣рд░ рдоोреЬ рдкрд░' рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рдирд╡рдиीрджा рдЬैрд╕े рдиेрддा рдХे рдЬीрд╡рди рдХी рдмрд╣ुрдд рд╕ी рдШрдЯрдиाрдУं рдХा рддुрд▓рдиाрдд्рдордХ рдЕрдз्рдпрди рдХрд░рдиे рдкрд░ рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рд╡िрджिрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдХि 'рдиेрддा рдирд╡рдиीрджा' рдЙрд╕ рджैрд╡ी рд╢рдХ्рддि рдХा рдпंрдд्рд░ рд╕्рд╡рд░ूрдк (рдЦिрд▓ौрдиा) рдЬैрд╕ा рдмрдиे рд╣ुрдП рдеे। ]

рдпोрдЧрдоाрдпा рд╢рдХ्рддि рдиिрд░ाрдХाрд░ рдФрд░ рд╕ाрдХाрд░ рджोрдиों рд░ूрдкों рдоें рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрддी рд╣ै рдЬैрд╕े рдХि рд░ाрдзा, рд╕ीрддा, рдХाрд▓ी, рд▓рдХ्рд╖्рдоी, рдкाрд░्рд╡рддी (рдоाँ рд╕ाрд░рджा #) рдЖрджि। рдпे рд╕рдм рдпोрдЧрдоाрдпा рд╢рдХ्рддि рдХे рджिрд╡्рдп рд░ूрдк рд╣ैं рдФрд░ рд╡ैрджिрдХ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдЗрди рд╕рдмрдХो рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдб рдХी рдоाँ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЪिрдд्рд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдФрд░ рдпे рдЕрдкрдиी рдЙрджाрд░рддा, рдХрд░ूрдгा, рдХ्рд╖рдоा, рдФрд░ рдЕрдХाрд░рдг рдк्рд░ेрдо рдЬैрд╕े рдоाрддृрдд्рд╡ рдЧुрдгों рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ैं। рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рдпрд╣ рдЬाрдирдиा рдЕрдд्рдпंрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै рдХि рдпे рдЬीрд╡ाрдд्рдоा рдкрд░ рдЕрдкрдиी рджिрд╡्рдп рдХृрдкा рдмрд░рд╕ाрддे рд╣ुрдП рдЙрди्рд╣ें рдЕрд▓ौрдХिрдХ рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ैं рдЬिрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╡рд╣ рднрдЧрд╡ाрди рдХो рдЬाрди рд╕рдХे। 

рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡ृंрджाрд╡рди рдХे рднрдХ्рдд рдЧाрддे рд░рд╣рддे рд╣ै'рд░ाрдзे рд░ाрдзे рд╢्рдпाрдо рдоिрд▓ा рджे' рдЕрд░्рдеाрдд 'рд╣े рд░ाрдзे! рдЕрдкрдиी рдЕрдиुрдХрдо्рдкा рдк्рд░рджाрди рдХрд░ рдХृрд╖्рдг рд╕े рдоिрд▓рдиे рдоें рдоेрд░ी рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░ो।' рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдпोрдЧрдоाрдпा рджोрдиों рдХाрд░्рдп рдХрд░рддी рд╣ै। рд╡рд╣ рднрдЧрд╡ाрди рдХो рдЙрди рдЬीрд╡ाрдд्рдоाрдУं рд╕े рдЖрдЪ्рдЫाрджिрдд рд░рдЦрддी рд╣ै рдЬिрдирдоें рднрдЧрд╡ाрди рдХो рдЬाрдирдиे рдХी рдкाрдд्рд░рддा рдирд╣ीं рд╣ोрддी рдФрд░ рд╢рд░рдгाрдЧрдд рдЬीрд╡ाрдд्рдоाрдУं рдкрд░ рдХृрдкा рдХрд░рддी рд╣ै рддाрдХि рд╡े рднрдЧрд╡ाрди рдХो рдЬाрди рд╕рдХे

 рд╡े рд▓ोрдЧ рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рднрдЧрд╡ाрди рдХी рдУрд░ рдЕрдкрдиी рдкीрда рдоोрдб़ рд░рдЦी рд╣ै рдЕрд░्рдеाрдд рднрдЧрд╡ाрди рд╕े рд╡िрдоुрдЦ рд░рд╣рддे рд╣ैं, рд╡े рдоाрдпा рд╕े рдЖрдЪ्рдЫाрджिрдд рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдпोрдЧрдоाрдпा рдХी рдХृрдкा рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд░рд╣рддे рд╣ैं рдЬो рднрдЧрд╡ाрди рдХी рдУрд░ рдЕрдкрдиा рдоुрдЦ рдХрд░ рд▓ेрддे рд╣ैं рд╡े рдпोрдЧрдоाрдпा рдХी рд╢рд░рдг рдоें рдЖрддे рд╣ैं рдФрд░ рдоाрдпा рдХे рдмंрдзрдиों рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं।

10.>>>рд╡िрдкрдд्рддि рдоें рдзीрд░рдЬ  рдзीрд░рдЬ рдзрд░्рдо рдоिрдд्рд░ рдЕрд░ु рдиाрд░ी, рдЖрдкрдж्рдХाрд▓ рдкрд░рдЦिрдпे рдЪाрд░ि ।

рд░ाрдд рдЬिрддрдиी рд╣ी рдЕँрдзेрд░ी рд╣ोрддी рд╣ै, рддाрд░े рдЙрддрдиी рд╣ी рддेрдЬी рд╕े рдЪрдордХрддे рд╣ैं; рд╡िрдкрдж рдЬिрддрдиी рд╣ी рднाрд░ी рд╣ोрддी рд╣ै, рдордиुрд╖्рдп рдЙрддрдиा рд╣ी рдЕрдзिрдХ рдЧुрдгрд╡ाрди рд╣ोрддा рд╣ै  рд╡िрдкрдж рдоें рд╣ी рдордиुрд╖्рдп рдХे рдЧुрдгों рдХा рдк्рд░рдХाрд╢ рд╣ोрддा рд╣ै । рд╡िрдкрдж рдиिрд╢्рдЪрдп рд╣ी рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХा рд╢ुрднाрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рд╣ै 

"рджेрдЦा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдХोрдИ рдЕрджृрд╢्рдп рд╢рдХ्рддि (рдоाँ рдХाрд▓ी ?) рдЕрдкрдиे рдЪुрдиे рд╣ी рднाрд╡ी рд▓ोрдХрд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рд╡िрдж्рд╡ेрд╖ी рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рднेрдЬрдХрд░ рдЙрд╕рдХे рд╡िрд╡ेрдХ-рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рдХो рджृреЭ рдХрд░рддी рд░рд╣рддी рд╣ै, рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рд░рдХ्рд╖ा рднी рдХрд░рддी рдЖрдпी рд╣ै। рджीрд░्рдШрдХाрд▓ рдХे рдмाрдж рдЬрдм рдЙрд╕ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдпрд╣ (рджैрд╡ी рд╢рдХ्рддि рдХा рдЦेрд▓ ? рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХा рдЦेрд▓ ?) рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै, рддрдм рд╡рд╣ рдЕрд╡ाрдХ рд░рд╣ рдЬाрддा рд╣ै ! (рдЪैрддрди्рдп рдорд╣ाрдк्рд░рднु рд╕े рд╡िрдж्рд╡ेрд╖ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЬрдЧाрдИ-рдордзाрдИ рдХा рдкрд░िрдгाрдо рджेрдЦें,рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рд╣ी 'рдЙрд▓рдЯा рд╕рдордЭे рд░ाрдо' рджिрдЦाрдИ рджेрдЧा। ['рдШोреЬा рджिрд▓ा рджे рд░ाрдо' рдирд╡рдЬाрдд рдШोреЬे рдХो рд╕ाрдзु рдкрд░ рд▓ाрдж рджिрдпा рддो рдмोрд▓ा skm-kjn-snr-opt-ubs- blessings are hidden in adversity.) 

рдЕрдпोрдз्рдпाрдиाрде рдорд╣ाрд░ाрдЬा рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ рдЬी рдкрд░ рдХुрдЫ рдХाрдо рд╡िрдкрдд्рддि рдирд╣ीं рдкреЬी । рдХैрдХрдИ рдж्рд╡ाрд░ा рд╢्рд░ीрд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ рдХो рд╡рдирд╡ाрд╕ рджेрдиे рдХी рдкрд░िрдгрддि рдХा рд╕्рдорд░рдг рдХрд░े,  рд░ाрдЬрддिрд▓рдХ рд╣ोрддे рд╣ोрддे рд╡рдирд╡ाрд╕ рд╣ुрдЖ, рдкिрддा рджрд╢рд░рде рдХा рдорд░рдг рд╣ुрдЖ, рдЬрдирдиी рд╕े рд╡िрдпोрдЧ рд╣ुрдЖ, рд╕ीрддा рдЬैрд╕ी рдХोрдорд▓ाрдЩ्рдЧी рдХो рд▓ेрдХрд░ рднीрд╖рдг рд╡рди рдФрд░ рджुрд░्рдЧрдо рдкрд░्рд╡рддों рдоें рдн्рд░рдордг рдХрд░рдиा рдкреЬा । рд╡рди рдоें рднी рд╕ीрддा рдХा рд╡िрдпोрдЧ рд╣ुрдЖ, рд╡े рдЬрд░ा рднी рдзैрд░्рдпрдЪ्рдпुрдд рдирд╣ीं рд╣ुрдП рдФрд░ рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдорд╣ाрджुрд╕्рддрд░ рд╡िрдкрдж рд╕े рдкाрд░ рд╣ोрдХрд░ рд╡िрдЬрдпी рд╣ुрдП । 

рдорд╣ाрд░ाрдЬा рдирд▓ рдкрд░ рдХाрдо рд╡िрдкрдж рдирд╣ीं рдкреЬी । рд░ाрдЬ्рдп рдЧрдпा, рд░ाрдиी рдФрд░ рд╕ंрддाрди рд╕े рд╡िрдпोрдЧ рд╣ुрдЖ, рдЕрди्рди рдФрд░ рд╡рд╕्рдд्рд░ рдХे рд▓िрдП рддрд░рд╕рдиा рдкреЬा, рдкрд░ाрдИ рдЪाрдХрд░ी рдХрд░рдиी рдкреЬी; рдкрд░ рд╡े рдШрдмрд░ाрдпे рдирд╣ीं; рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╢ेрд╖ рдоें рдЙрдирдХी рд╡िрдкрдж рднाрдЧ рдЧрдИ , рд░ाрдиी рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдп рд╕рднी рдоिрд▓ рдЧрдП । 

рд╡ाрд╕ुрджेрд╡-рджेрд╡рдХी рдХो рдХाрд░ाрдЧाрд░ рдоें рдбाрд▓рдиे рдХा рдкрд░िрдгाрдо рджेрдЦें, рдкाрдг्рдбрд╡ों рдХी рддрд░рд╣ рдХौрди рд╡िрдкрдж рд╕рд╣ेрдЧा ? рдмेрдЪाрд░ों рдкрд░, рд╡िрдкрдж рдкрд░ рд╡िрдкрдж рдкреЬрддी рд░рд╣ीं, рдзрдиैрд╢्рд╡рд░्рдп рдЧрдпा, рднрд░ी рд╕рднा рдоें рдШोрд░ рдЕрдкрдоाрди рд╣ुрдЖ, рд╡рди-рд╡рди рдоें рдоाрд░े-рдоाрд░े рдбोрд▓े, рднिрдХ्рд╖ा-рд╡ृрдд्рддि рдкрд░ рднी рдЬीрд╡рди рдиिрд░्рд╡ाрд╣ рдХрд░рдиा рдкреЬा, рдкрд░ рдзैрд░्рдп рдХे рдмрд▓ рд╕े рд╕ाрд░ी рд╡िрдкрджाрдУं рдХो рдХाрдЯ рдХрд░, рднрдЧрд╡ाрди् рдХृрд╖्рдг рдХी рджрдпा рд╕े, рд╡े рдпुрдж्рдз рдоें рд╡िрдЬрдпी рд╣ुрдП । 

рдорд╣ाрд░ाрдЬा рд╣рд░िрд╢्рдЪрди्рдж्рд░ рдХा рд░ाрдЬ्рдп рдЧрдпा, рд╕्рдд्рд░ी рдФрд░ рдкुрдд्рд░ рд╕े рд╡िрдпोрдЧ рд╣ुрдЖ, рдкुрдд्рд░ рдХा рдорд░рдг рд╣ुрдЖ, рд░ाрдиी рдХो рдкрд░ाрдИ рджाрд╕ी рдмрдирдиा рдкреЬा, рд╕्рд╡рдпं рдЖрдкрдиे рд╢рдорд╢ाрди рдоें рдЪाрдг्рдбाрд▓ рдХी рдЪाрдХрд░ी рдХी, рдкрд░ рдЖрдкрдиे рдкुрдд्рд░ рдХे рдорд░рдиे рдкрд░ рднी рдЕрдкрдиे рдзैрд░्рдп рдФрд░ рдзрд░्рдо рдХो рди рдЫोреЬा, рдЗрд╕ी рд╕े рднрдЧрд╡ाрди् рдЖрдк рдкрд░ рдк्рд░рд╕рди्рди рд╣ुрдП, рдЖрдкрдХी рд╕ाрд░ी рд╡िрдкрдж рд╣рд╡ा рд╣ो рдЧрдпी । рдордиुрд╖्рдпों рдХो рдЗрди рдорд╣ाрдд्рдоाрдУं рдХी рд╡िрдкрдж рдХрд╣ाрдиिрдпों рд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░, рд╡िрдкрдж рдоें рдХрджाрдкि рдзैрд░्рдпрдЪ्рдпुрдд рди рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП । 

рдорд╣ाрдд्рдоा рд▓ोрдЧ рд╡िрдкрдж рдоें рдЬिрд╕ рддрд░рд╣ рдХрдаोрд░ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं; рдЙрд╕ी рддрд░рд╣ рд╕рдо्рдкрдж рдоें рд╡े рдПрдХрджрдо рдирдо्рд░ рдмрдиे рд░рд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рдзрдиैрд╢्рд╡рд░्рдпрд╢ाрд▓ी рд╣ोрдХрд░ рдЗрддрд░ाрддे рдирд╣ीं; рдЕрднिрдоाрди рдХे рд╡рд╢ рд╣ोрдХрд░ рдХिрд╕ी рдХो рдХрд╖्рдЯ рдирд╣ीं рджेрддे । рдЗрд╕ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рдЙрдирдХी рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓рддा рдЙрд▓्рдЯी рдмреЭ рдЬाрддी рд╣ै । рдХ्рд╖рдоा рдФрд░ рдирдо्рд░рддा рдХी рд╡े рдоूрд░्рддी рд╣ी рдмрди рдЬाрддे рд╣ैं; рдХ्рдпोंрдХि рд╡े рдЗрд╕ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХो рднी рд╡िрдкрджाрд╡рд╕्рдеा рдХी рддрд░рд╣ рдЪिрд░рд╕्рдеाрдпी рдирд╣ीं рд╕рдордЭрддे

рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖ों рдоें рдХ्рд╖рдоाрд╢ीрд▓рддा рд╕्рд╡ाрднाрд╡ рд╕े рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै; рдХिрди्рддु рд╕рд░्рдк-рд╕рдоाрди рджुрд╖्рдЯों рдоें рдХ्рд╖рдоा рдирд╣ीं рд╣ोрддी । рд╕рдо्рдкрдж рдкाрдХрд░ рджुрд╖्рдЯ рд▓ोрдЧ рдирджी-рдиाрд▓ों рдХी рддрд░рд╣ рдЗрддрд░ा рдЬाрддे рд╣ैं; рдкрд░ рдорд╣ाрдд्рдоा рд▓ोрдЧ рд╕рдоुрдж्рд░ рдХी рддрд░рд╣ рдЧंрднीрд░ рдмрдиे рд░рд╣рддे рд╣ैं ।

рд╡िрдкрджि рдзैрд░्рдпрдордеाрдн्рдпुрджрдпे рдХ्рд╖рдоा, рд╕рджрд╕ि рд╡ाрдХ्рдкрдЯुрддा рдпुрдзि рд╡िрдХ्рд░рдоः ।

рдпрд╢рд╕ि рдЪाрднिрд░ुрдЪिрд░्рд╡्рдпрд╕рдиं рд╢्рд░ुрддौ,рдк्рд░рдХृрддिрд╕िрдж्рдзрдоिрджं рд╣ि рдорд╣ाрдд्рдордиाрдо् ।। ремрей ।।

рдЕрд░्рде:

‪рд╡िрдкрдд्рддि рдоें рдзैрд░्рдп, рдЕрдн्рдпुрджрдп рдоें рд╕рд╣िрд╖्рдгुрддा, рд╕рднा рдоें рд╡ाрдХ् рдЪाрддुрд░ी, рдпुрдж्рдз рдоें рд╡ीрд░рддा, рдпрд╢ рдоें рдЙрдд्рдХрдг्рдаा, рд╡ेрдж-рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рд╡िрд╖рдпрдХ рдЕрдиुрд░ाрдЧ, рдпे рдЫः рдЧुрдг  рдорд╣ाрдд्рдоा рд▓ोрдЧों рдХे рд╕्рд╡рднाрд╡ рдоें рд╣ी рдкाрдП рдЬाрддे рд╣ैं।‬

рдРрд╕े рдЧुрдг рд╕्рд╡рднाрд╡ рд╕े рд╣ी, рдЬिрди рдоें рд╣ो, рдЙрди рдХो рдорд╣ाрдд्рдоा рдЬाрдиो । рдЗрд╕рд╕े рдЬो рдорд╣ाрдд्рдоा рдмрдирдиा рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рдРрд╕े рдЧुрдгों рдХे рд╕ेрд╡рди рдХे рд▓िрдП рдЕрдд्рдпंрдд рдЙрдж्рдпोрдЧ рдХрд░े ।

рдХрд░्рдоों рдХे рдлрд▓ рднोрдЧрдиे рд╕े рдХोрдИ рдирд╣ीं рдмрдЪ рд╕рдХрддा, рдЬो рдХिрдпा рд╣ै рдЙрд╕рдХा рдлрд▓ рднोрдЧрдиा рд╣ी рд╣ोрдЧा । рд╡िрдкрдд्рддि рдФрд░ рджुрд░्рднाрдЧ्рдп рдХा рд░ोрдХрдиा рдЕрд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै, рдлिрд░ рдШрдмрд░ाрдиे рд╕े рдХ्рдпा рд▓ाрдн? рдШрдмрд░ाрдиे рдпा рдзैрд░्рдп рдд्рдпाрдЧрдиे рд╕े рд╡िрдкрдд्рддि рдмреЭрддी рд╣ै, рдШрдЯрддी рдирд╣ीं ।

рдЙрдирдХा рдоाрдирдиा рд╣ै, рдХि рд╡िрдкрдд्рддि, рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдЕрдкрдиे рдк्рдпाрд░ों рдкрд░ рдбाрд▓рддा рд╣ै । рд╡िрдкрдд्рддि рд░ुрдкी рдХрд╕ौрдЯी рдкрд░ рд╣ी рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдк्рдпाрд░ों рдХे рдзैрд░्рдп рдФрд░ рдзрд░्рдо рдХि рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХрд░рддा рд╣ै । рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоें рдЙрдд्рддीрд░्рдг рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдк्рдпाрд░ों рдХो рдЙрдЪिрдд рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рднी рджेрддा рд╣ै । рд╡िрдкрдд्рддि рднрдпрдЩ्рдХрд░ рд╕рд░्рдк рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдЧुрдг, рд╕рд░्рдк рдХी рдордгि рд╕े рдЬ्рдпाрджा рдХीрдорддी рдирд╣ीं рддो рдХрдо рднी рдирд╣ीं । рд╡िрдкрдд्рддि рдоें рд╣ी рдордиुрд╖्рдп рдХो рдЕрдкрдиे рдФрд░ рдкрд░ाрдпे, рдоिрдд्рд░ рдк्рд░рднृрддि рдХा рдЦрд░ा-рдЦोрдЯाрдкрди рдоाрд▓ूрдо рд╣ोрддा рд╣ै । рдЗрд╕ рд╕рдордп рд╕्рдд्рд░ी рдкुрдд्рд░, рдмрди्рдзु-рдмाрди्рдзрд╡ рдФрд░ рд╕ेрд╡рдХ рдЖрджि рдЬो рд╕ाрде рджेрддे рд╣ैं, рд╡े рд╣ी рд╕рдЪ्рдЪे рд╕рдордЭे рдЬाрддे рд╣ैं; рд╕рдо्рдкрджाрд╡рд╕्рдеा рдоें рддो рд╢рдд्рд░ु рднी рдоिрдд्рд░ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं । 

рдпो рдоां рдкрд╢्рдпрддि рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рд╕рд░्рд╡ं рдЪ рдордпि рдкрд╢्рдпрддि ।

рддрд╕्рдпाрд╣ं рди рдк्рд░рдгрд╢्рдпाрдоि рд╕ рдЪ рдоे рди рдк्рд░рдгрд╢्рдпрддि ॥рдЧीрддा -6.30॥

рдпः-рдЬो; рдоाрдо्-рдоुрдЭे; рдкрд╢्рдпрддि-рджेрдЦрддा рд╣ै; рд╕рд░्рд╡рдд्рд░-рд╕рднी рдЬрдЧрд╣; рд╕рд░्рд╡рдо्-рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкрджाрд░्рде рдоें; рдЪ рдФрд░; рдордпि–рдоुрдЭрдоें; рдкрд╢्рдпрддि-рджेрдЦрддा рд╣ै; рддрд╕्рдп-рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП; рдЕрд╣рдо्-рдоैं; рди-рдирд╣ीं; рдк्рд░рдгрд╢्рдпाрдоि-рдЕрдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрддा рд╣ूँ; рд╕ः-рд╡рд╣; рдЪ-рдФрд░; рдоे рдоेрд░े рд▓िрдП; рди-рдирд╣ीं; рдк्рд░рдгрд╢्рдпрддि–рдЕрджृрд╢्рдп рд╣ोрддा рд╣ै।

BG 6.30: рд╡े рдЬो рдоुрдЭे рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рдФрд░ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд╕्рддु рдоें рджेрдЦрддे рд╣ैं, рдоैं рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдХрднी рдЕрджृрд╢्рдп рдирд╣ीं рд╣ोрддा рдФрд░ рд╡े рдоेрд░े рд▓िрдП рдЕрджृрд╢्рдп рдирд╣ीं рд╣ोрддे।

рднрдЧрд╡ाрди рдХो рдЦोрдиे рд╕े рддाрдд्рдкрд░्рдп рдорди рдХा рднрдЧрд╡ाрди рд╕े рд╡िрдоुрдЦ рд╣ोрдХрд░ (рд╕ोрдбिрдпрдо - рд░ुрдЧ्рдгрддा рдоें) рднрдЯрдХрдиा рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдоें рдорди рдХे рд▓рдЧрдиे рдХा рдЕрд░्рде рдорди рдХो рднрдЧрд╡ाрди рдоें рдПрдХрдд्рд╡ рдХрд░ рдЙрд╕рдХे рд╕рдо्рдоुрдЦ рд╣ोрдиा рд╣ै। рдорди рдХो рднрдЧрд╡ाрди рдХे рд╕ाрде рдЬोрдб़рдиे рдХा рд╕рд░рд▓ рдЙрдкाрдп рд╕ीрдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рднी рдкрджाрд░्рдеों рдХो рднрдЧрд╡ाрди рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рджेрдЦрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЙрджाрд╣рд░рдгाрд░्рде рдпрджि рдХोрдИ рд╣рдоें рдЖрд╣рдд рдХрд░рддा рд╣ै рддрдм рдорди рдЕрдкрдиी рдк्рд░рд╡ृрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднाрд╡ुрдХ рд╣ोрдХрд░ рд╣рдоें рдЖрд╣рдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдХे рдк्рд░рддि рд░ोрд╖ рдФрд░ рдШृрдгा рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрджि рд╣рдо рдорди рдХो рдРрд╕ा рдХрд░рдиे рдХी рдЕрдиुрдорддि рджेрддे рд╣ैं рддрдм рд╣рдоाрд░ा рдорди рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕े рджूрд░ рднाрдЧ рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдорди рдХी рднрдЧрд╡ाрди рдХे рд╕ाрде рднрдХ्рддिрдордпी рдПрдХीрдХрд░рдг рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдпрджि рд╣рдо рдЙрд╕ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рднीрддрд░ рднрдЧрд╡ाрди рдХी рдЕрдиुрднूрддि рдХрд░рддे рд╣ैं рддрдм рдХोрдИ рдРрд╕ा рд╕ोрдЪेрдЧा- "рднрдЧрд╡ाрди рдЗрд╕ рд╡्рдпрдХ्рддि (рдХрдЬ्рдЬрди рдЧुрдЯрдмाрдЬों ) рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдоेрд░ी рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд▓े рд░рд╣े рд╣ैं рдХ्рдпोंрдХि рд╡े рдоेрд░े рднीрддрд░ рд╕рд╣िрд╖्рдгुрддा рдХे рдЧुрдг рдХो рдмрдв़ाрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЗрд╕ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдоेрд░े рд╕ाрде рджुрд░्рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рдиे рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рджी рд╣ोрдЧी рд▓ेрдХिрди рдоैं рдЕрдкрдиे рдорди рдХो рдЗрд╕ рдШрдЯрдиा рд╕े рдоुрдЭे рд╡िрдХ्рд╖ुрдм्рдз рдХрд░рдиे рдХी рд╕्рд╡ीрдХृрддि рдирд╣ीं рджूंрдЧा।"

      рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╕ोрдЪрдХрд░ рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдорди рдХो рдирдХाрд░ाрдд्рдордХ рдордиोрднाрд╡ों рдХा рд╢िрдХाрд░ рдмрдирдиे рд╕े рд░ोрдХрдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдорди рдЬрдм рдоिрдд्рд░ рдпा рд╕рдЧे рд╕ंрдмंрдзी рдоें рдЖрд╕рдХ्рдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рддрдм рд╡рд╣ рднрдЧрд╡ाрди рд╕े рд╡िрдоुрдЦ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдРрд╕े рдоें рдпрджि рд╣рдо рдорди рдХो рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХрд░ें рдХि рд╡рд╣ рдЙрд╕ рд╡्рдпрдХ्рддि рдоें рднрдЧрд╡ाрди рдХो рджेрдЦें рддрдм рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╕рдордп рдЬрдм рдорди рдЙрд╕ рд╡्рдпрдХ्рддि рдпा рдорд╣िрд▓ा рдоें рднрдЯрдХрдиे рд▓рдЧे рддрдм рдХिрд╕ी рдХो рдпрд╣ рд╕ोрдЪрдиा рдЪाрд╣िрдП–'рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдЙрд╕ рд╡्рдпрдХ्рддि рдпा рдорд╣िрд▓ा рдХे рднीрддрд░ рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдП рдоैं рдЗрди рдкрд░ рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ूँ।' рдЗрд╕ рд╡िрдзि рд╕े рдорди рд╕्рдеिрд░ рд╣ोрдХрд░ рдиिрд░рди्рддрд░ рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рдХी рднрдХ्рддि рдоें рд▓ीрди рд░рд╣ेрдЧा। 

    рдХрдИ рдмाрд░ рдорди рдЕрддीрдд рдХी рдШрдЯрдиाрдУं рдкрд░ рд╢ोрдХ рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдкुрдиः рдорди рджिрд╡्рдп рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕े рд╡िрд▓рдЧ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рд╢ोрдХ рдорди рдХो рдЕрддीрдд рдоें рдЙрд▓рдЭा рджेрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рд╕े рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рднрдЧрд╡ाрди рдФрд░ рдЧुрд░ु рдХा рдЪिрди्рддрди рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдпрджि рд╣рдо рдЙрди рдШрдЯрдиाрдУं рдХा рд╕ंрдмंрдз рднрдЧрд╡ाрди рдХे рд╕ाрде рдЬोрдб़рдХрд░ рджेрдЦрддे рд╣ैं рддрдм рдХोрдИ рдпрд╣ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░ेрдЧा-" рднрдЧрд╡ाрди рдиे рдЬाрди-рдмूрдЭрдХрд░ рдРрд╕ी рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рдЙрдд्рдкрди्рди рдХी рдеी рддाрдХि рдоैं рд╕ंрд╕ाрд░ рдХे рдХрд╖्рдЯों рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░ рд╕рдХू рдЬिрд╕рд╕े рдоैं рд╕ांрд╕ाрд░िрдХ рдЖрдХрд░्рд╖рдгों рд╕े рд╡िрд░рдХ्рдд рд╣ोрдиे рдХे рдпोрдЧ्рдп рдмрди рдкाрдКँ। рднрдЧрд╡ाрди рдоेрд░े рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рдЕрдд्рдпंрдд рдЪिрди्рддिрдд рд╣ैं рдЗрд╕рд▓िрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдоुрдЭ рдкрд░ рджрдпा рдХрд░рдХे рдРрд╕ी рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рдЙрдд्рдкрди्рди рдХी рд╣ैं рдЬो рдХि рдоेрд░े рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЙрдд्рдеाрди рдХे рд▓िрдП рдЕрдд्рдпंрдд рд▓ाрднрджाрдпрдХ рд╣ैं।" рдРрд╕ा рд╕ोрдЪрдХрд░ рд╣рдо рднрдЧрд╡ाрди рдХी рднрдХ्рддि рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рдЦрдиे рдХे рдпोрдЧ्рдп рдмрди рд╕рдХрддे рд╣ैं

рд▓ोрдХрд╣ाрдиौ рдЪिрди्рддा рди рдХाрд░्рдпा рдиिрд╡ेрджिрддाрдд्рдо рд▓ोрдХрд╡ेрджрдд्рд╡ाрдд् ।। 

(рдиाрд░рдж рднрдХ्рддिрджрд░्рд╢рди рд╕ूрдд्рд░-61)

 "рдЬрдм рд╣рдо рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рдХрдаिрдиाрдЗрдпों рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░े, рддрдм рд╣рдоें рд╢ोрдХ рдпा рдЗрди рдкрд░ рдЪिрди्рддा рдирд╣ीं рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдП। рдЗрди рдШрдЯрдиाрдУं рдХो рднрдЧрд╡ाрди рдХी рдХृрдкा рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрдЦрдиा рдЪाрд╣िрдП।" рдпрд╣ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╕ृрд╖्рдЯि рдЖрдк рд╕्рд╡рдпं рд╣ैं, рдХ्рдпोंрдХि рдЖрдк рд╕ृрд╖्рдЯिрдХрд░्рддा рдХे рд╕ाрде рд╣ैं। рдЕрдкрдиे рд╢िрд╡рд░ूрдк рдоें рд╕्рдеिрдд рд░рд╣рдиे рдХी рд╕ाрдзрдиा рдХрд░ें। рдпрджि рд╣рдоाрд░ा рдиिрдЬी рд╕्рд╡ाрд░्рде рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдХрд╣ीं рдЕрди्рдпрдд्рд░ рдпा рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдорди рдоें рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рдХो рдк्рд░рд╢्рд░рдп рджेрддा рд╣ै рддрдм рдЗрд╕рдХो рд╕рдордЭाрдиे рдХा рд╕рд░рд▓ рдЙрдкाрдп рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рд╕рднी рдкрджाрд░्рдеों рдФрд░ рд╕рдорд╕्рдд рдЬीрд╡ों рдоें рднрдЧрд╡ाрди рдХो рджेрдЦрдиा рд╣ै। рдпрд╣ рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХा рдЪрд░рдг рд╣ै рдЬो рдзीрд░े-рдзीрд░े рдкूрд░्рдгрддा рдХी рдУрд░ рд▓े рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдлिрд░ рдЬैрд╕े рдХि рдЗрд╕ рд╢्рд▓ोрдХ рдоें рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рд╣рдо рдХрднी рднрдЧрд╡ाрди рдХे рд▓िрдП рдЕрджृрд╢्рдп рдирд╣ीं рд╣ोंрдЧे рдФрд░ рднрдЧрд╡ाрди рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рдЕрджृрд╢्рдп рдирд╣ीं рд╣ोंрдЧे

(рез.резреи)  рдЕрдеाрд╕ां рдиिрд░ोрдзे рдХ рдЙрдкाрдпः ? рдЗрддि—рдЕрдн्рдпाрд╕-рд╡ैрд░ाрдЧ्рдпाрдн्рдпां рддрди्-рдиिрд░ोрдзः ॥рдЪिрдд्рдд-рдирджी рдиाрдоोрднрдпрддो рд╡ाрд╣िрдиी । рд╡рд╣рддि рдХрд▓्рдпाрдгाрдп, рд╡рд╣рддि рдкाрдкाрдп рдЪ । рдпा рддु рдХैрд╡рд▓्рдп-рдк्рд░ाрдЧ्-рднाрд░ा рд╡िрд╡ेрдХ-рд╡िрд╖рдп-рдиिрдо्рдиा, рд╕ा рдХрд▓्рдпाрдг-рд╡рд╣ा । рд╕ंрд╕ाрд░-рдк्рд░ाрдЧ्-рднाрд░ाрд╡िрд╡ेрдХ-рд╡िрд╖рдп-рдиिрдо्рдиा рдкाрдк-рд╡рд╣ा । рддрдд्рд░ рд╡ैрд░ाрдЧ्рдпेрдг рд╡िрд╖рдп-рд╕्рд░ोрддः рдЦिрд▓ीрдХ्рд░िрдпрддे, рд╡िрд╡ेрдХ-рджрд░्рд╢рдиाрдн्рдпाрд╕ेрди рд╡िрд╡ेрдХ-рд╕्рд░ोрдд рдЙрдж्рдШाрдЯ्рдпрдд рдЗрдд्рдп् рдЙрднрдпाрдзीрдирд╢् рдЪिрдд्рдд-рд╡ृрдд्рддि-рдиिрд░ोрдзः ॥резреи॥ рддрдж् рдЙрдХ्рддं рдЧीрддाрдпां—рдЕрд╕ंрд╢рдпं рдорд╣ा-рдмाрд╣ो рдордиो рджुрд░्рдгिрдЧ्рд░рд╣ं рдЪрд▓рдо् ।рдЕрдн्рдпाрд╕ेрди рддु рдХौрди्рддेрдп рд╡ैрд░ाрдЧ्рдпेрдг рдЪ рдЧृрд╣्рдпрддे ॥[рдЧीрддा рем.рейрел] рдЗрддि ।рдЕрдд्рд░ рд╡िрд╡ेрдХ-рджрд░्рд╢рди-рдоाрдд्рд░рд╕्рдпाрдн्рдпाрд╕ः рдк्рд░ाрдзाрди्рдпेрдиोрдХ्рддः ।  

рдЧोрд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдиे рдХрд╣ा рд╣ै:

рджोрд╣ा:

рд╕ोрдИ рдкंрдбिрдд рд╡рдХ्рддा рдЧुрдгी, рджрд░्рд╢рди рдпोрдЧ рдХुрд▓ीрди।

рдЬाрдХे рдвिंрдЧ рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдЕрд╣े, рд╕рдм рдЧुрдг рддिрд╣ि рдЖрдзीрди।।

рдиीрддिрд╢рддрдХрдо рдоें рд╣ै - 

рдпां рдЪिрди्рддрдпाрдоि рд╕рддрддं рдордпि рд╕ा рд╡िрд░рдХ्рддा, 

рд╕ाрдк्рдпрди्рдпрдоिрдЪ्рдЫрддि рдЬрдиं рд╕ рдЬрдиोрд╜рди्рдпрд╕рдХ्рддः।

рдЕрд╕्рдордд्рдХृрддे рдЪ рдкрд░िрддुрд╖्рдпрддि рдХाрдЪिрджрди्рдпा, 

рдзिрдХ् рддां рдЪ рддं рдЪ рдорджрдиं рдЪ рдЗрдоां рдЪ рдоां рдЪ ।। реи ।। 

рдЕрд░्рде:

рдоैं рдЬिрд╕рдХे рдк्рд░ेрдо рдоें рд░ाрдд рджिрди рдбूрдмा рд░рд╣рддा рд╣ूँ - рдХिрд╕ी рдХ्рд╖рдг рднी рдЬिрд╕े рдирд╣ीं рднूрд▓рддा, рд╡рд╣ рдоुрдЭे рдирд╣ीं рдЪाрд╣рддी, рдХिрди्рддु рдХिрд╕ी рдФрд░ рд╣ी рдкुрд░ुрд╖ рдХो рдЪाрд╣рддी рд╣ै । рд╡рд╣ рдкुрд░ुрд╖ рдХिрд╕ी рдФрд░ рд╣ी рд╕्рдд्рд░ी рдХो рдЪाрд╣рддा рд╣ै । рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рд╡рд╣ рд╕्рдд्рд░ी рдоुрдЭे рдк्рдпाрд░ рдХрд░рддी рд╣ै । рдЗрд╕рд▓िрдП рдЙрд╕ рд╕्рдд्рд░ी рдХो, рдоेрд░ी рдк्рдпाрд░ी рдХे рдпाрд░ рдХो, рдк्рдпाрд░ी рдХो, рдоुрдЭрдХो рдФрд░ рдХाрдорджेрд╡ рдХो, рдЬिрд╕рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рд╕े рдРрд╕े рдРрд╕े рдХाрдо рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЕрдиेрдХ рдзिрдХ्рдХाрд░ рд╣ैं । 

рдпрд╕्рдпाрд╕्рддि рд╡िрдд्рддं рд╕ рдирд░ः рдХुрд▓ीрдиः рд╕ рдкрдг्рдбिрддः рд╕ рд╢्рд░ुрддрд╡ाрди्рдЧुрдгрдЬ्рдЮः ।

рд╕ рдПрд╡ рд╡рдХ्рддा рд╕ рдЪ рджрд░्рд╢рдиीрдпः рд╕рд░्рд╡े рдЧुрдгाः рдХाрдЮ्рдЪрдирдоाрд╢्рд░рдпрди्рддे ॥ рекрез ॥

рдЕрд░्рде:

рдЬिрд╕рдХे рдкाрд╕ рдзрди рд╣ै, рд╡рд╣ी рдХुрд▓ीрди, рдкрдг्рдбिрдд, рд╢ाрд╕्рдд्рд░рдЬ्рдЮ, рд╡рдХ्рддा рдФрд░ рджрд░्рд╢рдиीрдп рд╣ै । рдЗрд╕рд╕े рд╕िрдж्рдз рд╣ुрдЖ рдХि рд╕ाрд░े рдЧुрдг рдзрди рдоें рд╣ी рд╣ैं ।

рдзрдирд╣ीрди рдХा рдорд░ рдЬाрдиा рдпा рд╡рди рдоें рд░рд╣рдиा рднрд▓ा рдХ्рдпोंрдХि рдзрдирд╣ीрди рдХा рдХोрдИ рдЖрджрд░ рдирд╣ीं рдХрд░рддा । рдФрд░ рддो рдХ्рдпा, рд╕ेрдЬ рдоाँ рдмाрдк рдФрд░ рд╕्рдд्рд░ी рддрдХ рдзрдирд╣ीрди рдХो рдирдлрд░рдд рдХी рдирдЬрд░ рд╕े рджेрдЦрддे рд╣ैं । рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕рдордЭрджाрд░ рд▓ोрдЧ рдЬрдм рдЙрдж्рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдкрд░ рднी рдзрди рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे - рд╕рдм рдХुрдЫ рдХрд░рдХे рдердХ рдЬाрддे рд╣ैं, рддрдм рдЕрдкрдоाрди рдХे рднрдп рд╕े рд╡рди рдоें рдЪрд▓े рдЬाрддे рд╣ैं ।

рд╡рд░ рд╡рди рд╡्рдпाрдШ्рд░рдЧрдЬेрди्рдж्рд░ рд╕ेрд╡िрддं।

рдж्рд░ुрдоाрд▓рдпः рдкрдХ्рд╡ рдлрд▓ाрдо्рдмु рднोрдЬрдиं।।

рддृрдгाрдиि рд╢рдп्рдпा рдкрд░िрдзाрди рд╡рд▓्рдХрд▓ं।

рди рдмрди्рдзुрдордз्рдпे рдзрдирд╣ीрдирдЬीрд╡рдиं।।

рд╕िंрд╣ рд╡्рдпाрдШ्рд░ाрджि рд╡ाрд▓े рд╡рди рдоें рдкेреЬ рдХे рдиीрдЪे рдмрд╕рдиा, рдкрдХे рдкрдХे рдлрд▓ рдЦाрдиा, рдЬрд▓ рдкीрдиा рдФрд░ рдШाрд╕ рдХी рд╢рдп्рдпा рдкрд░ рд╕ोрдиा рднрд▓ा; рдкрд░ рднाрдИ рдмрди्рдзुрдУं рдХे рдмीрдЪ рдоें рдиिрд░्рдзрди рд╣ोрдХрд░ рд░рд╣рдиा рднрд▓ा рдирд╣ीं ।

рдзрди рдмिрдиा рдзрд░्рдо рдирд╣ीं рд╣ोрддा । рдзрд░्рдо рдФрд░ рдЕрд░्рде рдЖрдкрд╕ рдоें рдПрдХ рджुрд╕рд░े рдХी рдкुрд╖्рдЯि рдХрд░рддे рд╣ैं। рдордиुрд╖्рдп рдХो рджिрди рдХे рдкрд╣рд▓े рднाрдЧ рдоें рдзрд░्рдоाрдЪрд░рдг, рджुрд╕рд░े рднाрдЧ рдоें рдЕрд░्рде рд╕рдЮ्рдЪрдп рдФрд░ рддीрд╕рд░े рднाрдЧ рдоें рдХाрдоाрдиुрд╢ीрд▓рди рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП । рдЬो рдпрдеाрд╕рдордп рдд्рд░िрд╡рд░्рдЧ рд╕ाрдзрди рдХрд░рддे рд╣ैं, рд╡े рдзрд░्рдорддрдд्рд╡ рдХे рдЬाрдирдиेрд╡ाрд▓े рдкрдг्рдбिрдд рд╣ैं । рдзрди рдмिрдиा рдзрд░्рдо рдФрд░ рдХाрдо рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдоें рдмाрдзा рдкреЬрддी рд╣ै; рдЗрд╕рд▓िрдП рдзрдиोрдкाрд░्рдЬрди рдЕрд╡рд╢्рдп рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП рдФрд░ рд╕ाрде рд╣ी рд╕рдЮ्рдЪिрдд рдзрди рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдП । рдзрди рд╕े рд╕्рд╡рдпं рд╕ुрдЦ рднोрдЧрдиे рдЪाрд╣िрдпे рдФрд░ рдЙрд╕े рд╕рдд्рдкाрдд्рд░ों рдХो рджेрдХрд░ рдкुрдг्рдп рд╕рдЮ्рдЪрдп рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП । рдзрди рдХी рдЧрд░्рдоी рдордиुрд╖्рдп рдХे рддेрдЬ рдХो рдмрдвाрддी рд╣ै рдФрд░ рдпрджि рдЙрд╕рдХा рднोрдЧ рдФрд░ рдд्рдпाрдЧ рд╣ो, рддрдм рддो рдХрд╣рдиा рд╣ी рдХ्рдпा?

рджोрд╣ा:

рд╕ोрдИ рдкंрдбिрдд рд╡рдХ्рддा рдЧुрдгी, рджрд░्рд╢рди рдпोрдЧ рдХुрд▓ीрди।

рдЬाрдХे рдвिंрдЧ рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдЕрд╣े, рд╕рдм рдЧुрдг рддिрд╣ि рдЖрдзीрди।।

рдЕрдЬ्рдЮः рд╕ुрдЦрдоाрд░ाрдз्рдпः

рд╕ुрдЦрддрд░рдоाрд░ाрдз्рдп्рддे рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ: ।

рдЬ्рдЮाрдирд▓рд╡рджुрд░्рд╡िрджрдЧ्рдзं

рдм्рд░рд╣्рдоाрдкि рдирд░ं рди рд░рдЮ्рдЬрдпрддि ।। рей ।। 

рдЕрд░्рде:

рд╣िрддाрд╣िрддрдЬ्рдЮाрдирд╢ूрди्рдп рдиाрд╕рдордЭ рдХो рд╕рдордЭाрдиा рдмрд╣ुрдд рдЖрд╕ाрди рд╣ै, рдЙрдЪिрдд рдФрд░ рдЕрдиुрдЪिрдд рдХो рдЬाрдирдиे рд╡ाрд▓े рдЬ्рдЮाрдирд╡ाрди рдХो рд░ाрдЬी рдХрд░рдиा рдФрд░ рднी рдЖрд╕ाрди рд╣ै; рдХिрди्рддु рдеोреЬे рд╕े рдЬ्рдЮाрди рд╕े рдЕрдкрдиे рдХो рдкрдг्рдбिрдд рд╕рдордЭрдиे рд╡ाрд▓े рдХो (рдХрдЬ्рдЬрди рдЧुрдЯрдмाрдЬों рдХो)  рд╕्рд╡рдпं рд╡िрдзाрддा рднी рд╕рди्рддुрд╖्рдЯ рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा । 

рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рддीрди рддрд░рд╣ рдХे рдордиुрд╖्рдп рд╣ोрддे рд╣ै -рдЕрдЬ्рдЮ - рдЬिрд╕े рдЕрдкрдиे рднрд▓े-рдмुрд░े рдХा рдЬ्рдЮाрди рдирд╣ीं, рдиिрд░ा рдоूрд░्рдЦ । рд╕ुрдЬ्рдЮ - рдЬिрд╕े рдпुрдХ्рддाрдпुрдХ्рдд, рдЙрдЪिрдд рдФрд░ рдЕрдиुрдЪिрдд рдХा рдЬ्рдЮाрди рд╣ोрддा рд╣ै ।рдЕрд▓्рдкрдЬ्рдЮ (RCMAPP) - рдЬिрд╕े рдеोреЬा рдЬ्рдЮाрди рд╣ोрддा рд╣ै, рди рд╡рд╣ рдкूрд░ा рдкрдг्рдбिрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рди рд╣ी рдиिрд░ा рдоूрд░्рдЦ।

рдЬौрдХ:

рд╣рдо рдЬाрдирддे рдеे, рдЗрд▓्рдо рд╕े рдХुрдЫ рдЬाрдиेंрдЧे ।

рдЬाрдиा рддो рдпрд╣ рдЬाрдиा, рдХि рди рдЬाрдиा рдХुрдЫ рднी ।।

рдпрджा рдХिрдЮ्рдЪिрдЬ्рдЮोрд╜рд╣ं рдж्рд╡िрдк рдЗрд╡ рдорджाрди्рдзः рд╕рдорднрд╡ं

рддрджा рд╕рд░्рд╡рдЬ्рдЮोрд╜рд╕्рдоीрдд्рдпрднрд╡рджрд╡рд▓िрдк्рддं рдордо рдордиः ।

рдпрджा рдХिрдЮ्рдЪिрдд् рдХिрдЮ्рдЪिрдд् рдмुрдзрдЬрдирд╕рдХाрд╢ाрджрд╡рдЧрддं

рддрджा рдоूрд░्рдЦोрд╜рд╕्рдоीрддि рдЬ्рд╡рд░ рдЗрд╡ рдорджो рдоे рд╡्рдпрдкрдЧрддः ।। рео  ।।

рдЕрд░्рде:

рдЬрдм рдоैं рдХुрдЫ рдеोреЬा рд╕ा рдЬाрдирддा рдеा, рддрдм рдорджोрди्рдордд्рдд рд╣ाрдеी рдХी рддрд░рд╣ рдШрдордг्рдб рд╕े рдЕрди्рдзा рд╣ोрдХрд░, рдЕрдкрдиे рдХो рд╣ी рд╕рд░्рд╡рдЬ्рдЮ рд╕рдордЭрддा рдеा । рд▓ेрдХिрди рдЬ्рдпोंрд╣ी рдоैंрдиे рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдХी рд╕рдЩ्рдЧрддि рд╕े рдХुрдЫ рдЬाрдиा рдФрд░ рд╕ीрдЦा, рдд्рдпोंрд╣ी рдоाрд▓ूрдо рд╣ो рдЧрдпा рдХी рдоैं (рдЕрд╣ं) рддो рдиिрд░ा рдоूрд░्рдЦ рд╣ूँ । рдЙрд╕ рд╕рдордп рдоेрд░ा (рдЖрдд्рдоा рдХा ) рдордж рдЬ्рд╡рд░ рдХी рддрд░рд╣ рдЙрддрд░ рдЧрдпा ।

рдпेрд╖ां рди рд╡िрдж्рдпा рди рддрдкो рди рджाрдиं 

рдЬ्рдЮाрдиं рди рд╢ीрд▓ं рди рдЧुрдгो рди рдзрд░्рдоः। 

рддे рдорд░्рдд्рдпрд▓ोрдХे рднुрд╡िрднाрд░рднूрддा 

рдордиुрд╖्рдпрд░ूрдкेрдг рдоृрдЧाрд╢्рдЪрд░рди्рддि ।। резрей ।।

рдЕрд░्рде:

рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рди рд╡िрдж्рдпा рдкреЭी рд╣ै, рди рддрдк рдХिрдпा рд╣ै, рди рджाрди рд╣ी рджिрдпा рд╣ै, рди рдЬ्рдЮाрди рдХा рд╣ी рдЙрдкाрд░्рдЬрди рдХिрдпा рд╣ै, рди рд╕рдЪ्рдЪрд░िрдд्рд░ों рдХा рд╕ा рдЖрдЪрд░рдг рд╣ी рдХिрдпा рд╣ै, рди рдЧुрдг рд╣ी рд╕ीрдЦा рд╣ै, рди рдзрд░्рдо рдХा рдЕрдиुрд╖्рдаाрди рд╣ी рдХिрдпा рд╣ै - рд╡े рдЗрд╕ рд▓ोрдХ рдоें рд╡ृрдеा рдкृрде्рд╡ी рдХा рдмोрдЭ рдмреЭाрдиे рд╡ाрд▓े рд╣ैं, рдордиुрд╖्рдп рдХी рд╕ूрд░рдд-рд╢рдХрд▓ рдоें, рдЪрд░рддे рд╣ुрдП рдкрд╢ु рд╣ैं ।

рдк्рд░ाрд░рдн्рдпрддे рди рдЦрд▓ु рд╡िрдШ्рдирднрдпेрди рдиीрдЪैः

рдк्рд░ाрд░рдн्рдп рд╡िрдШ्рдирд╡िрд╣рддा рд╡िрд░рдорди्рддि рдордз्рдпाः ।

рд╡िрдШ्рдиैः рдкुрдиः рдкुрдирд░рдкि рдк्рд░рддिрд╣рди्рдпрдоाрдиाः

рдк्рд░ाрд░рдм्рдзрдоुрдд्рддрдордЬрдиा рди рдкрд░िрдд्рдпрдЬрди्рддि ॥реирен॥

рдЕрд░्рде:

рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рддीрди рддрд░рд╣ рдХे рдордиुрд╖्рдп рд╣ोрддे рд╣ैं:-рез. рдиीрдЪ, реи. рдордз्рдпрдо рдФрд░ рей. рдЙрдд्рддрдо । рдиीрдЪ рдордиुрд╖्рдп, рд╡िрдШ्рди рд╣ोрдиे рдХे рднрдп рд╕े рдХाрдо рдХो рдЖрд░рдо्рдн рд╣ी рдирд╣ीं рдХрд░рддे । рдордз्рдпрдо рдордиुрд╖्рдп рдХाрд░्рдп рдХो рдЖрд░рдо्рдн рддो рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं, рдХिрди्рддु рд╡िрдШ्рди рд╣ोрддे рд╣ी рдЙрд╕े рдмीрдЪ рдоें рд╣ी рдЫोреЬ рджेрддे рд╣ैं, рдкрд░рди्рддु рдЙрдд्рддрдо рдордиुрд╖्рдп рдЬिрд╕ рдХाрдо рдХो рдЖрд░рдо्рдн рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं, рдЙрд╕े рд╡िрдШ्рди рдкрд░ рд╡िрдШ्рди рд╣ोрдиे рдкрд░ рднी, рдкूрд░ा рдХрд░рдХे рд╣ी рдЫोреЬрддे рд╣ैं ।

рдХрдмीрд░рджाрд╕:

рдПрдХ рдШреЬी рдЖрдзी рдШреЬी, рдЖрдзी рд╕ों рднी рдЖрдз।

рдХрдмिрд░ा рд╕рдЩ्рдЧрддि рд╕ाрдзु рдХी, рдХрдЯे рдХोрдЯि рдЕрдкрд░ाрдз।।

рдХрдмिрд░ा рд╕рдЩ्рдЧрддि рд╕ाрдзु рдХी, рдиिрдд рдк्рд░рддि рдХीрдЬै рдЬाрдпे।

рджुрд░्рдорддि рджूрд░ рдмрд╣ाрд╡рд╕ी, рджेрд╕ी рд╕ुрдорддि рдмрддाрдп।।

рдЧोрд╕्рд╡ाрдоी рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕:

рддुрд▓рд╕ी рд╕ाрдеी рд╡िрдкрдд्рддि рдХे, рд╡िрдж्рдпा рд╡िрдирдп рд╡िрд╡ेрдХ ।

рд╕ाрд╣рд╕ рд╕ुрдХृрдд рд╕рдд्рдпрд╡्рд░рдд, рд░ाрдо рднрд░ोрд╕ो рдПрдХ ।।

рд╕рд░्рд╡े рднрд╡рди्рддु рд╕ुрдЦिрдиः рд╕рд░्рд╡े рд╕рди्рддु рдиिрд░ाрдордпा।

рд╕рд░्рд╡े рднрдж्рд░ाрдгि рдкрд╢्рдпрди्рддु рдоा рдХрд╢्рдЪिрдд् рджुःрдЦрднाрдЧ् рднрд╡ेрдд्।।

рд╕рднी рд╕ुрдЦी рд╣ोрд╡ें, рд╕рднी рд░ोрдЧрдоुрдХ्рдд рд░рд╣ें, рд╕рднी рдоंрдЧрд▓рдордп рдХे рд╕ाрдХ्рд╖ी рдмрдиें рдФрд░ рдХिрд╕ी рдХो рднी рджुःрдЦ рдХा рднाрдЧी рди рдмрдирдиा рдкрдб़े। 

рдЕрдпं рдиिрдЬः рдкрд░ो рд╡ेрддि рдЧрдгрдиा рд▓рдШु рдЪेрддрд╕ाрдо्।   

рдЙрджाрд░рдЪрд░िрддाрдиां рддु рд╡рд╕ुрдзैрд╡ рдХुрдЯुрдо्рдмрдХрдо्।।  

рдЕрд░्рдеाрдд् : рдпрд╣ рдоेрд░ा рд╣ै ,рдпрд╣ рдЙрд╕рдХा рд╣ै ; рдРрд╕ी рд╕ोрдЪ рд╕ंрдХुрдЪिрдд рдЪिрдд्рдд рд╡ोрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХी рд╣ोрддी рд╣ै;рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдЙрджाрд░рдЪрд░िрдд рд╡ाрд▓े рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рддो рдпрд╣ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдзрд░рддी рд╣ी рдПрдХ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдЬैрд╕ी рд╣ोрддी рд╣ै। 

[рд╕ाрднाрд░ ॥ рдиीрддि рд╢рддрдХрдо् рднрд░्рддृрд╣рд░िрд╡िрд░рдЪिрддрдо् ॥

 https://panini-sanskrit.blogspot.com/2018/11/blog-post.html

11. >>>A leader is born, not made! : ( рдиेрддृрдд्рд╡ рдХ्рд╖рдорддा  рдЬрди्рдордЬाрдд рд╣ोрддी рд╣ै, рдмाрд╣рд░ рд╕े рднीрддрд░ рдк्рд░рд╡िрд╖्рдЯ рдХрд╣ीं рдХी рдЬा рд╕рдХрддी -Leadership рдХो Inject рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा।)  

" рдоिрд▓рдЬुрд▓ рдХрд░ рдПрдХ рд╕ाрде рд░рд╣ेंрдЧे рдФрд░ рдмреЭेрдЧी рдПрдХрддा , рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣рдоाрд░ा рджेрд╢ рдХी рд╕ेрд╡ा

 - рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рд╣рдоाрд░े рдиेрддा - (CINC) !!"

 рдоैं рд╕्рд╡рдпं рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЖрди्рджोрд▓рди рдХा рдиेрддा (CINC рдирд╣ीं) рд╣ूँ  рд╣рдоाрд░े рдПрдХрдоाрдд्рд░ рд╡ीрд░ рд╕ेрдиाрдкрддि рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рд╣ैं ! "рджाрд╕рд╕्рдп рджाрд╕ः рдЕрд╕्рдоि -рдоैं рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рджाрд╕ों рдХा рджाрд╕ рд╣ूँ !"  Be and Make рдЖрди्рджोрд▓рди рдХे рдРрд╕ा рднाрд╡' рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓े  'CINC рдирд╡рдиीрджा ' рдЬैрд╕े рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЖрди्рджोрд▓рди рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рдиेрддा рдмрдиाрдпे рдирд╣ीं рдЬाрддे, рдЬрди्рдордЬाрдд рдкैрджा рд╣ोрддे рд╣ैं! рдоाрдпाрд╡рддी рдЬ्рдЮाрдирдорди्рджिрд░ рдЕрдж्рд╡ैрдд рдЖрд╢्рд░рдо -рдоें Be and Make рдЪрд░िрдд्рд░рдиिрд░्рдоाрдг рдЖрди्рджोрд▓рди рдХे "рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж-рдХैрдк्рдЯрди рд╕ेрд╡िрдпрд░ рд╡ेрджाрди्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ-рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдкрд░рдо्рдкрд░ा" рдоें рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдФрд░ рдЪрдкрд░ाрд╕ рдк्рд░ाрдк्рдд рдиेрддा рдмрдиाрдпे рдирд╣ीं рдЬाрддे, рдЬрди्рдордЬाрдд рдкैрджा рд╣ोрддे рд╣ैं!) 

рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж 1894 рдХे рдЬрдирд╡рд░ी рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдоें (рд╢ाрдпрдж 2nd January, 1894 рдХो)  рд╢рд╢ि рдорд╣ाрд░ाрдЬ рдХो рд▓िрдЦिрдд рдПрдХ рдкрдд्рд░ (3.358) рдоें рдХрд╣рддे рд╣ैं - "It is the will of the Lord that people of this land have their power of introspection roused,....рдк्рд░рднु рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдгрджेрд╡ рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд╣ै рдХि рднрд╡िрд╖्рдп рдоें (рдкूрд░्рд╡ी -рдкрд╢्рдЪрдоी рджोрдиों рдЬрдЧрдд) рдЕрдкрдиे рд╕рднी рднрдХ्рддों   рдХो "рдЖрдд्рдордиिрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХी рд╢рдХ्рддि (Power of introspection)" рд╕े рдЕрд░्рдеाрдд 'рд░ाрдЬрдпोрдЧ рд╡िрдж्рдпा' рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рдХрд░рд╡ा рджिрдпा рдЬाрдпे; рдЬिрд╕рд╕े  рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХे рд╕рднी рднрдХ्рддों рдоें 'рдЬीрд╡-рдм्рд░рд╣्рдо рдПрдХрдд्рд╡ рджृрд╖्рдЯि' рдпा  рдорд╣ाрд╡ाрдХ्рдп рдкрд░ рд╢्рд░рдж्рдзा рдЬाрдЧ्рд░рдд рд╣ो рдЬाрдпे !  рдлिрд░ рдХ्рдпा рдХोрдИ рд▓ाрдЦ рдХोрд╢िрд╢ рдХрд░े рдЙрдирдХी рдЧрддि рдХो рд░ोрдХ рд╕рдХрддा рд╣ै ? рдоुрдЭे рдиाрдо рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдирд╣ीं - рдоैं  рдЖрдХाрд░рд╣ीрди рдЖрд╡ाрдЬ рдмрдирдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ ! рдоैं рдЗंрдЧ्рд▓ैрдг्рдб рдЬाрдКँрдЧा рдпा рдпрдорд▓ैрдг्рдб рдЬाрдКँрдЧा, рдк्рд░рднु рдЬाрдиे। рд╡рд╣ी рд╕рдм рдмрди्рджोрдмрд╕्рдд рдХрд░ рджेрдЧा।

[рдЕрд░्рдеाрдд  рдк्рд░рднु рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рджेрд╡ рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЗрд╕ рджेрд╢ рдХे  рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рдкрд▓े -рдмреЭे  рдзрдиीрдоाрдиी, рдЙрдЪ्рдЪ рдкрджрд╕्рде  рд▓ोрдЧों рдоें рднी рдкрд░рджोрд╖ -рджрд░्рд╢рди рдмुрдж्рдзि рдХे рдмрджрд▓े  рдПрдХाрдЧ्рд░рддा рдЬрди्рдп рдЕрди्рддрд░्рджृрд╖्рдЯि-  "рдЖрдд्рдордиिрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХी рд╢рдХ्рддि " (Power of introspection- 'рдЬीрд╡-рдм्рд░рд╣्рдо рдПрдХрдд्рд╡ рджृрд╖्рдЯि'- рдЕрд░्рдеाрдд рдорд╣ाрд╡ाрдХ्рдп рдкрд░ рд╢्рд░рдж्рдзा) рдЬाрдЧ्рд░рдд рд╣ो рдЬाрдпे рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХे рд╕рднी рднрдХ्рддों рдХो 'рд░ाрдЬрдпोрдЧ рд╡िрдж्рдпा' рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рдХрд░рд╡ा рджिрдпा рдЬाрдпे -..... ]


541 DEARBORN AVENUE, CHICAGO,

 (Beginning of?) 1894.

My Dear—, (Swami Ramakrishnananda.)

Very glad to receive your letter. I am very sorry to hear of Mazoomdar's doings. One always behaves thus in trying to push oneself before all others. I am not much to blame. M— came here ten years ago, and got much reputation and honour; now I am in flying colours. Such is the will of the Guru, what shall I do? It is childishness on M—'s part to be annoyed at this. 

Never mind, (e.g. "never mind failure" etc) рдЙрдкेрдХ्рд╖िрддрд╡्рдпं рддрдж्рд╡рдЪрдиं рднрд╡рдд्рд╕рдЯ्рдЯрд╢ाрдиां рдорд╣ाрдд्рдордиाрдо्। рдЕрдкि рдХीрдЯрджंрд╢рдирднीрд░ुрдХा рд╡рдпं рд░ाрдордХृрд╖्рдг рддрдирдпाрд╕्рддрджूрд╣ृрджрдпрд░ुрдзिрд░рдкोрд╖िрддाः। "рдЕрд▓ोрдХрд╕ाрдоाрди्рдпрдордЪिрди्рдд्рдпрд╣ेрддुрдХं рд╣िрди्рджрди्рддि рдорди्рджाрд╢्рдЪрд░िрддं рдорд╣ाрдд्рдордиाрдо्" — Great men like you should pay no heed to what he says. Shall we, children of Shri Ramakrishna, nourished with his heart's blood, be afraid of worm-bites? "The wicked criticise the conduct of the magnanimous, which is extraordinary and whose motives are difficult to fathom" (Kalidasa's Kumarasambhavam.)

— remember all this and forgive this fool. It is the will of the Lord that people of this land have their power of introspection roused, and does it lie in anybody to check His progress? I want no name — I want to be a voice without a form. I do not require anybody to defend me —

“рдпрд╕्рдоिंрд╕्рдеिрддौ рди рджुःрдЦेрди рдЧुрд░ुрдгाрдкि рд╡िрдЪाрд▓्рдпрддे” — "Established in which state a man is not moved even by great misfortune" (Gita-6.22) — that state he has not reached; think of this and look upon him with pity. Through the Lord's will, the desire for name and fame has not yet crept into my heart, and I dare say never will. I am an instrument, and He is the operator. Through this instrument He is rousing the religious instinct in thousands of hearts in this far-off country. Thousands of men and women here love and revere me. ... I am amazed at His grace. Whichever town I visit, it is in an uproar. They have named me "the cyclonic Hindu". Remember, it is His will — I am a voice without a form.

[рджाрджा рд▓ीрдбрд░ 'рдиेрддा ' рдХ्рдпा рдХрднी рдмрдиाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै ? рдиेрддा рдкैрджा рд╣ोрддा рд╣ै ! рд╕рдордЭрддे рд╣ो рднाрдИ ? рдФрд░ рдлिрд░ рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рдХ рдиेрддा рдмрдирдиा рдмрд╣ुрдд рдХрдаिрди рдХाрдо рд╣ै-рджाрд╕рд╕्рдп рджाрд╕ः -'рджाрд╕ों рдХा рджाрд╕' рдФрд░ рд╣рдЬाрд░ों рдЖрджрдоिрдпों рдХा рдорди рд░рдЦрдиा। There must not be a shade of jealousy or selfishness, then you are a leader. рдЬрдм рддुрдо्рд╣ाрд░े рдорди рдоें рдХिрд╕ी рдХे рдк्рд░рддि рдеोреЬी рднी рдИрд░्рд╖्рдпा рдФрд░ рд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рди рд╣ो, рддрднी рддुрдо рдиेрддा рдмрди рд╕рдХрддे рд╣ो। ] 

Can a leader be made my brother? A leader is born. Do you understand? And it is a very difficult task to take on the role of a leader. — One must be accommodate a thousand minds. There must not be a shade of jealousy or selfishness, then you are a leader. First, by birth, and secondly, unselfish — that's a leader. Everything is going all right, everything will come round. He casts the net all right, and winds it up likewise best instrument. Love conquers in the long run. It won't do to become impatient — wait, wait — patience is bound to give success. ...

My heart's love to all.

Ever yours in love,

VIVEKANANDA.

12.>>>How to practice the Power of Introspection : (рдЖрдд्рдордиिрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХी рд╢рдХ्рддि рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХैрд╕े рдХрд░ें ?)  

рдпрдеा рджीрдкो рдиिрд╡ाрддрд╕्рдеो рдиेрдЩ्рдЧрддे рд╕ोрдкрдоा рд╕्рдоृрддा।

рдпोрдЧिрдиो рдпрддрдЪिрдд्рддрд╕्рдп рдпुрдЮ्рдЬрддो рдпोрдЧрдоाрдд्рдордиः।।6.19।।

рдкрджрдЪ्рдЫेрджः।।6.19।। рдпрдеा рджीрдкः рдиिрд╡ाрддрд╕्рдеः рдиेрдЩ्рдЧрддे рд╕ोрдкрдоा рд╕्рдоृрддा рдпोрдЧिрдиः рдпрддрдЪिрдд्рддрд╕्рдп рдпुрдЮ्рдЬрддः рдпोрдЧрдо् рдЖрдд्рдордиः ॥

рдпрдеा-рдЬैрд╕े; рджीрдкः-рджीрдкрдХ; рдиिрд╡ाрдд-рд╕्рде:-рд╡ाрдпुрд░рд╣िрдд рд╕्рдеाрди рдоें; рди-рдирд╣ीं; рдЗрдЩ्рдЧрддे–рд╣िрд▓рдиा рдбुрд▓рдиा; рд╕ा-рдпрд╣; рдЙрдкрдоा-рддुрд▓рдиा; рд╕्рдоृрддा-рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ै; рдпोрдЧिрдиः-рдпोрдЧी рдХी; рдпрдд-рдЪिрдд्рддрд╕्рдп–рдЬिрд╕рдХा рдорди рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдоें рд╣ै; рдпुрдЮ्рдЬрддः-рджृрдв़ рдЕрдиुрдкाрд▓рди; рдпोрдЧрдо्-рдз्рдпाрди рдоें; рдЖрдд्рдорди:-рдкрд░рдо рднрдЧрд╡ाрди рдоें।

BG 6.19: рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡ाрдпुрд░рд╣िрдд рд╕्рдеाрди рдоें рджीрдкрдХ рдХी рдЬ्рдпोрддि рдЭिрд▓рдоिрд▓ाрд╣рдЯ рдирд╣ीं рдХрд░рддी рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╕ंрдпрдоिрдд рдорди рд╡ाрд▓ा рдпोрдЧी рдЖрдд्рдо рдЪिрди्рддрди рдоें рд╕्рдеिрд░ рд░рд╣рддा рд╣ै।

рд╢рдм्рджाрд░्рдеः[рдпрдеा = as? рдпेрди рдк्рд░рдХाрд░ेрдг/рдиिрд╡ाрддрд╕्рдеः =  placed in a windless place?рд╡ाрдпुрд░рд╣िрддрджेрд╢рд╕्рдеः/ рджीрдкः= lamp?/  рди рдЗрдЩ्рдЧрддे = not flicker? рди рдЪрд▓рддि/рд╕ा = that?/рдЖрдд्рдордиः = рд╕्рд╡рд╕्рдп- of the Self./ рдпрддрдЪिрдд्рддрд╕्рдп = of one with controlled mind? рд╡рд╢ीрдХृрддрдордирд╕ः/ рдпोрдЧिрдиः =of the Yogi?  рдпुрдХ्рддрд╕्рдп/рдЙрдкрдоा = рджृрд╖्рдЯाрди्рддः-simile? /рд╕्рдоृрддा =  is thought? рдЪिрди्рддिрддा ।/ рдпोрдЧрдо् the Yoga?] 

 рдЬैрд╕े рд╕्рдкрди्рджрди-рд░рд╣िрдд рд╡ाрдпु рдХे рд╕्рдеाрди рдоें рд╕्рдеिрдд рджीрдкрдХ рдХी рд▓ौ рдЪेрд╖्рдЯा-рд░рд╣िрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рдпोрдЧ рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╡рд╢ рдоें рдХिрдП рд╣ुрдП рдЪिрдд्рддрд╡ाрд▓े рдпोрдЧी (рд╕ंрдпрдд рдЪिрдд्рдд рд╡ाрд▓े рдпोрдЧी) рдХे рдЪिрдд्рдд рдХी рд╡ैрд╕ी рд╣ी рдЙрдкрдоा рдХрд╣ी рдЧрдпी рд╣ै।

।।6.19।।рдЙрд╕ рдпोрдЧी рдХा рдЬो рд╕рдоाрдзिрд╕्рде рдЪिрдд्рдд рд╣ै рдЙрд╕рдХी рдЙрдкрдоा рдХрд╣ी рдЬाрддी рд╣ै рдХी рдЬैрд╕े рд╡ाрдпुрд░рд╣िрдд рд╕्рдеाрди рдоें рд░рдЦा рд╣ुрдЖ рджीрдкрдХ рд╡िрдЪрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा।  рд╡рд╣ी рдЙрдкрдоा рдЖрдд्рдо-рдз्рдпाрди рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдоाрдзि рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ुрдП рдпोрдЧी рдХे рдЬीрддे рд╣ुрдП рдЕрди्рддःрдХрд░рдг рдХी рдЪिрдд्рддрдЧрддि рдХो рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рджेрдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдпोрдЧрд╡ेрдд्рддा рдкुрд░ुрд╖ों рдиे рдоाрдиी рд╣ै। рдЬिрд╕рд╕े рдХिрд╕ी рдХी рд╕рдоाрдирддा рдХी рдЬाрдп рдЙрд╕рдХा рдиाрдо рдЙрдкрдоा рд╣ै।

 рдпोрдЧी рдХे рд╕рдоाрд╣िрдд рдЪिрдд्рдд рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдиिрд░्рд╡ाрдд рд╕्рдеाрди рдоें рд░рдЦ рджीрдк рдХी рдЙрдкрдоा рдпрд╣ाँ рджी рдЧрдпी рд╣ै рдЬो рдЕрдд्рдпрди्рдд рд╕рдоीрдЪीрди рд╣ै। рдорди рдоें рдиिрд░рди्рддрд░ рд╡ृрдд्рддिрдпां рдЙрдд्рдкрди्рди рдФрд░ рдирд╖्рдЯ рд╣ोрддी рд░рд╣рддी рд╣ैं рдФрд░ рд╣рдоें рдПрдХ рдЕрдЦрдг्рдб рдорди рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рджीрдкрдЬ्рдпोрддि рднी рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдХрднी рд╕्рдеिрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддी рддрдеाрдкि рдЙрд╕рдХा рдХрдо्рдкрди рдЗрддрдиी рддीрд╡्рд░ рдЧрддि рд╕े рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд╣рдоें рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рдЖрдХाрд░ рдХी рдЬ्рдпोрддि рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЬрдм рдЗрд╕ рдЬ्рдпोрддि рдХो рд╡ाрдпु рдХे рдЭрдХोрд░ों рд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рдЦा рдЬाрддा рд╣ै рддрдм рдпрд╣ рдЙрд░्рдз्рд╡рдЧाрдоी рдЬ्рдпोрддि рд╕्рдеिрд░ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдаीрдХ рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рд╡ैрд╖рдпिрдХ рдЗрдЪ्рдЫाрдУं рдХे рдХाрд░рдг рдЪंрдЪрд▓ рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓ा рдорди рдЬрдм рдз्рдпाрди рдХे рд╕рдордп рд╢ाрди्рдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рддрдм рд╡рд╣ рд╕्рдеिрд░ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдорди рдоें рдПрдХ рдЕрдЦрдг्рдб рдм्рд░рд╣्рдоाрдХाрд░ рд╡ृрдд्рддि рдмрдиी рд░рд╣рддी рд╣ै। рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рд╕рдорд╕्рдд рдЬрдЧрдд् рдХे рдЕрдзिрд╖्рдаाрди рдиिрдд्рдп рдЕрдирди्рдд рдЖрдирди्рджрд╕्рд╡рд░ूрдк рдм्рд░рд╣्рдо рдХा рдиिрдд्рдп рдиिрд░рди्рддрд░ рдз्рдпाрди рд╣ी рдЖрдд्рдордпोрдЧ рд╣ै। рдпोрдЧाрдн्рдпाрд╕ рд╕े рдЗрд╕ 'рдПрдХाрдЧ्рд░рддा' рдЬрди्рдп  (Power of Introspection)  рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рдк्рд░рдЧрддि рдХे рдХ्рдпा рд╕ोрдкाрди рд╣ोंрдЧे рдЕрдЧрд▓े рдЪाрд░ рд╢्рд▓ोрдХों рдоें рдЗрд╕рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। 

рдпрдд्рд░ोрдкрд░рдорддे рдЪिрдд्рддं рдиिрд░ुрдж्рдзं рдпोрдЧрд╕ेрд╡рдпा।

рдпрдд्рд░ рдЪैрд╡ाрдд्рдордиाрд╜рд╜рдд्рдоाрдиं рдкрд╢्рдпрди्рдиाрдд्рдордиि рддुрд╖्рдпрддि।।6.20।।

[рдкрджрдЪ्рдЫेрджः- рдпрдд्рд░ рдЙрдкрд░рдорддे рдЪिрдд्рддं рдиिрд░ुрдж्рдзं рдпोрдЧрд╕ेрд╡рдпा рдпрдд्рд░ рдЪ рдПрд╡ рдЖрдд्рдордиा рдЖрдд्рдоाрдиं рдкрд╢्рдпрди् рдЖрдд्рдордиि рддुрд╖्рдпрддि ॥

рдпрдд्рд░-рдЬैрд╕े; рдЙрдкрд░рдорддे-рдЖंрддрд░िрдХ рд╕ुрдЦ рдХी рдЕрдиुрднूрддि; рдЪिрдд्рддрдо्-рдорди; рдиिрд░ूрдж्рдзрдо्-рд╣рдЯाрдиा; рдпोрдЧ-рд╕ेрд╡рдпा рдпोрдЧ рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рдж्рд╡ाрд░ा; рдпрдд्рд░-рдЬрдм; рдЪ-рднी; рдПрд╡-рдиिрд╢्рдЪрдп рд╣ी; рдЖрдд्рдордиा-рд╢ुрдж्рдз рдорди рдХे рд╕ाрде; рдЖрдд्рдоाрдирдо्-рдЖрдд्рдоा; рдЖрдд्рдордиि-рдЕрдкрдиे рдоें; рддुрд╖्рдпрддि-рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрдиा;

рдпрдд्рд░ where? рдЙрдкрд░рдорддे attains ietude? рдЪिрдд्рддрдо् mind? рдиिрд░ुрдж्рдзрдо् restrained? рдпोрдЧрд╕ेрд╡рдпा by the practice of Yoga? рдпрдд्рд░ where? рдЪ and? рдПрд╡ only? рдЖрдд्рдордиा by the Self? рдЖрдд्рдоाрдирдо् the Self? рдкрд╢्рдпрди् seeing? рдЖрдд्рдордиि in the Self? рддुрд╖्рдпрддि is satisfied.

BG 6.20: рдЬрдм рдорди рднौрддिрдХ рдХ्рд░िрдпाрдУं рд╕े рджूрд░ рд╣рдЯ рдХрд░ рдпोрдЧ рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╕े рд╕्рдеिрд░ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рддрдм рдпोрдЧी рд╢ुрдж्рдз рдорди рд╕े рдЖрдд्рдо-рддрдд्рдд्рд╡ рдХो рджेрдЦ рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рдЖंрддрд░िрдХ рдЖрдирди्рдж рдоें рдордЧрди рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдпोрдЧ рдХा рд╕ेрд╡рди рдХрд░рдиे рд╕े рдЬिрд╕ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рдиिрд░ुрдз्рдж рдЪिрдд्рдд рдЙрдкрд░ाрдо рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рддрдеा рдЬिрд╕ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╕्рд╡рдпं рдЕрдкрдиे-рдЖрдкрдоें рдЕрдкрдиे-рдЖрдкрдХो рджेрдЦрддा рд╣ुрдЖ рдЕрдкрдиे-рдЖрдкрдоें рд╕рди्рддुрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।।

।।6.20।।рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдпोрдЧाрдн्рдпाрд╕ рдХे рдмрд▓ рд╕े рд╡ाрдпु рд░рд╣िрдд рд╕्рдеाрди рдоें рд░рдЦे рд╣ुрдП рджीрдкрдХ рдХी рднाँрддि рдПрдХाрдЧ्рд░ рдХिрдпा рд╣ुрдЖ рдпोрдЧ рд╕ाрдзрди рд╕े рдиिрд░ुрдж्рдз рдХिрдпा рд╣ुрдЖ рд╕рдм рдУрд░ рд╕े рдЪрдЮ्рдЪрд▓рддाрд░рд╣िрдд рдХिрдпा рд╣ुрдЖ рдЪिрдд्рдд рдЬिрд╕ рд╕рдордп рдЙрдкрд░рдд рд╣ोрддा рд╣ै рдЙрдкрд░рддि рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै। рддрдеा рдЬिрд╕ рдХाрд▓ рдоें рд╕рдоाрдзिрдж्рд╡ाрд░ा рдЕрддि рдиिрд░्рдорд▓ ( рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ ) рд╣ुрдП рдЕрди्рддःрдХрд░рдг рд╕े рдкрд░рдо рдЪैрддрди्рдп рдЬ्рдпोрддिः рд╕्рд╡рд░ूрдк  рдЖрдд्рдоा рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд् рдХрд░рддा рд╣ुрдЖ рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдоें рд╣ी рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рддृрдк्рддि рд▓ाрдн рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै

рд╕ाрдзрдиा рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиे рддрдеा рдЗрд╕рдоें рд╕िрдж्рдзि рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░рдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдЕрдм рдЗрд╕рдХे рдк्рд░рдпाрд╕ों рдХे рдкрд░िрдгाрдоों рд╕े рдЕрд╡рдЧрдд рдХрд░ा рд░рд╣े рд╣ैं। рдЬрдм рдорди рд╢ुрдж्рдз рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рддрдм рдХोрдИ рднी рдордиुрд╖्рдп рдЖрдд्рдоा рдХी рд╢рд░ीрд░ рд╕े рднिрди्рдирддा рдХो рдЬाрдирдиे рдХे рдпोрдЧ्рдп рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрджि рдХिрд╕ी рдЧिрд▓ाрд╕ рдоें рдоिрдЯ्рдЯी рдоिрд╢्рд░िрдд рдЬрд▓ рднрд░ा рд╣ै рддрдм рд╣рдо рдЗрд╕рдХे рдЖрд░-рдкाрд░ рдирд╣ीं рджेрдЦ рд╕рдХрддे। рдпрджि рд╣рдо рдЗрд╕ рдЬрд▓ рдоें рдлिрдЯрдХрд░ी рдбाрд▓ рджेрддे рд╣ैं рддो рдоिрдЯ्рдЯी рдиीрдЪे рдмैрда рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЬрд▓ рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рдорди рдЬрдм рдЕрд╢ुрдж्рдз рд╣ोрддा рд╣ै рддрдм рдЖрдд्рдоा рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рдЗрд╕рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдзुंрдзрд▓ी рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдзाрд░्рдоिрдХ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдЖрдд्рдоा рдХा рдЬ्рдЮाрди рдХेрд╡рд▓ рд╕ैрдж्рдзाрди्рддिрдХ рд╕्рддрд░ рдХा рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдорди рдЬрдм рд╢ुрдж्рдз рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рддрдм рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдЕрдиुрднूрддि рд╕े рдЖрдд्рдо рддрдд्рдд्рд╡ рдХा рдмोрдз рд╣ोрддा рд╣ै।

рд╕ुрдЦрдоाрдд्рдпрди्рддिрдХं рдпрдд्рддрдж्рдмुрдж्рдзिрдЧ्рд░ाрд╣्рдпрдорддीрди्рдж्рд░िрдпрдо्।

рд╡ेрдд्рддि рдпрдд्рд░ рди рдЪैрд╡ाрдпं рд╕्рдеिрддрд╢्рдЪрд▓рддि рддрдд्рдд्рд╡рддः।।6.21।।

 рдкрджрдЪ्рдЫेрджः> рд╕ुрдЦрдо् рдЖрдд्рдпрди्рддिрдХं рдпрдд् рддрдд् рдмुрдж्рдзिрдЧ्рд░ाрд╣्рдпрдо् рдЕрддीрди्рдж्рд░िрдпрдо् рд╡ेрдд्рддि рдпрдд्рд░ рди рдЪ рдПрд╡ рдЕрдпं рд╕्рдеिрддः рдЪрд▓рддि рддрдд्рдд्рд╡рддः ॥

рд╕ुрдЦрдо्-рд╕ुрдЦ; рдЖрдд्рдпрди्рддिрдХрдо्-рдЕрд╕ीрдо; рдпрдд्-рдЬो; рддрдд्-рд╡рд╣; рдмुрдж्рдзि-рдмुрдж्рдзि рдж्рд╡ाрд░ा; рдЧ्рд░ाрд╣्рдордо्-рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиा; рдЕрддीрди्рдж्рд░िрдпрдо्-рдЗрди्рдж्рд░िрдпाрддीрдд; рд╡ेрдд्рддि-рдЬाрдирддा рд╣ै; рдпрдд्рд░-рдЬिрд╕рдоें; рди рдХрднी рдирд╣ीं; рдЪ рдФрд░; рдПрд╡–рдиिрд╢्рдЪрдп рд╣ी; рдЕрдпрдо्-рд╡рд╣; рд╕्рдеिрддः-рд╕्рдеिрдд; рдЪрд▓рддि–рд╡िрдкрде рди рд╣ोрдиा; рддрдд्рдд्рд╡рддः-рдкрд░рдо рд╕рдд्рдп рд╕े;

 рдпрдд्рд░ where? рдЙрдкрд░рдорддे attains ietude? рдЪिрдд्рддрдо् mind? рдиिрд░ुрдж्рдзрдо् restrained? рдпोрдЧрд╕ेрд╡рдпा by the practice of Yoga? рдпрдд्рд░ where? рдЪ and? рдПрд╡ only? рдЖрдд्рдордиा by the Self? рдЖрдд्рдоाрдирдо् the Self? рдкрд╢्рдпрди् seeing? рдЖрдд्рдордиि in the Self? рддुрд╖्рдпрддि is satisfied.

BG 6.21: рдпोрдЧ рдоें рдЪрд░рдо рдЖрдирди्рдж рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХो рд╕рдоाрдзि рдХрд╣рддे рд╣ैं рдЬिрд╕рдоें рдордиुрд╖्рдп рдЕрд╕ीрдо рджिрд╡्рдп рдЖрдирди्рдж рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдоें рд╕्рдеिрдд рдордиुрд╖्рдп рдкрд░рдо рд╕рдд्рдп рдХे рдкрде рд╕े рд╡िрдкрде рдирд╣ीं рд╣ोрддा।

рдЬो рд╕ुрдЦ рдЖрдд्рдпрди्рддिрдХ, рдЕрддीрди्рдж्рд░िрдп рдФрд░ рдмुрдз्рджिрдЧ्рд░ाрд╣्рдо рд╣ै, рдЙрд╕ рд╕ुрдЦ рдХा рдЬिрд╕ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдЬिрд╕ рд╕ुрдЦ рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ुрдЖ рдпрд╣ рдз्рдпाрдирдпोрдЧी рдлिрд░ рдХрднी рддрдд्рд╡ рд╕े рд╡िрдЪрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै।।

।।6.21।।рддрдеा рдЬो рд╕ुрдЦ рдЕрдд्рдпрди्рдд рдпाрдиी рдЕрди्рдд рд╕े рд░рд╣िрдд рдЕрдирди्рдд рд╣ै;  рдЬो рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХी рдХुрдЫ рднी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рди рдХрд░рдХे рдХेрд╡рд▓ рдмुрдж्рдзि рд╕े рд╣ी рдЧ्рд░рд╣рдг рдХिрдпा рдЬाрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ै,  рдЬो рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХी рдкрд╣ुँрдЪрд╕े рдЕрддीрдд рд╣ै।  рдпाрдиी рдЬो рд╡िрд╖рдпрдЬрдиिрдд рд╕ुрдЦ рдирд╣ीं рд╣ै, рдРрд╕े рд╕ुрдЦ рдХो рдпрд╣ рдпोрдЧी рдЬिрд╕ рдХाрд▓ рдоें рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै рдЬिрд╕ рдХाрд▓ рдоें рдЕрдкрдиे рд╕्рд╡рд░ूрдк рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ुрдЖ рдпрд╣ рдЬ्рдЮाрдиी рдЙрд╕ рддрдд्рдд्рд╡ рд╕े рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╕े рдЪрд▓ाрдпрдоाрди рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╡िрдЪрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा।

рд╕ुрдЦ рдХी рд▓ाрд▓рд╕ा рдХрд░рдиा рдЖрдд्рдоा рдХा рд╕्рд╡рднाрд╡ рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рдЗрд╕ рдпрдеाрд░्рде рд╕े рд╣ोрддी рд╣ै рдХि рд╣рдо рдЖрдирди्рдж рдХे рдорд╣ाрд╕ाрдЧрд░ рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдЕрдгु рдЕंрд╢ рд╣ैं। рд╡ैрджिрдХ рдЧ्рд░ंрдеों рдоें рджिрдП рдЕрдиेрдХ рдЙрджाрд╣рд░рдгों рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрд╕े рд╕िрдж्рдз рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдЬिрдирдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдкाँрдЪрд╡ें рдЕрдз्рдпाрдп рдХे 21рд╡ें рд╢्рд▓ोрдХ рдоें рдХी рдЧрдпी рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдЕрдирди्рдд рд╕ुрдЦों рдХे рдорд╣ाрд╕ाрдЧрд░ рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдкрд░рдоाрдирди्рджрдордпी рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХो рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХुрдЫ рдФрд░ рдЙрджाрд╣рд░рдг рдиीрдЪे рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдП рдЬा рд░рд╣े  рд╣ैं --

рд░рд╕ो рд╡ै рд╕ः। рд░рд╕ँ рд╣्рдпेрд╡ाрдпं рд▓рдм्рдз्рд╡ाрд╜рд╜рдирди्рджी рднрд╡рддि। (рддैрдд्рддिрд░ीрдпोрдкрдиिрд╖рдж्-2.7) "рднрдЧрд╡ाрди рд╕्рд╡рдпं рдЖрдирди्рдж рд╣ै। рдЬीрд╡ाрдд्рдоा рдЙрд╕े рдкाрдХрд░ рдЖрдирди्рджрдордпी рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै।"

"рдЖрдирди्рджрдордпोрд╜рдн्рдпाрд╕ाрдд्" (рдм्рд░рд╣्рдорд╕ूрдд्рд░-1.1.12) "рднрдЧрд╡ाрди рдкрд░рдоाрдиंрдж рдХा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ै"-

рд╕рдд्рдпрдЬ्рдЮाрдиाрдирди्рддाрдирди्рджрдоाрдд्рд░ैрдХрд░рд╕рдоूрд░्рддрдпः। (рд╢्рд░ीрдордж्рднाрдЧрд╡рддрдо्-10.13.54) "рднрдЧрд╡ाрди рдХा рджिрд╡्рдп рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╕рдд्-рдЪिрдд्-рдЖрдирди्рдж рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ै।" 

рдЖрдиंрдж рд╕िंрдзु рдордз्рдп рддрд╡ рд╡ाрд╕ा। рдмिрдиु рдЬाрдиे рдХрдд рдорд░рд╕ि рдкिрдпाрд╕ा॥ 

(рд╡िрдирдпाрд╡рд▓ी - рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ )

"рдЖрдирди्рдж рдХे рдорд╣ाрд╕ाрдЧрд░ рднрдЧрд╡ाрди, рдЬो рддुрдо्рд╣ाрд░े рднीрддрд░ рдмैрдаे рд╣ैं рдЙрди्рд╣ें рдЬाрдиे рдмिрдиा рдЖрдирди्рдж рдк्рд░ाрдк्рддि рдХी рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдк्рдпाрд╕ рдХी рддृрдк्рддि рдХैрд╕े рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।"

 рд╣рдо рдпुрдЧों рд╕े рдкूрд░्рдг рдЖрдирди्рдж рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ рд░рд╣े рд╣ैं рдФрд░ рдЗрд╕ी рдЖрдирди्рдж рдХी рдЦोрдЬ  (рдкрд░рдо рд╕рдд्рдп рдХी рдЦोрдЬ)  рдоें рд╣рдо рд╕рдм рдХुрдЫ рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╣ाрд▓ाँрдХि рддृрдк्рддि рдХे рд╡िрд╖рдпों рд╕े рдорди рдФрд░ рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХो рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕ुрдЦ рдХे рдЫाрдпाрджाрд░ рдк्рд░рддिрдмिрдо्рдм рдХी рд╣ी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЗрди्рдж्рд░िрдп рддृрдк्рддिрдпाँ рднрдЧрд╡ाрди рдХा рдЕрд╕ीрдо рд╕ुрдЦ рдкाрдиे рдХे рд▓िрдП рджीрд░्рдШ рдХाрд▓ рд╕े рддрдб़рдк рд░рд╣ी рдЖрдд्рдоा рдХो рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рдоें рдЕрд╕рдлрд▓ рд╣ोрддी рд╣ै рдЬрдм рдорди рднрдЧрд╡ाрди рдоें рдПрдХрдиिрд╖्рда рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рддрдм рдЖрдд्рдоा рдЕрдХрдердиीрдп рдФрд░ рдкрд░рдо рдЖрдирди्рдж рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддी рд╣ै рдЬोрдХि рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХी рдкрд░िрдзि рд╕े рдкрд░े рд╣ोрддा рд╣ै। рд╡ैрджिрдХ рдЧ्рд░ंрдеों рдоें рдпोрдЧ рдХी рдЗрд╕ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХो рд╕рдоाрдзि рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ैं।

рдзрди्рдп рд╣ैं рдЧोрд╕ांрдИ рдмाрдмा рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕рдЬी рдЬो рд╣рдо рд╕рдм рдХे рд▓िрдП рдЗрддрдиी рдмреЬी рдмाрдд рдХрд╣ рдЧрдП рдХि рддुрдо рдЖрдирди्рдж рдХे рд╕рдоुрдж्рд░ рдоें рд░рд╣ рд░рд╣े рд╣ो, рд▓ेрдХिрди рдмिрдиा рдЬाрдиे рдк्рдпाрд╕े рдорд░ рд░рд╣े рд╣ो ! рдЖрдЬ рддрдХ рдХे рдЗрд╕ рдЬीрд╡рди рдоें рдЬिрддрдиे рднी рд╕ंрддों рд╕े рдоेрд░ा рд╕рдд्рд╕ंрдЧ рд╣ुрдЖ рд╣ै, рдПрдХ рдмाрдд рддो рдк्рд░ाрдпः рд╕рднी рдиे рдХрд╣ी рд╣ै рдХि рдордиुрд╖्рдп рдХी рджेрд╣, рдмुрдж्рдзि, рднрдХ्рддि рдФрд░ рд╕рдд्рд╕ंрдЧ рд▓ाрдн рдкा рдХрд░ рднी рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХा рдЪिंрддрди рдордирди рдФрд░ рдз्рдпाрди рди рдХрд░рдиा рдк्рд░рдоाрдж рдпाрдиि рдоृрдд्рдпु рд╣ै। 

 рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдиे рднी рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдХрд╣ा рд╣ै-рд╕рдоाрдзिрд╕िрдж्рдзिрд░ीрд╢्рд╡рд░рдк्рд░рдгिрдзाрдиाрдд् ।। (рдкंрддрдЬрд▓ि рдпोрдЧ рджрд░्рд╢рди-2.45) 

рд╢рдм्рджाрд░्рде :- рдИрд╢्рд╡рд░- рдк्рд░рдгिрдзाрдиाрдд् ( рдЕрдкрдиे рд╕рдорд╕्рдд рдХрд░्рдоों рдХा рд╕рдорд░्рдкрдг рдИрд╢्рд╡рд░ рдоें рдХрд░рдиे рд╕े ) рд╕рдоाрдзि- рд╕िрдж्рдзि: ( рд╕рдоाрдзि рдХी рд╕िрдж्рдзि рдЕрд░्рдеाрдд рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै । )

рд╕ूрдд्рд░ाрд░्рде :- рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдлрд▓ рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдХे рдЕрдкрдиे рд╕рднी рдХрд░्рдоों рдХो рдИрд╢्рд╡рд░ рдоें рд╕рдорд░्рдкिрдд рдХрд░рдиे рд╕े рд╕ाрдзрдХ рдХो рдЗрд╕ рдЬीрд╡рди рдХा рдпрдеाрд░्рде рдЬ्рдЮाрди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै । рдЬिрд╕рд╕े рд╡рд╣ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХृрддि, рдЬीрд╡ाрдд्рдоा рдФрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдпा рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХो рд╕рд╣ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдЬाрди рд▓ेрддा рд╣ै

рд╡्рдпाрдЦ्рдпा :- рдЗрд╕ рд╕ूрдд्рд░ рдоें рдиिрдпрдо рдХे рдЕрди्рддिрдо рдЕंрдЧ рдЕрд░्рдеाрдд рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░рдгिрдзाрди рдХे рдлрд▓ рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХी рдЧрдИ рд╣ै।рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░рдгिрдзाрди рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд▓ौрдХिрдХ рдлрд▓ рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдХे рдЕрдкрдиे рд╕рднी рдХрд░्рдоों рдХा рдИрд╢्рд╡рд░ рдоें рд╕рдорд░्рдкрдг рдХрд░рдиा । рдЗрд╕ рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░рдгिрдзाрди рдХे рдкाрд▓рди рд╕े рд╕ाрдзрдХ рдХो рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХे рд▓рдХ्рд╖्рдп рдЕрд░्рдеाрдд рд╕рдоाрдзि рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै । 

рдпрд╣ाँ рдкрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░рдгिрдзाрди рдХो рдпोрдЧ рдХे рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдЕंрдЧ рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рд╣ै । рдЗрд╕рдХा рдЕрд░्рде рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдХेрд╡рд▓ рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░рдгिрдзाрди рдХे рдкाрд▓рди рдоाрдд्рд░ рд╕े рднी рд╕рдоाрдзि рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै । рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рдЙрди рдЙрдЪ्рдЪ рдХोрдЯि рдХे рд╕ाрдзрдХों рдХे рд▓िрдП рд╣ै рдЬिрдирдХी рд╕ाрдзрдиा рдЙрдЪ्рдЪ рд╕्рддрд░ीрдп рд╣ै । рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░рдгिрдзाрди рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиे рд╕े рд╕ाрдзрдХ рдоें рднी рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рдЬ्рдЮाрди рдХा рдЕंрд╢ рдЖрддा рд╣ै । рдФрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХा рдЬ्рдЮाрди рддो рдпрдеाрд░्рде рдЬ्рдЮाрди рд╣ै । рдЙрд╕рдоें рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдХा рдХोрдИ рджोрд╖ рдирд╣ीं рд╣ै । рдЙрд╕рдХा рдЬ्рдЮाрди рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рджोрд╖ рд░рд╣िрдд рд╣ै । рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рджोрд╖ рд░рд╣िрдд рдпрдеाрд░्рде рдЬ्рдЮाрди рд╕े рд╣ी рдоोрдХ्рд╖ рдпा рд╕рдоाрдзि рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै । рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЬрдм рд╣рдоें рджोрд╖ рд░рд╣िрдд рдЬ्рдЮाрди рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै рддो рд╣рдоें рднी рд╕рднी рдкрджाрд░्рдеों рдХे рдпрдеाрд░्рде рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХा рдЬ्рдЮाрди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै ।

рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░рдгिрдзाрди рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╡िрд╢ुрдж्рдз рдЬ्рдЮाрди рд╕े рд╕ाрдзрдХ рдХी рдмुрдж्рдзि рджेрд╢ाрди्рддрд░, (рд╕्рдеाрди) рджेрд╣ाрди्рддрд░, (рд╢рд░ीрд░) рд╡ рдХाрд▓ाрди्рддрд░, (рд╕рдордп рдпा рдХाрд▓ ) рдоें рдЬो рднी рдкрджाрд░्рде рд╣ैं рдЙрдирдХो рдЙрдирдХे рдпрдеाрд░्рде рд╕्рд╡рд░ूрдк рдоें рдЬाрдирдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै । рд╕рднी рдкрджाрд░्рдеों рдХे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХो рдЬाрдирдиे рд╕े рд╣ी рд╕рдоाрдзि рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै ।рдЕрддः рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░рдгिрдзाрди рдХे рдЕрдиुрд╖्рдаाрди рд╕े рд╣ी рдЗрд╕рдХी ( рд╕рдоाрдзि ) рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै । [рдЖрдЧे рдХे рддीрди рд╕ूрдд्рд░ों ( 46, 47 рд╡ 48 ) рдоें рд╣рдо рдЕрд╖्рдЯांрдЧ рдпोрдЧ рдХे рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдЕंрдЧ рдЕрд░्рдеाрдд ‘рдЖрд╕рди’ рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░ेंрдЧें ।]

"рд╕рдоाрдзि рдоें рд╕рдлрд▓рддा рдХे рд▓िрдП рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХी рд╢рд░рдгाрдЧрддि рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ो।" рд╕рдоाрдзि рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рдкूрд░्рдг рддृрдк्рддि рдФрд░ рд╕ंрддोрд╖ рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдЖрдд्рдоा рдХी рдХोрдИ рдЗрдЪ्рдЫा рд╢ेрд╖ рдирд╣ीं рд░рд╣ рдЬाрддी। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╡рд╣ рдПрдХ рдХ्рд╖рдг рдХे рд▓िрдП рднी рд╡िрдкрде рд╣ुрдП рдмिрдиा рджृрдв़рддा рд╕े рдкрд░рдорд╕рдд्рдп рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। 

рдпं рд▓рдм्рдз्рд╡ा рдЪाрдкрд░ं рд▓ाрднं рдорди्рдпрддे рдиाрдзिрдХं рддрддः।

рдпрд╕्рдоिрди्рд╕्рдеिрддो рди рджुःрдЦेрди рдЧुрд░ुрдгाрдкि рд╡िрдЪाрд▓्рдпрддे।।6.22।।

рдкрджрдЪ्рдЫेрджः>рдпं рд▓рдм्рдз्рд╡ा рдЪ рдЕрдкрд░ं рд▓ाрднं рдорди्рдпрддे рди рдЕрдзिрдХं рддрддः рдпрд╕्рдоिрди् рд╕्рдеिрддः рди рджुःрдЦेрди рдЧुрд░ुрдгा рдЕрдкि рд╡िрдЪाрд▓्рдпрддे ॥

рдпрдо्-рдЬिрд╕े; рд▓рдм्рдз्рд╡ा–рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░; рдЪ рдФрд░; рдЕрдкрд░рдо्-рдЕрди्рдп рдХोрдИ; рд▓ाрднрдо् рд▓ाрдн; рдорди्рдпрддे–рдоाрдирддा рд╣ै; рди–рдХрднी рдирд╣ीं; рдЕрдзिрдХрдо्-рдЕрдзिрдХ; рддрддः-рдЙрд╕рд╕े; рдпрд╕्рдоिрди्-рдЬिрд╕рдоें; рд╕्рдеिрдд:-рд╕्рдеिрдд рд╣ोрдХрд░; рди рдХрднी рдирд╣ीं; рджुःрдЦेрди-рджुрдЦों рд╕े; рдЧुрд░ूрдгा-рдмрдб़ी; рдЕрдкि-рд╕े; рд╡िрдЪाрд▓्рдпрддे-рд╡िрдЪрд▓िрдд рд╣ोрдиा;

 рдпрдо् which? рд▓рдм्рдз्рд╡ा having obtained? рдЪ and? рдЕрдкрд░рдо् other? рд▓ाрднрдо् gain? рдорди्рдпрддे thinks? рди not? рдЕрдзिрдХрдо् greater? рддрддः than that? рдпрд╕्рдоिрди् in which? рд╕्рдеिрддः established? рди not? рджुःрдЦेрди by sorrow? рдЧुрд░ुрдгा (by) heavy? рдЕрдкि even? рд╡िрдЪाрд▓्рдпрддे is moved

BG 6.22: рдРрд╕ी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рдХोрдИ рдФрд░ рдХुрдЫ рд╢्рд░ेрд╖्рда рдкाрдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдирд╣ीं рдХрд░рддा। рдРрд╕ी рд╕िрдж्рдзि рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рдХोрдИ рдордиुрд╖्рдп рдмрдб़ी рд╕े рдмрдб़ी рдЖрдкрджाрдУं рдоें рд╡िрдЪрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा

।।6.22।। рдЬिрд╕ рд▓ाрдн рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЙрд╕рд╕े рдЕрдзिрдХ рдХोрдИ рджूрд╕рд░ा рд▓ाрдн рдЙрд╕рдХे рдоाрдирдиे рдоें рднी рдирд╣ीं рдЖрддा рдФрд░ рдЬिрд╕рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╡рд╣ рдмрдб़े рднाрд░ी рджु:рдЦ рд╕े рднी рд╡िрдЪрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै।।

।।6.22।।рддрдеा рдЬिрд╕ рдЖрдд्рдордк्рд░ाрдк्рддि рд░ूрдк рд▓ाрдн рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдХрд░ рдЙрд╕рд╕े рдЕрдзिрдХ рдХोрдИ рджूрд╕рд░ा рд▓ाрдн рд╣ै рдРрд╕ा рдирд╣ीं рдоाрдирддा рджूрд╕рд░े рд▓ाрднрдХो рд╕्рдорд░рдг рднी рдирд╣ीं рдХрд░рддा। рдПрд╡ं рдЬिрд╕ рдЖрдд्рдорддрдд्рдд्рд╡рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ुрдЖ рдпोрдЧी рд╢рд╕्рдд्рд░ाрдШाрдд рдЖрджि рдмрдб़े рднाрд░ी рджुःрдЦोंрдж्рд╡ाрд░ा рднी рд╡िрдЪрд▓िрдд рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा। 

рд╡्рдпाрдЦ्рдпा > рднौрддिрдХ рдЬीрд╡рди рдоें рдХिрд╕ी рднी рд╕ीрдоा рддрдХ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдИ рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпों рд╕े рдХोрдИ рднी рдк्рд░ाрдгी рдкूрд░्рдгрддः рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рдирд╣ीं рд╣ो рдкाрддा। рдиिрд░्рдзрди рд╡्рдпрдХ्рддि рдзрдирд╡ाрди рдмрдирдиे рдХे рд▓िрдП рдХрдб़ा рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдЬрдм рд╡рд╣ рд▓рдЦрдкрддि рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рддрдм рд╕्рд╡рдпं рдХो рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рдоाрдирдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЬрдм рд╡рд╣ рдХрд░ोрдб़рдкрддि рдХो рджेрдЦрддा рд╣ै рддрдм рдкुрдиः рджुрдЦी рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдХрд░ोрдб़рдкрддि рднी рдЕрдкрдиे рд╕े рдЕрдзिрдХ рдзрдирд╡ाрди рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдЕрд╕ंрддोрд╖ рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рддा рд╣ै। рдЪाрд╣े рд╣рдо рдХिрддрдиे рднी рд╕ुрдЦी рд╣ों рдЬрдм рд╣рдо рдЙрдЪ्рдЪाрд╡рд╕्рдеा рд╡ाрд▓े рд╕ुрдЦों рдХी рдУрд░ рджेрдЦрддे рд╣ैं рддрдм рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рд╕ुрдЦ рдмौрдиे рджिрдЦाрдИ рджेрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╣рдоाрд░े рднीрддрд░ рдЕрддृрдк्рддि рдХी рднाрд╡рдиा рдЬाрдЧृрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै।

 рд▓ेрдХिрди рдпोрдЧ (рд╕рдоाрдзि) рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ा рд╕ुрдЦ рднрдЧрд╡ाрди рдХा рдЕрд╕ीрдо рд╕ुрдЦ рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рд╕े рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХुрдЫ рдирд╣ीं рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ुрдЦ рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╕े рдЖрдд्рдоा рдХो рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдпрд╣ рдмोрдз рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдиे рдЕрдкрдиे рдЪрд░рдо рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХो рдкा рд▓िрдпा рд╣ै। рднрдЧрд╡ाрди рдХा рджिрд╡्рдп рдЖрдирди्рдж рднी рд╢ाрд╢्рд╡рдд рд╣ै рдФрд░ рдЬो рдпोрдЧी рдЗрд╕े рдкा рд▓ेрддा рд╣ै। рддрдм рдлिрд░ рдЙрд╕рд╕े рдпрд╣ рджिрд╡्рдп рдЖрдиंрдж рдЫिрди рдирд╣ीं рд╕рдХрддा। рдРрд╕ी рднрдЧрд╡рдж्рдк्рд░ाрдк्рдд рдЖрдд्рдоाрдПँ рднौрддिрдХ рд╢рд░ीрд░ рдоें рд░рд╣рддे рд╣ुрдП рднी рджिрд╡्рдп рдЪेрддрдиा рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╕्рдеिрдд рд░рд╣рддी рд╣ैं।

рдХрднी-рдХрднी рдмाрд╣рд░ рд╕े рджेрдЦрдиे рдкрд░ рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддा рдХि рдРрд╕े рд╕िрдж्рдз рд╕ंрдд рдЕрд╕्рд╡рд╕्рдерддा, рд╡िрд░ोрдзी рд▓ोрдЧों рдФрд░ рдХрд╖्рдЯрджाрдпी рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ंрдХрдЯ рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рдХिрди्рддु рдЖंрддрд░िрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдРрд╕े рд╕ंрдд рджिрд╡्рдп рдЪेрддрдиा рдоें рд▓ीрди рд░рд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рдиिрд░рди्рддрд░ рднрдЧрд╡ाрди рдХे рджिрд╡्рдп рд╕ुрдЦ рдХा рдЖрд╕्рд╡ाрджрди рдХрд░рддे рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдмрдб़ी-рдмрдб़ी рдХрдаिрдиाрдЗрдпाँ рднी рдРрд╕े рд╕ंрддों рдХो рд╡िрдЪрд▓िрдд рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддीं। 

рднрдЧрд╡ाрди рдХे рд╕ाрде рд╕ंрдмंрдз рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░ рдРрд╕े рд╕ंрдд рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдЪेрддрдиा рд╕े рдКрдкрд░ рдЙрда рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡े рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдХрд╖्рдЯों рд╕े рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рдХ्рд╖рддि рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддे। рддрджाрдиुрд╕ाрд░ рд╣рдордиे рдкुрд░ाрдгों рдоें рдпрд╣ рд╕ुрдиा рд╣ै рдХि рдк्рд░рд╣्рд▓ाрдж рдХो рдХैрд╕े рд╕ोँ рдХे рдЧрдб्рдвे рдоें рдбाрд▓ा рдЧрдпा, рд╣рдеिрдпाрд░ों рд╕े рдпाрддрдиा рджी рдЧрдпी, рдЕрдЧ्рдиि рдоें рдмिрдаाрдпा рдЧрдпा, рдкрд╣ाрдб़ рд╕े рдЧिрд░ाрдпा рдЧрдпा рдЖрджि। рдХिрди्рддु рдХोрдИ рднी рд╡िрдкрдд्рддि рдк्рд░рд╣्рд▓ाрдж рдХो рднрдЧрд╡ाрди (рдЕрд╡рддाрд░ рд╡рд░िрд╖्рда)  рдХी рднрдХ्рддि рд╕े рд╡िрд▓рдЧ рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрдпी

рддं рд╡िрдж्рдпाрдж् рджुःрдЦрд╕ंрдпोрдЧрд╡िрдпोрдЧं рдпोрдЧрд╕ंрдЬ्рдЮिрддрдо्।

рд╕ рдиिрд╢्рдЪрдпेрди рдпोрдХ्рддрд╡्рдпो рдпोрдЧोрд╜рдиिрд░्рд╡िрдг्рдгрдЪेрддрд╕ा।।6.23।।

рдкрджрдЪ्рдЫेрджः>рддं рд╡िрдж्рдпाрдд् рджुःрдЦрд╕ंрдпोрдЧрд╡िрдпोрдЧं рдпोрдЧрд╕ंрдЬ्рдЮिрддрдо् рд╕ः рдиिрд╢्рдЪрдпेрди рдпोрдХ्рддрд╡्рдпः рдпोрдЧः рдЕрдиिрд░्рд╡िрдг्рдгрдЪेрддрд╕ा ॥

 рддрдо् that? рд╡िрдж्рдпाрдд् let (him) know? рджुःрдЦрд╕ंрдпोрдЧрд╡िрдпोрдЧрдо् a state of severnace from union with pain? рдпोрдЧрд╕ंрдЬ्рдЮिрддрдо् called by the name of Yoga? рд╕ः that? рдиिрд╢्рдЪрдпेрди with determination? рдпोрдХ्рддрд╡्рдпः should be practised? рдпोрдЧः Yoga? рдЕрдиिрд░्рд╡िрдг्рдгрдЪेрддрд╕ा with undesponding mind.

рддрдо्-рдЙрд╕рдХो; рд╡िрдж्рдпाрдд्-рддुрдо рдЬाрдиो; рджु:рдЦ-рд╕ंрдпोрдЧ-рд╡िрдпोрдЧрдо्-рд╡िрдпोрдЧ рд╕े рджुрдЦ рдХी рдЕрдиुрднूрддि; рдпोрдЧ-рд╕ंрдЬ्рдЮिрддрдо्-рдпोрдЧ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬ्рдЮाрди; рдиिрд╢्рдЪрдпेрди-рджृрдв़рддाрдкूрд░्рд╡рдХ; рдпोрдХ्рддрд╡्рдпो–рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП; рдпोрдЧ-рдпोрдЧ; рдЕрдиिрд░्рд╡िрдг्рдгрдЪेрддрд╕ा-рдЕрд╡िрдЪрд▓िрдд рдорди рдХे рд╕ाрде।

BG 6.23: рджुःрдЦ  рдХे рд╕ंрдпोрдЧ рд╕े рд╡िрдпोрдЧ рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХो рдпोрдЧ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдпोрдЧ рдХा рджृрдв़рддाрдкूрд░्рд╡рдХ рдХृрддрд╕ंрдХрд▓्рдк рдХे рд╕ाрде рдиिрд░ाрд╢ा рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ोрдХрд░ рдкाрд▓рди рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП।

рднौрддिрдХ рдЬрдЧрдд рдоें рдоाрдпा рдХा рдЖрдзिрдкрдд्рдп рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдиे рдЗрд╕े рдЖрдард╡ें рдЕрдз्рдпाрдп рдХे 15рд╡ें рд╢्рд▓ोрдХ рдоें рдЕрд╕्рдеाрдпी рдФрд░ рджुрдЦों рд╕े рднрд░ा рд╣ुрдЖ рдХрд╣ рдХрд░ рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рднौрддिрдХ рд╢рдХ्рддि рдоाрдпा рдХी рддुрд▓рдиा рдЕंрдзрдХाрд░ рд╕े рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдпрд╣ рд╣рдоें рдЕрдЬ्рдЮाрди рдХे рдЕंрдзрдХाрд░ рдоें рд░рдЦрдХрд░ рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рджुрдЦ рдЙрдаाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╡рд╢ рдХрд░рддी рд╣ै। рд╣ाрд▓ाँрдХि рдоाрдпा рдХा рдЕंрдзрдХाрд░ рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд░ूрдк рд╕े рддрдм рдоिрдЯ рдЬाрддा рд╣ै рдЬрдм рд╣рдо рднрдЧрд╡ाрди рдХा рджिрд╡्рдп рдк्рд░рдХाрд╢ рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдоें рдЕрд▓ोрдХिрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЪैрддрди्рдп рдорд╣ाрдк्рд░рднु рдиे рдЗрд╕े рдЕрддि рд╕ुрди्рджрд░рддा рд╕े рд╡्рдпрдХ्рдд рдХिрдпा рд╣ै-

рдХृрд╖्рдг рд╕ूрд░्рдпрд╕рдо, рдоाрдпा рд╣рдп рдЕрди्рдзрдХाрд░। 

рдпрд╣ाँ рдХृрд╖्рдг, рддाрд╣ाँ рдиाрд╣ि рдоाрдпाрд░ рдЕрдзिрдХाрд░।।

(рдЪैрддрди्рдп рдЪрд░िрддाрдоृрдд, рдордз्рдп рд▓ीрд▓ा-22.31)

 "рднрдЧрд╡ाрди рдк्рд░рдХाрд╢ рдХे рд╕рдоाрди рд╣ै рдФрд░ рдоाрдпा рдЕंрдзрдХाрд░ рдХे рд╕рдоाрди рд╣ै। рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдЕंрдзрдХाрд░ рдХे рдкाрд╕ рдк्рд░рдХाрд╢ рдХрд░рдиे рдХी рдХोрдИ рд╢рдХ्рддि рдирд╣ीं рд╣ोрддी рдФрд░ рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдоाрдпा рдХрднी рднрдЧрд╡ाрди рдкрд░ рд╣ाрд╡ी рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддी।" рднрдЧрд╡ाрди рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рджिрд╡्рдп рдЖрдирди्рдж рд╣ै рдФрд░ рдЬрдмрдХि рдоाрдпा рдХा рдкрд░िрдгाрдо рджुрдЦ рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЬो рднрдЧрд╡ाрди рдХा рджिрд╡्рдп рд╕ुрдЦ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै рддрдм рдоाрдпा рд╢рдХ्рддि рдХे рджुрдЦ рдЙрд╕ рдкрд░ рд╣ाрд╡ी рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддे। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдпोрдЧ рд╕िрдж्рдзि рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп–(1) рднрдЧрд╡ाрди рдХी рдХृрдкा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рд╣ै, (2) рджुрдЦों рд╕े рдЫुрдЯрдХाрд░ा рдкाрдиा рд╣ै। 

рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдХ्рд░рдорд╢ः рджोрдиों рдкрд░ рдк्рд░рдХाрд╢ рдбाрд▓рддे рд╣ैं। рдкिрдЫрд▓े рд╢्рд▓ोрдХ рдоें рдпोрдЧ рдХे рдкрд░िрдгाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рднрдЧрд╡ाрди рдХे рджिрд╡्рдп рдкрд░рдоाрдиंрдж рдкрд░ рдк्рд░рдХाрд╢ рдбाрд▓ा рдЧрдпा рдеा рдФрд░ рдЗрд╕ рд╢्рд▓ोрдХ рдоें рджुрдЦों рд╕े рдоुрдХ्рддि рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдмрд▓ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╢्рд▓ोрдХ рдХी рджूрд╕рд░ी рдкंрдХ्рддि рдоें рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдиे рдпрд╣ рд╡्рдпрдХ्рдд рдХिрдпा рд╣ै рдХि рджृрдв़рддाрдкूрд░्рд╡рдХ рдЕрдн्рдпाрд╕ рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рдпोрдЧ рдоें рд╕िрдж्рдзрддा рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╣рдоें рдХिрд╕ рд╡िрдзि рд╕े рдз्рдпाрди рд▓рдЧाрдиा рдЪाрд╣िрдП, рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдЕрдм рдЖрдЧे рдЗрд╕े рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░ेंрдЧे।

рдЬिрд╕рдоें рджुःрдЦों рдХे рд╕ंрдпोрдЧ рдХा рд╣ी рд╡िрдпोрдЧ рд╣ै, рдЙрд╕ी рдХो 'рдпोрдЧ' рдиाрдо рд╕े рдЬाрдирдиा рдЪाрд╣िрдпे। (рд╡рд╣ рдпोрдЧ рдЬिрд╕ рдз्рдпाрдирдпोрдЧ рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╣ै, рдЙрд╕ рдз्рдпाрдирдпोрдЧ рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рди рдЙрдХрддाрдпे рд╣ुрдП рдЪिрдд्рдд рд╕े рдиिрд╢्рдЪрдпрдкूрд░्рд╡рдХ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे।

।।6.23।। 'рдпрдд्рд░ोрдкрд░рдорддे рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдпрд╣ाँ рддрдХ ' рд╕рдорд╕्рдд рд╡िрд╢ेрд╖рдгों рд╕े рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдЖрдд्рдоा рдХा рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рдЬो рдпोрдЧ рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै, рдЙрд╕ рдпोрдЧ рдиाрдордХ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХो рджुःрдЦों рдХे рд╕ंрдпोрдЧ рдХा рд╡िрдпोрдЧ рд╕рдордЭрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рдпрд╣ рдХि рджुःрдЦोंрд╕े рд╕ंрдпोрдЧ рд╣ोрдиा рджुःрдЦрд╕ंрдпोрдЧ рд╣ै рдЙрд╕рд╕े рд╡िрдпोрдЧ рд╣ो рдЬाрдиा рджुःрдЦोंрдХे рд╕ंрдпोрдЧрдХा рд╡िрдпोрдЧ рд╣ै। рдЙрд╕ рджुःрдЦрд╕ंрдпोрдЧ-рд╡िрдпोрдЧ рдХो рдпोрдЧ рдРрд╕े рд╡िрдкрд░ीрдд рдиाрдорд╕े рдХрд╣ा рд╣ुрдЖ рд╕рдордЭрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдпोрдЧ рдлрд▓ рдХा рдЙрдкрд╕ंрд╣ाрд░ рдХрд░рдХे рдЕрдм рджृрдв़ рдиिрд╢्рдЪрдп рдХो рдФрд░ рдпोрдЧрд╡िрд╖рдпрдХ рд░ुрдЪिрдХो рднी рдпोрдЧ рдХा рд╕ाрдзрди рдмрддाрдиेрдХे рд▓िрдпे рдкुрдиः рдк्рд░рдХाрд░ाрди्рдд рд░рд╕े рдпोрдЧ рдХी рдХрд░्рддрд╡्рдпрддा рдмрддाрдпी рдЬाрддी рд╣ै।  рд╡рд╣ рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рдлрд▓рд╡ाрд▓ा рдпोрдЧ рдмिрдиा рдЙрдХрддाрдпे рд╣ुрдП рдЪिрдд्рдд рд╕े рдиिрд╢्рдЪрдпрдкूрд░्рд╡рдХ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдЬिрд╕ рдЪिрдд्рдд рдоें рдиिрд░्рд╡िрдг्рдгрддा ( рдЙрдж्рд╡ेрдЧ ) рди рд╣ो рд╡рд╣ рдЕрдиिрд░्рд╡िрдг्рдгрдЪिрдд्рдд рд╣ै рдРрд╕े рдЕрдиिрд░्рд╡िрдг्рдг ( рди рдЙрдХрддाрдпे рд╣ुрдП ) рдЪिрдд्рдд рд╕े рдиिрд╢्рдЪрдпрдкूрд░्рд╡рдХ рдпोрдЧрдХा рд╕ाрдзрди рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे рдпрд╣ рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рд╣ै।

рдЗрди рдЪाрд░ рд╢्рд▓ोрдХों рдоें рдпोрдЧ рдХी рд╕्рдеिрддि рдХा рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╡рд░्рдгрди рдХрд░рддे рд╣ुрдпे рднрдЧрд╡ाрди् рд╕рдм рдХा рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХрд░рддे рд╣ैं рдХि рдЗрд╕ рдпोрдЧ рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдиिрд╢्рдЪрдпрдкूрд░्рд╡рдХ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдпे।  рдЗрд╕ рдоाрд░्рдЧ рдкрд░ рдЪрд▓рдиे рдХे рд▓िрдпे рд╕рдмрдХो рдЙрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рднрдЧрд╡ाрди् рдпोрдЧी рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХा рднी рд╡рд░्рдгрди рдХрд░рддे рд╣ैं।

 рдкूрд░्рд╡ рдЙрдкрджिрд╖्рдЯ рд╕ाрдзрдиों рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЬрдм рдЪिрдд्рдд рдкूрд░्рдгрддрдпा рд╢ाрди्рдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рддрдм рдЙрд╕ рд╢ाрди्рдд рдЪिрдд्рдд рдоें рдЖрдд्рдоा рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд् рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै рд╕्рд╡рдпं рд╕े рднिрди्рди рдХिрд╕ी рд╡िрд╖рдп рдХे рд░ूрдк рдоें рдирд╣ीं рд╡рд░рди् рдЕрдкрдиे рдЖрдд्рдорд╕्рд╡рд░ूрдк рд╕े।

рдорди (рдоिрде्рдпा рдЕрд╣ं рд╕े рднिрди्рди) рдХी рдЕрдкрдиे рд╣ी рд╢ुрдж्рдз рдЪैрддрди्рдп рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХी рдЕрдиुрднूрддि рдХी рдпрд╣ рд╕्рдеिрддि рдкрд░рдо рдЖрдирди्рдж рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ै। рдкрд░рди्рддु рдпрд╣ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рддрднी рд╕ंрднрд╡ рд╣ै рдЬрдм рдЬीрд╡, рд╢рд░ीрд░, рдорди, рдмुрдж्рдзि, рдЪिрдд्рдд рдФрд░ рдЕрд╣ंрдХाрд░ рдЖрджि рдЗрди рдкрд░िрдЪ्рдЫेрджрдХ рдЙрдкाрдзिрдпों рдХे рд╕ाрде (рджेрд╣рдз्рдпाрд╕ M/F рднाрд╡) рдХे рдЕрдкрдиे рддाрджाрдд्рдо्рдп   рдХो рдкूрд░्рдгрддрдпा рдд्рдпाрдЧ рджेрддा рд╣ै।

рдЗрд╕ рд╕ुрдЦ рдХो рдЕрддीрди्рдж्рд░िрдп (рд╕рдд्рдп -рд╕рдЪ्рдЪिрджाрдирди्рдж-рдХी рдЕрдиुрднूрддि)  рдХрд╣рдиे рд╕े рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рд╡िрд╖рдпोрдкрднोрдЧ рдХे рд╕ुрдЦ рдХे рд╕рдоाрди рдпрд╣ рд╕ुрдЦ рдирд╣ीं рд╣ै। рд╕ाрдоाрди्рдпрдд рд╣рдоाрд░े рд╕рднी рдЕрдиुрднрд╡ рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЬрдм рдЖрдЪाрд░्рдпрдЧрдг рдЖрдд्рдорд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХो рдЖрдирди्рдж рдХी рд╕्рдеिрддि рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡рд░्рдгрди рдХрд░рддे рд╣ैं рддрдм рд╣рдо рдЙрд╕े рдмाрд╣्рдп рдФрд░ рд╕्рд╡рдпं рд╕े рднिрди्рди рдХोрдИ рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╕рдордЭрддे рд╣ैं। рдкрд░рди्рддु рдЬрдм рдЙрд╕े рдЕрддीрди्рдж्рд░िрдп рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рддो рд╕ाрдзрдХों рдХो рдЙрд╕рдХे рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдФрд░ рд╕рдд्рдпрдд्рд╡ рдХे рдк्рд░рддि рд╢ंрдХा рд╣ोрддी рд╣ै рдХि рдХрд╣ीं рдпрд╣ рдоिрде्рдпा рдЖрд╢्рд╡ाрд╕рди рддो рдирд╣ीं рдЗрд╕ рд╢ंрдХा рдХा рдиिрд╡ाрд░рдг рдХрд░рдиे рд▓िрдП рдЗрд╕ рд╢्рд▓ोрдХ рдоें рднрдЧрд╡ाрди рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░рддे рд╣ैं рдХि рдпрд╣ рдЖрдд्рдоाрдирди्рдж рдХेрд╡рд▓ рд╢ुрдж्рдз рдмुрдж्рдзि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ै

рдпрд╣ाँ рдПрдХ рд╢ंрдХा рдорди рдоें рдЙрда рд╕рдХрддी рд╣ै рдХि рдк्рд░ाрдп рдЕрддिрдоाрдирд╡ीрдп рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рдЗрд╕ рдЕрдирди्рдд рдЖрдирди्рдж рдХा рдЬो рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ोрдЧा рдХрд╣ीं рд╡рд╣ рдХ्рд╖рдгिрдХ рддो рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा рдЬिрд╕рдХे рд▓ुрдк्рдд рд╣ो рдЬाрдиे рдкрд░ рдЙрд╕рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓िрдП рдкुрди рдЙрддрдиा рд╣ी рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдХрд░рдиा рдкрдб़े рдирд╣ीं। рднрдЧрд╡ाрди् рдХा рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрдерди рд╣ै рдХि рдЬिрд╕рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ोрдиे рдкрд░ рдпोрдЧी рддрдд्рдд्рд╡ рд╕े рдХрднी рджूрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдпрд╣ рд╢ाрд╢्рд╡рдд рд╕ुрдЦ рд╣ै рдЬिрд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрдиे рдкрд░ рд╕ाрдзрдХ рдкुрди рджुрдЦрд░ूрдк рд╕ंрд╕ाрд░ рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा।

рдХ्рдпा рдЙрд╕ рдпोрдЧी рдХो рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬрдиों рдХो рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рджुрдЦ рдХрднी рдирд╣ीं рд╣ोंрдЧे рдХ्рдпा рдЙрд╕рдоें рд╕ंрд╕ाрд░ी рдордиुрд╖्рдпों рдХे рд╕рдоाрди рдЕрдзिрдХ-рд╕े-рдЕрдзिрдХ рд╡рд╕्рддुрдУं рдХो рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХрд░рдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдирд╣ीं рд╣ोрдЧी ?(рддीрдиो рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд▓ोрдХेрд╖рдгाрдУं рдоें рд╕े рдХोрдИ рдЗрдЪ्рдЫा рдирд╣ीं рд░рд╣ेрдЧी ?)  рдХ्рдпा рд╡рд╣ рд▓ोрдЧों рд╕े рдк्рд░ेрдо рдХрд░рдиे рдХे рд╕ाрде рдЙрдирд╕े рдЙрд╕рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдирд╣ीं рд░рдЦेрдЧा рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЙрдд्рддेрдЬрдиाрдПं рдХेрд╡рд▓ рдЕрдЬ्рдЮाрдиी рдкुрд░ुрд╖ рдХे рд▓िрдП рд╣ी рдХрд╖्рдЯрдк्рд░рдж рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ैं рдЬ्рдЮाрдиी рдХे рд▓िрдП рдирд╣ीं। рдпрд╣ाँ рдмाрдЗрд╕рд╡ें рд╢्рд▓ोрдХ рдоें рдЙрд╕ рдкрд░рдорд╕рдд्рдп рдХो рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬिрд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрдиे рдкрд░ рдпोрдЧी рдЗрд╕рд╕े рдЕрдзिрдХ рдЕрди्рдп рдХोрдИ рднी рд▓ाрдн рдирд╣ीं рдоाрдирддा рд╣ै।

рдЗрддрдиे рдЕрдзिрдХ рд╕्рдкрд╖्рдЯीрдХрд░рдг рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рднी рдХेрд╡рд▓ рдмौрдж्рдзिрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╡ेрджाрди्рдд рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд▓ोрдЧों рдХे рдорди рдоें рд╢ंрдХा рдЖ рд╕рдХрддी рд╣ै рдХि рдХ्рдпा рдЗрд╕ рдЖрдирди्рдж рдХे рдЕрдиुрднрд╡ рдХो рдЬीрд╡рди рдХी рддрдиाрд╡ рджुрдЦ рдХрд╖्рдЯ рдФрд░ рд╢ोрдХрдкूрд░्рдг рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рднी рдиिрд╢्рдЪрд▓ рд░рдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै ?  рджूрд╕рд░े рд╢рдм्рджों рдоें рдХ्рдпा рдзрд░्рдо (рдЕрд╖्рдЯांрдЧрдпोрдЧ) рдзрдирд╡ाрди् рдФрд░ рд╕рдорд░्рде рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рдХे рд▓िрдП рдХेрд╡рд▓ рдордиोрд░ंрдЬрди рдФрд░ рд╡िрд▓ाрд╕ рджुрд░्рдмрд▓ рдПрд╡ं рдЕрд╕рд╣ाрдп рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рдЕрди्рдзрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕рдЬрди्рдп рд╕рди्рддोрд╖ рдФрд░ рдкрд▓ाрдпрдирд╡ाрджिрдпों рдХे рд▓िрдП рдХाрд▓्рдкрдиिрдХ рд╕्рд╡рд░्рдЧрдоाрдд्рд░ рддो рдирд╣ीं рд╣ै ? рдХ्рдпा рдЬीрд╡рди рдоें рдЖрдиेрд╡ाрд▓ी рдХрдаिрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें,  рдЬैрд╕े рдк्рд░िрдп рдХा рд╡िрдпोрдЧ, рд╣ाрдиि, рд░ुрдЧ्рдгрддा (рдШुрдЯрдиा рдСрдкрд░ेрд╢рди рд╕ोрдбिрдпрдо рдк्рд░рдХрд░рдг рдЖрджि рд╕ंрдХрдЯ) рджрд░िрдж्рд░рддा рднुрдЦрдорд░ी рдЖрджि рдоें рдзрд░्рдо рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЖрд╢्рд╡ाрд╕िрдд рдкूрд░्рдгрдд्рд╡ рдЕрд╡िрдЪрд▓िрдд рд░рд╣ рд╕рдХрддा рд╣ै ? рд▓ोрдЧों рдХे рдорди рдоें рдЙрдардиे рд╡ाрд▓ी рдЗрд╕ рд╢ंрдХा рдХा рдЕрд╕ंрджिрдЧ्рдз рдЙрдд्рддрд░ рджेрддे рд╣ुрдП рдпрд╣ाँ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЬिрд╕рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ो рдЬाрдиे рдкрд░ рдкрд░्рд╡рддाрдХाрд░ рджुрдЦों рд╕े рднी рд╡рд╣ рдпोрдЧी рд╡िрдЪрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा। 

рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рд╡िрд╡ेрдЪрди рдХा рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рд╕ाрд░ рдпрд╣ рд╣ै рдпोрдЧाрдн्рдпाрд╕ рд╕े рдорди рдХे рдПрдХाрдЧ्рд░ рд╣ोрдиे рдкрд░ рдпोрдЧी рдХो рдЕрдкрдиे рдЙрд╕ рдкрд░рдо рдЖрдирди्рджрд╕्рд╡рд░ूрдк рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ोрддी рд╣ै рдЬो рдЕрддीрди्рдж्рд░िрдп рд╣ै, рддрдеा рдХेрд╡рд▓ рд╢ुрдж्рдз рдмुрдж्рдзि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЧ्рд░ाрд╣्рдп рд╣ै। рдЙрд╕ рдЕрдиुрднрд╡ рдоें рдлिрд░ рдмुрдж्рдзि рднी рд▓ीрди рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕्рдеिрддि рдоें  рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рди рддो рдкुрдирд░ाрдЧрдорди рд╣ोрддा рд╣ै рди рдЗрд╕рд╕े рд╢्рд░ेрд╖्рдарддрд░ рдХोрдИ рдЕрди्рдп рд▓ाрдн рд╣ी рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рд╕्рдеिрдд рдкुрд░ुрд╖ рдЧुрд░ुрддрдо рджुрдЦों рд╕े рднी рд╡िрдЪрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдЧीрддा рдоें рдЗрд╕ рдЕрдж्рднुрдд рд╕рдд्рдп рдХा рдЖрдд्рдорд╕्рд╡рд░ूрдк рд╕े рдиिрд░्рджेрд╢ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдФрд░ рдЬो рд╕рднी рд╡िрд╡ेрдХी рд╕ाрдзрдХों рдХा рдкрд░рдо рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╣ै। рдЗрд╕ рдЖрдд्рдоा рдХो рдЬाрдирдиा рдЪाрд╣िрдП। 

рдЧीрддा рдХी рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा рдоें рд╣рдо рджेрдЦ рдЪुрдХें рд╣ै рдХि рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЧीрддा рдоें рдорд╣ाрднाрд░рдд рдХे рд╕рди्рджрд░्рдн рдоें рдЙрдкрдиिрд╖рдж् рдк्рд░рддिрдкाрджिрдд рд╕िрдж्рдзांрддों рдХा рдкुрдирд░्рд╡िрдЪाрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдпोрдЧ рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рдЗрд╕ рдоिрде्рдпा рдзाрд░рдгा рдХा рдХि рдпрд╣ рдХोрдИ рдЕрдж्рднुрдд рд╕ाрдзрдиा рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬрдиों рдХे рд▓िрдП рдЕрддि рдХрдаिрди рд╣ै рдЧीрддा рдоें рдкूрд░्рдгрддрдпा рдкрд░िрд╣ाрд░ рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЖрдд्рдорд╡िрдХाрд╕ рдХे рд╕ाрдзрди  рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬो рдпोрдЧ рдкрд╣рд▓े рдХेрд╡рд▓ рдХुрдЫ рд╡िрд░рд▓े рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рд╣ी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдеा рдЙрд╕рдХा рдЧीрддा рдоें рдоाрдиो рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдЙрдж्рдпाрди (3H рд╡िрдХाрд╕ рдХे 5 рдЕрдн्рдпाрд╕) рдоें рд░ूрдкाрди्рддрд░рдг рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЬिрд╕рдоें рдХोрдИ рднी рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕्рд╡ेрдЪ्рдЫा рд╕े рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рдХे рдпрдеाрдпोрдЧ्рдп рд▓ाрднाрди्рд╡िрдд рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЧीрддा рдХो рд╣िрди्рджुрдУं рдХे рдкुрдирд░्рдЬाрдЧрд░рдг рдХा рдХ्рд░ाрди्рддिрдХाрд░ी рдЧ्рд░рди्рде рдХрд╣рдиा рдЙрдЪिрдд рд╣ी рд╣ै। рдЕрд╡рддाрд░ (рдиेрддा) рдХे рд░ूрдк рдоें рдИрд╢्рд╡рд░ीрдп рдиिрд░्рд╡ाрдз рдЕрдзिрдХाрд░ рд╕े рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ोрдиे рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдХी рднाрд╡рдиाрдУं рдЙрдж्рджेрд╢्рдпों рдПрд╡ं рдХрд░्рдоों рдоें рдПрдХ рдХ्рд░ाрди्рддिрдХाрд░ी рдХा рдЕрдкूрд░्рд╡ рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдЭрд▓рдХрддा рд╣ै। рдЬрдм рдРрд╕ा рджिрд╡्рдп рдкुрд░ुрд╖ рдЕрдз्рдпाрдд्рдо рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ो рддो рдЙрд╕рдХी рджी рд╣ुрдИ рдпोрдЧ рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рднी рдЙрддрдиी рд╣ी рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ोрдЧी। рднрдЧрд╡ाрди् рдХрд╣рддे рд╣ैं рджुрдЦ рдХे рд╕ंрдпोрдЧ рд╕े рд╡िрдпोрдЧ рдХी рд╕्рдеिрддि рдпोрдЧ рд╣ै। рдпोрдЧ рдХी рдпрд╣ рдкुрд░्рдирд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡िрд░ोрдзाрднाрд╕ рдХी рднाрд╖ा рдоें рдЧुंрдеी рд╣ुрдИ рд╣ै рдХि рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкाрдардХ рдХा рдз्рдпाрди рд╕рд╣рд╕ा рдЙрд╕рдХी рдУрд░ рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рд╡рд╣ рдЙрд╕ рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдмाрдз्рдп рд╕ा рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдпोрдЧ рд╢рдм्рдж рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рд╕ंрдмंрдз। рдЕрдЬ्рдЮाрди рджрд╢ा рдоें рдордиुрд╖्рдп рдХा рд╕ंрдмंрдз рдХेрд╡рд▓ рдЕрдиिрдд्рдп рдкрд░िрдЪ्рдЫिрди्рди рд╡िрд╖рдпों рдХे рд╕ाрде рд╣ी рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЙрд╕े рдЬीрд╡рди рдоें рд╕рджैрд╡ рдЕрдиिрдд्рдп рд╕ुрдЦ рд╣ी рдоिрд▓рддे рд╣ैं। рдЗрди рд╡िрд╖рдпों рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рд╢рд░ीрд░ рдорди рдФрд░ рдмुрдж्рдзि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрддा рд╣ै। рдПрдХ рд╕ुрдЦ рдХा рдЕрди्рдд рд╣ी рджुрдЦ рдХा рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЙрдкाрдзिрдпों рдХे рд╕ाрде рддाрджाрдд्рдо्рдп рдХिрдпा рд╣ुрдЖ рдЬीрд╡рди рджुрдЦрд╕ंрдпुрдХ्рдд рд╣ोрдЧा। рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рдпोрдЧ рд╡िрдзि рдоें рд╣рдоाрд░ा рдк्рд░рдпрдд्рди рдпрд╣ рд╣ोрдЧा рдХि рдЗрди рдЙрдкाрдзिрдпों рд╕े рдЕрдкрдиा рддाрджाрдд्рдо्рдп рдд्рдпाрдЧ рджें рдЕрд░्рдеाрдд् рдЙрдирд╕े рдз्рдпाрди рджूрд░ рдХрд░ рд▓ें। рдЬрдм рддрдХ рдЗрдирдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣рдо рдХрд░рддे рд░рд╣ेंрдЧे рддрдм рддрдХ рдЬрдЧрдд् рд╕े рд╣рдоाрд░ा рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЕрдерд╡ा рдЖंрд╢िрдХ рд╡िрдпोрдЧ рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा। 

рдЕрдд рд╢рд░ीрд░ рдорди рдФрд░ рдмुрдж्рдзि рд╕े рд╡िрдпुрдХ्рдд рд╣ोрдХрд░ рдЖрдд्рдоा рдХो рдЙрд╕рдХे рд╢ुрдж्рдз рд╕्рд╡рд░ूрдк рдоें рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рдиा рд╣ी рджुрдЦрд╕ंрдпोрдЧ-рд╡िрдпोрдЧ рдпोрдЧ рд╣ै। рд╡िрд╖рдпों рдоें (рдХाрдоिрдиी-рдХांрдЪрди рдФрд░ рдиाрдордпрд╢ рдоें) рдЖрд╕рдХ्рддि рд╕े рд╣ी рдорди рдХा рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдмрдиा рд░рд╣рддा рд╣ै। рдХिрд╕ी рдПрдХ рд╡рд╕्рддु рд╕े рд╡िрдпुрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрд╕े рдЕрди्рдп рд╢्рд░ेрд╖्рдарддрд░ рд╡рд╕्рддु рдХा рдЖрд▓рдо्рдмрди рджेрдиा рдкрдб़рддा рд╣ै। рдЕрдд рдкाрд░рдоाрд░्рдеिрдХ рд╕рдд्рдп (рдЗрди्рдж्рд░िрдпाрддीрдд рд╕рдд्рдп)  рдХे рдЖрдирди्рдж рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ोрдиे рдХा рдЖрд▓рдо्рдмрди рджेрдиे рд╕े рд╣ी рджुрдЦрд╕ंрдпोрдЧ рд╕े рд╡िрдпोрдЧ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдкрд░рди्рддु рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдоें рдорди рдХो рдк्рд░рдпрдд्рдирдкूрд░्рд╡рдХ рдмाрд╣्рдп рд╡िрд╖рдпों рд╕े рд╣рдЯाрдХрд░ рдЖрдд्рдоा рдоें рд╕्рдеिрд░ рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा (рдЧुрд░ु-рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдоें рдк्рд░рдд्рдпाрд╣ाрд░ рдФрд░ рдзाрд░рдгा рдХा рд╡िрдзिрд╡рдд рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। рдХुрдЫ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рд╕े рдпрд╣ рдЬ्рдЮाрдд рд╣ोрдЧा рдХि рдпрд╣ाँ рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдиे рдХिрд╕ी рдРрд╕े рдирдпे рдЖрджрд░्рд╢ рдпा рд╡िрдЪाрд░ рдХो рдк्рд░рд╕्рдеाрдкिрдд рдирд╣ीं рдХिрдпा рд╣ै рдЬो рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╣ी рд╣िрди्рджू рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдоें (рдкाрддंрдЬрд▓ि рдпोрдЧрд╕ूрдд्рд░ рдпा рд░ाрдЬрдпोрдЧ рдоें ) рдк्рд░рддिрдкाрджिрдд рдирд╣ीं рдеा। 

рдЕрди्рддрд░ рдХेрд╡рд▓ рдЗрддрдиा рд╣ै рдХि рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдХे рд╕рдордп рддрдХ рд╕ाрдзрди рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд╕ाрдз्рдп рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдмрд▓ рджिрдпा рдЬाрддा рд░рд╣ा рдеा। рдкрд░िрдгाрдо рдпрд╣ рд╣ुрдЖ рдХि рд╢्рд░рдж्рдзाрд╡ाрди् рд▓ोрдЧों рдХे рдорди рдоें рдЙрд╕рдХे рдк्рд░рддि рднрдп рд╕ा рдмैрда рдЧрдпा рдФрд░ рд╡े рдпोрдЧ рд╕े рджूрд░ рд╣ी рд░рд╣рдиे рд▓рдЧे।  рдлрд▓рдд рдпोрдЧ рдХुрдЫ рд╡िрд░рд▓े рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рд╣ी рдПрдХ рд░рд╣рд╕्рдпрдордпी рд╕ाрдзрдиा рдмрдирдХрд░ рд░рд╣ рдЧрдпा। рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдиे рдпोрдЧ рдХी рдкुрд░्рдирд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХрд░рдХे рд▓ोрдЧों рдХे рдорди рдоें рдмैрдаे рдЗрд╕ рднрдп рдХो рдиिрд░्рдоूрд▓ рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै।

рднрдЧрд╡ाрди् рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЗрд╕ рдпोрдЧ рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдЙрдд्рд╕ाрд╣рдкूрд░्рдг рдФрд░ рдиिрд╢्рдЪрдпाрдд्рдордХ рдмुрдж्рдзि рд╕े рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдиिрд╢्рдЪрдп рдФрд░ рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рд╣ी рдпोрдЧ рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдЧुрдг рд╣ैं рдХ्рдпोंрдХि рдоिрде्рдпा рд╕े рд╡िрдпोрдЧ рдФрд░ рд╕рдд्рдп рд╕े рд╕ंрдпोрдЧ рд╣ी рдпोрдЧ рд╣ै। рдпрджि рдЕрдЧ्рдиि рдХी рдЙрд╖्рдгрддा рдЕрд╕рд╣्рдп рд▓рдЧ рд░рд╣ी рд╣ो рддो рд╣рдоें рдХेрд╡рд▓ рдЗрддрдиा рд╣ी рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा рдХि рдЙрд╕рд╕े рджूрд░ рд╣рдЯрдХрд░ рдХिрд╕ी рд╢ीрддрд▓ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдкрд╣ुँрдЪ рдЬाрдпें। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдпрджि рдкрд░िрдЪ्рдЫिрди्рдирддा рдХा рдЬीрд╡рди рджुрдЦрджाрдпрдХ рд╣ै рддो рдЙрд╕рд╕े рдоुрдХ्рддि рдкाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдирди्рджрд╕्рд╡рд░ूрдк рдЖрдд्рдоा рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ोрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрди рддрдеा рдЖрдд्рдоाрдиुрднूрддि рдХे рд╕ाрдзрди рдХो рдЧीрддा рдоें рдпोрдЧ рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рдпोрдЧ рдХी рдмрд╣ुрдд рд╕ुрди्рджрд░ рдкрд░िрднाрд╖ा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдФрд░ рдпрд╣ी рд╣ै рд╡рд╣ рджुрдЦрд╕ंрдпोрдЧрд╡िрдпोрдЧ рдпोрдЧ। 

13.>>> " рднрд╡-рд╡ैрдж्рдп (рдЧुрд░ु)  рдФрд░ рдардЧ-рд╡ैрдж्рдп (рдоाрдпाрд╡ी) " :  рдЖрдЬ рд╡्рдпрдХ्рддि, рд╕рдоाрдЬ, рд╕ंрдЧрдарди рд╕े рд▓ेрдХрд░ рджेрд╢ рджुрдиिрдпा  рдХे рдиेрддा рдЕрдерд╡ा (рд╕्рд╡рдпं рдХो рдоाрдирд╡-рдЕрдзिрдХाрд░ рд░рдХ्рд╖рдХ рдФрд░ рдИрдоाрдирджाрд░ рдХрд╣рдиे рд╡ाрд▓े рддрдеा-рдХрдеिрдд  UNO рдЬैрд╕े рдоाрдирд╡рддाрд╡ाрджी рд╕ंрдЧрдарди рднी рдХрд╣рддे рдХुрдЫ рдФрд░ рд╣ैं рддрдеा рдХрд░рддे рдХुрдЫ рдФрд░ рд╣ैं। рдХрдердиी рдХрд░рдиी рдоें рдЕрди्рддрд░, рдЫрд▓-рдХрдкрдЯ, рдмंрдЪрдиा, рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдорд╣рдд्рд╡ाрдХांрдХ्рд╖ाрдУं (рд▓ोрдХेрд╖рдгा) рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рд╕ंрдЧрдарди рдоें рдкрд░рд╕्рдкрд░ рд╡िрдж्рд╡ेрд╖, рд╡ैрдордирд╕्рдп, рдЕрд╢ाрди्рддि рдЬрди्рдо рд▓ेрддी рд╣ै। рдХрднी рджेрд╢ рдЖрдкрд╕ рдоें рдЯेрдмुрд▓ рдкрд░ рд╢ांрддिрд╡ाрд░्рддा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕ीрдоाрдУं рдкрд░ рдЙрди्рд╣ीं рдХी рд╕ेрдиाрдПं рдШुрд╕рдкैрда рдпा рдЖрдХ्рд░рдордг рдХी рддैрдпाрд░ी рдоें рд▓рдЧीं рд╣ोрддीं рд╣ैं। рдпे рд╕рдм рдоाрдпाрдЪाрд░ (deceitful behavior-рдЫрд▓рдкूрд░्рдг рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░) рд╣ै। рдоाрдпाрд╡ी рдпा charlatan-рдХी рдХрд▓рдИ рдПрдХ рди рдПрдХ рджिрди  рдЦुрд▓ рд╣ी рдЬाрддी рд╣ै। рдвोंрдЧी рдиेрддा рдпा рдардЧ рд╡ैрдж्рдп  рдХे рд╕्рд╡рднाрд╡ рддрдеा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХे рдЕрди्рддрд░ рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдЖрдЪाрд░्рдпों рдиे рдХрд╣ा рд╣ै-

рдордирд╕्рдпेрдХं  рд╡рдЪрд╕्рдпेрдХं  рдХрд░्рдордг्рдпेрдХं  рдорд╣ाрдд्рдоाрдиाрдо् |

рдордирд╕्рдпрди्рдпрдд्  рд╡рдЪрд╕्рдпрди्рдпрдд्  рдХрд░्рдордг्рдпрди्рдпрдд्  рджुрд░ाрдд्рдордиाрдо् ||

                                            -(  рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╕ुрднाрд╖िрддाрдиि )

 рднाрд╡ाрд░्рде -  рдорд╣ाрди  рдФрд░ рд╕рдЬ्рдЬрди рд╡्рдпрдХ्рддि рдЬैрд╕ा рдорди рдоें рд╕ोрдЪрддे рд╣ैं рд╡ैрд╕ा рд╣ी рдХрд╣рддे рднी рд╣ैं рдФрд░ рдХрд░рддे рднी рд╣ैं। рдкрд░рди्рддु рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि рдиीрдЪ рдФрд░ рдмुрд░े рд╕्рд╡рднाрд╡ рд╡ाрд▓े рд╣ोрддे рд╣ैं рд╡े рд╕ोрдЪрддे рдХुрдЫ рдФрд░  рд╣ैं, рдХрд╣рддे рдФрд░ рдХрд░рддे рднी  рдХुрдЫ рдФрд░ рд╣ी рд╣ैं। 

рдЗрд╕ рд╕ुрднाрд╖िрдд рдоें рд╕рдЪ्рдЪे рдиेрддा (рднрд╡-рд╡ैрдж्рдп) рдФрд░ рдвोंрдЧी рдиेрддाрдУं (рдардЧ-рд╡ैрдж्рдп) рдХे рд╕्рд╡рднाрд╡ рддрдеा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХे рдЕрди्рддрд░ рдХो рдмрдбी рд╕ुрди्рджрд░рддा рд╕े рд╡्рдпрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдорд╣ाрдд्рдоा (рдорд╣ाрди् рд╡्рдпрдХ्рддि) рдХी рдкрд╣рдЪाрди рд╣ै (рдаाрдХुрд░ рджेрд╡ рдпा рдирд╡рдиी рджा рдЬैрд╕ा рд╡्рдпрдХ्рддि рднрд╡ рд╡ैрдж्рдп рдХी рдкрд╣рдЪाрди рд╣ै) рдХि рд╡рд╣ рдЬो рдорди рдоें рд╕ोрдЪрддा рд╣ै рд╡рд╣ рдХрд╣рддा рд╣ै рдФрд░ рдЬो рдХрд╣рддा рд╣ै рд╡рд╣ी рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЙрд▓рдЯ рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि рдорди рдоें рддो рдХुрдЫ рдФрд░ рд╡рдЪрди рд╕े рдХुрдЫ рдФрд░, рдХрд░ै рдХрдЫु рдФрд░ рдРрд╕े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рджुрд░ाрдд्рдоा (рдаाрдХुрд░ рдХे рдХрдорд░े рдХे рдмрдЧрд▓ рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рд╣ाрдЬрд░ा -рдардЧ рд╡ैрдж्рдп) рдХी рд╕ंрдХ्рд╖ा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдЬैрди рдзрд░्рдоाрд╡рд▓рдо्рдмी рднी рдЕрдкрдиी рдкूрдЬा рдЖрд░ाрдзрдиा рдоें рднी рдкреЭрддे рд╣ैं-‘рдорди рдоें рд╣ोрдп рд╕ो рд╡рдЪрди рдЙрдЪрд░िрдпे, рд╡рдЪрди рд╣ोрдп рд╕ो рддрди рд╕ौं рдХрд░िрдпे।

14. >>>-рдмрдЧुрд▓े рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрд░ाрдо рдХे рдЖрд░्рдЬрд╡ рдЧुрдг рдХा рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдгः- 

["рдЗрди्рдж्рд░िрдпाрдгि рдЪ рд╕ंрдпрдо्рдп рдмрдХрд╡рдд् рдкрдг्рдбिрддो рдирд░ः ।рджेрд╢рдХाрд▓рдмрд▓ं рдЬ्рдЮाрдд्рд╡ा рд╕рд░्рд╡рдХाрд░्рдпाрдгि рд╕ाрдзрдпेрдд् ।।"(рдЪाрдгрдХ्рдп-рдиीрддिः--режрем.резрем)рдЕрд░्рдеः---рдмुрдж्рдзिрдоाрди् рдордиुрд╖्рдп рдХो рдЪाрд╣िрдП рдХि рдЕрдкрдиी рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХो рд╡рд╢ рдоें рдФрд░ рдЪिрдд्рдд рдХो рдПрдХाрдЧ्рд░ рдХрд░рдХे рддрдеा рджेрд╢, рдХाрд▓ рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдмрд▓ рдХो рдЬाрдирдХрд░ рдмрдЧुрд▓े рдХे рд╕рдоाрди рдЕрдкрдиे рд╕ाрд░े рдХाрд░्рдпों рдХो рд╕िрдж्рдз рдХрд░ें ।]

 рднрдЧрд╡ाрди् рд╢्рд░ी рд░ाрдо рдоें рдмрд╣ुрдд рд╕рд░рд▓рддा (рдЖрд░्рдЬрд╡) рдеी। рдПрдХ рдк्рд░рд╕ंрдЧ рдЖрддा рд╣ै рдХि- рдЬрдм рд░ाрдо рдФрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдордг рд╡рдирд╡ाрд╕ рдоें рдеे, рддрдм рд░ाрдо рдиे рдкрдо्рдкा рд╕рд░ोрд╡рд░ рдоें рдХिрдиाрд░े рдХो рдз्рдпाрдирд╕्рде рдПрдХ рдмрдЧुрд▓े рдХो рджेрдЦा। рдмрдЧुрд▓े рдХा рдз्рдпाрди рдЬрдЧрдд्рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ै । рддो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЙрд╕ рдмрдЧुрд▓े рдХी рд╕рд░рд▓рддा рдХी рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд▓рдХ्рд╖्рдордг рд╕े рдХрд╣ा-

"рдкрд╢्рдп рд▓рдХ्рд╖्рдордг рдкрдо्рдкाрдпां рдмрдХः рдкрд░рдордзाрд░्рдоिрдХः ।

рд╢рдиैः рд╢рдиैः рдкрджं рдзрдд्рддे, рдЬीрд╡ाрдиां рд╡рдзрд╢ंрдХрдпा।।’’

рд╣े рд▓рдХ्рд╖्рдордг ! рдкрдо्рдкा рд╕рд░ोрд╡рд░ рдкрд░ рдЗрд╕ рдкрд░рдордзाрд░्рдоिрдХ рдмрдЧुрд▓े рдХो рджेрдЦो, рдЬीрд╡ों рдХी рд╣िंрд╕ा рди рд╣ो, рдЕрддः рдХैрд╕े рдзीрд░े-рдзीрд░े рдЕрдкрдиे рдкैрд░ों рдХो рд░рдЦ рд░рд╣ा рд╣ै । рд▓рдХ्рд╖्рдордг рдХुрдЫ рдЙрдд्рддрд░ рджेрддे, рдЙрд╕рд╕े рдкूрд░्рд╡ рд╣ी рдПрдХ рдордЫрд▓ी рдмोрд▓ рдЙрдаी---

"рдЕрд╣ो рдмрдХः рдк्рд░рд╢ंрд╕рддे рд░ाрдо, рдпेрдиाрд╣ं рдиिрд╖्рдХुрд▓ी рдХृрддा ।

рд╕рд╣рд╡ाрд╕ी рд╡िрдЬाрдиीрдпाрдд् рдЪрд░िрдд्рд░ं рд╕рд╣рд╡ाрд╕िрдиाрдо् ।।"

рдЕрд╣ो !  рд╣े рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░рдЬी! рдЗрд╕ рдмрдЧुрд▓े рдХी рдХ्рдпा рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं, рдЬिрд╕рдиे рд╣рдо рдордЫрд▓िрдпों рдХे рдХुрд▓ рдХो рд╣ी рднрдХ्рд╖рдг рдХрд░рдХे рдирд╖्рдЯ рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै। рд╕рд╣рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХो рддो рд╕рд╣рд╡ाрд╕ी рд╣ी рдЬाрди рд╕рдХрддा рд╣ै । рджूрд░ рд╕े рд╕рдмрдХो рдЕрдЪ्рдЫाрдИ рд╣ी рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै, рд╕рди्рдиिрдХрдЯ рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ी рдкाрд╕ рд╡ाрд▓े рдХी рджुрд░्рдЬрдирддा рдЬाрдирддा рд╣ै।

рд╡рд╕्рддुрддः рд╡ंрдЪрдиा рдоें рдк्рд░рд╡ीрдг рд╡्рдпрдХ्рддि (proficient in deprivation) рдмрд╣ुрдд рдирдо्рд░ рд╣ोрдХрд░ рдоीрдаे рдоीрдаे рд╡рдЪрди рдмोрд▓рддे рд╣ैं। рдХрд╣рддे рд╣ैं рдЬрдм рдЬрдм рдЪीрддा-рдЪोрд░-рдХрдоाрди рдЕрдзिрдХ рдирдоें рддрдм рддрдм рд╡े рдХिрд╕ी рдХा рдШाрдд рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ोрддे рд╣ैं। рдХрдкрдЯ рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдЕрдиेрдХ рдЙрдХ्рддिрдпां рд╣ैं, рдЙрдирдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рджी рдЧрдИ рд╣ै рдХि рдЦाрд╕ рддौрд░ рдкрд░ рдЕрдкрдиों рд╕े рддो рдХрдкрдЯ рдЖрджि рдХрднी рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП рдЕрди्рдпрдеा рдЙрд╕рдХे рдмрд╣ुрдд рдмुрд░े рдкрд░िрдгाрдо рд╣ोрддे рд╣ैं।

 рдХрд╣ा рд╣ै- ‘‘рдЧुрд░ु рд╕ंрдЧ рдХрдкрдЯ, рдоिрдд्рд░ рд╕ंрдЧ рдЪोрд░ी ; рдХी рд╣ोрдП рдиिрд░्рдзрди рдХी рд╣ोрдП рдХोреЭी’’ рдЬो рдкुрд░ुрд╖ рдЕрдкрдиे рдЧुрд░ु рд╕े рдХрдкрдЯ рдХрд░рддा рд╣ै, рд╡рд╣ рдиिрд░्рдзрди рд░рд╣рддा рд╣ै। рдЬो рдоिрдд्рд░ рд╕े рдЪोрд░ी рдХрд░рддा рд╣ै, рд╡рд╣ рдЕрдкंрдЧ рдмрдирддा рд╣ै। рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рдеा рдХि рд╕ुрджрдоा рдХृрд╖्рдг рдХे рдкрд░рдо рдоिрдд्рд░ рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рднी рдиिрд░्рдзрди рдеे। рдЗрд╕ рдпुрдХ्рддि рдХे рд╕ाрде рдХृрд╖्рдг рд╕ुрджाрдоा рдХा рд╡рд╣ рдк्рд░рд╕ंрдЧ рдЖрддा рд╣ै- рдЬрдм рдПрдХ рдмाрд░ рдХृрд╖्рдг-рд╕ुрджाрдоा рджोрдиों рдЧाрдпें рдЪрд░ाрдиे рдЬाрддे рд╣ैं, рдкाрдиी рдмрд░рд╕рдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै, рджोрдиों рдПрдХ рдкेреЬ рдкрд░ рдЪреЭ рдЬाрддे рд╣ैं, рдЕрд▓рдЧ рдЕрд▓рдЧ рдбाрд▓ рдкрд░ рдмैрдаे рд╣ैं, рдЕंрдзेрд░ा рд╕ा рдЫा рдЧрдпा рд╣ै। рджोрдиों рдХो рднूрдЦ рд▓рдЧрддी рд╣ै, рдХृрд╖्рдгрдЬी рдХे рдкाрд╕ рдХुрдЫ рдирд╣ीं рд╣ै, рд╡े рд╕ुрджाрдоा рд╕े рдкूрдЫрддे рд╣ैं- рдоां рдиे рдХुрдЫ рдЪрдмैрдиा рдмांрдз рджिрдпा рдеा рдХ्рдпा? рд╕ुрджाрдоा рдХे рдкाрд╕ рдеोреЬे рд╕े рдЪрдиे рдеे, рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा- рдирд╣ीं। рдХुрдЫ рджेрд░ рдмाрдж рд╕ुрджाрдоा рдЪрдиे рдЦाрдиे рд▓рдЧे। рдХृрд╖्рдг рдЬी рдиे рдкूрдЫा рддुрдо्рд╣ाрд░े рдкाрд╕ рд╕े рдХुрдЫ рдХрдЯ рдХрдЯ рдХी рдЖрд╡ाрдЬ рдЖ рд░рд╣ी рд╣ै, рд╕ुрджाрдоा  рдиे рдХрд╣ा- рдХुрдЫ рдирд╣ीं рдаंрдбी рдХे рдХाрд░рдг рджांрдд рдХिрдЯ рдХिрдЯ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рдХрд╣рддे рд╣ैं рдЗрд╕ рдПрдХ рдХрдкрдЯрдкूрд░्рдг рдЭूрда рдХे рдХाрд░рдг рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рд╕ुрджाрдоा рдмрд╣ुрдд рдиिрд░्рдзрди рд╣ो рдЧрдпे рдеे।  рд╢ेрд╖ рдк्рд░рд╕ंрдЧ рдЕрдзिрдХрддрд░ рд▓ोрдЧ рдЬाрдирддे рд╣ी рд╣ैं। рдЕрддः рдЖрдЪाрд░्рдпों, рд╕рди्рддों рдиे рдХрд╣ा рд╣ै рдХि рдХрдкрдЯ рдХो рдкूрд░्рдгрддः рдд्рдпाрдЧ рдХрд░ рдЖрд░्рдЬрд╡ рдзрд░्рдо рдЕрдкрдиाрдПं рдЙрд╕ी рдоें рд╕рдмрдХा рдХрд▓्рдпाрдг рд╣ै। 

рд░ाрдоाрдпрдг рдоें рдХрдеा рдЖрддी рд╣ै рдХि рдПрдХ рдмाрд░ рднрдЧрд╡ाрди рд░ाрдо рдФрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдордг рдПрдХ рд╕рд░ोрд╡рд░ рдоें рд╕्рдиाрди рдХे рд▓िрдП рдЙрддрд░े । рдЙрддрд░рддे рд╕рдордп рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рдзрдиुрд╖ рдмाрд╣рд░ рддрдЯ рдкрд░ рдЧाрдб़ рджिрдП рдЬрдм рд╡े рд╕्рдиाрди рдХрд░рдХे рдмाрд╣рд░ рдиिрдХрд▓े рддो рд▓рдХ्рд╖्рдордг рдиे рджेрдЦा рдХी рдЙрдирдХी рдзрдиुрд╖ рдХी рдиोрдХ рдкрд░ рд░рдХ्рдд рд▓рдЧा рд╣ुрдЖ рдеा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рднрдЧрд╡ाрди рд░ाрдо рд╕े рдХрд╣ा -" рдн्рд░ाрддा ! рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рдЕрдирдЬाрдиे рдоें рдХोрдИ рд╣िंрд╕ा рд╣ो рдЧрдИ ।" 

рджोрдиों рдиे рдоिрдЯрдЯी рд╣рдЯाрдХрд░ рджेрдЦा рддो рдкрддा рдЪрд▓ा рдХि рд╡рд╣ां рдПрдХ рдоेрдв़рдХ рдорд░рдгाрд╕рди्рди рдкрдб़ा рд╣ै । рднрдЧрд╡ाрди् рд░ाрдо рдиे рдХрд░ुрдгाрд╡рд╢ рдоेंрдврдХ рд╕े рдХрд╣ा- " рддुрдордиे рдЖрд╡ाрдЬ рдХ्рдпों рдирд╣ीं рджी ? рд╣рдо рд▓ोрдЧ рддुрдо्рд╣े рдмрдЪा рд▓ेрддे।  рдЬрдм рд╕ांрдк рдкрдХреЬрддा рд╣ै рддрдм рддो рддुрдо рдЦूрдм рдЖрд╡ाрдЬ рд▓рдЧाрддे рд╣ो, рдзрдиुрд╖ рд▓рдЧा рддो рдХ्рдпों рдирд╣ीं рдмोрд▓े ?

рдоेंрдврдХ рдмोрд▓ा - рдк्рд░рднु ! рдЬрдм рд╕ांрдк рдкрдХрдб़рддा рд╣ै рддрдм рдоैं ' рд░ाрдо-рд░ाрдо ' рдЪिрд▓्рд▓ाрддा рд╣ूँ рдкрд░ рдЖрдЬ рджेрдЦा рдХी рднрдЧрд╡ाрди् рд░ाрдо рд╕्рд╡рдпं рдзрдиुрд╖ рд▓рдЧा рд░рд╣े рд╣ै рддो рдХिрд╕े рдкुрдХाрд░рддा ?рдмрд╕ рдЗрд╕े рдЕрдкрдиा рд╕ौрднाрдЧ्рдп рдоाрдирдХрд░ рдЪुрдкрдЪाрдк рд▓ेрддा рд░рд╣ा ।" 

рд╕рдЪ्рдЪे рднрдХ्рдд рдЬीрд╡рди рдХे рд╣рд░ рдХ्рд╖рдг рдХो рднрдЧрд╡ाрди् рдХा рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рдоाрдирдХрд░ рдЙрд╕े рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं рд╕ुрдЦ рдФрд░ рджुःрдЦ рдк्рд░рднु рдХी рд╣ी рдХृрдкा рдФрд░ рдЗрдЪ्рдЫा рдХा рдкрд░िрдгाрдо рддो рд╣ैं ।

15.>>>рддाрд░рдХ рдоंрдд्рд░> "рд╢्рд░ी рд░ाрдо, рдЬрдп рд░ाрдо, рдЬрдп рдЬрдп рд░ाрдо" рдХा рдЬрдк। рдк्рд░рднु рдХे рд▓िрдП рд╕рдм рд╕рдоाрди рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕ाрдзाрд░рдг рд╕े рджिрдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдоंрдд्рд░ рдоें рдЕрд╕ीрдо рд╢рдХ्рддि рдЫुрдкी рд╣ुрдИ рд╣ै। рдпрд╣ рдЙрд╕ рдоीрдаे рдлрд▓ рдХे рд╕рдоाрди рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рд╕्рд╡ाрдж рдЪрдЦрдХрд░ рд╣ी рдЙрд╕рдХे рдЧुрдг рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЖрдЬ рд╣рдоाрд░ा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рджुрд░्рднाрдЧ्рдп рдпрд╣ी рд╣ै рдХि рд╣рдо рд░ाрдо рдиाрдо рдХा рд╕рд╣ाрд░ा рдирд╣ीं рд▓े рд░рд╣े। рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣рдоाрд░े рдЬीрд╡рди рдоें рд╡िрд╖рдорддा рдмрдв़рддी рд╣ी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै। 

рддाрд░рдХ рдоंрдд्рд░ ‘рд╢्рд░ी’ рд╕े рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╣ोрддा рд╣ै। ‘рд╢्рд░ी’ рдХो рд╕ीрддा рдЕрдерд╡ा рд╢рдХ्рддि рдХा рдк्рд░рддीрдХ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै। рд░ाрдо рд╢рдм्рдж ‘рд░ा’ рд░рдХाрд░ ‘рдо’ рдордХाрд░ рд╕े рдоिрд▓рдХрд░ рдмрдиा рд╣ै। ‘рд░ा’ рдЕрдЧ्рдиि рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ै рдпрд╣ рд╣рдоाрд░े рджुрд╖्рдХрд░्рдоों рдХा рджाрд╣ рдХрд░рддा рд╣ै। ‘рдо’ рдЬрд▓ рддрдд्рд╡ рдХा рдж्рдпोрддрдХ рд╣ै। рдЬрд▓ рдЖрдд्рдоा рдХी рдЬीрд╡ाрдд्рдоा рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдХा рдХाрд░рдХ рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдкूрд░े рддाрд░рдХ рдоंрдд्рд░ 'рд╢्рд░ी рд░ाрдо рдЬрдп рд░ाрдо рдЬрдп рдЬрдп рд░ाрдо' рдХा рд╕ाрд░ рд╣ै рд╢рдХ्рддि рд╕े рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдкрд░ рд╡िрдЬрдп। рдЕрд░्рдеाрдд рдоाँ рд╕ीрддा рдХा рдЖंрдЪрд▓ рдкрдХрдб़ рд░ाрдо рдк्рд░рднु рдХो рдкाрдиा। 

 рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдиे рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕ рдоें рд▓िрдЦा рд╣ै рдХि рдк्рд░рднु рдХे рдЬिрддрдиे рднी рдиाрдо рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ैं рдЙрдирдоें рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╢्рд░ीрдлрд▓ рджेрдиे рд╡ाрд▓ा рдиाрдо рд░ाрдо рдХा рд╣ी рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдмрдзिрдХ, рдкрдХ्рд╖ी, рдкрд╢ु рдЖрджि рддрдХ рддрд░ рдЬाрддे рд╣ैं। рд░ाрдо рдиाрдо рдХी рдорд╣िрдоा рдЕрдкрд░ंрдкाрд░ рд╣ै। рдЕрди्рдп рджेрд╡ी-рджेрд╡рддाрдУं рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рд░ाрдо рд╕рдмрдХो рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдиाрдо рд╕рдмрд╕े рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрддрд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдЬрдк рд╕े рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдиाрдо рдоंрдд्рд░ рдХे рдЬрдк рдХे рд▓िрдП рдЖрдпु, рд╕्рдеाрди, рд╕्рдеिрддि, рдЬाрдд-рдкाрдд рдЖрджि рд╡ाрд╣्рдп рдЖрдбंрдмрд░ рдХा рдХोрдИ рдмंрдзрди рдирд╣ीं рд╣ै। рдХिрд╕ी рдХ्рд╖рдг, рдХिрд╕ी рднी рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЗрд╕े рдЬрдк рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд╕्рдд्рд░ी рдпा рдкुрд░ुрд╖ рдЬрдм рднी рдЪाрд╣ें, рдЗрд╕ рдиाрдо рдХा рдЬрдк рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। 

 рд░ाрдо рд╕рд░्рд╡рдоुрдХ्рдд рд╣ैं। рд░ाрдо рд╕рдмрдХी рдЪेрддрдиा рдХा рд╕рдЬीрд╡ рдиाрдо рд╣ै। рдХुрдЦ्рдпाрдд рдбाрдХू рд░рдд्рдиाрдХрд░ рд░ाрдо рдиाрдо рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ुрдП рдФрд░ рдЕंрддрддः рдорд╣рд░्рд╖ि рд╡ाрд▓्рдоीрдХि рдиाрдо рд╕े рд╡िрдЦ्рдпाрдд рд╣ुрдП। рд░ाрдо рдиाрдо рдХी рдЪैрддрди्рдп рдзाрд░ा рд╕े рдордиुрд╖्рдп рдХी рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╕्рд╡рддः рдкूрд░ी рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдиाрдо рд╕рд░्рд╡ рд╕рдорд░्рде рд╣ै।  рд░ाрдо рдЕрдкрдиे рднрдХ्рдд рдХो рдЙрд╕рдХे рд╣ृрджрдп рдоें рд╡ाрд╕ рдХрд░ рд╕ुрдЦ рд╕ौрднाрдЧ्рдп рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдЬो рдЪेрддрди рдХो рдЬрдб़ рдХрд░рдИ, рдЬрдб़рдИ рдХрд░рдИ рдЪैрддрди्рдп।

 рдЕрд╕ рд╕рдорд░्рде рд░рдШुрдиाрдпрдХрд╣िं, рднрдЬрдд рдЬीрд╡рддे рдзрди्рдп।।

рдПрдХ рд╕ाрд░्рдердХ рдиाрдо рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣рдоाрд░े рдЛрд╖िрдпों-рдоुрдиिрдпों рдиे рд░ाрдо рдиाрдо рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рдкрд╣рдЪाрдиा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЗрд╕ рдкूрдЬрдиीрдп рдиाрдо рдХी рдкрд░рдЦ рдХी рдФрд░ рдиाрдоों рдХे рдЖрдЧे рд▓рдЧाрдиे рдХा рдЪрд▓рди рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХिрдпा। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╣िрди्рджू рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдмрдЪ्рдЪे рдХे рдЬрди्рдо рдоें рд░ाрдо рдХे рдиाрдо рдХा рд╕ोрд╣рд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рд╡िрд╡ाрд╣ рдЖрджि рдоांрдЧрд▓िрдХ рдХाрд░्рдпों рдХे рдЕрд╡рд╕рд░ рдкрд░ рд░ाрдо рдХे рдЧीрдд рдЧाрдП рдЬाрддे рд╣ैं। рдпрд╣ां рддрдХ рдХि рдордиुрд╖्рдп рдХी рдЕंрддिрдо рдпाрдд्рд░ा рдоें рднी рд░ाрдо рдиाрдо рдХा рд╣ी рдШोрд╖ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд░ाрдо рд╕рдм рдоें рдмрдб़े рд╣ैं। рд░ाрдо рдоें рд╢िрд╡ рдФрд░ рд╢िрд╡ рдоें рд░ाрдо рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ैं। рд░ाрдо рдЬी рдХो рд╢िрд╡ рдХा рдорд╣ाрдоंрдд्рд░ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै। 

рд╡ाрдЮ्рдЫा рд╕рдЬ्рдЬрдирд╕рдЩ्рдЧрдоे рдкрд░рдЧुрдгे рдк्рд░ीрддिрд░्рдЧुрд░ौ рдирдо्рд░рддा рд╡िрдж्рдпाрдпां рд╡्рдпрд╕рдиं рд╕्рд╡рдпोрд╖िрддि рд░рддिрд░्рд▓ोрдХाрдкрд╡ाрджाрджрдн्рдпрдо्  ।

рднрдХ्рддिः рд╢ूрд▓िрдиि рд╢рдХ्рддिрд░ाрдд्рдорджрдордиे рд╕ंрд╕рд░्рдЧрдоुрдХ्рддिः рдЦрд▓ेрд╖्рд╡ेрддे рдпेрд╖ु рд╡рд╕рди्рддि рдиिрд░्рдорд▓рдЧुрдгाрд╕्рддेрдн्рдпो рдирд░ेрдн्рдпो рдирдоः ।। ремреи ।।

рдЕрд░्рде:

рд╕рдЬ्рдЬрдиों рдХी рд╕рдЩ्рдЧрддि рдХी рдЕрднिрд▓ाрд╖ा, рдкрд░ाрдпे рдЧुрдгों рдоें рдк्рд░ीрддि, рдмреЬो рдХे рд╕ाрде рдирдо्рд░рддा, рд╡िрдж्рдпा рдХा рд╡्рдпрд╕рди, рдЕрдкрдиी рд╣ी рд╕्рдд्рд░ी рдоें рд░рддि, рд▓ोрдХ-рдиिрди्рджा рд╕े рднрдп, рд╢िрд╡ рдХी рднрдХ्рддि, рдорди рдХो рд╡рд╢ рдоें рдХрд░рдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рдФрд░ рджुрд╖्рдЯों рдХी рд╕рдЩ्рдЧрддि рдХा рдЕрднाрд╡ - рдпे рдЙрдд्рддрдо рдЧुрдг рдЬिрдирдоें рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें рд╣рдо рдк्рд░рдгाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं ।

рдЬिрди рдкुрд░ुрд╖ों рдоें рдпे рдЙрдд्рддрдо рдЧुрдг рд╣ैं - рд╡े рдордиुрд╖्рдп рд░ूрдк рдоें рджेрд╡рддा рд╣ैं рдФрд░ рдЗрд╕ рднूрддрд▓ рдХी рд╢ोрднा рд╣ैं । рд╕рдЬ्рдЬрди рдЖрдк рджुрдЦी рд░рд╣рдиे рдкрд░ рднी рджूрд╕рд░ों рдХा рднрд▓ा рдХрд░рддे рд╣ैं । рдЕрд░्рдЬुрди рдиे рд╕्рд╡рдпं, рдШोрд░ рд╡िрдкрдд्рддि рдоें рднी, рд╡िрд░ाрдЯ рдХी рдЧौрд╡ें рдХौрд░рд╡ों рд╕े рдЫुреЬाрдХрд░ рд░ाрдЬा рдХा рднрд▓ा рдХिрдпा рдеा । рд╢िрд╡рдЬी рд╕्рд╡рдпं рднिрдХ्рд╖ाрдЯрди рдХрд░рддे рд╣ैं рдкрд░ рдЙрдирдХी рд╕рд╣рдзрд░्рдоिрдгी рдЬрдЧрдд рдХो рдЕрди्рди рдкूрд░рддी рд╣ैं ।

рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рджेрд╡ рдиे рдХрд╣ा рдеा " рдордгिрдХрд░्рдгिрдХा рдХा рдк्рд░рдзाрди рд╢्рдорд╢ाрди рдШाрдЯ рд╣ै, рдоैंрдиे рджेрдЦा рдХि рднрдЧрд╡ाрди рд╢िрд╡ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЪिрддा рдХे рд╕рдоीрдк рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं, рддрдеा рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдпрдд्рдирдкूрд░्рд╡рдХ рдЙрдаाрдХрд░ рдЙрд╕рдХे рдХाрди рдоें 'рддाрд░рдХ-рдоंрдд्рд░' рдк्рд░рджाрди рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рд╕рд░्рд╡рд╢рдХ्рддिрдордпी рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рднी рд╕्рд╡рдпं рдорд╣ाрдХाрд▓ी рд░ूрдк рд╕े рдЙрд╕ рдЪिрддा рдкрд░ рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдЬीрд╡ рдХे рд╕्рдеूрд▓,рд╕ूрдХ्рд╖्рдо, рдХाрд░рдг рдЖрджि рд╕рдм рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдмрди्рдзрдиों рдХो рдЦोрд▓ рд░рд╣ी рд╣ैं, рддрдеा рдЕрдкрдиे рд╣ाрде рд╕े рдиिрд░्рд╡ाрдг рдХे рдж्рд╡ाрд░ рдЙрди्рдоुрдХ्рдд рдХрд░ рдЙрди्рд╣ें рдЙрд╕े рдЕрдЦрдг्рдб рдХे рдШрд░ рдкрд░ рднेрдЬ рд░рд╣ी рд╣ैं। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдЕрдиेрдХ рдпुрдЧों рддрдХ рддрдкрд╕्рдпा рдЖрджि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЬीрд╡ рдХो рдЬिрд╕ 'рдЕрдж्рд╡ैрдд-рдЕрдиुрднрд╡-рдЬрди्рдп' рднूрдоाрдирди्рдж рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै, рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рддрдд्рдХाрд▓ рд╣ी рдЙрд╕ рд╡рд╕्рддु рдХो рдк्рд░рджाрди рдХрд░ рдЙрд╕े рдХृрддाрд░्рде рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рдкेрдЬ рейрекреп /

рд╕्рдХंрдж рдкुрд░ाрдг рдХे рдХाрд╢ी рдЦрдг्рдб рдоें рдпрд╣ рд▓िрдЦा рд╣ै рдХि рдпрд╣ाँ рдкрд░ рдоृрдд्рдпु рд╣ोрдиे рд╕े  рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рдЬीрд╡ рдХो рдиिрд░्рд╡ाрдгрдкрдж рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं। рдХिрди्рддु рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं - (рд░ोрд╣рдиिрдпा, рдКंрдЪ, рдмрдиाрд░рд╕  рдоें рдРрдХ्рд╕िрдбेंрдЯ 14.4.1992 ? рдХो ) рдЗрд╕рдХा рдХोрдИ рд╡िрд╕्рддृрдд рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдирд╣ीं рд╣ै। рдХाрд╢ीрд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рдХे рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рд╕े рдЬрди्рдоे рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХी рдЕрддीрди्рдж्рд░िрдп рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рджृрд╖्рдЯि рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдЗрд╕ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╡िрд╢्рд╡-рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдб рдХा рд╕рдд्рдп - рдХ्рдпा рд╣ै, рдпрд╣ рддрде्рдп 'One has become many ' рдПрдХ рдм्рд░рд╣्рдо рд╣ी рдЬрдЧрдд рд░ूрдк рдоें рднाрд╕ рд░рд╣ा рд╣ै- (рд╡рди рд╣ैрдЬ рдмिрдХрдо рджी рдоेрдиी ) рд╕рджैрд╡ рдмрдиा рд░рд╣рддा рдеा।  рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЬрдЧрдд рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдХे рдн्рд░рдо-рд░рд╣िрдд рд░ूрдк рдХा рдпा рдЗрд╕рдХे рд╕рдЪ्рдЪे рд╕्рд╡рд░ुрдк рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд् рджрд░्рд╢рди рдХिрдпा рдеा। рдХ्рдпोंрдХि рд╡े рд╡िрд╡ेрдХрдЬ-рдЬ्рдЮाрди рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ी рдеे, рдФрд░ рдЙрд╕ी рдЕрдзिрдХाрд░ рдХे рдмрд▓ рдкрд░ рд╡े рдРрд╕ा рдХрд░ рд╕рдХे рдеे।

" рдХ्рд╖рдгрддрдд्рдХ्рд░рдордпोः рд╕ंрдпрдоाрдд् рд╡िрд╡ेрдХрдЬंрдЬ्рдЮाрдирдо् ॥ рд╡िрднूрддिрдкाрдж релрей॥ 

рдХ्рд╖рдгрддрдд्рдХ्рд░рдордпोः – рдХ्рд╖рдг рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдХ्рд░рдо рдоें, рд╕ंрдпрдоाрдд् – рд╕ंрдпрдо рдХрд░рдиे рд╕े, рд╡िрд╡ेрдХрдЬрдо् – рд╡िрд╡ेрдХрдЬрдиिрдд, рдЬ्рдЮाрдирдо् – рдЬ्рдЮाрди рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддा рд╣ै। (рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЦрдг्рдб 1/200) ] рдХाрд▓ (рдЪौрдеा рдЖрдпाрдо) рдХे рд╕ूрдХ्рд╖्рддрдо рдЕंрд╢ рдХो рдХ्рд╖рдг рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдПрдХ рдХ्рд╖рдг рдХे рдкрд╣рд▓े рдЬो рдХ्рд╖рдг рдмीрдд рдЪूрдХा рд╣ै, рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рдХ्рд╖рдг рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрдЧा- рдЗрд╕ рд▓рдЧाрддाрд░ рд╕िрд▓рд╕िрд▓े рдХो ' рдХ्рд░рдо ' рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЕрддः рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рд╡िрд╡ेрдХрдЬрдиिрдд рдЬ्рдЮाрди рдХो рджृрдв़ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдХ्рд╖рдг рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдХ्рд░рдо рдоें рд╕ंрдпрдо рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। 

" рддाрд░рдХं рд╕рд░्рд╡рд╡िрд╖рдпं рд╕рд░्рд╡рдеाрд╡िрд╖рдпрдордХ्рд░рдоं рдЪेрддि рд╡िрд╡ेрдХрдЬं рдЬ्рдЮाрдирдо् ॥55॥ 

рддाрд░рдХрдо् – рдЗрд╕ рдЬ्рдЮाрди рдХा рдиाрдо рддाрд░рдХ-рдЬ्рдЮाрди  рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдпोрдЧी рдХो рдЬрди्рдо-рдоृрдд्рдпु рдХे рд╕ाрдЧрд░ рд╕े рддाрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै, рд╕рд░्рд╡рд╡िрд╖рдпрдо् – рд╕рдмрдХो рдЬाрдирдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै,  рд╕рд░्рд╡рдеाрд╡िрд╖рдпрдо् – рд╕рдм рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдЬाрдирдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै, рдЪ – рдПрд╡ं, рдЕрдХ्рд░рдордо् – рдмिрдиा рдХ्рд░рдо рдХे,  рдЬिрд╕ рд╕рдд्рдпाрдиुрд╕рди्рдзाрди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें, рдоाрдд्рд░ рдПрдХ рдХ्рд╖рдг рдоें рд╕рдордЧ्рд░ рдЬрдЧрдд, рд╕рдорд╕्рдд рд╡िрд╢्рд╡- рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдб рднाрд╕ рдЙрдарддा рд╣ै, рд╡рд╣, рд╡िрд╡ेрдХрдЬрдо् – рд╡िрд╡ेрдХрдЬрдиिрдд, рдЬ्рдЮाрдирдо् – рдЬ्рдЮाрди рд╣ै। 
 рдЬैрд╕े рдХिрд╕ी рдХрдорд░े рдоें рд╣рдЬाрд░ рд╡рд░्рд╖ рд╕े рдЕँрдзेрд░ा рд╣ो рддो рдоाрдЪिрд╕ рдЬрд▓ाрдиे рдкрд░ рдЕँрдзेрд░ा рдзीрд░े-рдзीрд░े рдирд╣ीं рдЬाрддा рд╣ै,(рдмिрдиा рдХ्рд░рдо рдоें рдЧрдпे ) рдПрдХ рд╣ी рдмाрд░ рдоें рдЪрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬैрд╕े рд╕ाрдзाрд░рдг рдвंрдЧ рд╕े рдЬ्рдЮाрди рдЕрд░्рдЬрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╣ोрддा рд╣ै, рдПрдХ рдХे рдмाрдж рдПрдХ рдХрд░рдХे рдирд╣ीं рдЬाрдирдиा рдкрдб़рддा рд╣ै। 'рд╡िрд╡ेрдХрдЬ-рдЬ्рдЮाрди ' рдРрд╕ा рдЬ्рдЮाрди рд╣ै- рдЬो рд╣рдоें рд╕рдорд╕्рдд рд╡िрд╖рдпों, рд╕рдорд╕्рдд рдЕрд╡рд╕्рдеाрдУं, рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рд╕े рдоुрдХ्рддि рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╣ै। рдЬो рднूрдд, рднрд╡िрд╖्рдп рдФрд░ рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдорд╕्рдд рдЕрд╡рд╕्рдеाрдУं рдХा рдЬ्рдЮाрди рд╣ो рдЙрд╕े - ' рдЕрдХ्рд░рдордо ' рдмिрдиा рдХ्рд░рдо рдоें рдЧрдпे, рдЕрд░्рдеाрдд рдПрдХ рд╣ी рдХ्рд╖рдг рдоें рдкрд░िрдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓िрдпा рдЬाрдп -рд╡рд╣ी рд╣ै рд╡िрд╡ेрдХрдЬ рдЬ्рдЮाрди
    рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХा рдХрдерди рд╣ै рдХि рдЕрдж्рд╡ैрдд рднाрд╡ рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдЬ्рдЮाрдирд╕्рд╡рд░ूрдк рдоें рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рдЕрд╡рд╕्рдеिрдд рд╣ोрдиे рдХे рдкूрд░्рд╡ рд╕ाрдзрдХों рдХो рдкूрд░्рд╡рдЬрди्рдо рдХी рдШрдЯрдиाрдУं рдХा рд╕्рдорд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै। рдЕрдерд╡ा рдЙрд╕ рднाрд╡ рдХी рдкрд░िрдкрдХ्рд╡ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╕ाрдзрдХों рдХी рд╕्рдоृрддि рдРрд╕ी рдкрд░िрдгिрдд рджрд╢ा рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ोрддी рд╣ै рдХि рдЗрд╕рдХे рдкूрд░्рд╡ рдЬрд╣ाँ рдкрд░ рдЬिрд╕ рддрд░рд╣ рдЬिрддрдиी рдмाрд░ рд╢рд░ीрд░ рдзाрд░рдг рдХрд░ рдЙрди рд▓ोрдЧों рдиे рдЬो рдХुрдЫ рд╕ुрдХृрдд-рджुрд╖्рдХृрдд рдХिрдпा рд╣ो, рдЙрди рд╕ाрд░ी рдмाрддों рдХा рдЙрди्рд╣ें рд╕्рдорд░рдг рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै। рдлрд▓рддः рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рд╕рдорд╕्рдд рд╡рд╕्рддुрдУं рдХी рдирд╢्рд╡рд░рддा рддрдеा рд░ुрдк-рд░рд╕ рдЖрджि рд╡िрд╖рдпों рдХे рдкीрдЫे рджौреЬрдиे рд╕े рдмाрд░рдо्рдмाрд░ рдПрдХ рд╣ी рддрд░рд╣ рдЬрди्рдо рд▓ेрдиे рдХी рд╡िрдлрд▓рддा рд╕рдо्рдпрдХ-рд░ूрдкेрдг рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЙрди рд▓ोрдЧों рдХे рдорди рдоें рддीрд╡्рд░ рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рдХा рдЙрджрдп рд╣ोрддा рд╣ै। рдФрд░ рдЙрд╕ рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рдХे рд╕рд╣ाрд░े рдЙрдирдХा рд╣ृрджрдп рд╕рдм рддрд░рд╣ рдХी рд╡ाрд╕рдиा рд╕े рд╕рд░्рд╡рдеा рдоुрдХ्рдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै !
рд╕ंрд╕्рдХाрд░рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХрд░рдгाрдд् рдкूрд░्рд╡рдЬाрддिрдЬ्рдЮाрдирдо्। - рд╡िрднूрддिрдкाрдж резрео :  - 
(рдордиःрд╕ंрдпोрдЧ рдж्рд╡ाрд░ा) рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рдХो рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдХрд░ рд▓ेрдиे рд╕े рдкूрд░्рд╡рдЬрди्рдо рдХा рдЬ्рдЮाрди (рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै) । 
рд╡्рдпाрдЦ्рдпा—рд╣рдо рдЬो рдХुрдЫ рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рддे рд╣ैं, рд╡рд╣ рд╕рдорд╕्рдд рд╣рдоाрд░े рдЪिрдд्рдд рдоें рддрд░ंрдЧ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрдпा рдХрд░рддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдлिрд░ рдЪिрдд्рддрд░ूрдкी рд╕рд░ोрд╡рд░ рдХी рддрд▓ी рдоें рдЪрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдХ्рд░рдорд╢: рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╕े рд╕ूрдХ्рд╖्рдорддрд░ рд╣ोрддा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдмिрд▓рдХुрд▓ рдирд╖्рдЯ рдирд╣ीं рд╣ो рдЬाрддा। рд╡рд╣ рд╡рд╣ाँ рдЬाрдХрд░ рдЕрдд्рдпंрдд рд╕ूрдХ्рд╖्рдорднाрд╡ рд╕े рд░рд╣рддा рд╣ै। рдпрджि  рд╣рдо рдЙрд╕ рддрд░ंрдЧ рдХो рдлिрд░рд╕े рдКрдкрд░ рд▓ा рд╕рдХें рддो рд╡рд╣ी рд╕्рдоृрддि рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै। рдЕрддрдПрд╡ рдпोрдЧी рдпрджि рдорди  рдХे рдЗрди  рд╕рдм рдкूрд░्рд╡ рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों  рдоें  рд╕ंрдпрдо  рдХрд░ рд╕рдХे рддो рд╡े рдкूрд░्рд╡рдЬрди्рдо рдХी рдмाрддें рд╕्рдорд░рдг рдХрд░рдиा рдЖрд░рдо्рдн рдХрд░ рджेंрдЧे।
 рднाрд╖्рдп -рдЬिрд╕рд╕े рд╕्рдоृрддि, рд░ाрдЧ рдж्рд╡ेрд╖ рддрдеा рд╕ुрдЦ, рджुःрдЦ рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддे рд╣ैं рдЙрд╕ рд╡ाрд╕рдиाрд╡िрд╢ेрд╖ рддрдеा рдзрд░्рдоाрдзрд░्рдорд░ूрдк рдЕрджृрд╖्рдЯ рдХा рдиाрдо “рд╕ंрд╕्рдХाрд░” рд╣ै рдЕрд░्рдеाрдд् рд╕्рдоृрддि рддрдеा рд░ाрдЧрдж्рд╡ेрд╖ рдХी рдЬрдирдХ рдЪिрдд्рдд рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓ी рд╡ाрд╕рдиा рдФрд░ рд╕ुрдЦ рджुःрдЦрд░ूрдк рднोрдЧ рдХे рдЬрдирдХ рдзрд░्рдоाрдзрд░्рдорд░ूрдк рдк्рд░ाрд░рд╡्рдз рдХрд░्рдо, рдЗрди рджोрдиों рдХो рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдХрд╣рддे рд╣ै।  рдЬो рдпोрдЧी рд╕ंрдпрдордж्рд╡ाрд░ा рдЙрдХ्рдд рджोрдиों рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै рдЙрд╕рдХो рдкूрд░्рд╡рдЬрди्рдо рдХा рдЬ्рдЮाрди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдоै рдкूрд░्рд╡рдЬрди्рдо рдоे рдЕрдоुрдХ рдеा, рдХ्рдпोंрдХि рдЬिрди рд╕ंрд╕्рдХाрд░ो рдХा рд╕ंрдпрдордж्рд╡ाрд░ा рдоुрдЭрдХो рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдЬ्рдЮाрди рд╣ुрдЖ рд╣ै рд╡рд╣ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЬрди्рдо рдХे рдмिрдиा рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддे, рдЗрд╕рд▓िрдпे рдиिрд╢्рдЪрдп рдоेрд░ा рдкूрд░्рд╡рдЬрди्рдо рдЕрдоुрдХ рджेрд╢ рдоें рдЕрдоुрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдеा। 
рднाрд╡ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдкूрд░्рд╡рдЬрди्рдо рдоें рд╕рдо्рдкाрджрди рдХिрдпे рд╣ुрдП рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рд╡ाрд╕рдиा рддрдеा рдзрд░्рдоाрдзрд░्рдо-рд░ूрдк рд╕े рджो рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ै।  рдЬिрди рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рд╕े рдкूрд░्рд╡ рдЕрдиुрднрд╡ рдХिрдпे рд╣ुрдП рдкрджाрд░्рдеों рдоें рд╕्рдоृрддि, рдЗрдЪ्рдЫा рддрдеा рдж्рд╡ेрд╖ рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддा рд╣ै рдЙрдирдХो “рд╡ाрд╕рдиा” рдХрд╣рддे рд╣ैं।  рдФрд░ рдЬिрдирд╕े рдЬрди्рдо, рдЖрдпु рддрдеा рднोрдЧ рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै рдЙрдирдХो “ рдзрд░्рдоाрдзрд░्рдо ” рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рджोрдиों рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдЬिрд╕ рдЬाрддि рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं рдЙрд╕ी рдХे рд╕рдоाрди рдкрджाрд░्рдеों рдХी рд╕्рдоृрддि рддрдеा рдк्рд░ाрдк्рддि рдЖрджि рдХे рд╣ेрддु рд╣ोрддे рд╣ैं, рдпрд╣ рдиिрдпрдо рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдпे рд╕ंрдпрдо рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдХ्рдд рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рдХे рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рд╣ो рдЬाрдиे рд╕े рдпोрдЧी рдХो рдЕрдкрдиे рдкूрд░्рд╡рдЬрди्рдо рдХा рдЬ्рдЮाрди рд╣ोрддा рд╣ै। 
 рдпрд╣ां рдЗрддрдиा рд╕्рдорд░рдг рд░рд╣े рдХि рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдпोрдЧी рдХो рд╕ंрдпрдо рдж्рд╡ाрд░ा рд╕्рд╡рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рдХे рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рд╕े рдЕрдкрдиे рдкूрд░्рд╡рдЬрди्рдо рдХा рдЬ्рдЮाрди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ंрдпрдо рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрди्рдп рдкुрд░ूрд╖ рдХे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рд╣ो рдЬाрдиे рд╕े рдЕрди्рдп рдкुрд░ूрд╖  рдХे рдкूрд░्рд╡рдЬрди्рдо рдХा рднी рдЬ्рдЮाрди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдРрд╕े рдкुрд░ुрд╖ (рдзाрд░рдгा-рд╕िрдж्рдз рдпोрдЧी) рд╕िрдж्рдз-рд╕ंрдХрд▓्рдк рд╣ोрддे рд╣ैं। рдРрд╕े рдкुрд░ुрд╖ों рдоें рд╕рд░्рд╡ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╡िрднूрддिрдпों рдпा рдпोрдЧ-рдРрд╢्рд╡рд░्рдпों рдХा рд╕्рд╡рддः рд╣ी рдЙрджрдп рд╣ोрддा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЙрдирдХे рд╣ृрджрдп рдоें рд▓ेрд╢рдоाрдд्рд░ рд╡ाрд╕рдиा рди рд░рд╣рдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╡े рдХрднी рднी рдЙрди рд╢рдХ्рддिрдпों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдирд╣ीं рдХрд░рддे। 
рдм्рд░рд╣्рдордЬ्рдЮाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рднी рдЬैрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдоें рдоाँ рд░рдЦрддी рд╣ै, рдЙрд╕ी рд╣ाрд▓рдд рдоें рджिрди рд╡्рдпрддीрдд рдХрд░рддा рд░рд╣рддा рд╣ै। рдХेрд╡рд▓ рдЕрдзिрдХाрд░ी рдкुрд░ुрд╖, рд▓ोрдХрдХрд▓्рдпाрдг рд╕ाрдзрди рдХे рдиिрдоिрдд्рдд рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдзिрдХाрд░ рдпा рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рд╕े рдЪрдкрд░ाрд╕ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдХे рдиिрд░्рд╡िрдХрд▓्рдк рд╕рдоाрдзि рд╕े рдкुрдиः рд╢рд░ीрд░ рдоें рдЖрд╡िрд░्рднूрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдИрд╢्рд╡рд░рдХोрдЯि рдХे рд▓ोрдХрд╢िрдХ्рд╖рдХ рдпा рдиेрддा рд╣ी рдкूрд░्рдгрддрдпा рдИрд╢्рд╡рд░ेрдЪ्рдЫाрдзीрди рд░рд╣рдХрд░ 'рдмрд╣ुрдЬрди-рд╣िрддाрдп' рдХрднी рдХрднी рдЙрди рд╢рдХ्рддिрдпों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं। 

16. >>>рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी рд╕्рд╡рд░्рдг рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ै : рдмрд╣ुрдд рдк्рд░ाрдЪीрди рдХाрд▓ рд╕े рд╣ी рднाрд░рдд рдХे рд╕рднी рдк्рд░рджेрд╢ों рдХे рд▓рдЧрднрдЧ резреирел рдХрд░ोреЬ рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рд╣ृрджрдп рдХा рднрдХ्рддिрднाрд╡ рдФрд░ рдЕрдЬрд╕्рд░ рд╕्рд╡рд░्рдг рдХी рд╡рд░्рд╖ा рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрд╕ рд╡िрдЪिрдд्рд░ рд╢िрд╡рдкुрд░ी рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ुрдЖ рд╣ै। рднрдЧрд╡ाрди рдХाрд╢ीрд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рдФрд░ рдЙрдирдХी рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд् рд╢рдХ्рддि рд╣ी рдоाँ рдЕрди्рдирдкूрд░्рдгा рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрди्рди-рд╡िрддрд░рдг рдХрд░ 'рдЬीрд╡' рдХे 'рдЕрди्рдирдордп' рдПрд╡ं 'рдк्рд░ाрдгрдордп' рд╢рд░ीрд░ рдХा рддрдеा рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рднाрд╡-рд╡िрддрд░рдг рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрд╕рдХे рдордиोрдордп, рд╡िрдЬ्рдЮाрдирдордп рдПрд╡ं рдЖрдирди्рдж-рдордп рд╢рд░ीрд░ рдХा рдкूрд░्рдгрд░ूрдк рд╕े рднрд░рдг-рдкोрд╖рдг рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै, рддрдеा рдЙрд╕рдХो рд╢ीрдШ्рд░рддा рдХे рд╕ाрде 'рдордиुрд╖्рдп' рдмрдиाрдХрд░ рдоुрдХ्рддि (рдн्рд░рдордоुрдХ्рдд) рдпा рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рдХे рд╕ाрде рдПрдХाрдд्рдо-рдмोрдз рдХी рдУрд░ рдЙрд╕े рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै। 


>>>17. ЁЯНБЁЯМ║ЁЯеАрдЬрдпрд░ाрдо рдмाрдЯी рдХी рдоाँ рд╕ाрд░рджा рд╣ी рд░ाрдЬрд░ाрдЬेрд╢्рд╡рд░ी рдоाँ рджुрд░्рдЧा рд╣ैं !ЁЯНБЁЯМ║ЁЯеА#рд╕рднी рдХी рдЕрди्рдирджाрддा рдЕрди्рдирдкूрд░्рдгा рджेрд╡ी рд╣ैं ! [Jayaram Bati's mother Sarada is Annapurna Devi, the giver of food to all.(ржоা рж╕াрж░ржжা рж╕ржмাрж░ ржЕржи্ржиржжাржд্рж░ী ржЕржи্ржиржкূрж░্ржгা ржжেржмী)] :  

рдЬрдм рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдорди рдоें рдз्рдпाрди-рдзाрд░рдгा, рднрдХ्рддि-рд╢्рд░рдж्рдзा  рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЕрдиुрднूрддिрдпाँ рдЬाрдЧ्рд░рдд рд╣ो рдЬाрдпें рддрднी рд╡рд╣ рд╡्рдпрдХ्рддि рдИрд╢्рд╡рд░ (рдкрд░рдо् рд╕рдд्рдп) рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХी рдЖрд╢ा рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЖрдзुрдиिрдХ рдпुрдЧ рдоें рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЬ्рдЮाрди рдХे рдиेрдд्рд░ рддрднी рдЦुрд▓рддे рд╣ैं рдЬрдм рдЙрд╕े рдЪेрддрдиा (consciousness) рдХे рд╕ाрде рдПрдХрдд्рд╡ рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ोрддी рд╣ै, рдФрд░ рдХेрд╡рд▓ рддрднी рд╡рд╣ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे (рдкрд░рдо् рд╕рдд्рдп) рд╕्рд╡рд░ुрдк рдХा рджрд░्рд╢рди рдХрд░ рдкाрддा рд╣ै। рд╕्рд╡рд░्рдЧ, рдирд░рдХ рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рд▓ोрдХ рдЖрджि рд╕рднी рдд्рд░िрд▓ोрдХ рддो рдЗрд╕ рдкृрде्рд╡ी рдоें (рдзрд░ा-рдзाрдо рдоें) рдЕрд╡рд╕्рдеिрдд рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдП рдорд░рдиे рдХे рдкрд╣рд▓े рд╣ी (рдЙрд╕рдХे рдоिрде्рдпा рдЕрд╣ं-M/F рджेрд╣ рдХा рддाрджाрдд्рдо्рдп рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ोрдиे рдХे рдкрд╣рд▓े рд╣ी) рдоाрдирд╡рдЬाрддि рдХे рдкाрдк-рдкुрдг्рдп рдХा рди्рдпाрдп-рд╡िрдЪाрд░  рдХिрдпा рдЬाрдпेрдЧा। рдЬैрд╕े рд╣ी рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि (рднाрд╡ी рдиेрддा, рдкैрдЧрдо्рдмрд░ рдпा рд▓ोрдХрд╢िрдХ्рд╖рдХ,) рдЗрд╕ рдмाрдд (рддрде्рдп) рдкрд░ рдЪिрди्рддрди-рдордирди  рдХрд░рддा рд╣ै, рддो рдЙрд╕े рдЕрдкрдиे  рдмрдЪрдкрди рдХी рдпाрджें рдмाрд░-рдмाрд░ рдпाрдж рдЖрддी рд╣ैं। рдЖрдд्рдорд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХрд░рдиे рдкрд░ рдпрд╣ी рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै рдХि рдмрдЪрдкрди рд╕े рдоेрд░ी рдЗрдЪ्рдЫा рдХो рднрдЧрд╡ाрди рдиे рдХрднी рдкूрд░ा рдирд╣ीं рдХिрдпा рд╣ै, (20 рд╕ाрд▓ рдоें рд╕рдмрд╕े рдк्рдпाрд░ी рдоाँ рдХा рд╡िрдпोрдЧ, 30 рд╕ाрд▓ рдоें рдкрд░рдо् рдоिрдд्рд░ рдХा рд╡िрдпोрдЧ, рдмॉрдо्рдмे рд╕े рджрдХ्рд╖िрдгेрд╢्рд╡рд░ ?) рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╣рд░ рдмाрд░ рдоुрдЭрд╕े рдаीрдХ рд╡рд╣ी рдХрд░рд╡ाрдпा рд╣ै , рдЬिрд╕े рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдоुрдЭрд╕े рдХрд░рд╡ाрдиा рдЪाрд╣ा рд╣ै। рдоैंрдиे рдХेрджाрд░-рдмрдж्рд░ी рдЫोреЬрдХрд░ рдЬрдпрд░ाрдо рдмाрдЯी рдФрд░ рдХрдоाрд░рдкुрдХुрд░ рддीрд░्рде рдХा рдн्рд░рдордг рдХिрдпा рд╣ै , рдЬрд╣ाँ рдоेрд░े рдШрд░-рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХा рдХोрдИ рд╕рджрд╕्рдп рдЖрдЬрддрдХ рдирд╣ीं рдкрд╣ुँрдЪ рд╕рдХा рд╣ै। рдоैं рдк्рд░рдоोрдж рджा рдХे рд╕ाрде рдиाрдиी рдХा рдШрд░ (рд╢्рдпाрдоा рд╕ुрддा рдЬрдЧрддрдЬрдирдиी рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХा рдШрд░) рдкрд╣рд▓े рдЧрдпा рд╣ूँ рдлिрд░ рд╡рд╣ाँ рд╕े рдкैрджрд▓ рдЕрдкрдиे рдкिрддा рдаाрдХुрд░рджेрд╡ рдХा рдШрд░ рдХрдоाрд░рдкुрдХुрд░ рдЧрдпा рд╣ूँ। рдоाँ рдХा рдмैрдардХрдЦाрдиा (рдХोрдЖрд▓рдкाреЬा рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдЖрд╢्рд░рдо) рдЖрджि рддीрд░्рде рдкрд░ рд╕्рд╡рдпं рднрдЧрд╡ाрди (T рдиे S.V рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े) рдоुрдЭे рдЦींрдЪрдХрд░ рдкрд╣ुँрдЪा рджिрдпा рд╣ै। рдоेрд░ा рдЬрди्рдо рд╕ाрдзाрд░рдг рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХे рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рд╣ुрдЖ , рдзрдиी рдирд╣ीं рдкрд░ рднी рдЕрднाрд╡ рдирд╣ीं рдеा -рдоाрддाрдкिрддा рдкूрд░े рдИрдоाрдирджाрд░ рдеे। рдмрд╣ुрдд рдХрдо рдЙрдо्рд░ рдоें рдоेрд░ी рдоां рддाрд░ा рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХी рдХृрдкा рд╕े рдмिрдЬрдиेрд╕ рдХрд░рдХे рдЗрддрдиा рдЕрд░्рде рд╣ुрдЖ рдХि 35 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рдоें рд░рдЬрд░рдк्рдкा , рдЗрдЯрдЦोрд░ी рднрдж्рд░рдХाрд▓ी, рдмेрд▓ुреЬ рдорда, рд░ाँрдЪी рдЖрд╢्рд░рдо,  рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЬ्рдЮाрди рдорди्рджिрд░ рдХा рд╕्рдеाрдкрди -рджрд░्рд╢рди рд╣ुрдЖ। рдпे рд╢рдм्рдж рдоेрд░ी рдЗрд╕ рдЙрдо्рд░ рдоें (73 +) рднी рд╢ाрд╢्рд╡рдд рд╕рдд्рдп рд╣ैं рдХि рдЕрдЪाрдирдХ 12 рдЬрдирд╡рд░ी 1985 рдХो рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдиे рдоुрдЭे рдкрдХреЬ рд▓िрдпा। рдФрд░ 1986 рдоेрд░े рдЧुрд░ुрджेрд╡ рд╕्рд╡ाрдоी рднूрддेрд╢ाрдирди्рдж рдЬी рдорд╣ाрд░ाрдЬ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдаाрдХुрд░ -рдоाँ рднाрд╡рдзाрд░ा рдХे рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдЖрди्рджोрд▓рди рдХे рдк्рд░рддिрд╖्рдаाрддा рдирд╡рдиीрджा рдХे рдкाрд╕ рдЦींрдЪрдХрд░ рдкрд╣ुँрдЪा рджिрдпा। 1987 рдХे рдмेрд▓рдШреЬिрдпा рдХैрдо्рдк рдоें рдЕрдж्рднुрдд рдЕрдиुрднрд╡ рддाрди्рдд्рд░िрдХ рдЕрдорд▓ाрдирди्рдж .... рдЯрдХ्рдХрд░ ,рджाрджा рдФрд░ рдЬрдпрд░ाрдо рдорд╣ाрд░ाрдЬ рдж्рд╡ाрд░ा рдмрдЪाрдпा рдЧрдпा ? рдЬрдЧрддрдЬрдирдиी рд╕े рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдоाँ рддाрд░ा рдХे рд░ूрдк рдоें рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХा рдЖрд╢्рд╡ाрд╕рди -" рддोрдоाрд░ рдЖрд░ рдХोрдиो рднрдп рдирд╣ीं , рддोрдоाрд░ рдЬोрди्рдиे рдмोрд▓े рджिрдпेрдЪी !" рдХुрдЫ рджेрд░ рдмाрдж рдк्рд░рдгрд╡ рдХे рд╕ाрде рддाрд▓ाрдм рдоें рд╕्рдиाрди рдХрд░рдХे рд▓ौрдЯрддे рд╣ुрдП рдмрд╣ुрдд рдЦोрдЬे рдкрд░ рд╡ो рдоाँ рдХрд╣ीं рджिрдЦीं рдирд╣ीं। рдкрд░ рдЬрдм рдоैं рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдЖрд╢्рд░рдо рдХोрдЖрд▓ рдкाреЬा рдкрд╣ुँрдЪा рддो рд╡рд╣ां рдк्рд░рдгाрдо рдХрд░рддे рд╣ी рдоुрдЭे рдкुрдиः рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдЙрд╕ी рдЕрдд्рдпрди्рдд рдиिрдХрдЯрддा рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ुрдИ, рдЬो рдоुрдЭे рдЕрдкрдиी рдЬрди्рдорджाрдд्рд░ी рдоाँ рддाрд░ा рд╕े рд╣ोрддी рдеी ! 

рдоेрд░े рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ-рд╕ांрд╕ाрд░िрдХ рдЬीрд╡рди рдХा рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рд╣ी -рддाрд░ा рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ्рд╕, рд╣ोрдЯрд▓ рддाрд░ा рдЯॉрд╡рд░,  рдоाँ рддाрд░ा (рдоाँ рд╕ाрд░рджा) рдХे рдиाрдо рдХी рдорд╣िрдоा рдХी рдЦोрдЬ рдФрд░ рдаाрдХुрд░-рдоाँ -рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рднाрд╡рдзाрд░ा (рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЬ्рдЮाрди рдорди्рджिрд░) рдХे рдк्рд░рдЪाрд░ рд╕े рд╣ुрдЖ। рдЗрд╕ рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЕрди्рдп рдХोрдИ рд╡ैрдХрд▓्рдкिрдХ рдКрд░्рдЬा (alternative energy)  рд╣ो рд╣ी рдирд╣ीं рд╕рдХрддी। рд╡े рдЗрд╕ рдд्рд░िрднुрд╡рди рдХी рдЬाрдЧ्рд░рдд рдоाрддृ рд╢рдХ्рддि рд╣ैं। рд╡े рдЬрдЧрддрдЬрдирдиी рдоाँ рд╕ाрд░рджा рд╣ैं ! рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдпुрдЧों -рдпुрдЧों рд╕े рдЬрдЧрдд рдЬрдирдиी рдХी рд╕рдЧुрдг рд╕ाрдХाрд░ рдЕрд╡рддाрд░ рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░ рдХрднी рджेрд╡ी рд╕рд░рд╕्рд╡рддी, рдХрднी рдоाँ рд▓рдХ्рд╖्рдоी рджेрд╡ी, рдХрднी рд░ाрдзा-рд╕ीрддा рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрддी рд╣ैं। 

     рдоाँ рд╕ाрд░рджा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд् рдЬрдЧрдж्рдзाрдд्рд░ी рд╣ैं। рдоाँ рдХी рдХृрдкा рд╕े рд╡िрдШ्рдиों рдХा рдкрд╣ाреЬ рднी рднाрдл рдмрдирдХрд░ рдЙреЬ рдЬाрддा рд╣ै। рдоाँ рдХी рдХृрдкा рд╕े рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрднाрд╡ рдирд╣ीं рд░рд╣рддा , рдлिрд░ рдоाँ рд╕ाрд░рджा рд╣ी рдЕрди्рдирджाрдд्рд░ी рдЕрди्рдирдкूрд░्рдгा рд╣ैं। рдЬрд╣ां-рдЬрд╣ां рдоां рдХे рдЪрд░рдгों рдХी рдзूрд▓ рдЧिрд░ी рд╣ै, рд╡рд╣ां-рд╡рд╣ां рддीрд░्рдерд╕्рдерд▓ рдмрди рдЧрдпा рд╣ै। рдЙрди рдкрд╡िрдд्рд░ рддीрд░्рде рд╕्рдерд▓ों рдХे рдиाрдо рд╣ैं - рдЬрдпрд░ाрдордмाрдЯी,рдХाрдоाрд░рдкुрдХुрд░, рджрдХ्рд╖िрдгेрд╢्рд╡рд░ , рдмाрдЧрдмрдЬाрд░ , рд╢िрдорд▓ा рд╕्рдЯ्рд░ीрдЯ। рдЖрджि рдПрдХ рд╢рдм्рдж рдоें рдХрд╣ें рддो рдЬрд╣ां-рдЬрд╣ां рдЪрд░рдгों рдХी рдзूрд▓ рдЧिрд░ी, рд╡рд╣ां-рд╡рд╣ां рддीрд░्рде рдмрди рдЧрдпा।

 22 рджिрд╕ंрдмрд░ 1853, рдХो рдЕрдЧ्рд░рд╣ाрдпрдг/рдкौрд╖  рдоाрд╣ ?рдХी рдХृрд╖्рдг рд╕рдк्рддрдоी рддिрдеि рдХो рдкрд╢्рдЪिрдо рдмंрдЧाрд▓ рдХे рдмाँрдХुреЬा  рдЬिрд▓े рдХे рдмिрд╖्рдгुрдкुрд░ рдк्рд░рдЦрдг्рдб рдХे рдПрдХ рджूрд░рджрд░ाрдЬ рдХे рдЧांрд╡ рдЬрдпрд░ाрдордмाрдЯी рдоें рдПрдХ рдЧрд░ीрдм рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рдоां рд╕ाрд░рджा 'рдоां рдЬрдЧрджрдо्рдмा ' рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ुрдИं। рдЙрдирдХे рдкिрддा рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ рдоुрдЦोрдкाрдз्рдпाрдп рдФрд░ рдоाрддा рд╢्рдпाрдорд╕ुрди्рджрд░ी рджेрд╡ी рдмрд╣ुрдд рдзाрд░्рдоिрдХ рдеे। рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХा рдкैрддृрдХ рдХुрд▓ (рдоुрдЦोрдкाрдз्рдпाрдп рдм्рд░ाрд╣्рдордгрдХुрд▓ -рдЬिрд╕рдоें рдоेрд░े CINC рдирд╡рдиीрджा рдХा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ -рд╣ेрдоांрдЧрдиी рджेрд╡ी рдХे рдХुрд▓) рдЕрдпोрдз्рдпा рдзाрдо рдХे рдЕрд╡рддाрд░ рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрд░ाрдо рдХे рдЙрдкाрд╕рдХ рдеे।  рд╕ाрд░рджा рджेрд╡ी рдЙрдирдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рдмेрдЯी рдФрд░ рдкрд╣рд▓ी рд╕ंрддाрди рдеीं। рдЬрди्рдо рдХे рдмाрдж рд╕ाрд░рджा рджेрд╡ी рдХा рдиाрдо рдкрд╣рд▓े "рдХ्рд╖ेрдоंрдХрд░ी" рд░рдЦा рдЧрдпा рдеा। рдмाрдж рдоें "рдХ्рд╖ेрдоंрдХрд░ी" рдХा рдиाрдо рдмрджрд▓рдХрд░ "рд╕ाрд░рджा рдордгि" рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा। (рджाрджा рдмोрд▓рддे рдеे рдЕрд╡рддाрд░ рдХे рдиाрдо рдоें рдРрд╕ा рдмिрдн्рд░ाрдЯ рджेрдЦрдиे рдоिрд▓рддा рд╣ै।) рдоाँ рдХे рдкिрддा рдЬी рдиे, (рд╣рдоाрд░े рдиाрдиाрдЬी) рд╢्рд░ी рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ рдоुрдЦोрдкाрдз्рдпाрдп  рдиे рдЦेрддी рдФрд░ рдкुрд░ोрд╣िрддाрдИ рдХे рдХाрдо рд╕े рдЕрдкрдиी рдЖрдЬीрд╡िрдХा рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░рдХे рдЕрдкрдиे рддीрди рднाрдЗрдпों рдХा рдкाрд▓рди-рдкोрд╖рдг рдХिрдпा рдеा ।  рдЧрд░ीрдм рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी, рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ (рдоेрд░े рдиाрдиा рдЬी-рд░ाрдорджрд░рд╕-рдоाँ рддाрд░ा рдХा рдкрд╣рд▓े рдиाрдо рдЬрдирдХрд░ाрдЬ рдХिрд╢ोрд░ी рджेрд╡ी рдеा ) рдПрдХ рдкрд░ोрдкрдХाрд░ी рдФрд░ рджाрдирд╢ीрд▓ рд╡्рдпрдХ्рддि рдеे। рдРрд╕ा рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рд╕ाрд░рджा рджेрд╡ी рдХे рдЬрди्рдо рд╕े рдкрд╣рд▓े, рд░ाрдордЪंрдж्рд░ рдФрд░ рд╢्рдпाрдорд╕ुंрджрд░ी рджोрдиों рдХो рдХрдИ рджिрд╡्рдпрджрд░्рд╢рди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдП рдеे।

рд╕ाрд░рджा рдоाँ рдХे рдЬрди्рдо рдХे рдмाрдж, рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ рдФрд░ рд╢्рдпाрдорд╕ुрди्рджрд░ी рдХो рдХाрджрдо्рдмिрдиी рдиाрдордХ рдПрдХ рдкुрдд्рд░ी рдФрд░ рдк्рд░рд╕рди्рдирдХुрдоाрд░, рдЙрдоेрд╢рдЪрди्рдж्рд░, рдХाрд▓ीрдХुрдоाрд░, рдмрд░рджाрдк्рд░рд╕ाрдж рдФрд░ рдЕрднрдпрдЪрд░рдг рдиाрдордХ рдкाँрдЪ рдкुрдд्рд░ рднी рд╣ुрдП рдеे । рдмрдЪрдкрди рдоें  рд╕ाрд░рджा рджेрд╡ी рдХा рдЬीрд╡рди рдмंрдЧाрд▓ рдХी рд╕ाрдзाрд░рдг рдЧ्рд░ाрдоीрдг рд▓рдб़рдХिрдпों рдХी рддрд░рд╣ рдмрд╣ुрдд рд╕ीрдзाрд╕ाрдзा рдФрд░ рд╕рд░рд▓  рдеा। рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдЕрдкрдиे рдмрдЪрдкрди рд╕े рд╣ी рдШрд░ рдХे рд╕ाрдоाрди्рдп рдХाрд░्рдпों рдХो рдХрд░рдиे рдХे рд╕ाрде -рд╕ाрде рдЕрдкрдиे рднाрдЗрдпों рдХी рджेрдЦрднाрд▓ рднी рдХिрдпा рдХрд░рддी рдеीं। рддाрд▓ाрдм рдХे рдЬрд▓ рдоें рдЙрддрд░ рдХрд░ рдЧाрдпों рдХे рд▓िрдП рдШाрд╕ рдХाрдЯрддी рдеीं , рдзाрди рд░ोрдкрдиे рдФрд░ рдХाрдЯрдиे рдХे рд╕рдордп рдЦेрддों рдоें рдХाрдо рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдордЬрджूрд░ों рдХे рд▓िрдП рдЬрд▓рдкाрди рдоें рдоुреЬी рдЖрджि рдкрд╣ुंрдЪा рджेрддी рдеी , рдФрд░ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдкреЬрдиे рдкрд░ рдХрдЯे рдзाрди рдХो рдЗрдХрдЯ्рдаा рдХрд░рдиे рдХा рдХाрдо рднी рдХрд░рддी рдеीं।  рд╕ाрд░рджाрджेрд╡ी рдиे рдХोрдИ рдФрдкрдЪाрд░िрдХ рд╕्рдХूрд▓ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рдХी рдеी।  рдмрдЪрдкрди рдоें рдЕрдкрдиे рднाрдЗрдпों рдХे рд╕ाрде рдмीрдЪ -рдмीрдЪ рдоें рд╡े рд╕्рдХूрд▓ рднी рдЬाрдпा рдХрд░рддी рдеीं। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЙрдирдХो рдеोреЬा рдЕрдХ्рд╖рд░ рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ рдеा। 

рдмाрдж рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдХाрдоाрд░рдкुрдХुрд░ рдЖрдиे рдкрд░ рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рджेрд╡ рдХी рднрддीрдЬी рд▓рдХ्рд╖्рдоी рджेрд╡ी рддрдеा рд╢्рдпाрдордкुрдХुрд░ рдоें рдЕрди्рдп рд▓реЬрдХी рд╕े рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рд▓िрдЦрдиा-рдкреЭрдиा рд╕ीрдЦा। рдЕрдкрдиे рдмрдЪрдкрди рдоें рдЧाँрд╡ рдоें рдЖрдпोрдЬिрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдЧीрддि-рдиाрдЯ्рдп рдФрд░ рдпाрдд्рд░ा рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдХे рдХрдИ рдкौрд░ाрдгिрдХ рдиाрдЯрдХों , рдХрд╣ाрдиिрдпों , рдзрд░्рдордЧ्рд░рди्рдеों рдХो рд╕ुрдирдиे рджेрдЦрдХрдиे рд╕े  рд╢्рд▓ोрдХ рдХो рд╕ीрдЦा рдеा। рдмрдЪрдкрди рдоें рдЧुрдб्рдбे-рдЧुреЬिрдпों рд╕े рдЦेрд▓рдиे рдХे рд╕рдордп рд╡े рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдФрд░ рдХाрд▓ी рдХी рдоूрд░्рддि рдмрдиाрдХрд░ рдЙрдирдХी рдкूрдЬा рдХिрдпा рдХрд░рддी рдеीं। рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╕े рд╣ी рдЙрди्рд╣ें рд╡िрднिрди्рди рджिрд╡्рдп рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рджрд░्рд╢рдиों рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ोрддी рдеी। рд╕्рд╡рдпं рднрдЧрд╡ाрди рдиे рдЙрдирдХे рднाрдЧ्рдп рдоें рдИрд╢्рд╡рд░ рдЬैрд╕ा рдкрддि рдкाрдиा рд▓िрдЦा рдеा , рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЧाँрд╡ рдХे рдЧीрддिрдиाрдЯ्рдп рд╕рдд्рд░ рджेрдЦрддे рд╕рдордп 5 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХा рджрд░्рд╢рди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ рдеा। рд╕ाрд░рджा рдХा рдз्рдпाрди рдЧाрдпрдХ рдордг्рдбрд▓ी рдХी рдУрд░ рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдкूрдЫा рдЧрдпा рдХी рддुрдо рдХिрд╕рд╕े рд╡िрд╡ाрд╣ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ोрдЧी ? рдмाрд▓िрдХा рдиे рддрд░्рдЬрдиी рдХो рджूрд╕рд░ी рджिрд╢ा рдоें рдШुрдоाрдпा рдФрд░ рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХी рдУрд░ рдЗंрдЧिрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा - рдЗрдирдХो ! рддрдм рдкाँрдЪ рд╡рд░्рд╖ीрдп рдмाрд▓िрдХा рд╕ाрд░рджा рдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рдЪौрдмीрд╕ рд╡рд░्рд╖ीрдп рд░ाрдордХृрд╖्рдг рд╕े рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा। рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдЙрд╕ рд╕рдордп рджрдХ्рд╖िрдгेрд╢्рд╡рд░ рдХे рднрд╡рддाрд░िрдгी рдХाрд▓ी рдоंрджिрд░ рдоें рдкुрдЬाрд░ी рдеे । рд╕्рд╡ाрдоी рдЪेрддрдиाрдиंрдж рдЬी (рдмाрд╕ु рджा рдХे рднाрдИ)  рдмрддाрддे рд╣ैं рдХि рдЙрд╕ рд╕рдордп рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХा рдмाрд▓ рд╡िрд╡ाрд╣ рд╣ोрдиा рдЖрдо рдмाрдд рдеी। рд╣ाрд▓ाँрдХि, рдЗрд╕े рд╡िрд╡ाрд╣ рдХे рдмрджрд▓े рд╕рдЧाрдИ рдХрд╣рдиा рдЬ्рдпाрджा рдЙрдЪिрдд рд╣ोрддा। рдХ्рдпोंрдХि рддрдм рдиाрдмाрд▓िрдХ рдЙрдо्рд░ рдоें рд╣ी рд╢рд░ीрд░-рдмुрдж्рдзि рдкрд░िрдкрдХ्рдХ्рд╡ рд╣ोрдиे рдХे рдкрд╣рд▓े рдЙрдирдХे рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рднेрдЬा рдЧрдпा рдеा। рдХिрди्рддु рдаाрдХुрд░ рдФрд░ рдоाँ рдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рд╕ाрдзाрд░рдг рд╡िрд╡ाрд╣ рдирд╣ीं рдПрдХ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдмंрдзрди рд╣ै। 20 рдЬुрд▓ाрдИ, 1920 рдХो,  рдкрд╢्рдЪिрдо рдмंрдЧाрд▓ рдХे рдХрд▓рдХрдд्рддा рдХे рдмाрдЧрдмाрдЬाрд░ рдоें рдЕрд╡рд╕्рдеिрдд " рдоाрдпेрд░ рдмाреЬी" рдоें 66-67  рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рдоें, рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдорд╣ाрд╕рдоाрдзि рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी।

      рд▓ेрдХिрди рдоाँ рдЖрдЬ рднी рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рдЫोреЬрдХрд░ рдирд╣ीं рдЧрдпी рд╣ैं, рд╡े рд╣рдоाрд░े рд╣्рд░рджрдп рдоें рд╣ी рдмрд╕ рдЧрдпी рд╣ैं। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдмреЬाрдирдЧрд░ рдЖрд╢्рд░рдо рдоें рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХी рдкूрдЬा рдоाँ рджुрд░्рдЧा рдХे рд░ूрдк рдоें рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рд╣ाрд╡рдб़ा рдХे рдЖрдорддाрд░ рдЦреЬिрдпाрдк рдоें рд╢्рд░ी рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдк्рд░ेрдо рд╡िрд╣ाрд░ рдоें рднी, рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдж्рд╡ाрд░ा " рдЬрдпрди्рддो рджुрд░्рдЧा " рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрд░ाрдз्рдпा рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХी рдкूрдЬा рдоाँ рджुрд░्рдЧा рдХे рд╕ाрде рдХी рдЬाрддी рд╣ै। 1944 рд╕े рдмреЬाрдирдЧрд░ рдЖрд╢्рд░рдо рдоें рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХे рдЪिрдд्рд░ рдХो рджुрд░्рдЧा рдХे рд░ूрдк рдоें рдкूрдЬा рдЬाрддा рд╣ै। рдФрд░ рдЦреЬिрдпाрдк рдоें рдк्рд░ेрдо рд╡िрд╣ाрд░ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХे рдмाрдж рд╕े рд╣ी рдпрд╣ рд░ीрддि рдЪрд▓ी рдЖ рд░рд╣ी рд╣ै। рдмреЬाрдирдЧрд░ рдЖрд╢्рд░рдо рдоें рдоें рдЪाрд░ рджिрдиों рддрдХ рдоां рд╕ाрд░рджा рдХी рдЪाрд░ рд░ूрдкों рдоें рдкूрдЬा рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдмреЬाрдирдЧрд░ рдЖрд╢्рд░рдо рдоें рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХी рдкूрдЬा рджुрд░्рдЧा рд░ूрдк рдоें рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рд╕े рдоूрд░्рддि рд╡िрд╕рд░्рдЬрди рдХी рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдХो рд╣рдЯाрджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдорд╣ाрд╕рдк्рддрдоी рдХे рджिрди рдмреЬाрдирдЧрд░ рдЖрд╢्рд░рдо рдоें  рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХी рдкूрдЬा рд░ाрдЬрд░ाрдЬेрд╢्рд╡рд░ी рдХे рд░ूрдк рдоें рдХी рдЬाрддी рд╣ै।  рдЙрд╕ рджिрди рдоाँ рд╕िрд░ рдкрд░ рд╕ोрдиे рдХा рдоुрдХुрдЯ рд░рд╣рддा рд╣ैं, рдмрдиाрд░рд╕ी рд╕ाреЬी рдФрд░ рд╕ुрди्рджрд░ рдЖрднूрд╖рдгों рд╕े рдоाँ рд╕ाрд░рджा рджेрд╡ी рдХो рд╕ुрд╕рдЬ्рдЬिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЕрд╖्рдЯрдоी рдХे рджिрди рдпोрдЧिрдиी рд╡ेрд╢ рдоें рд╕ाрд░рджा рдоाँ рддрдкрд╕्рд╡िрдиी рдЙрдоा рдЬैрд╕ी рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддी рд╣ैं। рдЧेрд░ुрдЖ рд╡рд╕्рдд्рд░ рдкрд╣рдиे, рд╢िрд╡-рд╕्рд╡рд░ूрдкा рдЬрдЯाрдЬूрдЯ рд╕े рдпुрдХ्рдд рдЙрдирдХा рд╣ी рд╕्рд╡рд░ुрдк рд╣ै। рдФрд░ рдирд╡рдоी рдХे рджिрди рд╡े рд╣िрдоाрд▓рдп рдкुрдд्рд░ी рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ुрдИं рд╣ुрдИ рдеीं । рдЗрд╕ рджिрди рдХुंрд╡ाрд░ी рдХрди्рдпा рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрдирдХी рдкूрдЬा рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рд╡िрдЬрдпाрджрд╢рдоी рдХे рджिрди рдоाँ рд╖ोреЬрд╢ी рд╡ेрд╢ рдзाрд░рдг рдХрд░рддी рд╣ैं। рдЗрд╕ी рджिрди рдоाँ рдХैрд▓ाрд╢ рдкрд░्рд╡рдд рдкрд░ рд╡ाрдкрд╕ рд▓ौрдЯ рдЬाрддी рд╣ैं। рдЪाрд░ рджिрдиों рддрдХ рд╡िрд╡िрдзрддा рдХे рд╕ाрде рдЕрдиुрд╖्рдаिрдд рдкूрдЬा рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рдкूрдЬा рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдоाँ рдХी рдоूрд░्рддि рдХो рд╡िрд╕рд░्рдЬिрдд рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЖрд╢्рд░рдо рдоें рдоूрд░्рддि рдирд╣ीं, рдХेрд╡рд▓ рдШрдЯ рд╡िрд╕рд░्рдЬрди рдХрд░рдиे рдХी рдк्рд░рдеा рд╣ै। рдЗрди рдЕрдиुрд╖्рдаाрдиों рдоें рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХो рд╣ी рдм्рд░рд╣्рдорд╡िрдж्рдпा рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд рдЕрд╡рддाрд░ рдоाрдирдХрд░ рдкूрдЬा рдХी рдЬाрддी рд╣ै।  рдЙрдирдХी рдХृрдкा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ी рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рджेрд╡ рдХे рд╕рдЪ्рдЪिрджाрдирди्рдж рд╕्рд╡рд░ुрдк рдХी рдЕрдиुрднूрддि рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рджрдХ्рд╖िрдгेрд╢्рд╡рд░ рдоें рдоाँ рдЬрдм рдаाрдХुрд░ рдХे рдЪрд░рдг рджрдмा рд░рд╣ी рдеीं, рддो рдаाрдХुрд░ рджेрд╡ рд╕े рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдмिрдирдо्рд░ рднाрд╡ рд╕े рдкूрдЫा - " рддुрдо рдоुрдЭे рдХिрд╕ рд░ूрдк рдоें рджेрдЦрддे рд╣ो ? " рд╢्рд░ी рд╢्рд░ी рдаाрдХुрд░ рджेрд╡ рдиे рддрдд्рдХाрд▓ рдЙрдд्рддрд░ рджिрдпा - " рдЬो рдоाँ рдорди्рджिрд░ рдоें рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ैं , рдФрд░ рднрд╡рддाрд░िрдгी рдХे рдиाрдо рд╕े рдоेрд░ी рдкूрдЬा рдХो рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं, рд╡े рд╣ी рдЗрд╕ рд╕рдордп рд╢्рд░ी рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХे рд░ूрдк рдоें рдоेрд░ी рдЪрд░рдгрд╕ेрд╡ा рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं। " рд╢्рд░ीрдоा рд╕ाрд░рджा рд╣ी рдИрд╢्рд╡рд░ी. рдЧाрдпрдд्рд░ी рдЬрдирдиी рд╣ैं, рд╡े рдЕрдЧ्рдиि рдЬैрд╕ी рддेрдЬрдкुंрдЬ рдеीं।   

рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рджेрд╢ рдоें 'рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рднाрд░рдд рдЫोреЬो' рдЖрди्рджोрд▓рди рдЪрд▓ рд░рд╣ा рдеा। рд▓ेрдХिрди рдЬрдЧрддрдЬрдирдиी рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдиे 'рдоेрд░ी рдоाрддृрднूрдоि ' рдХрд╣рдХрд░ рдХिрд╕ी рднाрд╡ाрд╡ेрдЧ рдоें рдирд╣ीं рдмрд╣ीं , рдпा рд╕ीрдзे -рд╕ीрдзे рдЗрд╕рдоें рднाрдЧ рдирд╣ीं рд▓िрдпा। рд╣ाрд▓ाँрдХि, рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рддрд░्рдХ рдФрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрд╢-рдк्рд░ेрдо рдХी рднाрд╡рдиा рдХो рдЬाрдЧ्рд░рдд рдХिрдпा, рддрдеा рдЦुрдж рднी рджृреЭ рдиिрд╢्рдЪрдпी рдмрдиी рд░рд╣ीं। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдмाрдЧрдмрдЬाрд░ рдЕрд╡рд╕्рдеिрдд 'рдоाрдпेрд░ рдмाреЬी' рдкрд░ рдХреЬी рдирдЬрд░ рд░рдЦрддी рдеी , рдХिрди्рддु рдоाँ рдиिрдХрдЯ рдкрд╣ुँрдЪрдиे  рдХा рдЙрдирдХो рдХрднी рд╕ाрд╣рд╕ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ। 'рд╢्рд░ी рд╢्рд░ीрдоाँ' рдХे рд▓िрдП рдХुрдЫ рднी рдЕрдЬ्рдЮाрдд рдирд╣ीं рдеा, рд▓ेрдХिрди рдЕрд╕ाрдзाрд░рдг рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХी рдзрдиी 'рдоाँ' рдиे рдЕрдкрдиे рджृрдв़ рд▓ेрдХिрди рд╢ांрддिрдкूрд░्рдг рдЖрдЪрд░рдг рд╕े рд╢ाрд╣ी рд╕рдд्рддा рдХो рдЙрдкेрдХ्рд╖िрдд рдХрд░рдХे рднी рдмрд╣ुрдд рд╕े рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░िрдпों рдХो рдЕрдкрдиे рд╕्рдиेрд╣ рдХी рдЫрдд्рд░рдЫाрдпा рдоें рдЖрд╢्рд░рдп рджिрдпा рдеा । рдоाँ рдиे рдЕрдкрдиी рд╢рдХ्рддि рд╕े рд╕ाрд░े рдХрд░्рдо рдХрд░рдХे рднी рдЕрдкрдиे рдХो рдЧुрдк्рдд рднाрд╡ рд╕े рд░рдЦрдиे рдоें рд╕рдлрд▓ рд░рд╣ी рдеीं। рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдиे рд╢िрд╡ाрдиंрджрдЬी рдХो рд▓िрдЦे рдкрдд्рд░ рдоें рдХрд╣ा рдеा, " рджाрджा, рдЬिрд╕рдХो рдоाँ рдХे рдк्рд░рддि рднрдХ्рддि рдирд╣ीं рд╣ै, рдЙрд╕рдХी рдХрднी рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЙрди्рдирддि рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддी "(рд╕ीрдзे рдмंрдЧाрд▓ी рдоुрд╣ाрд╡рд░ा рдоें рдХрд╣ें рддो рдШोреЬा рдХा рдЕрдг्рдбा -big zero рдоिрд▓ेрдЧा । рдаाрдХुрд░ рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдоाँ рдмрд╣ुрдд рджрдпाрд▓ु рд╣ैं ("ржаাржХুрж░েрж░ ржеেржХে ржоা ржмрзЬো ржжрзЯাрж▓। ржоা-ржХে рждোржорж░া ржмোржЭржиি। ржоাрзЯেрж░ ржХৃржкা рж▓ржХ্рж╖ржЧুржг ржмрзЬো।’рд╣рдоाрд░ी рдЧрд▓рддिрдпों рдХो рджेрдЦрдХрд░ рднी рдХ्рд╖рдоा рдХрд░ рджेрддी рд╣ै।) рдоाँ рдХो рддुрдорд▓ोрдЧों рдиे рдирд╣ीं рд╕рдордЭा рд╣ै। рдоाँ рдХी рдХृрдкा рдаाрдХुрд░ рдХी рдХृрдкा рд╕े рдПрдХ рд▓ाрдЦ рдЧुрдиा рдЬ्рдпाрджा рдмреЬी рд╣ै ! " рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЕрди्рдп рдХोрдИ рдмреЬी рд╢рдХ्рддि рдЗрд╕ рдпुрдЧ рдоें рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХे рд╡िрдХрд▓्рдк рд░ूрдк рдоें  рд╣ो рд╣ी рдирд╣ीं рд╕рдХрддी। рдоाँ рдХी рдЪेрддрдиा рдХा рдЬो рд╕्рд╡рд░ुрдк рд╣ै - рдЙрдирдХी рдЖंрддрд░िрдХ рд╢рдХ्рддि рдХे рдкрд░े рдЖрдЬ рднी рдХोрдИ рдЬा рдирд╣ीं рд╕рдХрддा।  рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ (рдиाрдиा рдиे) рдоाँ рд╕े рдкूрдЫा рдеा  - 'рддुрдо рдХौрди рд╣ो'; рдмेрдЯी рдХा рдЙрдд्рддрд░ рдеा - рдоैं рдЖрдкрдХे рдкाрд╕ рдЖрдИ рд╣ूं ! рдЬो рд▓ोрдЧ рдкрд╣рд▓े рдХे рдЕрд╡рддाрд░ рдХे рд╕ाрде рдЕрди्рдп рд░ूрдкों рдоें (рд╕ीрддा-рд░ाрдзा рдмрдирдХрд░ ) рдЖрдпी рдеीं , рдпрджि рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЙрдирдХा рдЕрд╡рд▓ोрдХрди рдХिрдпा рдЬाрдпे, рддो рдпрд╣ рджेрдЦрдХрд░ рджंрдЧ рд╣ो рдЬाрдиा рдкреЬрддा рд╣ै рдХि рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЕрдн्рдпुрдеाрди рдоें рдЙрдирдХा рдпोрдЧрджाрди рдХिрддрдиा рдЕрд▓्рдк  рдеा। рд▓ेрдХिрди рд╢्рд░ी рд╢्рд░ी рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдаाрдХुрд░ рдХे рднाрд╡рдзाрд░ा рдХो рджिрдЧ्рджिрдЧрди्рдд рддрдХ рдк्рд░рд╕ाрд░िрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╣ुрдИ рд╣ैं , рдЙрд╕े рджेрдЦрдХрд░ рдЖрд╢्рдЪрд░्рдпрдЪрдХिрдд рд╣ो рдЬाрдиा рдкреЬрддा рд╣ै। рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдиे рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ рдд्рдпाрдЧ рдХрд░рдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдоाँ рд╕े рд╕्рд╡рдпं рдХрд╣ा рдеा  "рдЗрд╕рдиे (рд╕्рд╡рдпं рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдиे) рдФрд░ рдХ्рдпा рдХिрдпा рд╣ै, рддुрдо्рд╣ें рдЕрднी рдФрд░ рднी рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा।" рд╢्рд░ी рдоाँ рдиे рдЕрдкрдиे рд╕्рдиेрд╣ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдмрд╣ुрдд рд╕े рдХाрд░्рдп рдХिрдпे рд╣ैं। рдаाрдХुрд░ рдХे рд╕рди्рддाрди рдоाँ рдХो рдХрднी рдаाрдХुрд░ рд╕े рдЕрд▓рдЧ рдХрд░рдХे рдирд╣ीं рджेрдЦрддे рдеे। рд╡े рд▓ोрдЧ рдоाँ рдХो рднी рдаाрдХुрд░ рдХी рдоाрддृрд░ूрдкी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рджेрдЦрддे рдеे। рд╢्рд░ी рд╢्рд░ी рдоाँ рдиे рд╕्рд╡рдпं рдХрд╣ा рд╣ै: “ рдЬрдЧрдд рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬीрд╡ рдХे рдк्рд░рддि рдаाрдХुрд░ рдоें рдоाрддृрднाрд╡ рд░рд╣рддा рдеा। " рдЙрд╕ी рдоाрддृ рд╣्рд░рджрдп рдХे рд╕рд░्рд╡рд╡्рдпाрдкी рд╡िрд░ाрдЯ рдЕрд╣ं рдХो рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рд╡ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕ рдмाрд░ рдоुрдЭे рдЫोреЬ рдЧрдП рд╣ैं।" рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕ाрд░рджाрджेрд╡ी рдХे рдмाрд░े рдоें рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХрд╣ा рдХрд░рддे рдеे - ' рд╡рд╣ рд╕ाрд░рджा -рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рд╣ै, рдЬ्рдЮाрди рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдпी рд╣ै। рд░ूрдк рдЫिрдкा рдХрд░ рдЖрдпी рд╣ै , рдЕрд╢ुрдж्рдз рдорди рд╕े рд░ूрдк рджेрдЦрдиे рдкрд░ рд▓ोрдЧों рдХा рдХрд╣ीं рдЕрдХрд▓्рдпाрдг рди рд╣ो рдЬाрдпे। "  рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрд╕ рдмाрд░ рд░ूрдк рдвंрдХрдХрд░ рдЖрдпी рд╣ै , рд╡рд╣ (рд╕ाрд░рджा ) рдЬ्рдЮाрдирджाрдпिрдиी , рдорд╣рдмुрдж्рдзिрдорддी рд╣ै। рддेрд▓ोрднेрд▓ो рдХे рдоैрджाрди рдоें рдПрдХ рдбрдХैрдд рджрдо्рдкрдд्рддि рдиे рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХो рдоाँ рдХाрд▓ी рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрдЦा рдеा।  рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХे рднрддीрдЬे рдиे рд╕्рд╡рдпं рд╢्рд░ी рдоाँ  рдХे рдоुрдЦ рд╕े рд╕ुрдиा рдеा рдХि рд╢्рд░ी рд╢्рд░ी рдоाँ рд╕्рд╡рдпं рдоाँ-рдХाрд▓ी рд╣ैं, рдЬрдпрд░ाрдордмाрдЯी рдоें рдоाँ рдХे рдШрд░ рдоें рдПрдХ рдмिрд▓्рд▓ी рдеी। рдПрдХ рдм्рд░рд╣्рдордЪाрд░ी рдЙрд╕ рд╕рдордп рдоाँ рдХे рд╕ेрд╡рдХ рдеे। рд╡े рдХрднी рдмिрд▓्рд▓ी рд╕े рдк्рд░ेрдо рддो рдХрд░рддे рд╣ी рдирд╣ीं рдеे , рдмрд▓्рдХि рдмीрдЪ -рдмीрдЪ рдоें рдЙрд╕рдкрд░ рдк्рд░рд╣ाрд░ рднी рдХрд░ рджेрддे рдеे।  рдпрд╣ рдмाрдд рдоाँ рдХो рднी рдкрддा рдеा, рд░ाрдзू рдФрд░ рд╢्рд░ी рд╢्рд░ी рдоाँ рдХे рд╕्рдиेрд╣ рдХो рдкाрдХрд░ рдмिрд▓्рд▓िрдпों рдХा рд╡ंрд╢рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╣ुрдЖ рдеा। рдПрдХ рдмाрд░ рдЬрдм рдоाँ рдХो рдХोрд▓рдХाрддा рдЖрдиा рдеा , рддрдм рдм्рд░рд╣्рдордЪाрд░िрдпों рдХो рдмुрд▓ाрдХрд░ рдоाँ рд╕рдордЭाрдпा рдеा рдХि, рдмेрдЯे рдмिрд▓्рд▓िрдпों рдХे рд▓िрдП рднी рдЪाрд╡рд▓ рдмрдиाрдиा рд╣ोрдЧा। рддाрдХि рднोрдЬрди рдХी рддрд▓ाрд╢ рдоें рджूрд╕рд░ों рдХे рдШрд░ рди рдЬाрдиा рдкреЬे , рдирд╣ीं рддो рд╡े рд▓ोрдЧ рдЙрд╕рдХो рдЧाрд▓ी рджेंрдЧें। рдлिрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे  рд╕ोрдЪा рдХि рд╕िрд░्рдл рдЗрддрдиा рдХрд╣рдиे рд╕े рдмिрд▓्рд▓ी рдХी рджुрдиिрдпा рд╡ाрдкрд╕ рдирд╣ीं рдЖ рдЬाрдпेрдЧी। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рджुрдмाрд░ा рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рдХрд╣ा - рджेрдЦो, рдмिрд▓्рд▓िрдпों рдХो рдХрднी рдоाрд░рдиा рдордд। рдЙрдирдХे рднीрддрд░ рднी рддो рдоैं рд╣ी рд╣ूँ - " рдпा рджेрд╡ी рд╕рд░्рд╡рднूрддेрд╖ु рдоाрддृ-рд░ूрдкेрдг рд╕ंрд╕्рдеिрддा। " рдЗрди рд╕рдм рдШрдЯрдиाрдУं рд╕े рд╣рдо рд╕рдордЭ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдЬो рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХी рд╢्рд░ी рд╢्рд░ी рдоाँ рдмрдирдХрд░ рдЖрдпी рд╣ैं , рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиी рдоाрддृрднाрд╡ рдХा рдЕрд╡рд▓ंрдмрди рд▓ेрдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╕्рд╡рд░ुрдк рдкрд░ рд╕े рдкрд░्рджा рд╕्рд╡рдпं рд╣рдЯा рджिрдпा рд╣ै। рдоाँ рдиे рдЕрдкрдиे рдоुрдЦ рд╕े рдХрд╣ा рдеा - " рдЬैрд╕े рд╢рд░рдд рдоेрд░ा рдмेрдЯा рд╣ै , рд╡ैрд╕े рд╣ी рдЕрдордЬрдж рднी рдоेрд░ा рдмेрдЯा рд╣ै !" рдЗрдирдоें рд╕े рд╢рд░рдд рд╣ुрдП рд╕्рд╡ाрдоी рд╕ाрд░рджाрдирди्рдж рдЬी , рдЬो рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдоिрд╢рди рдХे рдЬेрдирд░рд▓ рд╕ेрдХ्рд░ेрдЯрд░ी рдеे , рдФрд░ рдЕрдордЬрдж рдПрдХ рдбрдХैрдд рдеा। рдоाँ рдХрд╣рддी рдеीं - "рдоैं рдЬैрд╕े рд╕рдд рд▓ोрдЧों рдХी рдоाँ рд╣ूँ, рд╡ैрд╕े рд╣ी рдЕрд╕рдд рд▓ोрдЧों рдХी рднी рдоाँ рд╣ूँ। " рдоाँ рдпрдеाрд░्рдерд╡ाрджी рдеीं рдФрд░ рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╕्рд╡ाрдоी рд╡ीрд░ेрд╢्рд╡рд░ाрдиंрдж 'рд╢्рд░ी рд╢्рд░ीрдоाँ' рдХे рдмाрд░े рдоें рд▓िрдЦे рдеे - рдПрдХ рдмाрд░ рджो рдпुрд╡рдХ рдЖрдпे। рджोрдиों рдХ्рд░ाрди्рддिрдХाрд░ी рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд╢ाрд╕рди рдХे рд╡िрдж्рд░ोрд╣ी рдеे। рдоाँ рдиे рдЙрдирдХो рд╕्рдиाрди рдХрд░рдиे рднेрдЬा , рдЬрдм рд╡े рд╕्рдиाрди рдХрд░рдХे рд▓ौрдЯे рддो , рдоाँ рдЙрдирдХो рджीрдХ्рд╖ा рджिрдпा। рдлिрд░ рдЙрдирд▓ोрдЧों рдХो рдХрд╣ा  рдХि рдЬрд▓्рджी рд╕े рдЦाрдиा рдЦा рд▓ो рдФрд░ рдХрд╣ीं рджूрд░ рдЪрд▓े рдЬाрдУ। рдоाँ рдЗрди рдХ्рд░рди्рддिрдХाрд░ी рд▓рдб़рдХों рднी рдХो рджीрдХ्рд╖ा рджेрдиे рдоें рдХुрдЫ рдирд╣ीं рдбрд░рддी рдеी।

 рдоाँ  рдиे рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХे рдЕंрддिрдо рджिрди рддрдХ рджीрдХ्рд╖ा рджी рдеी । рдЬिрд╕ рд╕рдордп рдоाँ рдЙрдж्рдмोрдзрди  рдоें рдЕрд╕्рд╡рд╕्рде рдеीं, рдЙрд╕ рд╕рдордп рдПрдХ рдкाрд░рд╕ी рдпुрд╡рдХ рдЖрдпा рдеा।  рд╡рд╣ рдХुрдЫ рджिрдиों рд╕े рдорда рдоें рдЕрддिрдеि рдХे рд░ूрдк рдоें рд░рд╣ рд░рд╣ा рдеा ।рдЕрдм рд╡рд╣ рдоाँ рдХे рдкाрд╕ рдЙрдирдХे рджрд░्рд╢рди рдХрд░рдиे рдФрд░ рдЙрдирд╕े рджीрдХ्рд╖ा рд▓ेрдиे рдЖрдпा рдеा । рд▓ेрдХिрди рдоाँ рдЙрд╕ рд╕рдордп рдЗрддрдиी рдЕрд╕्рд╡рд╕्рде рдеीं рдХि рдЙрдирдХा рджрд░्рд╢рди рдоिрд▓рдиा рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдмंрдж рд╣ो рдЧрдпा рдеा। рдпे рдпुрд╡рдХ рдиीрдЪे рд╣ी рдмैрдаे рд░рд╣े। рдЙрдирдХो рджूрд╕рд░ी рдоंрдЬिрд▓ рддрдХ рдЬाрдиे рд╕े рд░ोрдХ рджिрдпा рдЧрдпा рдеा। рдоाँ рдиे рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдЬाрди рд▓िрдпा рдХि рдпрд╣ рдпुрд╡рдХ рдиीрдЪे рдЙрдирдХे рджрд░्рд╢рди рдХी рдк्рд░рддीрдХ्рд╖ा рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै। рддрдм рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЙрд╕ рдпुрд╡рдХ рдХो рдКрдкрд░ рднेрдЬ рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрд╕ी рд╕े рдХрд╣ा ,рдлिрд░ рдЙрд╕рдХो рджीрдХ्рд╖ा рджेрдиे рдХे рдмाрдж рдоाँ рдиे рдЙрд╕े рд╡ाрдкрд╕ рдиीрдЪे рднेрдЬ рджिрдпा। рдЗрд╕ рдШрдЯрдиा рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕्рд╡ाрдоी рд╕ाрд░рджाрдирди्рдж рдЬी рдХो рдЬрдм рдоाрд▓ूрдо рд╣ुрдЖ , рддрдм рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा - " рдпрджि рдоाँ рдХी рдЗрдЪ्рдЫा  рдПрдХ рдкाрд░рд╕ी рдХो рдЕрдкрдиा рд╢िрд╖्рдп рдмрдиाрдиे рдХी рд╣ुрдИ рд╣ै , рддो рдЗрд╕рдоें рдоेрд░े рдХुрдЫ рдХрд╣рдиे рдХी рдХ्рдпा рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ै ? " рдмाрдж рдоें рдкрддा рдЪрд▓ा рдХि рд╡рд╣ рдпुрд╡ा рдФрд░ рдХोрдИ рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рдЙрд╕ рдЬрдоाрдиे рдХे рдмॉрдо्рдмे рдлिрд▓्рдо рдЬрдЧрдд рдоें рдЕрдкрдиे рдбाрдпрд▓ॉрдЧ рдХे рдЬाрдиे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдорд╢рд╣ूрд░ рдЕрднिрдиेрддा рдФрд░ рдиिрд░्рдоाрддा рд╕ोрд╣рд░ाрдм рдоोрджी рдеे। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдЬैрд╕ा рдаाрдХुрд░рджेрд╡ рдХे рдкрд░рдо् рднрдХ्рдд рднी рдЕрдкрдиा рдордд рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдмाрд░ рдмाрд░ рдХрд╣рддे рдеा - "рдоाँ рдХा рд╕्рдеाрди рддो рдаाрдХुрд░ рд╕े рдкрд░े рд╣ै ! "(Mother's place is above Thakur Deva.)। рдХुрдЫ рд▓ोрдЧों рдХो рдпрд╣ рд╕ुрдирдХрд░ рдеोреЬा рдЕрдЯрдкрдЯा рд▓рдЧ рд╕рдХрддा рд╣ै , рдХी рд╕्рд╡рдпं рдаाрдХुрд░рджेрд╡ рдиे рдЬिрд╕ рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдКрдкрд░ рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рднाрд╡рдзाрд░ा рдХो рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдк्рд░рдЪाрд░िрдд рдХрд░рдиे рдХा рдХाрд░्рдп рд╕ौंрдкा рдеा , рдЙрдирдХे рдоुрдЦ рд╕े рдпрд╣ рдмाрдд рдХैрд╕े рдиिрдХрд▓ рд╕рдХрддी рд╣ै ? рд▓ेрдХिрди рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХрдИ рдмाрд░ рдпрд╣ рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ुрдЖ рдеा рдХि рдоाँ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕्рд╡рдпं рдаाрдХुрд░ рджेрд╡ рд╣ी рдЙрдирдХो рдиिрд░्рджेрд╢िрдд рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं ! рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЕрдкрдиे рдЧुрд░ुрднाрдЗрдпों рд╕े рдЙрдЪ्рдЪ рд╕्рд╡рд░ рдоें рдХрдИ рдмाрд░ рдХрд╣ा рдеा - " рдЕрд░े , рддुрдорд▓ोрдЧों рдиे рдЕрднी рддрдХ рдоाँ рдХो рдирд╣ीं рдкрд╣рдЪाрдиा !!" рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж 1897 рдоें рд╡िрд╢्рд╡-рд╡िрдЬрдпी рд╣ोрдХрд░ рднाрд░рдд рд╡ाрдкрд╕ рд▓ौрдЯे, рдЙрд╕ рд╕рдордп рдЙрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा Parliament of Religions' рдоें рджिрдпा рдЧрдпे рднाрд╖рдгों рдиे рд╕рднी рд╢्рд░ोрддाрдУं рдХो рдоंрдд्рд░рдоुрдЧ्рдз рдХрд░ рджिрдпा рдеा।

       рд╡ाрдкрд╕ рд▓ौрдЯрдиे рдХे рдмाрдж рдЬрдм рд╡े рдоाँ рдХा рджрд░्рд╢рди рдХрд░рдиे рдЧрдП , рддो рдЙрд╕ рд╕рдордп рдХे рджृрд╢्рдп рдХा рдПрдХ рд╕ुрди्рджрд░ рд╡िрд╡рд░рдг рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдиे рдоाँ рдХे рдЪрд░рдгों рдоें рд╕ाрд╖्рдЯांрдЧ рдк्рд░рдгाрдо рдиिрд╡ेрджिрдд рдХिрдпा। рдХिрддрдиे рджिрдиों рдмाрдж рдЕрдкрдиे рдкुрдд्рд░ рдХो рджेрдЦрдХрд░, рдоाँ рдХी рдЖँрдЦों рдоें рдЕрдкрдиे рдк्рдпाрд░े рдкुрдд्рд░ рдХे рд▓िрдП рд╕्рдиेрд╣ рдЬाрдЧ्рд░рдд рд╣ो рдЧрдпा। (Bhp-рдХे рдЖँрдЦों рдоें рднी рдкुрдд्рд░рд╡рдд-рдкрддिрд╡рдд -рдн्рд░ाрддाрд╡рдд -рдкुрдд्рд░ीрд╡рдд рд╕्рдиेрд╣ рд╣ी рд░рд╣рддा рд╣ै ?) рдЙрд╕े рджेрдЦрдХрд░ рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╕рднी рд▓ोрдЧों рдХो рдПрдХ рдЕрдж्рднुрдд рд╕्рд╡рд░्рдЧीрдп рдкрд░िрд╡ेрд╢ (рдоाрдиों рдоाँ рд╕ीрддा рдЕрдкрдиे рдк्рдпाрд░े рдкुрдд्рд░ рд╣рдиुрдоाрди рдХो рдиिрд╣ाрд░ рд░рд╣ी рдеी !) рдЬैрд╕ी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ोрдиे рд▓рдЧी। рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рджेрд╢ों рдХी рдиाрд░िрдпाँ рдоाँ рд╕ाрд░рджा рджेрд╡ी рдХी рд╕ाрджрдЧी рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рдЪрдХिрдд рд╣ोрдЬाрддी рдеीं рдФрд░ рдЙрдирдХी рд╕ाрджрдЧी рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдХौрддुрд╣рд▓ рдХी рд╡рд╕्рддु рдеी। рдЧाँрд╡ рдХी рд╕ाрдзाрд░рдг рдиाрд░ी рдоाँ рд╕ाрд░рджा , рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХा рдПрдХ рднी рдЕрдХ्рд╖рд░ рдирд╣ीं рдЬाрдирддी рдеीं, рдХिрди्рддु Sarah Bull рд╣ों, Miss McLeod рд╣ों , рдпा рднрдЧिрдиी рдиिрд╡ेрджिрддा рд╣ों рд╕рднी рдХे рд╕ाрде рдЖрд╢्рдЪрд░्рдпрдЬрдирдХ рдЖрди्рддрд░िрдХрддा рдХे рд╕ाрде рдмाрддрдЪीрдд рдХрд░рддी рд╣ैं। рдоाँ рд╕्рд╡рдпं рдПрдХ рд░ूрдв़िрд╡ाрджी рдкрд░िрд╡ाрд░ (conservative family) рдХी рдмेрдЯी рд╣ैं, рдХिрди्рддु рдЗрди рд╕рднी рд╡िрджेрд╢ी рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рд╕ाрде рдмैрдардХрд░ рднोрдЬрди рдХрд░рддी рд╣ैं। рднрдЧिрдиी рдиिрд╡ेрджिрддा рдиे рдЙрдирдХो рдХрд╣ा - "рдоाँ рддुрдо рддो рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХी рдХाрд▓ी рдоाँ рд╣ो !" рдоाँ рдиे рд╣ँрд╕рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा - " рдирд╣ीं рдирд╣ीं , рддрдм рддो рдоुрдЭे рдЕрдкрдиी рдЬीрдн рдмाрд╣рд░ рдиिрдХाрд▓рдХрд░ рд░рдЦрдиी рд╣ोрдЧी ! " рдиिрд╡ेрджिрддा рдиे рдХрд╣ा "рдирд╣ीं , рдоाँ рдРрд╕ा рдХрд░рдиे рдХी рдХोрдИ рдЬрд░ूрд░рдд рдирд╣ीं। рдлिрд░ рднी рдЖрдк рд╣рдоाрд░ी рдХाрд▓ी рдоाँ рд╣ै , рдФрд░ рдаाрдХुрд░ рджेрд╡ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд् рд╢िрд╡ рд╣ैं ! " рдоाँ рдиे рдиिрд╡ेрджिрддा рдХे рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░ рд▓िрдпा।  рдпрд╣ рд╕ोंрдЪрдХрд░ рдХि рдиिрд╡ेрджिрддा рдХो рдХрд▓рдХрдд्рддे рдоें рдЧрд░्рдоी рди рд▓рдЧे , рдоाँ рдиे рдЕрдкрдиे рд╣ाрдеों рд╕े рд░ंрдЧीрди рдЙрди рдХा рдПрдХ рд╣ाрде рдХा рдЭाрд▓рд░рджाрд░ рдкंрдЦा рдмрдиा рдХрд░ рдиिрд╡ेрджिрддा рдХो рдЙрдкрд╣ाрд░ рдоें рджिрдпा ! рдРрд╕ा рдЙрдкрд╣ाрд░ рдкाрдХрд░ рдиिрд╡ेрджिрддा рдХो рдЗрддрдиी реЩुрд╢ी рд╣ुрдИ рдХि рд╡े рдЕрдкрдиी рд╕рднी рд╕рдЦिрдпों рдХे рд╕िрд░ рдкрд░ рд╣ाрде рдХे рдкंрдЦे рд╕े рд╣рд╡ा рдХрд░рдиे рд▓рдЧीं ! рдоाँ рдиे рдХрд╣ा рдеा, рдХि " рдпрд╣ рд▓рдб़рдХी рдмрд╣ुрдд рд╕ीрдзी-рд╕ाрджी рд╣ै। рдФрд░ рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдк्рд░рддि рдЙрд╕рдХी рд╢िрд╖्рдп-рдиिрд╖्рдаा рджेрдЦрдиे рд▓ाрдпрдХ рд╣ै। рджेрдЦो , рдЕрдкрдиे рдЧुрд░ुрджेрд╡ рдХे рдХाрд░्рдп рдоें рдпोрдЧрджाрди рджेрдиे рдХे рд▓िрдП, рдпрд╣ рдЕрдкрдиा рджेрд╢ рдЫोреЬрдХрд░ рднाрд░рдд рдЖ рдЧрдпी рд╣ै। " рдиिрд╡ेрджिрддा рдХा рднाрд░рдд-рдк्рд░ेрдо рдЕрддुрд▓рдиीрдп рдеा , рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рд╕рдм рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХी рдорд╣िрдоा рд╣ी рддो рдеी।  

рдоा рдиे рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдЧुрдк्рддрдЪрд░ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рднी рдкрд░ाрд╕्рдд рдХрд░ рджिрдпा рдеा । рдм्рд░िрдЯिрд╢ рдЦ़ुрдл़िрдпा рдк्рд░рдоुрдЦ рдЪाрд░्рд▓्рд╕ рдСрдЧрд╕्рдЯрд╕ рдЯैрдЧрдЧाрд░्рдЯ (Charles Augustus Taggart)  рдХी рдПрдХ рд░िрдкोрд░्рдЯ (1914) рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░, рдмंрдЧाрд▓ рдХे рдЧрд╡рд░्рдирд░ рд▓ॉрд░्рдб рдХाрд░рдоाрдЗрдХрд▓ (Lord Carmichael) рдиे рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдорда рдФрд░ рдоिрд╢рди рдХे рдоुрдЦ्рдпाрд▓рдп, рдмेрд▓ूреЬ рдорда рдкрд░ рдмंрдЧाрд▓ рдХे рдХ्рд░рди्рддिрдХाрд░ी рдпुрд╡ाрдУं рдХो рд╢рд░рдг рджेрдиे рдХा рдЖрд░ोрдк рд▓рдЧाрдХрд░, рдЙрд╕ рдкрд░ рдк्рд░рддिрдмрди्рдз рд▓рдЧाрдиे рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП 11 рджिрд╕ंрдмрд░ 1916 рдХो рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рдмैрдардХ рдмुрд▓рд╡ाрдпा рдеा। рдЬैрд╕े рд╣ी рдпрд╣ рдЦрдмрд░ рдоाँ рдХो рдоिрд▓ी рдЙрди्рд╣ोंрдиे рддुрд░рди्рдд рдмेрд▓ूреЬ рдорда рдХे рддрдд्рдХाрд▓ीрди рдорд╣ाрд╕рдЪिрд╡ рд╕्рд╡ाрдоी рд╕ाрд░рджाрдирди्рдж рдФрд░ рдЬोрд╕ेрдлिрди рдоैрдХрд▓ाрдКрдб рдХो рдмंрдЧाрд▓ рдХे рдЧрд╡рд░्рдирд░ рд▓ॉрд░्рдб рдХाрд░рдоाрдЗрдХрд▓ рд╕े рдмाрдд рдХрд░рдиे рднेрдЬा। рдоाँ рдиे рдЙрди्рд╣ें рдпрд╣ рдаीрдХ рд╕े рд╕рдордЭा рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдХрд╣ा рдХि, рдмेрд▓ूреЬ рдорда рдкрд░ рдк्рд░рддिрдмрди्рдз рд▓рдЧाрдиे рд╕े , рдЙрд▓рдЯे рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдоुрд╢्рдХिрд▓ें рд╣ी рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдмреЭ рдЬाрдПँрдЧी।  рдЕंрддрддः рдХाрд░рдоाрдЗрдХрд▓ рдХे рд╣рд╕्рддрдХ्рд╖ेрдк рдиे рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рдмेрд▓ूрд░ рдорда рдкрд░ рдк्рд░рддिрдмंрдз рд▓рдЧाрдиे рд╕े рд░ोрдХ рджिрдпा। рдмेрд▓ूреЬ рдорда , рдЙрдж्рдмोрдзрди , рдЬрдпрд░ाрдордмाрдЯी, рдХोрдЖрд▓рдкाреЬा рдЖрд╢्рд░рдо рдЖрджि рд╕्рдеाрдиों рдкрд░  рдм्рд░िрдЯिрд╢ рдЦुрдлिрдпा рд╡िрднाрдЧ рдХी рд╡िрд╢ेрд╖ рдирдЬрд░ рдеी। рдЙрд╕ рд╕рдордп рдХрдИ рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░िрдпों рдиे рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХी рдЕрдиुрдорддि рд╕े рд╡рд╣ाँ рд╢рд░рдг рд▓े рд░рдЦी рдеी। рддрд░ुрдг рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░िрдпों рдХे рд▓िрдП рдЙрдирдХे рдк्рд░ेрдо рдХी рдХोрдИ рд╕ीрдоा рдирд╣ीं рдеी। рд╕्рд╡ाрдоी рдк्рд░ेрдоाрдиंрдж рдиे рдПрдХ рдкрдд्рд░ рдоें рд▓िрдЦा рдеा, 'рд╢्рд░ीрдоाँ  рдХी рдЖрдЬ्рдЮा рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиा рд╣ी рд╣рдоाрд░ा рдзрд░्рдо-рдХрд░्рдо рд╕рдмрдХुрдЫ рд╣ै। рд╣рдорд▓ोрдЧ рдпंрдд्рд░ рд╣ैं , рд╡े рд╣рдоाрд░ी рдпрди्рдд्рд░ी рд╣ैं ! рд╡े рдЬिрд╕рдХो рдЬो рдЖрдЬ्рдЮा рджेंрдЧी , рд╡рд╣ рдЙрд╕े рдХрд░рдиे рдХो рдмाрдз्рдп рд╣ै ! " рд╢्рд░ी рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕्рд╡ाрдоी рдк्рд░ेрдоाрдирди्рдж рдЬी рдХा рд╡िрдЪाрд░ рдпрд╣ी рдеा рдХि - " рд░ाрдЬрд░ाрдЬेрд╢्рд╡рд░ी рдоाँ рджुрд░्рдЧा рд╣ी рдХोрдЖрд▓рдкाреЬा рдЖрд╢्рд░рдо рдоें рд╕ाрдЧ рдмुрдирдХрд░ рднाрдд рдЦाрддी рд╣ैं (рд╢ाрдХрдо्рднрд░ी рдоाрддा рд╣ैं !), рдЕрдкрдиे рднрдХ्рддों рдХी рд╕ेрд╡ा-рд╢ुрд╢्рд░ुрд╖ा рдХрд░рддी рд╣ैं ; рдХँрдЧाрд▓िрдиी рдХा рд╡ेрд╢ рдзाрд░рдг рдХрд░ рд╕ाреЬी рдоें рдЧेंрдаी рдмाँрдзрдХрд░ рд╡рд╕्рдд्рд░ рдзाрд░рдг рдХрд░рддी рд╣ैं ! "     

18 .>>>рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХा рд╢ाрдХрдо्рднрд░ी рджेрд╡ी рд░ूрдк : рджुрд░्рдЧा рдоां рд╢рдХ्рддि рд╣िрди्рджुрдУं рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рджेрд╡ी рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ें рдкाрд░्рд╡рддी,рдЬрдЧ्рджрдо्рдмा рдФрд░ рдЖрджि рдиाрдоों рд╕े рднी рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ैं । рдиौ рджेрд╡िрдпों рдоे рдоाँ рд╢ाрдХрдо्рднрд░ी рджेрд╡ी (рдоाँ рд╕ाрд░рджा рджेрд╡ी) рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдХрд░ूрдгाрдордп рдФрд░ рдордорддा-рдордпी рдоाँ рдХा рд╣ै।  рджेрд╡ी рднाрдЧрд╡рдд рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЬрдм рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рд╕ौ рд╡рд░्рд╖ों рддрдХ рд╡рд░्рд╖ा рдирд╣ीं рд╣ुрдИ, рддрдм рдордиुрд╖्рдпों рдХो рдХрд╖्рдЯ рдЙрдаाрддे рджेрдЦ рдоुрдиिрдпों рдиे рдоां рд╕े рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХी। рддрдм рд╢ाрдХрдо्рднрд░ी рдХे рд░ूрдк рдоें рдоाрддा рдиे рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ुрдП рд╢ाрдХों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рднрд░рдг-рдкोрд╖рдг рдХिрдпा рдеा। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рджेрд╡ी рдиे рд╕ृрд╖्рдЯि рдХो рдирд╖्рдЯ рд╣ोрдиे рд╕े рдмрдЪाрдпा। рдоाँ рд╕ाрд░рджा рджेрд╡ी рд╣ी рдЖрджिрд╢рдХ्рддि рдЬрдЧрддрдЬрдирдиी рдЬрдЧрджंрдмिрдХा рдпोрдЧрдоाрдпा рдоाрддा рд╢ाрдХрдо्рднрд░ी, рд╕рд╣ाрд░рдирдкुрд░  рд╣ैं рдЬो  рдЬंрдЧрд▓ рдоे рдоंрдЧрд▓ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рднрдЧрд╡рддी рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рдоे рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдХी рдиौ рджेрд╡िрдпों рдоे рд╢ाрдХрдо्рднрд░ी рджेрд╡ी рдХा рдиौंрд╡ा рдФрд░ рдЕंрддिрдо рджрд░्рд╢рди рд╣ोрддा рд╣ै рд╡ैрд╖्рдгो рджेрд╡ी рд╕े рд╢ुрд░ू рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рдиौ рджेрд╡ी рдпाрдд्рд░ा рдоे рдоाँ рдЪाрдоुрдг्рдбा рджेрд╡ी, рдоाँ рд╡рдЬ्рд░ेрд╢्рд╡рд░ी рджेрд╡ी, рдоाँ рдЬ्рд╡ाрд▓ा рджेрд╡ी, рдоाँ рдЪिंрддрдкुрд░рдгी рджेрд╡ी, рдоाँ рдиैрдиा рджेрд╡ी, рдоाँ рдордирд╕ा рджेрд╡ी, рдоाँ рдХाрд▓िрдХा рджेрд╡ी, рдоाँ рд╢ाрдХрдо्рднрд░ी рджेрд╡ी рд╕рд╣ाрд░рдирдкुрд░ рдЖрджि рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। 

 рд╕рд╣ाрд░рдирдкुрд░ рдХी рдЬंрдЧрд▓ी рдкрд╣ाрдбिрдпों рдоे рд╡िрд░ाрдЬрдоाрди рд╕िрдж्рдз рднрд╡рди рдХी рдЫрдЯा рд╣ी рдХुрдЫ рдиिрд░ाрд▓ी рд╣ै। рдпрд╣ рд╕्рдеाрди рд╕рдоुрдж्рд░рддрд▓ рд╕े рд▓рдЧрднрдЧ 448 рдоीрдЯрд░ рдХी рдКंрдЪाрдИ рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै рдкрд╣ाрдб़ी рдХी рддрд▓рд╣рдЯी рдоे рдоाँ рдХा рдоंрджिрд░ рд╣ै। рдкंрдж्рд░рд╣-рд╕ौрд▓рд╣ рд╕ीрдвिрдпाँ рдЪрдврдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рдоाँ рдХे рдЕрдж्рднुрдд рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХे рджрд░्рд╢рди рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╕ंрдЧрдорд░рдорд░ рдХे рдЪрдмुрддрд░े рдкрд░ рдЬिрд╕ рдкрд░ рдЪांрджी рдордвी рд╣ुрдИ рд╣ै рдоाрддा рдЕрдкрдиे рдЪाрд░ों рд╕्рд╡рд░ूрдкों рдФрд░ рдмाрд▓ рдЧрдгेрд╢ рдХे рд╕ाрде рд╡िрд░ाрдЬрдоाрди рд╣ै। рдоाрддा рдХे рдЪाрд░ों рд░ूрдк рд╕ुंрджрд░ рдкोрд╢ाрдХों рд╕ोрдиे рд╡ рдЪांрджी рдХे рдЖрднुрд╖рдгो рд╕े рдЕрд▓ंрдХृрдд рд╣ै। рдоाँ рдХे рджाрдпीं рдФрд░ рднीрдоा рдПрд╡ं рдн्рд░ाрдорд░ी рджेрд╡ी рддрдеा рдмाрдпीं рдФрд░ рд╢рддाрдХ्рд╖ी рджेрд╡ी рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╣ै। рджेрд╢ рдоे рдпे рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдРрд╕ा рдоंрджिрд░ рд╣ै рдЬрд╣ाँ рджुрд░्рдЧा рдХे рдЪाрд░ рд░ूрдкो рдХे рджрд░्рд╢рди рдПрдХ рд╕ाрде рд╣ोрддे рд╣ै। рдоाँ рдХे рджрд░्рд╢рди рд╕े рдкुрд░्рд╡ рднुрд░ा рджेрд╡ рдмाрдмा рдХे рджрд░्рд╢рди рдХрд░рдиे рд╣ोрддे рд╣ै। рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рджेрд╡ाрд╕ुрд░ рд╕ंрдЧ्рд░ाрдо рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ोрдХрд░ рдЕрдкрдиे рдк्рд░ाрдгों рдХा рдмрд▓िрджाрди рджे рджिрдпा рдеा। рдоाрддा рдЬрдЧрджंрдмा рдиे рдк्рд░рд╕рди्рди рд╣ोрдХрд░ рднुрд░ाрджेрд╡ рдХो рдпрд╣ рд╡рд░рджाрди рджिрдпा рдеा рдХि рдЬो рднी рдк्рд░ाрдгी рдоेрд░े рджрд░्рд╢рдиाрд░्рде рдЖрдПрдЧा рд╡рд╣ рдк्рд░рдердо рднुрд░ाрджेрд╡ рдХे рд╣ी рджрд░्рд╢рди рдХрд░ेрдЧा।рдЕрд░्рдеाрдд рдмрдЧैрд░ рднुрд░ाрджेрд╡ рдХे рджрд░्рд╢рди рдоाрддा рдХो рдЕрдкрдиी рдкुрдЬा рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддी। рдоाँ рд╢्рд░ी рд╢ाрдХрдо्рднрд░ी рджेрд╡ी рдЬी рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд рд▓рдХ्рд╖्рдоी рд╕्рд╡рд░ूрдкा рд╣ै। рд╢ाрдХрдо्рднрд░ी рджेрд╡ी рдЬी рднрдЧрд╡ाрди рд╡िрд╖्рдгु рдХे рд╣ी рдЖрдЧ्рд░рд╣ рдХрд░рдиे рдкрд░ рд╢िрд╡ाрд▓िрдХ рдХी рджिрд╡्рдп рдкрд╣ाрдбिрдпों рдкрд░ рд╕्рд╡рдпंрднू рд╕्рд╡рд░ूрдк рдоे рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ुрдИ рдеी। рдоाрддा рд╢ाрдХрдо्рднрд░ी рдХे рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХा рд╡िрд╕्рддृрдд рд╡рд░्рдгрди рджुрд░्рдЧा рд╕рдк्рддрд╢рддी рдХे рдоुрд░्рддि рд░рд╣рд╕्рдп рдЕрдз्рдпाрдп рдоे рдоिрд▓рддा рд╣ै।

>>>19. ЁЯМ║ ЁЯеАрдХोрдЖрд▓рдкाреЬा рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдпोрдЧ рдЖрд╢्рд░рдо ЁЯеА ЁЯМ║  (Koalpara Ramakrishna Yoga Ashram) :           

     рдХोрдЖрд▓рдкाреЬा рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдЖрд╢्рд░рдо рдоाँ рдХे рдЬрди्рдорд╕्рдеाрди рдЬрдпрд░ाрдо рдмाрдЯी рд╕े рддीрди рдоीрд▓ рдЙрдд्рддрд░ рдоें рдЕрд╡рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рдпрд╣ рдЖрд╢्рд░рдо рд╢्рд░ी рд╢्рд░ी рдоाँ рд╕ाрд░рджा рджेрд╡ी рдХे рдЬीрд╡рди рдХे рд╕ाрде  рдкूрд░ी рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рдЬुрдб़ा рд╣ुрдЖ рд╣ै।рд░ेрд▓ рдоाрд░्рдЧ рдмрди рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рдоाँ рдЬрдм рдХрднी рдЬрдпрд░ाрдо рдмाрдЯी рд╕े рдХोрд▓рдХाрддा рдЖрддी рдеीं, рддрдм рд╡िрд╖्рдгुрдкुрд░ рд╣ोрддे рд╣ुрдП рдХрд▓рдХрдд्рддा рдЖрддी рдеीं। рдФрд░ рд╡िрд╖्рдгुрдкुрд░ рдЬाрдиे рдХे рдоाрд░्рдЧ рдоें рдХोрдЖрд▓рдкाреЬा рдЖрд╢्рд░рдо рдоें рд╡िрд╢्рд░ाрдо рдХрд░рддी рдеीं। 

   1909 рд╕े 1919 рддрдХ рдоाँ рдЬрдм рднी рдмिрд╖्рдгुрдкुрд░ рдЖрдИं, рдЙрддрдиी рдмाрд░ рд╡े рдХोрдЖрд▓рдкाреЬा рдоें рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ी рд░ुрдХीं рд╣ैं । рдпрд╣ाँ рдкрд░ рджो рдмाрд░ рддो рдоाँ рд▓рдо्рдмे рд╕рдордп рддрдХ рднी рд░ुрдХी рдеीं।  рдХोрдЖрд▓рдкाреЬा рдХो рдоाँ " рдоेрд░ा  рдмैрдардХрдШрд░" рдпा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рдХрдХ्рд╖ (drawing room- reception room, ‘ржЖржоাрж░ ржмৈржаржХржЦাржиা।’) рдХрд╣рддी рдеीं।  рдХोрдЖрд▓ рдкाреЬा рдХे рднрдХ्рдд рдХेрджाрд░рдиाрде рджрдд्рдд (рд╕ंрди्рдпाрд╕ рдиाрдо рд╕्рд╡ाрдоी рдХेрд╢рд╡ाрдирди्рдж) рдиे рдмंрдЧाрдм्рдж 1316 (рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдиिрдХाрд▓рдиे рдХा рдлाрд░्рдоूрд▓ा =рдмंрдЧाрдм्рдж +593 ; 1316 + 593 =1909 рдИреж) рдоें  "рдХोрдЖрд▓рдкाреЬा рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдпोрдЧ рдЖрд╢्рд░рдо" рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдеी। рдХोрдЖрд▓рдкाреЬा рдоें рдЕрд╡рд╕्рдеिрдд рдпрд╣ рдЖрд╢्рд░рдо рдПрдХ рдХाрд░рдг рд╕े рд╡िрд╢ेрд╖ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬрдЧрддрдЬрдирдиी рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдиे рдХрдИ рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рд╕्рд╡рдпं рдЕрдкрдиा рдЪिрдд्рд░ (рдЕрдкрдиी рдЫрдмि) рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░ рдЙрд╕ рдЫрд╡ि рдХी рдкूрдЬा рдХी рдеी। рдХोрдЖрд▓рдкाреЬा рдЖрд╢्рд░рдо рдЙрдирдоें рд╕े рдПрдХ рддीрд░्рде рд╕्рдеाрди рд╣ै। 1911 рдХे рдирд╡ंрдмрд░ рдорд╣ीрдиे рдоें рдоाँ  рдиे рдпрд╣ां рдаाрдХुрд░рджेрд╡ рдХे рд╕ाрде рдЕрдкрдиी рдЫрд╡ि рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдХे рдкूрдЬा рдХी рдеी । рдоाँ рдиे рджोрдиों рдЫрд╡िрдпों рдХो рдЕрдкрдиे рд╣ाрдеों рдЙрдаाрдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╕िрд░ рд╕े рдЫुрд▓ाрдХрд░ рдкूрдЬा рдХी рд╡ेрджी рдкрд░ рд░рдЦा рдФрд░ рдЙрди рдкрд░ рдлूрд▓ рдЪреЭाрдпे

20.>>> ЁЯМ║ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдЖрд╢्рд░рдо ЁЯМ║ (Jagadamba Ashram- ржЬржЧржжржо্ржмা ржЖрж╢্рж░ржо)

 ЁЯМ║ЁЯеАЁЯеАрдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХे рд╢िрд╖्рдп рдХेрджाрд░ рдХोрдЖрд▓рдкाреЬा рдЖрд╢्рд░рдо рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рдеे; рдЬो рдмाрдж рдоें рд╕्рд╡ाрдоी рдХेрд╢рд╡ाрдиंрдж рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиे рдЧрдП। рдЙрдирдХी рдоाрддा рдЬрдЧрджрдо्рдмा рднी, рдоाँ рд╕ाрд░рджा рджेрд╡ी рдХी рднрдХ्рдд рдеीं। рдЙрди्рд╣ीं рдЬрдЧрджрдо्рдмा рджेрд╡ी рдХे рдШрд░ рдХो рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдЖрд╢्рд░рдо рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдоाँ рдХрднी-рдХрднी рд░ाрдзू (рдоाँ рдХी рднрддीрдЬी ) рдХे рд╕ाрде рдпрд╣ाँ рд░рд╣рдиे рдЖрддी рдеी। рдпрд╣ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдЖрд╢्рд░рдо, рдХोрдЖрд▓ рдкाреЬा рдЖрд╢्рд░рдо рд╕े рдеोреЬी рджूрд░ी рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рд╣ै। ЁЯМ║ЁЯеАЁЯеА

>>>21ЁЯМ║ЁЯеАЁЯеАрдЕрдоोрджрд░ рдирджी ЁЯеАЁЯеАЁЯМ║

        рдЖрдоोрджрд░ рдирджी рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдЬрдпрд░ाрдо рдмाрдЯी рдХे рдкाрд╕ рд╕े рд╣ोрдХрд░ рдмрд╣рдиे рд╡ाрд▓ी рдПрдХ рдЫोрдЯी рд╕ी рдирд╣рд░ рд╣ै। рдоाँ рдЗрд╕ рдирд╣рд░ рдХो рд╣ी 'рдоेрд░ी рдЧंрдЧा рдирджी ' рдХрд╣ा рдХрд░рддी рдеीं। рдоाँ рдЕрдкрдиी рд╕рдЦिрдпों (рдЬрдпा-рд╡िрдЬрдпा) рдХे рд╕ाрде рдЗрд╕ी рдЖрдоोрджрд░ рдирд╣рд░ рдоें рд╕्рдиाрди рдХрд░рдиे рдЖрдпा рдХрд░рддी рдеीं। рдЗрд╕рдХे рдПрдХ рдХिрдиाрд░े рдкрд░ рдПрдХ рд╢्рдорд╢ाрди рдШाрдЯ рднी рд╣ै। рдоाँ рдХे рдШाрдЯ рд╕े рдХुрдЫ рд╣ी рджूрд░ рдЬाрдиे рдкрд░ рдПрдХ рдЖँрд╡рд▓े рдХा рдкेрдб़ рджिрдЦाрдИ рджेрдЧा। рдмрд╣ुрдд рд╕рдордп рдкрд╣рд▓े рдпрд╣ां рдПрдХ рдЖँрд╡рд▓े  рдХा рдкेрдб़ рдеा। рдЙрд╕ी рдХी рд╕्рдоृрддि рдоें рд╡рд░्рддрдоाрди рдЖँрд╡рд▓े рдХा рд╡ृрдХ्рд╖ рд▓рдЧाрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХрд╣рддे рдеे, 'рдпрджि рддुрдо рдЖँрд╡рд▓े рдХे  рд╡ृрдХ्рд╖ рдХे рдиीрдЪे рдмैрдардХрд░ рдз्рдпाрди рдХрд░ोрдЧे, рддो рддुрдо्рд╣ाрд░ी рд╕рднी рдЗрдЪ्рдЫाрдПँ рдкूрд░ी рд╣ो рдЬाрдПँрдЧी। рдаाрдХुрд░ рджेрд╡ рдХे рд╕рднी рд╢िрд╖्рдпрдЧрдг  рдЬैрд╕े рдпोрдЧिрди рдоां, рдЧोрд▓ाрдк рдоां, рдЧौрд░ी рдоां рдЖрджि рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдоी рд╕рд░рджाрдиंрдж рд╕рд╣िрдд рдХрдИ рд╕ंрди्рдпाрд╕ी рднी рдпрд╣ां рдз्рдпाрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдпा рдХрд░рддे рдеे।

22.>>> ЁЯМ║ ЁЯМ║ЁЯеАЁЯеАрдЬрдпрд░ाрдо рдмाрдЯी рджेрд╡ी рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХा рдШाрдЯ ЁЯМ║  ЁЯМ║ЁЯеАЁЯеА(ржЬржп়рж░াржо ржмাржЯী ржжেржмী ржоা рж╕াрж░ржжাрж░ ржШাржЯ/Jayrambati Devi Maa Sarada Ghat)

рдоाрддा рдХा рдШाрдЯ (Mother Ghat) : рдмрдЪрдкрди рдоें рдоाँ рд╕ाрд░рджा рджेрд╡ी рдЕрдкрдиी рдЧाрдпों рдХो рдЦिрд▓ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕ी рддाрд▓ाрдм рдХे рдХिрдиाрд░े рдШाрд╕ рдХाрдЯрддी рдеीं। рдпрд╣ рддाрд▓ाрдм рдЕрдм рдоाрддा рдХा рддाрд▓ाрдм рдиाрдо рд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдж рд╣ै। рдоाрдИ рдХा  рдШाрдЯ рдЖрдЬ рдХे рдЬрдпрд░ाрдо рдмाрдЯी рдмрд╕ рд╕्рдЯॉрдк рдХा рдиाрдо рд╣ै।

 >>>23.ЁЯМ║ рддेрд▓ोрднेрд▓ो рдХा рдоैрджाрди ЁЯМ║  (Telo Bhelo Ground:-рждেрж▓োржнেрж▓োрж░ ржоাржа)

 рд╣ुрдЧрд▓ी рдЬिрд▓े рдХे рдЖрд░ाрдордмाрдЧ рдХрд╕्рдмे рд╕े рдеोрдб़ी рджूрд░ी рдкрд░ рддेрд▓ोрднेрд▓ो рдХा рдоैрджाрди рдкрдб़рддा рд╣ै। рдЬрдпрд░ाрдо рдмाрдЯी рд╕े рджрдХ्рд╖िрдгेрд╢्рд╡рд░ рдЬाрддे рд╕рдордп рдЗрд╕ी рдоैрджाрди рдоें рдЙрдирдХी рднेंрдЯ рдПрдХ рдбрдХैрдд рджрдо्рдкрддि рд╕े рд╣ुрдИ рдеी। рдоाँ рд╕े рдоिрд▓рдиे рдХे рдмाрдж рдЙрд╕ рд╣िंрд╕рдХ рдбैрдХрдд рдХा рд╣्рд░рджрдп рднी рдХैрд╕े рдкिрдШрд▓ рдЧрдпा рдеा, рдЙрд╕ рдХрдеा -рдк्рд░рд╕ंрдЧ рдХो рд╣рдо рд╕рднी рдЬाрдирддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕рдордп рдаीрдХ рдЙрд╕ी рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдоाँ рд╕ाрд░рджा рджेрд╡ी рдХा рдПрдХ рдорди्рджिрд░ рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдЬрд╣ाँ рдЙрдирдХी рднेंрдЯ рдЕрдкрдиे рдбрдХैрдд рдоाрддा-рдкिрддा рд╕े рд╣ुрдИ рдеी, рдФрд░ рдЬो рдмाрдж рдоें рдЕрдкрдиे рджाрдоाрдж рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рджेрд╡ рд╕े рдоिрд▓рдиे рджрдХ्рд╖िрдгेрд╢्рд╡рд░ рднी рдЧрдП рдеे। рдоंрджिрд░ рдХे рдмрдЧрд▓ рд╡ाрд▓े рдХрдорд░े рдоें рдбрдХैрдд рдкिрддा рдХी рдЖрджрдордХрдж рдк्рд░рддिрдоा рднी рд▓рдЧी рд╣ुрдИ рд╣ै। рдЗрдирдХी рднी рдкूрдЬा рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдоाँ рд╕ाрд░рджा рджेрд╡ी рдХे рдорди्рджिрд░ рд╕े рдХुрдЫ рд╣ी рджूрд░ी рдкрд░ рдПрдХ рдХाрд▓ीрдорди्рджिрд░ рд╣ैं - рдЬिрди्рд╣ें 'рдбрдХैрддों рдХी рдХाрд▓ी ' (ржбাржХাрждржХাрж▓ী) рдХे рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। 

[рдЬрдп рдаाрдХुрд░ , рдЬрдп рдоाँ !] 

24.>>>рдкाँрдЪ рдХोрд╢ों рдХी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдкृрд╖्рдарднूрдоि: рдоाрдирд╡ी рд╕рдд्рддा рдХो рджो рднाрдЧों рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै- рдХाрдпा рдФрд░ рдЪेрддрдиा। рдоाрдирд╡ी рд╕рдд्рддा рдЬрдб़ рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдЪेрддрди рдЖрдд्рдоा рдХे рд╕рдорди्рд╡рдп рд╕े рдмрдиी рд╣ै। рд╢рд░ीрд░ рдХे рдЬрдб़ рдкрджाрд░्рде рдХो рддрдд्рд╡ (рдкंрдЪрднूрдд) рдХрд╣рддे рд╣ैं।  рд╢рд░ीрд░ рдкंрдЪрддрдд्рд╡ों рд╕े рдмрдиा рд╣ै- рд╡ाрдпु, рдЬрд▓, рдЖрдХाрд╢, рдЕрдЧ्рдиि рдФрд░ рдкृрде्рд╡ी। рд╕्рдеूрд▓ рд╢рд░ीрд░ рдЕрд╡िрдЪ्рдЫिрди्рди рд░ूрдк рд╕े рдЬुрдбा़ рд╣ुрдЖ рджूрд╕рд░ा рдкрдХ्рд╖ рдЪेрддрдиा рдХा рд╣ै। рдЬो рд╢рд░ीрд░ рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдЕрдзिрдХ рд╕ाрдорд░्рде्рдпрд╡ाрди рдПрд╡ं рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╣ै।  рдордиुрд╖्рдп рдХे рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╢рд░ीрд░ рдХे рдкाँрдЪ рдХрд▓ेрд╡рд░ рд╣ैं- (рез) рдЕрди्рдирдордп рдХोрд╢ (реи) рдк्рд░ाрдгрдордп рдХोрд╢ (рей) рдордиोрдордп рдХोрд╢ (рек) рд╡िрдЬ्рдЮाрдирдордп рдХोрд╢ (рел) рдЖрдирди्рджрдордп рдХोрд╢। рдЖрдд्рдоा- рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХे рдордз्рдп рдЕрдЧрдгिрдд рдЖंрджाрди- рдк्рд░рджाрди рдЗрди्рд╣ीं рдкांрдЪ рдХोрд╢ों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЕрди्рдирдордп рдХोрд╢ рдХो рдЕँрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें "рдлिрдЬीрдХрд▓ рдмॉрдбी," рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдк्рд░ाрдгрдордп рдХोрд╢ рдХो 'рдИрдерд░ीрдХ рдмॉрдбी' рдордиोрдордп рдХोрд╢ рдХो 'рдПрд╕्рдЯ्рд░рд▓ рдмॉрдбी' рд╡िрдЬ्рдЮाрдирдордп рдХोрд╢ рдХो 'рдХाрд╕्рдоिрдХ рдмॉрдбी' рдФрд░ рдЖрдирди्рджрдордп рдХोрд╢ рдХो 'рдХॉрдЬрд▓ рдмॉрдбी' рдХрд╣рддे рд╣ैं। 

>>рдк्рд░ाрдг рдЬीрд╡рди (Life) рдХ्рдпा рд╣ै ?  рдЬीрд╡рди рдЪेрддрдиा рдХो рдк्рд░ाрдг рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдк्рд░ाрдгрддрдд्рд╡ рдХो рдЪेрддрди рдКрд░्рдЬा рд▓ाрдЗрдл рдПрдирд░्рдЬी рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै। sound (рдз्рд╡рдиि рдпा рд╢рдм्рдж), heat (рддाрдк), light (рдк्рд░рдХाрд╢), magnetism (рдЪुंрдмрдХрдд्рд╡), electricity (рд╡िрдж्рдпुрдд्) рдЖрджि рдк्рд░ाрдг рдпा рдКрд░्рдЬा рдХे рд╡िрд╡िрдз рд░ूрдк рд╣ैं। рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддाрдиुрд╕ाрд░ рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдПрдирд░्рдЬी рджूрд╕рд░े рдк्рд░рдХाрд░ рдоें рдмрджрд▓рддी рднी рд░рд╣рддी рд╣ै । рдкांрдЪों рдХोрд╢ों рдкрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ рдХрд░ рд▓ेрдиे рд╡ाрд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि рджेрд╡- рдкुрд░ूрд╖ों рдХी рд╢्рд░ेрдгी рдоें рд╡िрд░ाрдЬрддा рд╣ै। рдЙрд╕ рд╢्рд░ेрдгी рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪे рд╣ुрдП рдорд╣ाрдкुрд░ूрд╖ рдХी рднी рдХोрдИ 'рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рдЗрдЪ्рдЫा' рдирд╣ीं рд░рд╣ рдЬाрддी। рд╡рд╣ рд╢ाрд╢्рд╡рдд рд╕рдд्рддा рдХी рдиिрдпрдо рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╕े рдПрдХाрдХाрд░ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।

рдкрджाрд░्рде рд╡िрдЬ्рдЮाрдиी рдпा рднौрддिрдХ рд╡िрдЬ्рдЮाрдиी рдиे рдкрджाрд░्рдеों рдоें рд╣ी рд╕рдд्рдп рдХो рд╕рди्рдиिрд╣िрдд рдоाрди рд╕рдд्рдпाрди्рд╡ेрд╖рдг рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХिрдпा рдФрд░ рдЕрдм рд╡рд╣ рдк्рд░рдХृрддि рдХे рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╕े рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╕्рддрд░ों рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рддा рд╣ुрдЖ рд╡िрд╕्рдоिрдд рд╣ो рдЙрдаा рд╣ै। рдЪेрддрдиा рдХा рд╡िрд╢ाрд▓ рд╕ाрдЧрд░ рдЗрд╕ рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдб рдоें рдФрд░ рдЗрд╕рд╕े рдкрд░े рднी рд╡िрд╕्рддृрдд рд╣ै। рдЙрд╕ी рдиे рдкрджाрд░्рде рдХो рдЙрдд्рдкрди्рди рдХिрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рд╡्рдпрд╖्рдЯि рдЪेрддрдиा рдзрд░ाрддрд▓ рдХो рдЙрдаाрдХрд░ рд╕рдорд╖्рдЯि рдЪेрддрдиा рд╕े рддाрджाрдд्рдордп рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░ рд▓ेрдиे рдХी рд╕्рдеिрддि рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╡рд╣ рдЛрд╖ि (рдпा рдиेрддा рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ) рдЕрджृрд╢्рдп рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рджृрд╢्рдп рджेрдЦ рд╕рдХрддा рд╣ै।рдЖрдЗрди्рд╕्рдЯाрдЗрди рдиे рдЪेрддрдиा рдХे рдЗрд╕ी рдЖрдпाрдо рдХो, "рдмोрдз" рдХे рдирдП рдзрд░ाрддрд▓ рдХो 'рдЪрддुрд░्рде рдЖрдпाрдо' рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдеी।  рдЬो рдХुрдЫ рднी рд╣рдо рджेрдЦрддे- рдЬाрдирддे, рд╕рдордЭрддे- рд╕ोрдЪрддे рд╣ैं, рд╡рд╣ рдд्рд░िрдЖрдпाрдоीрдп рд╡рд╕्рддु- рдЬрдЧрдд рд╕े рд╕рдо्рдмрди्рдзिрдд рд╣ोрддा рд╣ै। 

рдП рддीрди рдЖрдпाрдо рд╣ैं- рдкрд╣рд▓ा рд▓рдо्рдмाрдИ, рджूрд╕рд░ा рдЪौрдбा़рдИ рддрдеा рддीрд╕рд░ा рдоोрдЯाрдИ, рдЧрд╣рд░ाрдИ рдЕрдерд╡ा рдКँрдЪाрдИ। рдП рддीрдиों рдЖрдпाрдо рджेрд╢ рдпा 'рд╕्рдкेрд╢' рдоें рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЖрдЗрди्рд╕्рдЯाрдЗрди рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЪौрдеा рдЖрдпाрдо (fourth dimension) рд╣ै рдЯाрдЗрдо, рдХाрд▓ (рдпा рдоाँ рдХाрд▓ी ?)। рдХिрди्рддु рдЖрдЗрди्рд╕्рдЯाрдЗрди рдиे рдЬрдм рд╕рд░्рд╡ рдк्рд░рдердо рд╕ाрдкेрдХ्рд╖рддा рд╕िрдж्рдзाрди्рдд рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХी рддो рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдХेрд╡рд▓ рдмाрд░рд╣ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЙрд╕े рд╕рдордЭ рдкाрдП, рдРрд╕ा рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдХाрд▓ рдХी рдЧрддि рдкीрдЫे рдХी рджिрд╢ा рдоें рднी рд▓ौрдЯ рд╕рдХрдиे рдХी рдмाрдд рдЕрдм рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЬрдЧрдд [рдЯाрдЗрдо рдорд╢ीрди рдкिрдХ्рдЪрд░]  рдоें рд╕рд░्рд╡ рд╕्рд╡ीрдХृрдд рд╣ोрддी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै।  

    рдЬрдм рдЕрддीрдд рдоें рд▓ौрдЯрдиा рднी рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ो рдЬाрдПрдЧा, рддो рд╣рдоाрд░ा рд╡рд░्рддрдоाрди рдмोрдз рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрд╕्рдд- рд╡्рдпрд╕्рдд рд╣ो рдЬाрдПрдЧा, рдпрд╣ рд╣рдо рднрд▓ी- рднांрддि рд╕рдордЭ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЙрджाрд╣рд░рдгाрд░्рде рд╣рдоाрд░ी рд╡рд░्рддрдоाрди рдзाрд░рдгा рд╣ै рдХि рд░ाрдо рдПрд╡ं рдХृрд╖्рдг, рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी, рдЖрджि рдорд░ рдЧрдП। рд▓ेрдХिрди рддрдм (рдЯाрдЗрдо рдорд╢ीрди рд╕े ) рд╣рдо рд╕्рдкрд╖्рда рдЙрди्рд╣ें рдЙрд╕ी рд░ूрдк рдоें рджेрдЦ рд╕рдХेंрдЧे, рдЬैрд╕े рдХि рд╡े рдЙрд╕ рд╕рдордп рдеे। рдЗрд╕рд╕े рдЬрди्рдо- рдоृрдд्рдпु рдХी рднौрддिрдХ рд╡ाрджी рдзाрд░рдгा рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдз्рд╡рд╕्рдд рд╣ो рдЬाрдпेрдЧी।  рдФрд░ рднाрд░рддीрдпों рдХी рдкुрдирд░्рдЬрди्рдо рд╡ाрд▓ी рдЬो рдоाрди्рдпрддा рдЕрднी рдЬрди рд╕ाрдоाрди्рдп рдХे рд▓िрдП рдоाрдд्рд░ рдПрдХ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣ी рд╣ै, рд╡рд╣ рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖рддः рд╕рдд्рдп рджिрдЦाрдИ рджेрдЧी।   

   рддрдм рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрдПрдЧा рдХि рдЬрди्рдо рдпा рдоृрдд्рдпु рдЪрд░рдо рдЕрд░्рдеों рдоें рдПрдХ рдн्рд░ाрди्рддि рдоाрдд्рд░ рд╣ै। рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рддीрди рдЖрдпाрдоों рддрдХ рд╣ी рд╣рдоाрд░ा рдмोрдз- рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ै। рдЪрддुрд░्рде рдЖрдпाрдо рдХा рдмोрдз рд╣ोрддे рд╣ी рд╣рдоाрд░े рд╕ाрдордиे рдЬ्рдЮाрди рдХा рдПрдХ рдЕрдирди्рдд рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЦुрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै। рддрдм рдпрд╣ рд╕ंрд╕ाрд░ рдПрдХ рд╕рд░्рд╡рдеा рднिрди्рди рд░ूрдк рд╕े рдирдЬрд░ рдЖрдиे рд▓рдЧेрдЧा। рдпрджि рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╣рдоाрд░ी рдЪेрддрдиा рдПрдХ рд╕рд░्рд╡рдеा рдирдП рдЖрдпाрдо рдХो рдЫू рд▓े, рддो рдЕрднी рд╣рдоाрд░ा рдЬो рднी рдмोрдз рд╣ै, рд╡рд╣ рддрдм рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдмрджрд▓ рд╣ी рдЬाрдПрдЧा। рдЬिрд╕े рдЖрдЬ рд╕рд░्рд╡рдеा рд╕рдд्рдп рдоाрди рд░рд╣े рд╣ैं, рдХрд▓ рд╡рд╣ीं рдПрдХ рдн्рд░рдо рд▓рдЧрдиे рд▓рдЧेрдЧा।рдЬिрд╕े рдЖрдЬ рдЕрдкрдиा рдмेрдЯा, рдЕрдкрдиी рдкрдд्рдиी рдоाрдирддे рд╣ैं рдпрд╣ рдЕрддीрдд рдХा рдЕрдкрдиा рднाрдИ, рдоिрдд्рд░ рдпा рд╢рдд्рд░ु рднी рд╣ै। рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рджिрдЦ рдЬाрдиे рдкрд░ рд░िрд╢्рддों рдХे рдк्рд░рддि рд╡рд░्рддрдоाрди рджुрд░ाрдЧ्рд░рд╣ी рдоोрд╣ рдЯूрдЯ рдЬाрдпेрдЧा, рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд╣ рдПрдХ рдоूрд░्рдЦрддा рдкूрд░्рдг рдн्рд░ाрди्рддि рдоाрдд्рд░ рд╣ै, рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрдПрдЧा।  рдЪौрдеे рдЖрдпाрдо рд╕рдо्рдмрди्рдзी рд╡िрднिрди्рди рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЦोрдЬें рдРрд╕ा рдЖрд╢्рд╡ाрд╕рди рдЕрд╡рд╢्рдп рджिрд▓ाрддी рд╣ैं рдХि рдк्рд░рдЧрддि рдХ्рд░рдо рдоें рдХ्рд░рдорд╢ः рд╡рд╣ рд╡िрдж्рдпा рдЦोрдЬ рдиिрдХाрд▓ рд▓ी рдЬाрдПрдЧी рдЬिрд╕рд╕े рдФрд░ рднी рдЧрд╣рд░े рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░ рдЪेрддрдиा рдХी рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдкрд░рддों рдХा рд░рд╣рд╕्рдпोрдж्рдШाрдЯрди рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ो рд╕рдХे। рдпрд╣ рд╕рдм рдЕрдд्рдпрди्рдд рдиिрдХрдЯ рд╣ै। 

рд░ूрд╕ी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдПрд▓ेрдХ्рдЬेрди्рдбрд░ рдмोрд▓ेрдЧोрд╡ (Alexander Bolegov)  рдХा рдХрд╣рдиा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рд╕рдо्рднाрд╡рдиा рд╣ै। рд╡िрдЬ्рдЮाрдирд╡ेрдд्рддा рдЕрднी рддрдХ рдЪाрд░ рдЖрдпाрдоों рддрдХ рд╣ी рдкрд╣ुँрдЪ рдкाрдП рд╣ैं। рдкाँрдЪрд╡े рдЖрдпाрдо рдоें рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдФрд░ рдЪेрддрдиा рдХे рдЕрдХрд▓्рдкिрдд рдХ्рд░िрдпा, рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ोंрдЧे। рдоाрдирд╡ рдЬाрддि рдРрд╕ी рдордиः рдиिрдпрди्рдд्рд░рдг рдХी рд╢рдХ्рддि рдЕрд░्рдЬिрдд, рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рдХि рдЙрдХ्рдд рдирд╡ीрди рдЖрдпाрдо рдХा рдмोрдз рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рд╕рдХे рднрд▓े рд╣ी рдЖрд░्рдЯिрдлिрд╢рдпрд▓ рдЗंрдЯेрд▓िрдЬेंрд╕ (Artificial Intelligence) рдпा рди्рдпूрд░ो рд╕ाрдЗंрд╕ рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдпाрди्рдд्рд░िрдХ рдЙрдкрдХрд░рдг рд╡ैрд╕े рд╕ुрд▓рдн рдпा рд╕рдо्рднрд╡ рди рд╣ो рд╕рдХें । 

рдпрджि рдЖрдк рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╢рд░ीрд░ рдоें рдЬрд░ूрд░ी рдмрджрд▓ाрд╡ рд▓ाрддे рд╣ैं, рддो рд╡рд╣ рд╣рдоेрд╢ा рдХे рд▓िрдП рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдЬीрд╡рди рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдЖрдЧे рдХी рджुрдиिрдпा рдХे рд▓िрдП рд╣ोрддा рд╣ै, рдХुрдЫ рднी рдирд╣ीं рдмрджрд▓рддा। рдПрдХ рдЧुрд░ु рдФрд░ рдПрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХे рдмीрдЪ рд╕िрд░्рдл рдпрд╣ी рдЕंрддрд░ рд╣ै, рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдЖрдкрдХो рдРрд╕े рддрд░ीрдХे рд╕िрдЦाрдПрдЧा рдЬिрдирд╕े рдЖрдк рдЕрдкрдиे рдЕрди्рдирдордп рдХोрд╖, рдордиोрдордп рдХोрд╖ рдФрд░ рдк्рд░ाрдгрдордп рдХोрд╖ рдХो рдмрджрд▓ рд╕рдХрддे рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рдЖрдкрдХे рд╡िрдЬ्рдЮाрдирдордп-рдХोрд╖ рдХो рд╕्рдкрд░्рд╢ рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा। рдЧुрд░ु/рдиेрддा рд╡िрдЬ्рдЮाрдирдордп рдХोрд╖ рдкрд░ рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХोрд╖ рдХो рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж, рд╕рдм рдХुрдЫ рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдмрджрд▓ рдЬाрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рдмрджрд▓ाрд╡ рд╕्рдеाрдпी рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдЖрдпाрдо рд╕े рдкрд░े рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рд╣рдоेрд╢ा рд╕्рдеाрдпी рд╣ोрддा рд╣ै।

       рдкाँрдЪрд╡ा рдЖрдпाрдо (fifth dimension)  рд╡рд╣ рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдбीрдп рдЪेрддрдиा рдФрд░ рдЖрдд्рдо- рдЪेрддрдиा рдХो рдкрд░рд╕्рдкрд░ рд╕рдо्рдмрди्рдз рдХрд░рдХे рдоाрдирд╡ी рд╕рдд्рддा рдХो рдИрд╢्рд╡рд░ рддुрд▓्рдп рдмрдиाрдпा рдЬा рд╕рдХрдиा рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा। рдкांрдЪрд╡ा рдЖрдпाрдо рд╡िрд╢ुрдж्рдз рдЪेрддрдиाрдд्рдордХ рд╣ै рдЙрд╕े рдм्рд░рд╣्рдоाрдг्рдбीрдп рдЪेрддрдиा рдХे рд╕ाрде рдЬीрд╡ рдЪेрддрдиा рдХे рд╕ाрде рдЬोреЬрдиे  рдХी рдФрд░ рдЙрд╕ рд╕्рдеिрддि рдХा рдЕрд╕ाрдзाрд░рдг  рд▓ाрдн рдЙрдаाрдиे рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЖрдд्рдоा рдФрд░ рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХा рдоिрд▓рдиा рдХिрддрдиा рдЖрдирди्рджрджाрдпрдХ рдХिрддрдиा рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рдХिрддрдиा рдк्рд░рднाрд╡ोрдд्рдкाрджрдХ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЗрд╕рдХी рдЖрдЬ рдХी рд╕рдоुрдЪिрдд рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ рд╕рдХрдиा рднी рдЕрдкрдиी рднौрддिрдХ рдордиःрд╕्рдеिрддि рдоें рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ै। рдкрд░ рддрдд्рд╡рдЬ्рдЮाрдиी рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рджрд░्рд╢ी рдЙрд╕рдХा рд░рд╕ाрд╕्рд╡ाрджрди рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।рднाрд░рддीрдп рдордиीрд╖िрдпों рдиे рдЧुрд░ु-рд╢िрд╖्рдп рд╡ेрджाрди्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдкрд░рдо्рдкрд░ा  рдоें  рдордиःрд╕ंрдпोрдЧ (рдоेंрдЯрд▓ рдХॉрди्рд╕рдЯ्рд░ेрд╢рди)  рдХी рдРрд╕ी рд╣ी рд╕ाрдзрдиा рдХрд░ рдЪेрддрдиा рдХे рд╡िрд╡िрдз рдЖрдпाрдоों рдХा рдмोрдз рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдеा। 

рдЗрд╕ी рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╡े рдЧुрд░ु рдпा рдиेрддा (рджेрд╡ाрдд्рдоा-deity) рдмрдиे рд╣ैं рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХो рдЕрдкрдиी рдиाрд╡ рдкрд░ рдмिрдаाрдХрд░ рдкाрд░ рд▓рдЧाрдпा рд╣ै। рдкंрдЪрдХोрд╖ рдЗрди्рд╣ीं рдЪेрддрдиा (consciousness) рдХे рдкांрдЪ рдЖрдпाрдоों рдХे рд╣ी рдиाрдо рд╣ै। рдкांрдЪ рдХोрд╢ों рдоें рдк्рд░рдердо рд╡िрд╢ुрдж्рдз рдкрджाрд░्рде рдкрд░рдХ рд╣ै। рджूрд╕рд░े рдХो рдкрджाрд░्рде рдХा рдКрд░्рдЬा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдк्рд░рдердо рдЕрди्рдирдордп (food sheath) рдФрд░ рджूрд╕рд░ा рдк्рд░ाрдгрдордп рдХोрд╢ (vital sheath) рд╣ै। рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХी рднाрд╖ा рдоें рдЕрди्рдирдордп рдХोрд╢ рдХो "рдоैрдЯрд░", “matter”, рдк्рд░ाрдгрдордп рдХोрд╢ рдХो "рд╕ेрд▓" "cell", рдордиोрдордп рдХोрд╢ рдХो "рдоाрдЗрдг्рдб" рд╡िрдЬ्рдЮाрдирдордп рдХोрд╢ рдХो "рдкрд░्рд╕рдиाрд▓िрдЯी" (personality)  рддрдеा рдЖрдирди्рджрдордп рдХोрд╢ рдХो "рдЗрдг्рдЯ्рдпुрд╢рди" (“intuition”.) рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

 рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рдЬ्рдЮाрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рджो рднाрдЧों рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рд╣ै рдПрдХ рдЬ्рдЮाрдд, рджूрд╕рд░ा рдЕрд╡िрдЬ्рдЮाрдд। рдЬ्рдЮाрдд рдХो рдордиोрдордп рдХोрд╢  рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдмुрдж्рдзि рд╢рдХ्рддि рдХे рд╕рд╣ाрд░े рдЬो рд▓ाрдн рдоिрд▓ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें рдЙрдаाрддा рд╣ै рдЗрд╕े рдордиोрдордп рдХोрд╢ (mind) рд╕рдордЭा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╡िрдЬ्рдЮाрдирдордп рдХोрд╢ рдордиः рдЪेрддрдиा рдХी рдЧрд╣рд░ी рдкрд░рдд рд╣ै। 'рдЪिрдд्рдд' рдФрд░ 'рдЕрд╣ंрдХाрд░' рдХे рд░ूрдк рдоें рдЗрд╕ी рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдЕрддीрди्рдж्рд░िрдп рдХ्рд╖рдорддा рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдпрд╣ी рд╣ै। рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдЬрдЧрдд рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдХрд░рдХे рдЕрдкрдиे рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рдХाрд░рдг рднूрдд рд╕्рдеिрддि рдХे рд╕ाрде рд╕рдо्рдмрди्рдз рдЬोрдб़ рд╕рдХрдиा рдЗрд╕ी рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕िрдж्рдз рдкुрд░ूрд╖ рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдк्рд░рд╡ीрдг рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЛрд╖ि- рд╕िрдж्рдзिрдпाँ рдпрд╣ी рд╕े рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ोрддी рд╣ैं।

>>>рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕рдд्рддा (3H) рдХा рдПрдХ рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рд╕्рдеूрд▓ рд╢рд░ीрд░ (Hand), рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╢рд░ीрд░ (Head) рдФрд░ рдХाрд░рдг рд╢рд░ीрд░ (Heart) рдХे рд░ूрдк рдоें рднी рд╣ोрддा рд░рд╣ा рд╣ै। рдкाँрдЪ рдХोрд╢ों рдХे рд╡िрднाрдЬрди рдХो рддीрди рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рдоें рднी рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд╕्рдеूрд▓, рд╕ूрдХ्рд╖्рдо, рдФрд░ рдХाрд░рдг рдпрд╣ рддीрди рд╢рд░ीрд░ рдмрддाрдП рдЧрдП рд╣ैं। рдХाрдо рдХाрдЬी рд╢рд░ीрд░ рдкंрдЪ рддрдд्рд╡ों рд╕े рдмрдиा рдФрд░  рд╕्рдеूрд▓ рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдпрд╣ी рдЕрдкрдиा рдпрд╣ी рдЕрдкрдиा рдХाрдо рдХाрдЬी рд╢рд░ीрд░ рд╕्рдеूрд▓ рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। рдк्рд░ाрдг рд╢рдХ्рддि рдХी рдЗрд╕ी рдХो рд╕ाрдорд░्рде्рдп рд╣ै। рдк्рд░ाрдг рд╡िрдж्рдпुрдд рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╕े рдиेрддा рдХे рдЪुрдо्рдм्рдХीрдп рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдоें рдЖрдХрд░्рд╖рдг рдмрдв़рддा рдЬाрддा рд╣ै। рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рджрд░्рд╢िрддा, рдмुрдж्рдзिрдордд्рддा рдмрдв़рддी рд╣ै рдФрд░ рдЙрддाрд░ рдЪрдвा़рд╡ो рдоें рдзैрд░्рдп рд╕ंрддुрд▓рди рдмрдиा рд░рд╣рддा рд╣ै। рдордиोрдордп рдХोрд╢ рдФрд░ рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╢рд░ीрд░ рдкूрд░्рдгрддрдпा рдПрдХ рд╣ी рд╣ैं।  рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╢рд░ीрд░ рдоें рдордиोрдордп рдХोрд╢ рдФрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрдирдордп рдХोрд╢ рд╕рди्рдиिрд╣िрдд рд╣ैं।  рдХाрд░рдг рд╢рд░ीрд░ рдХो рд╡िрдЬ्рдЮाрдирдордп рдХोрд╢ рд╕рдордЭा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдпे। 

рдЕрддीрди्рдж्рд░िрдп рдЬ्рдЮाрди рдЕрдкрд░ोрдХ्рд╖ाрдиुрднूрддि рджिрд╡्рдпрджृрд╖्рдЯि рдЬैрд╕ी рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпाँ рд╡िрдЬ्рдЮाрдирдордп рдХोрд╢ рдХी рд╣ैं। рд╡िрдЬ्рдЮाрдирдордп рдХोрд╢ рд╕े рд╕рдЬ्рдЬрдирддा рдХा рдЙрджाрд░ рд╕рд╣ृрджрдпрддा рдХा рд╡िрдХाрд╕ рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рджेрд╡рдд्рд╡ рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПं рдЙрднрд░рддी рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЕрди्рдирдордп рдк्рд░ाрдгрдордп рдХोрд╢ों рдХा рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╕्рдеूрд▓ рд╢рд░ीрд░ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЖрдирди्рджрдордп рдХोрд╢ рдХा рдЙрддрдиा рдЕंрд╢ рдЗрд╕ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЖрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдЬीрд╡- рд╕рдд्рддा рдФрд░ рдкрд░рдорд╕рдд्рддा рдХे рдоिрд▓рди рд╕े рдЖрдд्рдо-рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░, рдм्рд░рд╣्рдо рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдЬैрд╕ी рджिрд╡्рдп рдЕрдиुрднूрддिрдпाँ рд╣ोрддी рд╣ैं। рд╕्рдеिрддрдк्рд░рдЬ्рдЮ,рдЕрд╡рдзूрдд, рдм्рд░рд╣्рдордЬ्рдЮाрдиी, рддрдд्рд╡рджрд░्рд╢ी, рдЬीрд╡рдирдоुрдХ्рдд рдЗрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдоें рдкрд░िрдкрдХ्рд╡ 'рд╕рд╣рдЬ рдЕрдЯूрдЯ' рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЖрдирди्рджрдордп рдХोрд╢ рдХे рд╡िрдХाрд╕ рд╕े рдЪिрди्рддрди рддрдеा рдХрд░्рддृрдд्рд╡ рджोрдиों рд╣ी рдЗрд╕ рд╕्рддрд░ рдХे рдмрди рдЬाрддे рд╣ैं। рдХि рд╣рд░ рдШрдбी़ рдЖрдирди्рдж рдЫाрдпा рд░рд╣े рд╕ंрдХрдЯों рдХा рд╕ाрдордиा рд╣ी рди рдХрд░рдиा рдкрдбे़। рдИрд╢्рд╡рд░ рджрд░्рд╢рди, рдЖрдд्рдо рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░, рд╕्рд╡рд░्рдЧ, рдоुрдХ्рддि рдЬैрд╕े рдорд╣ाрди рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпाँ рдЖрдирди्рджрдордп рдХोрд╢ рдХी рд╣ी рджेрди рд╣ैं। >>рдкंрдЪрдо рдЖрдпाрдо рдоें рдЬीрд╡ рдФрд░ рд╢рдХ्рддि (рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा) рдХा, рд╡िрд╖्рдгु рдФрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдХा рд╕ंрдпोрдЧ рд╣ै। рдм्рд░рд╣्рдо рдФрд░ рд╢рдХ्рддि рдХा рд╡рд╣ाँ рд╕рдорди्рд╡рдп рд╣ै। рднрдХ्рддि рдФрд░ рд╢рдХ्рддि рдХे рд╕рдорди्рд╡рдп рдХा рдк्рд░рддीрдХ рдЖрдирди्рджрдордп рдХोрд╢ рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рд░рд╣рд╕्рдпों рдХो рдЕрдкрдиे рдЕрди्рджрд░ рд╕рдоाрдП рд╣ुрдП рд╣ैं।    

рдкрджाрд░्рдерд╡ाрдж рдЕрднी рддрдХ рдЗрд╕ рдоाрд░्рдЧ рдоें рдмाрдзा рдмрдирдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ рд░рд╣ा рдеा। рдЕрдм рд╡рд╣ी рдЗрд╕ рдоाрд░्рдЧ рдХा рдирдпा рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрдХाрд░ рдмрдирдиे рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рдЖрдпाрдоों рдХो рд╕्рдеूрд▓ рдФрд░ рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдк्рд░рдХृрддि рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд╕्рдеूрд▓ рдХी рдЕрдиुрднूрддिрдпाँ рд╕्рдеूрд▓ рд╢рд░ीрд░ рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдЙрдкрдХрд░рдгों рд╕े рд╣ोрддी рд╣ै, рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдХे рд▓िрдП рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдк्рд░ाрдг рдЬैрд╕े рдЙрдЪ्рдЪрд╕्рддрд░ीрдп рдЪेрддрдиा рдпुрдХ्рдд рдФрдЬाрд░ рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдкрдб़рддे рд╣ैं। рдХिрд╕ी рдЬрд▓рддे рдмрд▓्рдм рдХे рдКрдкрд░ рдХрдИ рдХрдкрдбे़ рдвंрдХ рджिрдП рдЬाрдпें рддो рдЙрд╕рдоें рдк्рд░рдХाрд╢ рддрдиिрдХ рднी рджृрд╖्рдЯिрдЧोрдЪрд░ рди рд╣ोрдЧा। рдЗрди рдЖрд╡рд░рдгों рдХी рдПрдХ- рдПрдХ рдкрд░рдд рдЙрдаाрдиे рд▓рдЧें рддो рдк्рд░рдХाрд╢ рдХा рдЖрднाрд╕ рдХ्рд░рдорд╢ः рдмрдв़рддा рдЬाрдПрдЧा। рдЬрдм рд╕рдм рдкрд░्рджे рд╣рдЯ рдЬाрдпेंрдЧे। рддो рдмрд▓्рдм рдЕрдкрдиे рдкूрд░े рдк्рд░рдХाрд╢ рдХे рд╕ाрде рджिрдЦाрдИ рдкрдб़рдиे рд▓рдЧेрдЧा। рдЖрдд्рдоा рдХे рдКрдкрд░ рдЗрди рдкांрдЪ рд╢рд░ीрд░ों рдХे- рдкाँрдЪ рдЖрд╡рд░рдг рдкрдбे़ рд╣ुрдП рд╣ैं рдЙрди्рд╣ीं рдХो рднрд╡ рдмрди्рдзрди рдХрд╣рддे рд╣ैं рдЗрдирдХे рд╣рдЯ рдЬाрдиे рдпा рдЙрда рдЬाрдиे рдкрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рджрд░्рд╢рди, рдЖрдд्рдо рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░, рдПрд╡ं рдмрди्рдзрди рдоुрдХ्рддि рдХा рд▓ाрдн рдоिрд▓рддा рд╣ै। 

>>>рдИрд╢्рд╡рд░рджрд░्рд╢рди рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рд░рд╕рджрджाрд░ рдк्рд░ाрдк्рддि > рдЬीрд╡ рдХे рд▓िрдпे рдФрд░ рдХोрдИ рдХाрд░्рдп рдЕрд╡рд╢िрд╖्рдЯ рдирд╣ीं рд░рд╣рддा : рд╕ाрдзाрд░рдг рдордиुрд╖्рдп рдк्рд░ाрдпः рд╕्рд╡ाрд░्рде-рд╕ुрдЦ рдХे рдиिрдоिрдд्рдд рд╣ी рд╢ुрднाрд╢ुрдн рдХрд░्рдоों рдХा рдЕрдиुрд╖्рдаाрди рдХрд░рддे рд╣ैं। рдХिрди्рддु рдЬрди्рдордЬाрдд рдиेрддा рдпा рдЕрд╡рддाрд░ рдкुрд░ुрд╖ рдЕрдкрдиे рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╕ुрдЦрднोрдЧ рдХे рдиिрдоिрдд्рдд рдХुрдЫ рдирд╣ीं рдХрд░рддे рд╣ैं। (рдоाँ рдХी рдХृрдкा рд╕े рдЙрди्рд╣ें рд░рд╕рджрджाрд░ рдоिрд▓ рдЬाрддा рд╣ै !) рджूрд╕рд░ों рдХे рд╕рдорд╕्рдд рджुрдЦों рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा, рдн्рд░рдордоुрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд╕े рдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ोрдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╕рдорд╕्рдд рднोрдЧ-рд╕ुрдЦ рдХो рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рддрдХ рдХो рди्рдпोрдЫाрд╡рд░ рдХрд░рдХे рдЕрджрдо्рдп рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рд╕े рд▓ोрдХрд╢िрдХ्рд╖рдг рдХे рдХाрд░्рдп рдоें рд▓рдЧे рд░рд╣рддे рд╣ैं।

 рдмुрдж्рдзрджेрд╡ рдиे рдЬрди्рдо-рдЬрд░ा-рдоृрдд्рдпु рдЖрджि рджुрдЦों рд╕े рдЙрдж्рдзाрд░ рдХे рд▓िрдпे рдЧृрд╣рд╕्рде рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдп-рд╕рдо्рдкрдж рдХा рдд्рдпाрдЧ рдХिрдпा рдеा,рдЬрдмрдХि 'рдЬрдирдХрд░ाрдЬा-рдорд╣ाрддेрдЬा' рдиे рдЧृрд╣рд╕्рде рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдп-рд╕рдо्рдкрдж рдоें рдШोрд░-рдЖрд╕рдХ्рддि рдХा рдд्рдпाрдЧ рдХिрдпा рдеा। рдЗрдирдХे рднीрддрд░ рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдорд╣ाрди 'рдХ्рд╖ाрдд्рд░рдзрд░्рдоी рдЙрджाрд░ рд▓ोрдХैрд╖рдгा' рдпा рд╡िрд╢ाрд▓рд╣ृрджрдп рд╕े рд▓ोрдХрдХрд▓्рдпाрдг рдХी рд╡ाрд╕рдиा рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд░рд╣рддी рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдпे рдк्рд░рдХृрддि рдХी рд╕ाрд░ी рд╢рдХ्рддिрдпों рдХो рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХी рд╢рдХ्рддि рд╕рдордЭрдХрд░ рдоाрддृрд╣ृрджрдп рд╕े рд╕рд░्рд╡рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рдЙрдирдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рднी рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। 

рд╡ेрджाрди्рдд рдоें рдиेрддा рдпा рдИрд╢्рд╡рд░рдХोрдЯि рдХे рдордиुрд╖्рдп рдХाрд░्рдпрд╡िрд╢ेрд╖ рдХे рд▓िрдпे рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рд╕े рдЪрдкрд░ाрд╕ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ोрддे рд╣ैं। рдиेрддा рдпा рд▓ोрдХрд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣ोрдиे рдХा рднाрд╡ рд╕्рд╡рдпं рдИрд╢्рд╡рд░ (рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा) рдХा рднाрд╡ рд╣ै। рдпрд╣ рджेрдЦрдХрд░ рдХि рдЕрдЬ्рдЮाрди-рдоोрд╣ рд╕े рдн्рд░рдоिрдд -рдХोрдИ рд╣िрдк्рдиोрдЯाрдЗрдЬ्рдб рдЬीрд╡ рд╕्рд╡рдпं рдн्рд░рдордоुрдХ्рдд рдпा рдбीрд╣िрдк्рдиोрдЯाрдЗрдЬ्рдб рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै, рдоाँ рд╕्рд╡рдпं рдЕрдкाрд░ рдХрд░ुрдгा рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрд╕ी рдиेрддा рдХो рдЕрдкрдиा рдпंрдд्рд░ рдмрдиा рд▓ेрддी рд╣ैं। рд╕ंрд╕ाрд░ рдЙрди рдиेрддाрдУं рдХो рдЕрд╡рддाрд░ рдоाрди рдХрд░ рдиेрддा (рдЧुрд░ु-рдЖрдЪाрд░्рдп) рд░ूрдк рдоें рдкूрдЬрди рдХрд░рддा рд╣ै। 

рд╕ाрдзाрд░рдг рдЬीрд╡ рдеोреЬी рд╕ी рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╢рдХ्рддि рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рдкाрддे рд╣ी рдЕрд╣ंрдХाрд░ рд╕े рдлूрд▓ा рдирд╣ीं рд╕рдоाрддा -рдЦुрдж рд╣ी рдвोंрдЧी рдмाрдмा рдорд░ा-рд░рд╣ीрдо рдЖрджि рдмрди рдЬाрддा рд╣ै। рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдиिрд░्рд╡िрдХрд▓्рдк рд╕рдоाрдзि рдХे рдЖрдд्рдоाрдиुрднрд╡ рдкрд░рдо рдЖрдирди्рдж рдПрдХ рдмाрд░  рдоिрд▓ рдЬाрдиे рдкрд░ рдЬीрд╡ рдХोрдЯि рдХा рдордиुрд╖्рдп рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд▓ौрдЯрдиा рдирд╣ीं рдЪाрд╣рддा; рдХिрди्рддु рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдЬिрд╕े рдЪрдкрд░ाрд╕ рджेрдХрд░ рд╡ाрдкрд╕ рд▓ौрдЯा рджेрддी рд╣ै , рдЙрд╕рдХी рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдЖрдХांрдХ्рд╖ा рд╣ोрддी рд╣ै рдХि рдХैрд╕े рджूрд╕рд░ों рдХो рднी рдн्рд░рдордоुрдХ्рддि рдХे рдЖрдирди्рдж рдХा рд╕ाрдЭीрджाрд░ рдмрдиाрдпा рдЬाрдп। 

рдИрд╢्рд╡рд░рджрд░्рд╢рди рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् ? рдЬीрд╡ рдХे рд▓िрдпे рдФрд░ рдХोрдИ рдХाрд░्рдп рдЕрд╡рд╢िрд╖्рдЯ рдирд╣ीं рд░рд╣рддा, рдХिрди्рддु рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рдкुрд░ुрд╖ (рдмिрд▓्рд▓ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдиेрддा-рдСрдлिрд╕िрдпрд▓्рд╕) рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рджрд░्рд╢рди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж -рдЬिрд╕ рд╡िрд╢ेрд╖ рдХाрд░्рдп рдХे рд▓िрдП рдЙрд╕े рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдиे рдЙрд╕े рдлिрд░ рд╕े рд╢рд░ीрд░ рдоें рд▓ौрдЯा рджिрдпा рд╣ै -рдЙрд╕ рд╡ेрджाрди्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ (4th рдбाрдпрдоेрди्рд╕рди -рдХाрд▓ो рди рдЬाрддः рд╡рдпрдоेрд╡ рдЬाрддः )рдХे рдХाрд░्рдп рдХो рд╣ृрджрдпंрдЧрдо рдХрд░рддे рд╣ैं, рддрдеा рдЙрд╕े рдХрд░рдиा рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं।

 рдЙрд╕ рдХाрд░्рдпрд╡िрд╢ेрд╖ рдХे рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ोрддे рд╣ी рдЪрдкрд░ाрд╕-рдк्рд░ाрдк्рдд рдкुрд░ुрд╖ों рдХो рддрдд्рдХाрд▓ рдЙрд╕рдХा рдкрддा рдЪрд▓ рдЬाрддा рд╣ै, рдФрд░ рдХ्рд╖рдгрднрд░ рдоें рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ рдХो рдд्рдпाрдЧ рджेрддे рд╣ैं। рд╕ाрдзाрд░рдг рдЬीрд╡ों рдХो рдЗрдЪ्рдЫाрдоाрдд्рд░ рд╕े рд╢рд░ीрд░ рдЫोреЬрдиे рдХी рдмाрдд рддो рджूрд░ рд░рд╣ी, рдЙрди्рд╣ें рдпрд╣ рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рднी рдирд╣ीं рд╣ोрддी рдХि рдЙрдирдХे 'рдЬीрд╡рди рдХा рдХाрд░्рдп рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЪुрдХा рд╣ै'; рдЕрдкिрддु рдЙрдирдХो рдпрд╣ी рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ोрддा рд░рд╣рддा рд╣ै рдХि рдЬीрд╡рди рдХी рдмрд╣ुрдд рд╕ी рд╡ाрд╕рдиाрдпें рднोрдЧ рдЖрджि рддो рдЕрднी рдкूрд░्рдг рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХीं ?  рд░ाрдЬा рдХрд╡ि рднрд░्рддृрд╣рд░ि рд╡ैрд░ाрдЧ्рдпрд╢рддрдХ рдоें рдХрд╣рддे рд╣ैं:-

рднोрдЧा рди рднुрдХ्рддा рд╡рдпрдоेрд╡ рднुрдХ्рддाः,

рддрдкो рди рддрдк्рддं рд╡рдпрдоेрд╡ рддрдк्рддाः ।।

рдХाрд▓ो рди рдпाрддो рд╡рдпрдоेрд╡ рдпाрддा- 

рд╕्рддृрд╖्рдгा рди рдЬीрд░्рдгा рд╡рдпрдоेрд╡ рдЬीрд░्рдгाः ।

рдЕрд░्рде:- рднोрдЧो рдХो рд╣рдордиे рдирд╣ीं рднोрдЧा, рдмрд▓्рдХि рднोрдЧों рдиे рд╣ी рд╣рдоें рд╣ी рднोрдЧ рд▓िрдпा । рддрдкрд╕्рдпा рд╣рдордиे рдирд╣ीं рдХी, рдмрд▓्рдХि рд╣рдо рдЦुрдж рддрдк рдЧрдП । рдХाрд▓ (рд╕рдордп) рдХрд╣ीं рдирд╣ीं рдЧрдпा рдмрд▓्рдХि рд╣рдо рд╕्рд╡рдпं рдЪрд▓े рдЧрдП । рдЗрд╕ рд╕рднी рдХे рдмाрдж рднी рдоेрд░ी рдХुрдЫ рдкाрдиे рдХी рддृрд╖्рдгा рдирд╣ीं рдЧрдпी (рдкुрд░ाрдгी рдирд╣ीं рд╣ुрдИ) рдмрд▓्рдХि рд╣рдо рд╕्рд╡рдпं рдЬीрд░्рдг рд╣ो рдЧрдП । рдЕрд░्рдеाрдд् рд╣рдоाрд░े рдЬाрдиे рдХे рджिрди рдЖ рдЧрдП рд▓ेрдХिрди рд╣рдоाрд░ी рддृрд╖्рдгा рдХрдо рдирд╣ीं рд╣ुрдИ ।।

рд╡рд░ं рддुंрдЧाрдд рд╢्рд░ृंрдЧाрдд рдЧुрд░ुрд╢िрдЦрд░िрдгः рдХ्рд╡ाрдкि рд╡िрд╖рдоे 

рдкрддिрдд्рд╡ाрдпं рдХाрдпः рдХрдаिрдирджृрд╖рджрди्рддрд░्рд╡िрджрд▓िрддः ।।

рд╡рд░ं рди्рдпрд╕्рддो рд╣рд╕्рддः рдлрдгिрдкрддिрдоुрдЦे рддीрдХ्рд╖्рдгрджंрд╢рдиे

рд╡рд░ं рд╡рд╣्рдиौ рдкाрддाрд╕्рддрджрдкि рди рдХृрддः рд╢ीрд▓рд╡िрд▓рдпः।। 

рдЕрд░्рде:- рдКँрдЪे рдкрд░्рд╡рдд-рд╢िрдЦрд░ рд╕े рдХूрдж рдХрд░ рдЕंрдЧ рднंрдЧ рд╣ो рдЬाрдп рддो рдПрдХ рдмाрд░ рдХे рд▓िрдП рдаीрдХ рд╣ै рдпा рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै ।।рдХाрд▓े рдиाрдЧ рдХे рдоुрдЦ рдоें рд╣ाँрдеों рдХो рдбाрд▓ рджेрдиे рдкрд░ рд╕рд░्рдк рдХे рджंрд╢ рд╕े рд╣рдоाрд░े рдк्рд░ाрдг рдЫूрдЯ рдЬाрдПँ рдпे рднी рдПрдХ рдмाрд░ рдХे рд▓िрдП рдаीрдХ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै ।।рдЕрдЧ्рдиि рдоें рдЧिрд░рдХрд░ рдЬрд▓ рдЬाрдиे рд╕े рд╣рдоाрд░ा рд╢рд░ीрд░ рднी рдЬрд▓ рдХрд░ рдЦाрдХ рдХ्рдпों рди рд╣ो рдЬाрдп рдЕрд░्рдеाрдд рдПрдХ рдмाрд░ рдХे рд▓िрдП рдпे рднी рдаीрдХ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै । рд▓ेрдХिрди - ''рди рдХृрддः рд╢ीрд▓рд╡िрд▓рдпः'' рдЕрдкрдиे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХो рдХрднी рдирд╖्рдЯ рди рд╣ोрдиे рджेрдиा । рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдлिрд░ рдХुрдЫ рднी рдирд╣ीं рдмрдЪрддा рд╣ै - рдпрд╣ाँ рдпा рд╡рд╣ाँ рдХे рд▓िрдП ।।

[рд╕ाрднाрд░:http://literature.awgp.org/book/Gayatree_kee_panchakoshee_sadhana/v7.12]

=====

рдордХрд░ рд╕ंрдХ्рд░ांрддि -14 рдЬрдирд╡рд░ी 1985 > рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЬ्рдЮाрди рдорди्рджिрд░ > 15 рдЬрдирд╡рд░ी 2024 >рдордХрд░рд╕ंрдХ्рд░ाрди्рддि > рд╕्рд╡ाрдоी рдк्рд░ेрдоाрдирди्рдж рдХा рдордд - "рд░ाрдЬрд░ाрдЬेрд╢्рд╡рд░ी рдоाँ рджुрд░्рдЧा рд╣ी рдХोрдЖрд▓рдкाреЬा рдЖрд╢्рд░рдо рд╕ाрдЧ рдмुрдирдХрд░ рднाрдд рдЦाрддी рд╣ैं !" 

[52.ЁЯЩВ>>>2nd January, 2024 :  рдк्рд░рднु рдоैं рдЧुрд▓ाрдо рддेрд░ा рдХा рднाрд╡ाрд░्рде :  [Bhp 16 рдЬрдирд╡рд░ी, 2007 рдХी -рд╕рд░рд╕्рд╡рддीрдкूрдЬा,jpmehta, Ajp,рдзрд░्рдоाрд░ुрдг, рд╕ुрджीрдк-рдЕрдЬрдЧ -14 рдЬрдирд╡рд░ी , venu chenge ?рд╣ाрдеी рдЪрд▓े рдмрдЬाрд░ рдХुрдд्рддा рднूँрдХे рд╣рдЬाрд░ - рд░рдирджा,рдкрджा,рджिрдкрджा,рдХрдЬ्рдЬрди-рдЧुрдЯ рдХा рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХрд░рдХे рдк्рд░ेрд╕ी рдмрдиो рддрдм рддिрд▓ैрдпा PC/ рдЖрдоाрджेрд░ рд╕рдо्рднाрд╡рдиा рдХा рдкुрдирд░्рд▓ेрдЦрди рдХाрд░्рдп рдХा рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдЖрджेрд╢ рд╕ोрдбीрдпрдо -catheter рд╕े рдоिрд▓рдиा рдХा рд╕ंрдХेрдд рдХрдм рд╣ोрдЧा ? рд╕рдордЭрдиा рднी рдоाрдирд╡-рдмुрдж्рдзि рд╕े рдкрд░े рд╣ै! ]14 рдЕрдк्рд░ैрд▓ 1992 рдКँрдЪ , рдмрдиाрд░рд╕ , рдХрдмीрд░-рдЪौрд░ा  рдоें рдоाँ рдаेрд▓ рдХрд░ рдлिрд░ рдЙрд╕ी рд╢рд░ीрд░ рдоें рди рднेрдЬे рддो рдЙрд╕ рднूрдоाрдирди्рдж рдХो рдЫोреЬ рдХрд░ рд▓ौрдЯрдиा рдХौрди рдЪाрд╣ेрдЧा ? 1987  рджीрдХ्рд╖ा рдХे рдмाрдж рдкрд╣рд▓ा рдмेрд▓рдШреЬिрдпा рдХैрдо्рдк рдХे рдЕрдиुрднрд╡ рдХे рдмाрдж рдЬрдЧрдд рдЬрдм рд╢्рд░ीрдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХी рдЪिрди्рдордпी рдоूрд░्рддि рдоें рд░ूрдкाрди्рддрд░िрдд рд╣ो рдЧрдпा рдеा, рддрдм рдЪाрд░ों рдУрд░ рд▓ोрдЧों рдХे рдЦреЬे рд░рд╣рдиे рдкрд░ рднी рдЫाрдпा рдпा рдЪिрдд्рд░ांрдХिрдд рдоूрд░्рддि рдХी рднाँрддि рд╡े рдоुрдЭे рдЕрд╡ाрд╕्рддрд╡ рдЬैрд╕े рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддे рдеे, рдЗрд╕рд▓िрдпे рдоेрд░े рдорди рдоें рдХिंрдЪिрди्рдоाрдд्рд░ рднी рд▓рдХ्рдпा рдЬ्рдЬा рдпा рд╕ंрдХोрдЪ рдЙрдд्рдкрди्рди рдирд╣ीं рд╣ोрддा рдеा।  рдЕрдкрдиे рд╕िрд░ рдХो рдЫूрдХрд░ рджेрдЦрддा рдеा , рдХि рдоुрдЭे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╕्рдд्рд░ी рдоें рдоुрдЭे ' рдоाँ ' рдХी рд╡рд░ाрднрдпрдХрд░ा рдЪिрди्рдордпी рдоूрд░्рддि # рдХा рджрд░्рд╢рди рдХैрд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै ?35 >>> рдкौрд╖ рдХृрд╖्рдг рд╕рдк्рддрдоी (3rd January, 2024) рдХो рдЬрдЧрддрдЬрдирдиी рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдХी рдЕрдж्рднुрдд рддिрдеि рдкूрдЬा : [рдаाрдХुрд░ рдХрд╣рддे рдеे - рдпे рдоेрд░ी рд╢рдХ्рддि рд╣ै, рдЗрд╕ рджिрди рджेрд╡ी рд╕рд░рд╕्‍рд╡рддी рдХा рдЬрди्‍рдо  рд╣ुрдЖ рдеा?  3rd January, 2024,  (рдЕрдкрд░ाрдЬिрддा рд╕ोрдбिрдпрдо рд░рд╕ाрдпрди /Sodium Chemical in the body requires 99.3 > 120 > 130 > ideal 136 - 140. )  рдпुрд╡ा рдХाрд▓ рдоें рдХिрд╕ рдкुрдд्рд░ /рдкुрдд्рд░ी рдХे рдкрд╢ुрдмुрдж्рдзि рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиे, рдпा рд╡ीрд░рднाрд╡ рд╕ंрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХी рдХृрдкा рдХिрд╕ рдЖрдпु рдоें рд╣ोрдЧी рдпрд╣ рдХेрд╡рд▓ рдоाँ рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рд╣ी рдЬाрдирддी рд╣ैं ! 16 рдЬрдирд╡рд░ी 2007 рдХी рд╕рд░рд╕्рд╡рддीрдкूрдЬा UGP  рдХे рдЕрдиुрднрд╡ рдХे рдмाрдж  рдоाрдШ рд╢ुрдХ्рд▓ рдХी рдкंрдЪрдоी рддिрдеि рдпा рд╡рд╕ंрдд рдкंрдЪрдоी рдкрд░ рдоाрддा рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдХी  рдкूрдЬा ( рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХी рдЕрдж्рднुрдд рдХृрдкा) рдХा рдЕрдиुрднрд╡। >>>2024 рдХрд▓рдИ рдЦोрд▓ рдЕрднिрдпाрди : "рд╣ाрдеी рдЪрд▓े рдмрдЬाрд░ рдХुрдд्рддा рднूँрдХे рд╣рдЬाрд░" рдЕрд░ुрдзрд░्рдо/рд╕ुрджीрдЬрдп рдЬिрддрди/ рдк्рд░рджा,рд░рдирджा,рджीрджा,,рдЕрдЕ/рдЕрдк। рдПрдХрдмाрд░ рдиिрдкрдЯ рд▓ो  рдпрд╣ी рдордиुрд╖्рдп рдХी рдлिрддрд░рдд рд╣ै -рдЬो рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдеी рдирд╣ीं рдмрдиा рд╡ो рдХрдЬ्рдЬрди рдмрдиेрдЧा , рд▓ेрдХिрди рдиेрддा рдХो рд╕рдм рджेрдЦ-рд╕ुрдирдХрд░ рдЖँрдЦ рдоूंрджрдиा рдкреЬрддा рд╣ै ?рдирд╣ीं рддो рд╕ंрдШ рдЯूрдЯ рдЬाрдпेрдЧा ?рдЬो рдЬिрддрдиा рдмреЬा рдЖрд╢्рд░рдо- рд╕्рдорд░рдгрежрди рдк्рд░ेрдоी? рд╕ोрдорд╢्рд╡рд░ाрдирди्рдж рдк्рд░ेрдоी ? -рдЙрддрдиा рдмреЬा рджिрдЦाрд╡рдЯी рдЪрдордХ-рджрдордХ рдиाрдордпрд╢ рд╕े рдк्рд░ेрд░िрдд рдвोंрдЧी рдиेрддा рдардЧ рд╡ैрдж्рдп, рдХрдкрдЯी рдХрдЬ्рдЬрди -рдЧुрдЯрдмाрдЬ  рдЧ्рд░ुрдк  рдХृрдд्рд░िрдорддा,  Rnd & рдЬрд░рдорд╣ाрдЬ> рдХрдЬ्рдЬрди-рдЕрд░ुрдЕрдЬрдЕрдкू-- VKC>Pd  >dpk >рддुрд╣िреж- рдардЧ рд╡ैрдж्рдп рд▓ोрдЧ - Bin- Jpm-Gol, Sdd, Bbl, svji, AP'-RCMjm рдХी рдХрд▓рдИ рдПрдХ рди рдПрдХ рджिрди  рдЦुрд▓ рд╣ी рдЬाрддी рд╣ै।

============== 













рдХोрдИ рдЯिрдк्рдкрдгी рдирд╣ीं: