เคฎेเคฐे เคฌाเคฐे เคฎें

เคฌुเคงเคตाเคฐ, 13 เคฎเคˆ 2020

๐Ÿ”ฑ๐Ÿ™เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เค•ा เค†เค•เคฐ्เคทเคฃ ๐Ÿ”ฑ๐Ÿ™"เคเค• เคเคธी เค˜เคŸเคจा เค‰เคฒ्เคฒेเค– , เคœो เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคฆेเคต เค•ी เค‡เคš्เค›ा เค•ो เคชूเคฐ्เคฃ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคนी เค˜เคŸिเคค เคนुเคˆ เคฅी। " เคถ्เคฐी เค…เคถ्เคตिเคจी เค•ुเคฎाเคฐ เคฆเคค्เคค เคฆ्เคตाเคฐा 'เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคตเคšเคจाเคฎृเคค' เค•े เคฒेเค–เค• เคถ्เคฐी 'เคเคฎ' เค•ो เคฒिเค–िเคค- 'เคเค• เคชเคค्เคฐ। '

          เคฆेเคตเคญूเคฎि เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เคฆो เคฎเคฃ्เคกเคฒों (เค•ुเคฎाเคŠं เคต เค—เคข़เคตाเคฒ) เค”เคฐ 13 เคœिเคฒों เคฎें เคฌंเคŸा เคนुเค† เคนै। เคญाเคฐเคค เค•े เคจเค•्เคถे เคชเคฐ เค‰เคค्เคคเคฐाเค–เคฃ्เคก (เค‰เคค्เคคเคฐเคช्เคฐเคฆेเคถ) เค•ी เค†เค•ृเคคि เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เคเคธा เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै , เคฎाเคจो เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•े เคชाเคฆเคชเคฆ्เคฎों เคฎें เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคฆुเคนिเคคा 'เค‰เคฎा' เคฏा เคฆुเคฐ्เค—ा เค•ा เคตाเคนเคจ เคเค• เคตिเคถाเคฒ เคธिंเคน เค–เฅœा เคนो। เคคเคฅा เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•े เคถिเค–เคฐ เคชเคฐ เค…เคตเคธ्เคฅिเคค เคœเคจเคชเคฆों (districts) เค•े เค…เคจ्เคคเคฐ्เค—เคค เค…เคฒเคฎोเฅœा เคœเคจเคชเคฆ เค•ा เค†เค•ाเคฐ เค‰เคธी เคธिंเคน เค•े เคฎाเคจो เคคेเคœเคธ्เคตी-เคจेเคค्เคฐों เค•े เคœैเคธा เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै। เค‡เคธ เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เค•ो เคเค• เคฆृเคท्เคŸिเคถเค•्เคคि เคธเคฎ्เคชเคจ्เคจ เคชुเคฐुเคทเคธिंเคน (เคจेเคคा) เค•े เคšเคฐเคฃเคธ्เคชเคฐ्เคถ เคธे เคชเคตिเคค्เคฐी-เค•ृเคค (sanctified) เคนोเคจे เค•ा เคธौเคญाเค—्เคฏ เคคीเคจ เคฌाเคฐ เคช्เคฐाเคช्เคค เคนो เคšुเค•ा เคนै। เค‰เคธ เคชुเคฐुเคทเคธिंเคน เค•ा เคจाเคฎ เคฅा - เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ ! เคนเคฎ เค‰เคธ เค‰เคชाเค–्เคฏाเคจ เคชเคฐ เคฌाเคฆ เคฎें เค†เคฏेंเค—े। เค†เค‡เคฏे เคชเคนเคฒे เคนเคฎ เค•ुเคฎाเคŠं เค•े เคฆเคฐ्เคถเคจीเคฏ เคธ्เคฅเคฒों เค•े เคตिเคทเคฏ เคฎें เคœाเคจเคคे เคนैं।   
       เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा เคญाเคฐเคค เค•े เค‰เคค्เคคเคฐाเค–เคฃ्เคก เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เค•ुเคฎाเคŠँ เคฎเคฃ्เคกเคฒ เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคเค• เคจเค—เคฐ เคเคตเคฎ् เคœเคจเคชเคฆ เคนै। เคฆिเคฒ्เคฒी เคธे เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคคเค• เค•ी เคฆूเคฐी 378 เค•ि.เคฎी. เคนै, เคœाเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคฌเคธें เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคนैं। เค‡เคธเคฎें เคธเคฎเคฏ เคฒเค—เคญเค— 12 เค˜ंเคŸा เคฒเค— เคœाเคคा เคนै। เค†เคฎเคคौเคฐ เคธे เคชเคฐ्เคฏเคŸเค• เคฒोเค— เคฒเค–เคจเคŠ เคนोเค•เคฐ เคœाเคคे เคนैं। เคฐेเคฒ เคฎाเคฐ्เค— เคธे เคฒเค–เคจเคŠ เคธे เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เค•ी เคฆूเคฐी 388 เค•ि.เคฎी. เคนै, เคฐाเคคเคญเคฐ เค•ी เคฐेเคฒ เคฏाเคค्เคฐा เคนै। เคธुเคฌเคน เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เคธे เคฌเคธ, เคŸैเค•्เคธी เค†เคฆि เคธे เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा ( เค–ैเคฐเคจा เค•े เคฐाเคธ्เคคे 87 เค•ि.เคฎी ) เคชเคนुंเคšเคจे เคฎें เคฒเค—เคญเค— 3 เค˜ंเคŸे เคฒเค—เคคे เคนैं।  เคธเคฎुเคฆ्เคฐเคคเคฒ เคธे เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เค•ी เคŠँเคšाเคˆ 4938 เคซुเคŸ เคนै। เคฏเคน เค•ुเคฎाเคŠँ เคชเคฐ เคถाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคšเคจ्เคฆเคตंเคถीเคฏ เคฐाเคœाเค“ं เค•ी เคฐाเคœเคงाเคจी เคญी เคฐเคนा เคนै। เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เค•ो เคฆेเคต เคญूเคฎि เคฏाเคจि เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคงเคฐเคคी เค•े เคฐुเคช เคฎें เคœाเคจा เคœाเคคा เคนैं। เคฆेเคตเคญूเคฎि เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เค•ा เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคธुเคจ्เคฆเคฐเคคा เคฎें เค•ोเคˆ เคฎुเค•ाเคฌเคฒा เคจเคนीं เคนै। เคฌเคฐ्เคซ เคธे เคข़เค•े เคชเคนाเคก़े, เคฆेเคตเคฆाเคฐ เค•े เค˜เคจे เคœंเค—เคฒ, เคจเคฆिเคฏां เค”เคฐ เคीเคฒें เค†เคชเค•ा เคฎเคจ เคฎोเคน เคฒेเคคे เคนैं ।  เคงเคฐ्เคฎ เค•े เคฎाเคฎเคฒें เคฎें เคญी เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เคเค• เค‰เคค्เคคเคฎ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคนैं เค•्เคฏोเค•ि เคธเคจाเคคเคจ เคงเคฐ्เคฎ เค•ी เค†เคธ्เคฅा เค•े เคช्เคฐเคคीเค• เคชเคตिเคค्เคฐ เคšाเคฐเคงाเคฎ เคฌเคฆ्เคฐीเคจाเคฅ เค•ेเคฆाเคฐเคจाเคฅ เค—ंเค—ोเคค्เคฐी เค”เคฐ เคฏเคฎुเคจोเคค्เคฐी เคฏเคนीं เคธ्เคฅिเคค เคนैं। เคญाเคฐเคค เค•े เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เคช्เคฐांเคค เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคถเคนเคฐ เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เค•ो เค•ुเคฎाเคŠँ เค•ा เคฆ्เคตाเคฐ เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เคชूเคฐ्เคตोเคคเคฐ เคฐेเคฒเคตे เค•ा เค…เคจ्เคคिเคฎ เคธ्เคŸेเคถเคจ เคนै। เคฏเคนाँ เคธे เคฌเคฐेเคฒी, เคฒเค–เคจเคŠ เคคเคฅा เค†เค—เคฐा เค•े เคฒिเค เค›ोเคŸी เคฒाเค‡เคจ เค•ी เคฐेเคฒ เคšเคฒเคคी เคนै। เค•ुเคฎाเคŠँ เค•े เคธเคญी เค…ंเคšเคฒों เค•े เคฒिเค เคฏเคนाँ เคธे เคฌเคธें เคœाเคคी เคนैं।  เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เค•े เคธเคฎीเคช เค•ुเค› เคธ्เคฅाเคจ เค…เคชเคจी เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคธुเคจ्เคฆเคฐเคคा เค•े เคฒिเคฏे เคตिเค–्เคฏाเคค เคนैं। เค‰เคจเคฎें เคธे เค•ुเค› เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนै -
          1.เคฐाเคจीเค–ेเคค เคฆेเคตเคฆाเคฐ เค”เคฐ เคฌเคฒूเคค เค•े เคตृเค•्เคทों เคธे เค˜िเคฐा เคฐाเคจीเค–ेเคค (50 เค•ि.เคฎी. ) เคฌเคนुเคค เคนी เคฐเคฎเคฃीเค• เคนिเคฒ เคธ्เคŸेเคถเคจ เคนै।  เค‡เคธ เคธ्เคฅाเคจ เคธे เคนिเคฎाเคš्เค›ाเคฆिเคค เคฎเคง्เคฏ เคนिเคฎाเคฒเคฏी เคถ्เคฐेเคฃिเคฏाँ เคธ्เคชเคท्เคŸ เคฆेเค–ी เคœा เคธเค•เคคी เคนैं। เคฏเคนां เคชเคฐ เคฆूเคฐ−เคฆूเคฐ เคคเค• เคซैเคฒी เค˜ाเคŸिเคฏां, เค˜เคจे เคœंเค—เคฒ เคคเคฅा เคซूเคฒों เคธे เคขंเค•े เคฐाเคธ्เคคे เคต เค ंเคกी เคฎเคธ्เคค เคนเคตा เคชเคฐ्เคฏเคŸเค•ों เค•ा เคฎเคจ เคฌเคฐเคฌเคธ เคนी เคฎोเคน เคฒेเคคी เคนै। เคธเคฎुเคฆ्เคฐเคคเคฒ เคธे เคฐाเคจीเค–ेเคค เค•ी เคŠंเคšाเคˆ 6000 เคซुเคŸ เคนै। เคฐाเคจीเค–ेเคค เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•े เคธเคฌเคธे เค–ूเคฌเคธूเคฐเคค เคญू-เคญाเค— เคฎें เค—िเคจा เคœाเคคा เคนै। เคเคคिเคนाเคธिเค• เคธाเค•्เคท्เคฏ เคฌเคคाเคคे เคนैं เค•ि เค•ुเคฎाเคŠं เค•ी เคฐाเคจी เคชเคฆ्เคฎिเคจी เค•ो เคฏเคน เคชเคนाเคก़ी เคธ्เคฅเคฒ เค•ाเคซी เคชเคธंเคฆ เคฅा। เค‡เคธเคฒिเค เคฐाเคœा เคธुเคงाเคฐ्เคฆेเคต เคจे เคฐाเคจी เคชเคฆ्เคฎिเคจी เคจे เคฒिเค เคฏเคนां เคเค• เคฎเคนเคฒ เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•เคฐเคตाเคฏा เค”เคฐ เค‰เคธเค•ा เคจाเคฎ เคฐเค–ा เคฐाเคจीเค–ेเคค।  เคฐाเคจीเค–ेเคค เค•ो เคช्เคฐเค•ृเคคि เคช्เคฐेเคฎिเคฏों เค•ा เคธ्เคตเคฐ्เค— เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคฐाเคจीเค–ेเคค เค•ी เค–ूเคฌเคธूเคฐเคคी เค•ो เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคจเคนीं เค‰เคคाเคฐा เคœा เคธเค•เคคा เค‡เคธे เคฏเคนां เค†เค•เคฐ เคนी เคฎเคนเคธूเคธ เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค…ंเค—्เคฐेเคœों เค•े เคธเคฎเคฏ เค‡เคธे เคธैเคจिเค• เค›ाเคตเคจी เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा। เคธैเคจिเค• เค›ाเคตเคจी เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‡เคธเค•ा เคฐเค–-เคฐเค–ाเคต เคฆेเค–เคคे เคนी เคฌเคจเคคा เคนै। เคธाเคซ เคธुเคฅเคฐी เคธเคก़เค•ें, เคฆेเค–เคจे เค•े เคฒिเค เคเค• เคช्เคฏाเคฐा เคธा เค—ोเคฒ्เคซเค•ॉเคฐ्เคธ , เคธेเคจा เค•ा เคฎ्เคฏूเคœिเคฏเคฎ, เคซเคฒों เค•े เคฌเค—ीเคšे เค”เคฐ เคช्เคฐाเคšीเคจ เคฎंเคฆिเคฐ เค‡เคธे เค”เคฐ เคญी เค–ाเคธ เคฌเคจाเคคे เคนैं। เคฏเคนां เค•ा เคšौเคฌเคŸिเคฏा เคซเคฒ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคฆेเค–เคจे เคฆूเคฐ-เคฆूเคฐ เคธे เคฒोเค— เค†เคคे เคนैं। [เคฏोเค—เคฆा เคธเคค्เคธंเค— เค•े เคช्เคฐเคฃेเคคा เคฒाเคนिเฅœी เคฎเคนाเคถเคฏ เค•ी เคฎुเคฒाเค•ाเคค เคฎเคนाเคตเคคाเคฐ เคฌाเคฌाเคœी เคธे เคฐाเคจीเค–ेเคค เคฎें เคนी เคนुเคˆ เคฅी।]
  
           2. เค•ौเคธाเคจी : (เค…เคฒ्‍เคฎोเคก़ा เคธे 53 เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เค‰เคค्เคคเคฐ เคฎें เคธเคฎुเคฆ्เคฐเคคเคฒ เคธे 5670 เค•ी เคŠंเคšाเคˆ เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค) เค•ा เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคธौंเคฆเคฐ्เคฏ เคฌเคนुเคค เคญเคต्เคฏ เคฆिเค–ाเคˆ เคชเฅœเคคा เคนै। เคฏเคน เคธ्เคฅाเคจ เคนिเคจ्เคฆी เค•े เคฎเคนाเคจ เค•เคตि เคธुเคฎिเคค्เคฐाเคจंเคฆเคจ เคชंเคค เค•ी เคœเคจ्เคฎเคญूเคฎि เคญी เคนै। เคฏเคนाँ เค•ा เคธूเคฐ्เคฏोเคฆเคฏ เค”เคฐ เคธूเคฐ्เคฏाเคธ्เคค เคคो เคฌเคธ เคฆेเค–เคคे เคนी เคฌเคจเคคा เคนै। เคธूเคฐ्เคฏोเคฆเคฏ เค•े เคธเคฎเคฏ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เคนिเคฎाเคš्เค›ाเคฆिเคค เคšोเคŸिเคฏाँ เคšเคŸเค• เคฒाเคฒ เคฐंเค— เค•ी เคนो เคœाเคคी เคนैं, เค”เคฐ เคธूเคฐ्เคฏाเคธ्เคค เค•े เคธเคฎเคฏ เค‰เคจเค•ा เคฐंเค— เคธुเคจเคนเคฐा เคนो เคœाเคคा เคนै। เคฎเคนाเคค्เคฎा เค—ांเคงी เคจे 1929 เคฎें เคœเคฌ เค‡เคธ เคธ्เคฅाเคจ เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เค•ी เคฅी เคคो เค•ौเคธाเคจी เค•े เค‰เคธ เคชाเคฐ เคนिเคฎเคฎंเคกिเคค เคชเคฐ्เคตเคคเคฎाเคฒाเค“ं เคชเคฐ เคชเคก़เคคी เคธूเคฐ्เคฏ เค•ी เคธ्เคตเคฐ्เคฃเคฎเคฏी เค•िเคฐเคฃों เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ  เค‡เคธเค•े เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคธौंเคฆเคฐ्เคฏ เคธे เค‡เคคเคจे เค…เคญिเคญूเคค เคนुเค เค•ि เค…เคชเคจे เคฆो เคฆिเคจ เค•े เคช्เคฐเคตाเคธ เค•ो เคญूเคฒเค•เคฐ เคฒเค—ाเคคाเคฐ เคšौเคฆเคน เคฆिเคจ เคคเค• เคฏเคนाँ เคฐुเค•े เคฐเคนे। เค…เคชเคจे เคช्เคฐเคตाเคธ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เค‰เคจ्เคนोंเคจे, เคฏเคนाँ เค•े เคถांเคค เคชเคฐिเคตेเคถ เคฎें  เค—ीเคคा เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เค…เคชเคจी เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคชुเคธ्เคคเค• ‘เค—ीเคคा -เค…เคจाเคธเค•्เคคि -เคฏोเค—เคญाเคท्เคฏ ’ เค•ी เคฐเคšเคจा เค•ी। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•เคนा เคฅा- 'เคฏเคนाँ เค•े เคถांเคค เคชเคฐिเคตेเคถ เคฎें เคฐเคนเค•เคฐ เคฎैเคจे เคฏเคน เค…เคจुเคญเคต เค•िเคฏा เคนै เค•ि เคธ्เคคुเคคि, เค‰เคชाเคธเคจा, เคช्เคฐाเคฐ्เคฅเคจा เค•ेเคตเคฒ เคตाเคฃी เคตिเคฒाเคธ เคจเคนीं เคนोเคคी, เค•्เคฏोंเค•ि เคช्เคฐाเคฐ्เคฅเคจा เค•े เคธ्เคตเคฐ เค•ा เคฎूเคฒ เค•เคฃ्เค  เคจเคนीं เคนृเคฆเคฏ เคนोเคคा เคนै। เคฎैं เคฌเคก़े เค†เคถ्เคšเคฐ्เคฏ เค•े เคธाเคฅ เคฏे เคธोเคšเคคा เคนूँ เค•ी เค•्เคฏा เคตिเคถ्เคต เคฎें เค•ोเคˆ เค”เคฐ เคเคธा เคธ्เคฅाเคจ เคนै เคœो เคฏเคนाँ เค•ी เคฆृเคถ्เคฏाเคตเคฒी เค”เคฐ เคฎौเคธเคฎ เค•ी เคฌเคฐाเคฌเคฐी เคญी เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคนै, เค‡เคธे เคชเค›ाเคก़เคจा เคคो เคฆूเคฐ เค•ी เคฌाเคค เคนै।'   เค—ाँเคงी เคœी เค•ी เค‰เคธी เค…เคฎเคฐ เค•ृเคคि ‘เค…เคจाเคธเค•्เคคि เคฏोเค— ’ เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เค‰เคจเค•ी เคตिเคถ्เคฐाเคฎ เคธ्เคฅเคฒी เค•ो ‘เค…เคจाเคธเค•्เคคि เค†เคถ्เคฐเคฎ’ เค•ा เคจाเคฎ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคฏเคนाँ เคเค• เค›ोเคŸा-เคธा เคช्เคฐाเคฐ्เคฅเคจा เค•เค•्เคท เคญी เคนै, เคœเคนाँ เคนเคฐ เคฆिเคจ เคธुเคฌเคน เค”เคฐ เคถाเคฎ เคช्เคฐाเคฐ्เคฅเคจा เคธเคญा เค†เคฏोเคœिเคค เคนोเคคी เคนै।

           3. เคจैเคจीเคคाเคฒ : เคเค• เค…เคฆ्เคญुเคค เคीเคฒ เค•ो เคšाเคฐों เค”เคฐ เคธे เค˜ेเคฐे เคนुเค เคเค• เค›ोเคŸा เคธा เคชเคนाเฅœी เคถเคนเคฐ เคนै, เคธเคฐोเคตเคฐ เคจเค—เคฐी (Lake City)  เค•े เคจाเคฎ เคธे เคฎเคถเคนूเคฐ เคจैเคจीเคคाเคฒ เค•े เคธौเคจ्เคฆเคฐ्เคฏ เคธे เคญเคฒा เค•ौเคจ เคชเคฐिเคšिเคค เคจเคนीं เคนै। เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคธे 68 เค•ि.เคฎी. เคฆूเคฐी เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนै, เค”เคฐ  เคธเคฎुเคฆ्เคฐเคคเคฒ เคธे 6814 เคซुเคŸ เคŠंเคšाเคˆ  เคชเคฐ เคนै,  เคฏเคนाँ  เค•ी เคธौเคจ्เคฆเคฐ्เคฏ - เคธुเคทเคฎा เค…เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เคนै। เคจैเคจी เคीเคฒ เค•े เค•िเคจाเคฐे เค”เคฐ เคชเคนाเฅœों เค•े เคŠเคชเคฐ เค•े เคตเคจों เค•ी เคธुเคจ्เคฆเคฐเคคा เค…เคธाเคงाเคฐเคฃ เคนै।  เคจैเคจी เคीเคฒ เคฎें เคฌोเคŸिंเค— เค•เคฐเคจे เค•ा เค…เคชเคจा เคเค• เคตिเคถेเคท เค†เค•เคฐ्เคทเคฃ เคนै, เค‡เคธเค•ा เค†เคจंเคฆ เค…เคตเคถ्เคฏ เคฒें । เค‡เคธ เคीเคฒ เค•ा เคชाเคจी เคฌेเคนเคฆ เคธाเฅž เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเคฎें เคคीเคจों เค“เคฐ เค•े เคชเคนाเคก़ เค•े เคถिเค–เคฐों  เค”เคฐ เคชेเคก़ों เค•ी เคชเคฐเค›ाเคˆ เคธाเคซ เคฆिเค–เคคी เคนै। เคฐाเคค्เคฐि เค•े เคธเคฎเคฏ เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เค˜เคฐों เค•ी เคฌเคค्เคคिเคฏां เคคเคฅा เคธเฅœเค• เค•े เค•िเคจाเคฐे เคฒเค—े เคฒैเคฎ्เคช เคชोเคธ्เคŸ เค•ी เคฌเคค्เคคिเคฏां เคœเคฌ เคธเคฐोเคตเคฐ เค•े เคคเคฐंเค—ाเคฏिเคค เคœเคฒ เค•ी เคธเคคเคน เคชเคฐ เคนिเคฒोเคฐे เคฒेเคคीं เคนैं, เคคเคฌ เคœैเคธे เคฎाเคจो เคเค• เคœाเคฆुเคˆ เคฎाเคฏा เค•ा เค…เคนเคธाเคธ เค•เคฐाเคคी เคนैं। เคชเคฐ्เคฏเคŸเค• เคฒोเค— เคฏเคนाँ เคธे 25 เค•ि.เคฎी. เค•ी เคชเคฐिเคงि เคฎें เค…เคตเคธ्เคฅिเคค เคญीเคฎเคคाเคฒ , เคธाเคคเคคाเคฒ เค†เคฆि เค…เคจ्เคฏ เคीเคฒों เค•े เค†เคฒाเคตा  เคธ्เคจो เคต्เคฏूเคชॉเค‡ंเคŸ- 'เคจैเคจा เคชीเค•' เคœिเคธे เคšाเค‡เคจा เคชीเค• เคญी เค•เคนเคคे เคนैं, เคจैเคจीเคคाเคฒ เค•ी เคธเคฌเคธे เคŠँเคšी เคšोเคŸी เคนै, เคฆेเค–เคจे เคœाเคคे เคนैं। เคฏเคน เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เคคเคฒ เคธे 2611 เคฎीเคŸเคฐ เค•ी เคŠँเคšाเคˆ เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนै, เคฏเคนाँ เคคเค• เค˜ोเคก़े เค•ी เคธเคตाเคฐी เค•เคฐเค•े เคชเคนुँเคšा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคจैเคจी เคฆेเคตी เคฎंเคฆिเคฐ เค•ा เคถुเคฎाเคฐ เคช्เคฐเคฎुเค– เคถเค•्เคคि เคชीเค ों เค•े เคฐूเคช เคฎें เคญी เคนोเคคा เคนै। เคฏเคนां เคธเคคी เค•े เคถเค•्เคคि เคฐूเคช เค•ी เคชूเคœा เค•ी เคœाเคคी เคนै। เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคฆो เคจेเคค्เคฐ เคนैं เคœो เคจैเคจा เคฆेเคตी เค•ो เคฆเคฐ्เคถाเคคे เคนैं।  เคจैเคจीเคคाเคฒ เคชเคนुँเคšเคจे เค•े เคฌाเคฆ เค†เคชเค•ो เคŸिเฅžिเคจ เคŸॉเคช เคธे เคธूเคฐ्เคฏोเคฆเคฏ เคœเคฐुเคฐ เคฆेเค–เคจा เคšाเคนिเค। เคจैเคจीเคคाเคฒ เคธ्เคฅिเคค เคชเคฐ्เคตเคคों เค•ी  เคเค• เคšोเคŸी เคธे เคฆूเคธเคฐी เคšोเคŸी เคชเคนुँเคšाเคจे เคตाเคฒी เค•ेเคฌเคฒ เค•ाเคฐ เค•ी เคธเคตाเคฐी เค…เคตเคถ्เคฏ เค•เคฐें। เค•्เคฏूंเค•ि เค‡เคธเค•ी เคธเคตाเคฐी เค‡เคธे เคชเคฐ्เคฏเคŸเค•ों เค•े เคฌीเคš เค–ाเคธा เคฒोเค•เคช्เคฐिเคฏ เคฌเคจाเคคी เคนै। เคฏเคนाँ เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคฆृเคถ्เคฏों เค•ा เค†เคช เคœी เคญเคฐ เค•เคฐ เคฒुเคซ्เคค เค‰เค ा เคธเค•เคคे เคนैं। เคชंเค—ोเคŸ เค”เคฐ เค•िเคฒเคตเคฐी เคฌเคฐ्เคก เคธेंเคšुเคฐी เค…เค—เคฐ เค†เคช เค–ूเคฌเคธूเคฐเคค เคชเค•्เคทिเคฏों เค•ो เคฆेเค–เคจे เค•ी เคšाเคน เคฐเค–เคคे เคนैं เคคो เค•िเคฒเคตเคฐी เคฌเคฐ्เคก เคธेंเคšुเคฐी เค†เคชเค•े เคฒिเค เคธ्เคตเคฐ्เค— เคธे เค•เคฎ เคจเคนीं เคนै। เค‡เคธ เคฌเคฐ्เคก เคธेंเคšुเคฐी เคฎें เค†เคช เค•เคฐीเคฌเคจ 580 เคคเคฐเคน เค•े เคชเค•्เคทिเคฏों เค•ी เคช्เคฐเคœाเคคि เค•ो เคจिเคนाเคฐ เคธเค•เคคे เคนैं।  เคจैเคจीเคคाเคฒ เค˜ूเคฎเคจे เค•ा เคธเคฌเคธे เค…เคš्เค›ा เคธเคฎเคฏ เค…เคช्เคฐैเคฒ เค•े เค…ंเคค เคธे เคœूเคจ เคคเคฅा เคธिเคคंเคฌเคฐ เคธे เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ เคคเค• เคนोเคคा เคนै..เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•ो เคฌเคฐ्เคซเคฌाเคฐी เคฆेเค–เคจी เคนै เคคो เคœเคจเคตเคฐी เคธे เคฎाเคฐ्เคš เคคเค• เค•े เคฎเคนीเคจों เคฎें เคฏเคนाँ เค˜ूเคฎเคจे เค† เคธเค•เคคे เคนैं เคฒेเค•िเคจ เคŠเคจी เค•ोเคŸ, เคฌूเคŸ्เคธ, เคนैเคŸ्เคธ เค”เคฐ เค—्เคฒเคต्เคธ เคœเคฐुเคฐ เคฐเค–ें।
           [ เคจैเคจीเคคाเคฒ เค”เคฐ เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เค•े เคฌाเค•ि เคชเคนाเฅœी เคนिเคธ्เคธों เคฎें เค•เคญी เคญी เคฎुเค—เคฒ เคถाเคธเคจ เคจเคนीं เคฐเคนा, เคฏเคนी เคตो เค•ाเคฐเคฃ เคนै เคœिเคธเคธे เค•ि เคฎเคง्เคฏเคฏुเค— เคฎें เค†เคˆ เคตिเคฆेเคถी เคตिเคšाเคฐเคงाเคฐा เค•ि " เค•ेเคตเคฒ เคนเคฎाเคฐा เคงเคฐ्เคฎ เคฏा เคนเคฎाเคฐी เคชूเคœा เคชเคฆ्เคงเคคि เคนी เคธเคนी เคนै เค”เคฐ เคฌाเค•ी เคธाเคฐे เคงเคฐ्เคฎ  เคฏा เคชूเคœा เคชเคฆ्เคงเคคि เค—เคฒเคค " เค‡เคธ เคจเฅžเคฐเคค เคญเคฐी เค…เคฐเคฌी เคตिเคšाเคฐเคงाเคฐा เค•ा เคจैเคจीเคคाเคฒ เค•े เคฎूเคฒ เคจिเคตाเคธिเคฏों เคจे เค•เคญी เคธाเคฎเคจा เคนी เคจเคนीं เค•िเคฏा। เค‡เคธเคฒिเค เค†เคœाเคฆी เค•े เคชเคนเคฒे เค”เคฐ เคฌाเคฆ เคฎें เคญी เคœเคฌ เคตिเคญिเคจ्เคจ เคฎเคคों เค•े เคฒोเค— เคจैเคจीเคคाเคฒ เคฎें เคฌเคธเคจे เค•े เคฒिเค เคชเคนुंเคšे เคคो เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เคจिเคตाเคธिเคฏों เคจे เคฌाเคนें เค–ोเคฒ เค•เคฐ เคธ्เคตाเค—เคค เค•िเคฏा । เค†เคœ เคจैเคจीเคคाเคฒ เคฆेเคถ เค•ा เคเค• เคเคธा เคถเคนเคฐ เคนै เคœเคนा 1  เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เค•े เคชเคฐिเคงि เคฎें เคนी เคฎंเคฆिเคฐ, เคฎเคธ्เคœिเคฆ, เค—ुเคฐुเคฆ्เคตाเคฐा เค”เคฐ เคšเคฐ्เคš เคธ्เคฅिเคค เคนैं।]

         4.เคชिเคฅौเคฐाเค—เฅ: เคชिเคฅौเคฐाเค—เคข़ เค‰เคค्เคคเคฐाเค–เคฃ्เคก เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เคชूเคฐ्เคต เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคธीเคฎाเคจ्เคค เคœเคจเคชเคฆ เคนै।  เค•ैเคฒाเคถ เคฎाเคจเคธเคฐोเคตเคฐ เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เค•ा เค†เคฐंเคญ เค‡เคธी เคœเคจเคชเคฆ เคธे เคนोเคคा เคนै। เคธเคฎुเคฆ्เคฐเคคเคฒ เคธे เค‡เคธเค•ी เคŠँเคšाเคˆ 5445 เคซुเคŸ เคนै।  เคฏเคน เคญाเคฐเคค เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เคธीเคฎा เคชเคฐ  เคคिเคฌ्เคฌเคค (เคšीเคจ) เค”เคฐ เคจेเคชाเคฒ เค•े เคฌॉเคฐ्เคกเคฐ เคธे เคฒเค—ा เค•ुเคฎाเคŠं เคฎंเคกเคฒ เค•ा  เค…ंเคคिเคฎ เคœिเคฒा เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ, เคฐाเคœเคจीเคคिเค• เคฐूเคช เคธे เคเค• เคธंเคตेเคฆเคจเคถीเคฒ เคœिเคฒा เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै। เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคธे 122 เค•ि.เคฎी. เคฆूเคฐी เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคถเคนเคฐ เคชिเคฅौเคฐाเค—เฅ เคช्เคฐाเคšीเคจ เคฎเคจ्เคฆिเคฐों เค•े เคฒिเคฏे เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคฆ เคนै। เค•ुเคฎाเคฏूँ  เค•े เคช्เคฐाเคšीเคจ เคšเคจ्เคฆ  เคตंเคถ เค•े เค‰เคค्เค•เคฐ्เคท เค•ाเคฒ เคฎें เคชिเคฅौเคฐाเค—เคข़ เคฎें เค•เคˆ เคฎंเคฆिเคฐ เค”เคฐ  เค•िเคฒों เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคนुเค† เคฅा, เค‰เคธ เคฏुเค— เค•े เคฌเคนुเคค เคธे เคง्เคตंเคถाเคตเคถेเคท เคฆเคฐ्เคถเคจीเคฏ เคนैं।  เคชिเคฅौเคฐाเค—เคข़ เคธुเคจ्เคฆเคฐ - เคธुเคจ्เคฆเคฐ เคจเคฆिเคฏों เค”เคฐ เค˜ाเคŸिเคฏों เค•ा เคœเคจเคชเคฆ เคนै।  เคฏเคน เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคฐूเคช เคธे เค‰เคš्เคš เคนिเคฎाเคฒเคฏी เคชเคนाเคก़ों, เคฌเคฐ्เคซ เคธे เคขเค•ी เคšोเคŸिเคฏों, เคฆเคฐ्เคฐों, เค˜ाเคŸिเคฏों, เค…เคฒ्เคชाเค‡เคจ เค˜ाเคธ เค•े เคฎैเคฆाเคจों, เคœंเค—เคฒों, เคเคฐเคจों, เคฌाเคฐเคนเคฎाเคธी เคจเคฆिเคฏों, เค—्เคฒेเคถिเคฏเคฐों เค”เคฐ เคเคฐเคจों เคธे เค˜िเคฐा เคนुเค† เคนै। เคฏเคนाँ เค•ी เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคธुเคจ्‍เคฆเคฐเคคा เคชเคฐ्เคฏเคŸเค•ों เค•ो เค…เคชเคจी เค“เคฐ เค…เคงिเค• เค†เค•เคฐ्เคทिเคค เค•เคฐเคคी เคนै। เคฏเคนाँ เค•े เคชเคฐ्เคตเคคों เค•ी เค…เคจोเค–ी เค…เคฆा เคธैเคฒाเคจिเคฏों เค•ो เคฎुเค—्เคง เค•เคฐ เคฆेเคคी เคนै। เคฏเคนाँ เค•ी เคจเคฆिเคฏों เค•ा เค•เคฒ-เค•เคฒ เคธ्เคตเคฐ เคช्เคฐเค•ृเคคि เคช्เคฐेเคฎिเคฏों เค•ो เค…เคฒौเค•िเค• เค†เคจเคจ्เคฆ เคฆेเคคा เคนै।  เคธीเคข़ीเคจुเคฎा เค–ेเคคों เค•ी เคธुเคจ्เคฆเคฐเคคा เคชเคฐ्เคฏเคŸเค•ों เค•ा เคฎเคจ เคฎोเคน เคฒेเคคी เคนै।  เคชिเคฅौเคฐाเค—เคข़ เค•ो เคช्เคฐเคฎुเค– เคนिเคฒ เคฐिเคœोเคฐ्เคŸ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคฏเคน เคจเค—เคฐ เค‰เคจी เค•เคชเคกों เค”เคฐ เค•ेเคจ เค•े เคนเคธ्เคค เคถिเคฒ्เคช เค•े เคฒिเคฏे เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคฏเคนाँ เค•े เคœूเคคे, เคŠเคจ เค•े เคตเคธ्เคค्เคฐ เค”เคฐ เค•िंเคฐเค—ाเคฒ เคธे เคฌเคจी เคนुเคˆ เคตเคธ्เคคुเค“ं เค•ी เค…เคš्เค›ी เคฎांเค— เคนै। เคธैเคฒाเคจी เคฏเคนाँ เคธे เค‡เคจ เคตเคธ्เคคुเค“ं เค•ो เค–़เคฐीเคฆเค•เคฐ เคฒे เคœाเคคे เคนैं। เคชिเคฅौเคฐाเค—เคข़ เค•ो เคฒिเคŸिเคฒ เค•เคถ्‍เคฎीเคฐ เค•े เคจाเคฎ เคธे เคญी เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै।  เคชिเคฅौเคฐाเค—เฅ เคธे 208 เค•ि.เคฎी. เค•ी เคฆूเคฐी เคชเคฐ , เค‰เคค्เคคเคฐाเค–เคฃ्เคก เค•े เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค…ंเคšเคฒ เค•ा เคธเคฌเคธे เคฌเฅœा เค—्เคฒैเคถिเคฏเคฐ (Glacier-เคนिเคฎเคจเคฆी),  เคฎिเคฒाเคฎ เคนै। เค‡เคธ เค—्เคฒेเคถिเคฏเคฐ เค•ा เคจाเคฎ 3 เค•िเคฎी เคฆूเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคเค• เค—ांเคต เคฎिเคฒाเคฎ เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เคฐเค–ा เค—เคฏा เคนै।  เคฏเคนाँ เคชเคนुँเคšเคจे เค•े เคฒिเค 54 เค•ि.เคฎी. เค•ा เค…ंเคคिเคฎ เคญाเค— เคชเคนाเฅœी เคฎाเคฐ्เค— เคธे เคชैเคฆเคฒ เคนी เคœाเคจा เคชเฅœเคคा เคนै।   เคชिเคฅौเคฐाเค—เคข़ เคชเคนुँเคšเคจे เค•े เคฒिเค เคฆो เคฎाเคฐ्เค— เคฎुเค–्เคฏ เคนैं। เคเค• เคฎाเคฐ्เค— เคŸเคจเค•เคชुเคฐ เคธे เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐा เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ-เคนเคฒ्เคฆ्เคตाเคจी เคธे เคนै। เคชिเคฅौเคฐाเค—เคข़ เค•ा เคจिเค•เคŸเคคเคฎ เคฐेเคฒเคตे เคธ्เคŸेเคถเคจ เคŸเคจเค•เคชुเคฐ เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคนै। เคŸเคจเค•เคชुเคฐ เคฐेเคฒเคตे เคธ्เคŸेเคถเคจ เคธे เคชिเคฅौเคฐाเค—เคข़ เคคเค• เค•ुเคฒ เคฆूเคฐी เคฒเค—เคญเค— 138 เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เคนै। 

             5. เค…เคฒ्เคฎोเฅœा :  เคเคธा เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै เค•ि เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा เค•िเคธी เคธเคฎเคฏ เคฎें เคญเค—เคตाเคจ เคตिเคท्เคฃु เค•ी เคจिเคตाเคธ-เคญूเคฎि เคฐเคนी เคฅी। เคธ्เค•ंเคฆ เคชुเคฐाเคฃ เคฎें เค‡เคธเค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคฎिเคฒเคคा เคนै। เค•เคถाเคฏ เคชเคนाเฅœ เค•े เคŠเคชเคฐ เค˜ोเฅœे เค•ी เค•ाเค ीเคจुเคฎा 5 เค•ि.เคฎी. เคฒเคฎ्เคฌे เคชเคฐ्เคตเคคเคถ्เคฐेเคฃी (ridge) เคฎें เคฏเคน เคถเคนเคฐ เค…เคตเคธ्เคฅिเคค เคนै। เคฒเค—เคญเค— 12 เค•ि.เคฎी. เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฌเคธे เค‡เคธ เคถเคนเคฐ เค•ी เค†เคฌाเคฆी (1981 เคฎें เคนुเคˆ เคœเคจเค—เคฃเคจा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ) 20,000 เคธे เคฅोเฅœी เค…เคงिเค• เคนै। เค—्เคฐीเคท्เคฎ เค‹เคคू เคฎें เคฏเคนाँ เค•ा เคคाเคชเคฎाเคจ 4.4 เคกिเค—्เคฐी เคธे เคฒेเค•เคฐ 29.4 เคกिเค—्เคฐी เคธेเคฒ्เคธिเคฏเคธ เคคเค• เค˜เคŸเคคा เคฌเฅเคคा เคฐเคนเคคा เคนै। เคจैเคจीเคคाเคฒ, เคถिเคฎเคฒा, เคฎिเคธौเคฐी เคฏा เคฆाเคฐ्เคœिเคฒिंเค— เค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เคฏเคนाँ เคตเคฐ्เคทा เค•เคฎ, เค”เคธเคคเคจ 37 เค‡ंเคš เคนोเคคी เคนै । เค†เคฆ्เคฐเคคा เค…เคงिเค• เคจเคนीं เคนै,เค•เคนा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค•ि เคฏเคนाँ เค•ी เคœเคฒเคตाเคฏु เคธเคฎเคถीเคคोเคท्เคฃ (temperate) เคนै। เคฒเคฎ्เคฌे เคธเคฎเคฏ เคธे เคนी เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคเค• เค†เคฐोเค—्เคฏเค•เคฐ เคธ्เคฅाเคจ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคฆ เคนै। เคฏเคนाँ  เคธे เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆिเคถा เคฎें เคจเคจ्เคฆा เคฆेเคตी, เคค्เคฐिเคถूเคฒ เค†เคฆि เคฒเค—เคญเค— เคฌीเคธ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เคฌเคฐ्เคซीเคฒी  เคšोเคŸिเคฏों เค•ो เค†เคธाเคจी เคธे เคฆेเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค‡เคธ เคถเคนเคฐ เค•ो 1592 เคˆ เฅฆ เคฎें เคšเคจ्เคฆ (เคšเคจ्เคฆेเคฒ) เคฐाเคœाเค“ं เค•ी เคฐाเคœเคงाเคจी เค•े เคฐूเคช เคฎें เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฅा। เคฏเคนां เค•े เคฌाเคœाเคฐ เค•ी เคชเคคเคฒी เคธเคก़เค•ों เคชเคฐ เค˜ूเคฎें เคคो เคฒเค—เคคा เคนै เคชुเคฐाเคจे เคธเคฎเคฏ เคฎें เค† เค—เคฏे เคนैं। เคฒเค•เคก़ी เค•ी เคฌเคจी เค›ोเคŸी-เค›ोเคŸी เคฆुเค•ाเคจें เค‡เคธ เคถเคนเคฐ เค•ो เค…เคจोเค–ा เคฐुเคช เคฆेเคคी เคนैं। เคฏเคนां เคฒเคฎ्เคฌे เค‡เคฒाเค•े เคฎें เคเค• เคฌाเคœाเคฐ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคนै, เคœो เคชเคนाเคก़ी เค…ंเคšเคฒ เคฎें เคฌเคธे เคช्เคฐाเคšीเคจ เคฏुเค— เค•े เคเค• เคฌाเคœाเคฐ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธ เคฌाเคœाเคฐ เค•ी เคฌाเคฒ เคฎिเค ाเคˆ เค•ाเคซी เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคต เคนै। 
           6. เค•ाเคฒीเคฎเค  : เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคธे 5 เค•िเคฎी เคฆूเคฐ เคธ्เคฅिเคค เค•ाเคฒीเคฎเค  เคเค• เค–ूเคฌเคธूเคฐเคค เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคธौเคจ्เคฆเคฐ्เคฏ เคธे เคญเคฐเคชूเคฐ เคชिเค•เคจिเค• เคธ्เคฅเคฒ เคนै। เคฏเคนाँ เคธे เคชूเคฐा เคถเคนเคฐ เคฌเคนुเคค เคธुเคจ्เคฆเคฐ เคฆिเค–เคฒाเคˆ เคชเฅœเคคा เคนै। เคชเคฏเคฐ्เคŸเค• เคฏเคนाँ เคธे เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคจเค—เคฐ เค•ी เค–ूเคฌเคธूเคฐเคคी เค”เคฐ เคฌเคฐ्เคซ เคธे เคขเค•ी เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เคšोเคŸिเคฏों เค•ो เคฆेเค–เคจे เค•ा เค†เคจเคจ्เคฆ เค‰เค ा เคธเค•เคคे เคนै।  เค”เคฐ เคฅोเฅœा เค†เค—े เคฌเฅเคจे เคชเคฐ เคเค• เคชเคนाเฅœ เค•े เคŠเคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เค•ाเคถाเคฐ เคฆेเคตी เคเคตं เคถिเคต เค•ा เคฎंเคฆिเคฐ เคเค• เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคคीเคฐ्เคฅ เคธ्เคฅाเคจ เคนै।  เค‡เคธ เคฎंเคฆिเคฐ เคคเค• เคชเคนुंเคšเคจे เค•े เคฒिเค เค•ाเคฒीเคฎเค  เคถเคนเคฐ เคธे เคชैเคฆเคฒ เคฏाเคค्เคฐ เค•เคฐเคจी เคชเคก़เคคी เคนै। เคฏเคนां เคธे เค•เคฐीเคฌ เค†เค  เค•ि.เคฎी. เค–เคก़ी เคšเคข़ाเคˆ เค•े เคฌाเคฆ เค•ाเคฒीเคถिเคฒा เค•े เคฆเคฐ्เคถเคจ เคนोเคคे เคนैं। เคตिเคถ्เคตाเคธ เคนै เค•ि เคฎां เคฆुเคฐ्เค—ा เคถुंเคญ-เคจिเคถुंเคญ เค”เคฐ เคฐเค•्เคคเคฌीเคœ เค•ा เคธंเคนाเคฐ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค•ाเคฒीเคถिเคฒा เคฎें 12 เคตเคฐ्เคท เค•ी เค•เคจ्เคฏा เค•े เคฐूเคช เคฎें เคช्เคฐเค•เคŸ เคนुเคˆ เคฅीं। เคฎाเคจ्เคฏเคคा เคนै เค•ि เค‡เคธ เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคถुंเคญ-เคจिเคถुंเคญ เคฆैเคค्เคฏों เคธे เคชเคฐेเคถाเคจ เคฆेเคตी-เคฆेเคตเคคाเค“ं เคจे เคฎां เคญเค—เคตเคคी เค•ी เคคเคชเคธ्เคฏा เค•ी เคฅी। เคคเคฌ เคฎां เคช्เคฐเค•เคŸ เคนुเคˆ। เค…เคธुเคฐों เค•े เค†เคคंเค• เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคธुเคจเค•เคฐ เคฎां เค•ा เคถเคฐीเคฐ เค•्เคฐोเคง เคธे เค•ाเคฒा เคชเคก़ เค—เคฏा เค”เคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคตिเค•เคฐाเคฒ เคฐूเคช เคงाเคฐเคฃ เค•เคฐ เคฒिเคฏा।  เค•ाเคฒीเคฎเค  เคฎंเคฆिเคฐ เค•े เคธเคฎीเคช เคฎां เคจे  เคฆोเคจों เคฆैเคค्เคฏों เคฐเค•्เคค-เคฌीเคœ เค•ा เคตเคง เค•िเคฏा เคฅा। เค‰เคธเค•ा เคฐเค•्เคค เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เคจ เคชเคก़े, เค‡เคธเคฒिเค เคฎเคนाเค•ाเคฒी เคจे เคฎुंเคน เคซैเคฒाเค•เคฐ เค‰เคธเค•े เคฐเค•्เคค เค•ो เคšाเคŸเคจा เคถुเคฐू เค•िเคฏा। เค‡เคธ เคถिเคฒा เคชเคฐ เคฎाเคคा เคจे เค‰เคธเค•ा เคธिเคฐ เคฐเค–ा เคฅा। เคฎां เค•ो เค‡เคจ्เคนीं เฅฌเฅช เคฏंเคค्เคฐों เคธे เคถเค•्เคคि เคฎिเคฒी เคฅी। เคฐเค•्เคคเคฌीเคœ เคถिเคฒा เคจเคฆी เค•िเคจाเคฐे เค†เคœ เคญी เคธ्เคฅिเคค เคนै।   เคฎाเคจ्เคฏเคคा เคนै เค•ि เคœเคฌ เคฎเคนाเค•ाเคฒी เคถांเคค เคจเคนीं เคนुเคˆं, เคคो เคญเค—เคตाเคจ เคถिเคต เคฎां เค•े เคšเคฐเคฃों เค•े เคจीเคšे เคฒेเคŸ เค—เค। เคœैเคธे เคนी เคฎเคนाเค•ाเคฒी เคจे เคถिเคต เค•े เคธीเคจे เคฎें เคชैเคฐ เคฐเค–ा เคตเคน เคถांเคค เคนोเค•เคฐ เค‡เคธी เค•ुंเคก เคฎें เค…ंเคคเคฐ्เคง्เคฏाเคจ เคนो เค—เคˆं। เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै เค•ि เคฎเคนाเค•ाเคฒी เค‡เคธी เค•ुंเคก เคฎें เคธเคฎाเคˆ เคนुเคˆ เคนैं। เค•ाเคฒीเคฎเค  เคฎें เคถिเคต-เคถเค•्เคคि เคธ्เคฅाเคชिเคค เคนैं।  เค‡เคธे เคญाเคฐเคค เค•े เคธिเคฆ्เคง เคชीเค ों เคฎें เคธे เคเค• เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै।  เคธ्เค•ंเคฆ เคชुเคฐाเคฃ เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เค•ेเคฆाเคฐเค–ंเคก เค•े เคฌाเคธเค เคตें เค…เคง्เคฏाเคฏ เคฎें เคฎां เค•े เค‡เคธ เคฎंเคฆिเคฐ เค•ा เคตเคฐ्เคฃเคจ เคนै। เคฏเคนाँ เคธे 8 เค•ि.เคฎी. เค•ी เคฆूเคฐी เคชเคฐ เคšैเคคाเคˆ เคจाเคฎเค• เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคตिเค–्เคฏाเคค 'เค—ोเคฒू เคฆेเคตเคคा' เค•ा เคฎंเคฆिเคฐ เคนै, เคœिเคจ्เคนें เค•ुเคฎाเคฏूं เค•े เคเค• เคเคคिเคนाเคธिเค• เคฆेเคตเคคा เค•े เคฐूเคช เคฎें เคชूเคœा เคœाเคคा เคนै।  เคฏे เคธเคญी เคญเค•्เคคों เค•ी เคฎเคจोเค•ाเคฎเคจा เค•ो เคชूเคฐ्เคฃ เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฏे เคเค• เคฐाเคœเคชुเคค्เคฐ เคฅे, เค•िเคจ्เคคु เค…เคชเคจी เคšเคฎเคค्เค•ाเคฐी เคถเค•्เคคिเคฏों เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฆेเคตเคคा เคฎें เคฐूเคชाเคจ्เคคเคฐिเคค เคนुเค เคนैं। เค—ोเคฒू เคฆेเคตเคคा เคšเคฎ्เคชाเคตเคค เค•े เคšंเคฆ เคตंเคถ เค•े  เคฐाเคœा เค•े เคชुเคค्เคฐ เคฅे, เคœिเคจ्เคนें เคจ्เคฏाเคฏ เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคงाเคฐ्เคฎिเค• เคฎाเคจ्เคฏเคคा เคนै, เค•ि เคฏเคนां เค…เคฐ्เคœी เคฒเค—ाเคจे เคธे เคจ्เคฏाเคฏ เคคुเคฐंเคค เคฎिเคฒ เคœाเคคा เคนै। เคฏเคนां เคญเค•्เคค เค…เคชเคจी เคชเคฐेเคถाเคจी เค•ो 10 เคฐुเคชเค เคธे เคฒेเค•เคฐ 100 เคฐुเคชเค เคคเค• เค•े เค—ैเคฐ-เคจ्เคฏाเคฏिเค• เคธ्เคŸांเคช เคชेเคชเคฐ เคชเคฐ เคฒिเค–เค•เคฐ เค—ोเคฒू เคฆेเคตเคคा เค•े เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคฐเค– เคฆेเคค เคนैं। เค”เคฐ เคœเคฌ เค‰เคจเค•ी เค…เคชीเคฒ เคชเคฐ เคธुเคจเคตाเคˆ เคนो เคœाเคคी เคนै เคคो เคตे เคซीเคธ เค•े เคคौเคฐ เคชเคฐ เคฏเคนां เค†เค•เคฐ เค˜ंเคŸिเคฏां  เคคเคฅा เค˜เคฃ्เคŸे เคฌांเคงเคคे เคนैं। เค—ोเคฒू เคฆेเคตเคคा เค•े เคช्เคฐเคคि เคฒोเค—ों เค•ी เค†เคธ्เคฅा เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคฌंเคงीं เคฏे เค˜ंเคŸिเคฏां เคนी เคฌเคฏां เค•เคฐเคคी เคนैं। เคฎंเคฆिเคฐ เค•े เคนเคฐ เค•ोเคจे-เค•ोเคจे เคฎें เคฆिเค–เคจे เคตाเคฒे เค‡เคจ เค˜ंเคŸे-เค˜ंเคŸिเคฏों เค•ी เคธंเค–्เคฏा เค•िเคคเคจी เคนै, เค•เคˆ เคŸเคจों เคฎें เคนै - เคฏे เค†เคœ เคคเค• เคฎเคจ्เคฆिเคฐ เค•े เคฒोเค— เคญी เคจเคนीं เคœाเคจ เคชाเค। เค†เคฎ เคฒोเค—ों เคฎें เค‡เคธे เค˜ंเคŸिเคฏों เคตाเคฒा เคฎเคจ्เคฆिเคฐ เคญी เคชुเค•ाเคฐा เคœाเคคा เคนै, เคœเคนां เค•เคฆเคฎ เคฐเค–เคคे เคนी เค˜ंเคŸिเคฏों เค•ी เค•เคคाเคฐ เคถुเคฐू เคนो เคœाเคคी เคนैं। เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เคฎें เคนी เค—ोเคฒू เคฆेเคตเคคा เค•े เค”เคฐ เคญी เค•เคˆ เคฎंเคฆिเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนैं।  
              7. เคœाเค—ेเคถ्เคตเคฐ เคงाเคฎ : เค…เคฒเคฎोเคก़ा เคธे เค•เคฐीเคฌ 34 เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เคฆूเคฐ เคŠंเคšे เคชเคนाเคกों, เคฆेเคตเคฆाเคฐ เค•े เค˜เคจे เคœंเค—เคฒों เค”เคฐ เคœเคŸाเค—ंเค—ा เคจเคฆी เค•े เค•िเคจाเคฐे เคฌเคธा เคนै เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เค•ा เคœाเค—ेเคถ्เคตเคฐ เคถिเคต เคงाเคฎ। เคฏเคนां 7เคตीं เคถเคคाเคฌ्เคฆी เคธे 18 เคตीं เคถเคคाเคฌ्เคฆी เค•े เคฌीเคš เค•เคฐीเคฌ 125 เคฎंเคฆिเคฐ เคฌเคจाเค เค—เค เคนैं । เคœाเค—ेเคถ्เคตเคฐ เค•ो ‘เค•ुเคฎाเคŠँ เค•ा เค•ाเคถी’ เคญी เค•เคนा เคœाเคคा เคนै।  เคธเคฌเคธे เคตिเคถाเคฒ เคคเคฅा เคช्เคฐाเคšीเคจเคคเคฎ ‘เคฎเคนाเคฎृเคค्เคฏुंเคœเคฏ เคถिเคต เคฎंเคฆिเคฐ’ เคฏเคนां เค•ा เคฎुเค–्เคฏ เคฎंเคฆिเคฐ เคนै। เคฏเคนाँ เคœो เคถिเคต เคนैं, เค‰เคจเค•ा เคจाเคฎ เคนै 'เคฎเคนाเคฎृเคค्เคฏुंเคœเคฏ'। เค‡เคจเค•ो 'เคฌूเฅा เคถिเคต ' เค•เคนा เคœाเคคा เคนै, เค”เคฐ เคœाเค—ेเคถ्เคตเคฐ เคฎเคนाเคฆेเคต เคนुเค 'เคฌाเคฒเค• เคถिเคต'।  เค–ाเคธ เคฌाเคค เคฏเคน เคนै เค•ि เคฏเคนां เคญเค—เคตाเคจ เคถिเคต เค•ी เคชूเคœा เคฌाเคฒ เคฏा เคคเคฐुเคฃ เคฐूเคช เคฎें เคญी เค•ी เคœाเคคी เคนै।  เคœाเค—ेเคถ्เคตเคฐ เคช्เคฐाเคšीเคจ เค•ैเคฒाเคถ เคฎाเคจเคธเคฐोเคตเคฐ เคฎाเคฐ्เค— เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนै। เคฎเคนाเคชुเคฐुเคทों เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฏเคน เคญी เคฎाเคจ เคœाเคคा เคนै เค•ि เคญเค—เคตाเคจ เคถिเคต เคฏเคนां เค…เคชเคจे เคจिเคตाเคธ เคธ्เคฅाเคจ เคธे เคจीเคšे เค†เค•เคฐ เคง्เคฏाเคจ เค•เคฐเคคे เคฅे। เคฏเคน เคญเค—เคตाเคจ เคถिเคต เค•े เคฌाเคฐเคน เคœ्เคฏोเคคिเคฐ्เคฒिंเค—ों เคฎें เคธे เคเค• เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคœाเค—ेเคถ्เคตเคฐ เคชเคนुंเคšเคคे เคนी เค…เคธीเคฎ เคถांเคคि เค•ा เคเคนเคธाเคธ เคนोเคคा เคนै। เคนเคฐ เคตเคฐ्เคท เคฏเคนां เคธाเคตเคจ เค•े เคฎเคนीเคจे เคฎें เคถ्เคฐाเคตเคฃी เคฎेเคฒा เคฒเค—เคคा เคนै। เคฆेเคถ เคนी เคตिเคฆेเคถ เคธे เคญी เคฏเคนां เคญเค•्เคค เค†เค•เคฐ เคญเค—เคตाเคจ เคถंเค•เคฐ เค•ा เคฐूเคฆ्เคฐाเคญिเคทेเค• เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฏเคนां เคฐूเคฆ्เคฐाเคญिเคทेเค• เค•े เค…เคฒाเคตा, เคชाเคฐ्เคฅिเคต เคชूเคœा, เค•ाเคฒเคธเคฐ्เคช เคฏोเค— เค•ी เคชूเคœा, เคฎเคนाเคฎृเคค्เคฏुंเคœเคฏ เคœाเคช เคœैเคธे เคชूเคœเคจ เค•िเค เคœाเคคे เคนैं।  เคœเค—เคฐेเคถ्เคตเคฐ เคฎंเคฆिเคฐों เค•ी เคฆीเคตाเคฐों เค”เคฐ เคธ्เคคंเคญों เคชเคฐ เคตिเคญिเคจ्เคจ เค…เคตเคงिเคฏों เค•े 25 เคถिเคฒाเคฒेเค– เคฆेเค–เคจे เค•ो เคฎिเคฒเคคे เคนैं, เคถिเคฒाเคฒेเค–ों เคญाเคทा เคธंเคธ्เค•ृเคค เค”เคฐ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎी เคนै।  เคœाเค—ेเคถ्เคตเคฐ เคงाเคฎ เคชเคนुंเคšเคจे เค•े เคฒिเค เคฆिเคฒ्เคฒी เคธे เคฒเค—เคญเค— 10 เค˜ंเคŸे เค”เคฐ เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เคธे 4 เค˜ंเคŸे เคฒเค—เคคे เคนैं।  เคœो เคญी เคฒोเค— เคธเฅœเค• เคฎाเคฐ्เค— เคฆ्เคตाเคฐा เคœाเค—ेเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคे เคนैं เคตो เค†เคˆเคเคธเคฌीเคŸी เค†เคจंเคฆ เคตिเคนाเคฐ, เคฆिเคฒ्เคฒी เคธे เคนเคฒ्เคฆ्เคตाเคจी เค”เคฐ เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा เค•े เคฒिเค เคฌเคธ เคชเค•เฅœ เคธเค•เคคे เคนैं। 
         8. เค•เคชเค•ोเคŸ : เค‰เคค्เคคเคฐाเค–เคฃ्เคก เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เค•ुเคฎाเคŠँ เคฎंเคกเคฒ เคฎें เคœिเคฒा เคฌाเค—ेเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคธเคฌเคธे เคฌเฅœी เคคเคนเคธीเคฒ (เคตिเค•ाเคธ เค–ंเคก) เคนै। เค•เคชเค•ोเคŸ เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เคญाเค— เคฎें เคตिเค–्เคฏाเคค เคชिเคฃ्เคกाเคฐी เคนिเคฎเคจเคฆ (Glacier เค—्เคฒेเคถिเคฏเคฐ) เคธ्เคฅिเคค เคนै , เคฏเคนीं เคธे เคชिंเคกเคฐ เคจเคฆी เคจिเค•เคฒเคคी เคนै। 5 เค•िเคฎी เคฒเคฎ्เคฌे เคชिเคฃ्เคกाเคฐी เค—्เคฒेเคถिเคฏเคฐ เค•ा เคœीเคฐो เคชॉเค‡ंเคŸ เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เคคเคฒ เคธे 3627 เคฎीเคŸเคฐ (11657 เคซीเคŸ) เค•ी เคŠंเคšाเคˆ เคชเคฐ เคจंเคฆा เคฆेเคตी เค”เคฐ เคจंเคฆा เค•ोเคŸ เค•ी เคนिเคฎाเคš्เค›ाเคฆिเคค เคšोเคŸिเคฏों เค•े เคฌीเคš เคธ्เคฅिเคค เคนै। เคฌเคธ เคฏा เคŸैเค•्เคธी เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค‰เคค्เคคเคฐ เคชूเคฐ्เคต เคฎें เคฒเค—เคญเค— 80 เค•ि.เคฎी. เค•ी เคฆूเคฐी เคชเคฐ เค…เคตเคธ्เคฅिเคค เค•เคชเค•ोเคŸ เคคเคนเคธीเคฒ เคคเค• เคชเคนुँเคšเคจे เค•े เคฌाเคฆ 58 เค•ि.เคฎी. เคชैเคฆเคฒ เคฏाเคค्เคฐा เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เคชिंเคกाเคฐी เค—्เคฒेเคถिเคฏเคฐ เคคเค• เคชเคนुँเคšा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।  เค‡เคธ เค—्เคฒेเคถिเคฏเคฐ เคชเคฐ เคธुเคฌเคน-เคธुเคฌเคน เคชเคก़เคจे เคตाเคฒी เคธूเคฐเคœ เค•ी เคชเคนเคฒी เค•िเคฐเคฃें เคชเคฐ्เคฏเคŸเค•ों เค•ो เคฌเคฐเคฌเคธ เคนी เค…เคชเคจी เค“เคฐ เค†เค•เคฐ्เคทिเคค เคนैं।  เคชिเคฃ्เคกाเคฐी เคจเคฆी เค•ा เค‰เคฆ्เค—เคฎ เค‡เคธी เค—्เคฒेเคถिเคฏเคฐ เคธे เคนोเคคा เคนै;เคœो เคฌाเคฆ เคฎें เค•เคฐ्เคฃเคช्เคฐเคฏाเค— เคธे เคนोเคคे เคนुเค เค…เคฒเค•เคจंเคฆा เคจเคฆी เคฎें เคœाเค•เคฐ เคฎिเคฒ เคœाเคคी เคนै। เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•े เค…เคจ्เคฏ เคธเคญी เค—्เคฒेเคถिเคฏเคฐों เค•ी เคคुเคฒเคจा เคฎें เคธเคฌเคธे เค†เคธाเคจ เคชเคนुंเคš เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคชเคฐ्เคตเคคाเคฐोเคนिเคฏों เค”เคฐ เคŸ्เคฐेเค•เคฐों เค•ी เคชเคนเคฒी เคชเคธंเคฆ เคนै।
                [เค—्เคฒेเคถिเคฏเคฐ : เคชृเคฅ्เคตी เค•ी เคธเคคเคน เคชเคฐ เคตिเคถाเคฒ เค†เค•ाเคฐ เค•ी เค—เคคिเคถीเคฒ เคฌเคฐ्เคซเคฐाเคถि เค•ो เคนिเคฎाเคจी เคฏा เคนिเคฎเคจเคฆ (เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ी Glacier) เค•เคนเคคे เคนै; เคœो เค…เคชเคจे เคญाเคฐ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคชเคฐ्เคตเคคीเคฏ เคขाเคฒों เค•ा เค…เคจुเคธเคฐเคฃ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคจीเคšे เค•ी เค“เคฐ เคช्เคฐเคตाเคนเคฎाเคจ เคนोเคคी เคนै। เคง्เคฏाเคคเคต्เคฏ เคนै เค•ि เคฏเคน เคนिเคฎเคฐाเคถि เคธเค˜เคจ เคนोเคคी เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเค•ी เค‰เคค्เคชเคค्เคคि เคเคธे เค‡เคฒाเค•ों เคฎें เคนोเคคी เคนै เคœเคนाँ เคนिเคฎเคชाเคค เค•ी เคฎाเคค्เคฐा เคนिเคฎ เค•े เค•्เคทเคฏ เคธे เค…เคงिเค• เคนोเคคी เคนै เค”เคฐ เคช्เคฐเคคिเคตเคฐ्เคท เค•ुเค› เคฎाเคค्เคฐा เคฎें เคนिเคฎ เค…เคงिเคถेเคท เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฌเคš เคœाเคคा เคนै। เคตเคฐ्เคท เคฆเคฐ เคตเคฐ्เคท เคนिเคฎ เค•े เคเค•เคค्เคฐเคฃ เคธे เคจिเคšเคฒी เคชเคฐเคคों เค•े เคŠเคชเคฐ เคฆเคฌाเคต เคชเคก़เคคा เคนै เค”เคฐ เคตे เคธเค˜เคจ เคนिเคฎ (Ice) เค•े เคฐूเคช เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคिเคค เคนो เคœाเคคी เคนैं। เคฏเคนी เคธเค˜เคจ เคนिเคฎเคฐाเคถि เค…เคชเคจे เคญाเคฐ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคขाเคฒों เคชเคฐ เคช्เคฐเคตाเคนिเคค เคนोเคคी เคนै เคœिเคธे เคนिเคฎเคจเคฆ เค•เคนเคคे เคนैं। เคช्เคฐाเคฏः เคฏเคน เคนिเคฎเค–ंเคก เคจीเคšे เค†เค•เคฐ เคชिเค˜เคฒเคคा เคนै เค”เคฐ เคชिเค˜เคฒเคจे เคชเคฐ เคœเคฒ เคฆेเคคा เคนै। เคฏे เคนिเคฎाเคจिเคฏाँ เคธเคฎेเค•िเคค เคฐूเคช เคธे เคตिเคถ्เคต เค•े เคฎीเค े เคชाเคจी (freshwater) เค•ा เคธเคฌเคธे เคฌเคก़ा เคญเคฃ्เคกाเคฐ เคนैं เค”เคฐ เคชृเคฅ्เคตी เค•ी เคงเคฐाเคคเคฒीเคฏ เคธเคคเคน เคชเคฐ เคชाเคจी เค•े เคธเคฌเคธे เคฌเคก़े เคญเคฃ्เคกाเคฐ เคญी เคนैं।  เคนिเคฎाเคจिเคฏों เค•ा เคฎเคนเคค्เคต เค‡เคธเคฒिเค เคญी เคฌเคข़ เคœाเคคा เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เคฏे เคœเคฒเคตाเคฏु เค•े เคฆीเคฐ्เค˜เค•ाเคฒिเค• เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจों เคœैเคธे เคตเคฐ्เคทเคฃ, เคฎेเค˜ाเคš्เค›ाเคฆเคจ, เคคाเคชเคฎाเคจ เค‡เคค्เคฏाเคฆी เค•े เคช्เคฐเคคिเคฐूเคชों, เคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนोเคคे เคนैं เค”เคฐ เค‡เคธीเคฒिเค เค‡เคจ्เคนें เคœเคฒเคตाเคฏु เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค”เคฐ เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เคคเคฒ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•ा เคฌेเคนเคคเคฐ เคธूเคšเค• เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै।]  

           9. เคกिเคฏเคฐ เคชाเคฐ्เค• :  เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा เคธे เคฒเค—เคญเค— 3 เค•िเคฎी เคฆूเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคกिเคฏเคฐ (Deer) เคชाเคฐ्เค• เค˜ुเคฎเคจे เคซिเคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคš्เค›ी เคœเค—เคน เคนै।  เคถाเคฎ เค•े เคธเคฎเคฏ เคฏเคนाँ เคฌเฅœा เคนी เคธुเคนाเคตเคจा เคฒเค—เคคा เคนै เคœिเคธเค•ा เค†เคจเคจ्เคฆ เคฒेเคจे เค•े เคฒिเค เคชเคฏเคฐ्เคŸเค•ो เค•ी เคญीเฅœ เคฒเค—ी เคฐเคนเคคी เคนै। เคฆिเคฒ्เคฒी เคธे เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा เคญ्เคฐเคฎเคฃ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เค†เคช เค‡เคธ เค–ाเคธ เคชเคนाเคก़ी เคกिเคฏเคฐ เคชाเคฐ्เค• เค•ी เคธैเคฐ เค•ा เค†เคจंเคฆ เค‰เค ा เคธเค•เคคे เคนैं। เคช्เคฐเค•ृเคคि เค”เคฐ เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เคช्เคฐेเคฎिเคฏों เค•े เคฒिเค เคเค• เค†เคฆเคฐ्เคถ เคตिเค•เคฒ्เคช เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธ เคชाเคฐ्เค• เคฎें เค†เคช เคนเคฐी-เคญเคฐी เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคตเคจเคธ्เคชเคคिเคฏों เค•े เค…เคฒाเคตा เคนिเคฐเคฃ, เคคेंเคฆुเค† เค”เคฑ เค•ाเคฒा เคญाเคฒू เคœैเคธे เคœाเคจเคตเคฐों เค•ो เคฆेเค– เคธเค•เคคे เคนैं।
              10. เคฌिเคจเคธเคฐ :  เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคธे เค•เคฐीเคฌ 30 เค•ि.เคฎी. เค•ी เคฆूเคฐी เคชเคฐ เค…เคตเคธ्เคฅिเคค เคฌिเคจเคธเคฐ เคเค• เค–ूเคฌเคธूเคฐเคค เคชเคนाเคก़ी เคชเคฐ्เคฏเคŸเคจ เคธ्เคฅเคฒ เคนै, เค‡เคธ เคตเคจ เค•ो เคเค• เคตिเคถेเคท เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เค“เค• (oak เคฏा เคฌเคฒूเคค) เคตृเค•्เคท เค•े เคธंเคฐเค•्เคทเคฃ เค•े เคฒिเค เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฅा।   เคांเคกी เคขाเคฐ เคจाเคฎเค• เคชเคนाเคก़ी เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคฏเคน เคชเคฐ्เคตเคคीเคฏ เคธ्เคฅเคฒ, เค…เคชเคจे เคฐोเคฎांเคšเค• เคฆृเคถ्เคฏों เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै। 'เคฌिเคจเคธเคฐ' เคเค• เค—เคข़เคตाเคฒी เคถเคฌ्เคฆ เคนै, เคœिเคธเค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนोเคคा เคนै 'เคจเคต เคช्เคฐเคญाเคค'। เคฏเคน เคชूเคฐा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฆेเคตเคฆाเคฐ เค•े เคœंเค—เคฒों เคธे เค˜िเคฐा เคนुเค† เคนै, เคœिเคธเค•े เคตเคจ्เคฏ เคœीเคตเคจ เค•ो เคฆेเค–เคคे เคนुเค, เค…เคฌ เค‡เคธे เคเค• เคœीเคต เค…เคญเคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคฎें เคคเคฌ्เคฆीเคฒ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคฌिเคจ्เคธाเคฐ เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เค•ी เคŠंเคšाเคˆ 2700 เคซुเคŸ เคธे 7500 เคซुเคŸ เค•े เคฌीเคš เคนोเคคी เคนै,เคฏเคนां เคธ्เคฅिเคค 'เคœ़ीเคฐो เคชॉเค‡เคจ्เคŸ' เคธे เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เคฌเคฐ्เคซीเคฒी เคšोเคŸिเคฏां เคœैเคธे เค•ेเคฆाเคฐเคจाเคฅ, เคšौเค–ंเคฌा, เคจंเคฆा เคฆेเคตी, เคชंเคšोเคฒी, เคค्เคฐिเคถूเคฒ, เค†เคฆि เคšोเคŸिเคฏों เค•ो เคฆेเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค—เคœเคฌ เค•े เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคธौเคจ्เคฆเคฐ्เคฏ เค•े เคธाเคฅ เคธाเคฅ เคšाँเคฆเคจी เคฎें เคจเคนाเคˆ เคฌเคฐ्เคซ เคธे เคขเค•ी เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เคšोเคŸिเคฏाँ เคฆेเค–เค•เคฐ เคชเคฐ्เคฏเคŸเค• เคฎเคจ्เคค्เคฐเคฎुเค—्เคง เคนो เคœाเคคे เคนै। เค‡เคธเค•े เค‰เคš्เคšเคคเคฎ เคฌिंเคฆु ‘เคœ़ीเคฐो เคชॉเค‡ंเคŸ’ เคชเคฐ เคชเคนुंเคšเค•เคฐ เค†เคธเคชाเคธ เค•ी เคšोเคŸिเคฏों เค•ा เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•เคฐเคจे เคธे เคฎเคจ เค‰เคš्เคš เคตिเคšाเคฐों เคธे เคญเคฐ เคœाเคคा เคนै। เค…เค—เคฐ เคชเคฐ्เคฏเคŸเค• เคเค•ांเคค เคœเค—เคน เคชเคฐ เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคธौเคจ्เคฆเคฐ्เคฏ เค•े เคธाเคฅ เค›ुเคŸ्เคŸिเคฏा เค—ुเคœाเคฐเคจा เคšाเคนเคคे เคนै เคคो เค‰เคจเค•े เคฒिเค เค˜เคจे เคœंเค—เคฒो เค•े เคฌीเคš เคฌเคธी เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ी เคธเคฌเคธे เคŠँเคšी เคšोเคŸी เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เค‰เคชเคฏुเค•्เคค เคธ्เคฅाเคจ เคนै। เคฆेเคตเคฆाเคฐ เค•े เค˜เคจे เคœंเค—เคฒों เคธे เค˜िเคฐा เคฏเคนां เคเค• เคฎเคนाเคฆेเคต เค•ा เคฎंเคฆिเคฐ เคญी เคนै, เคœिเคธे 'เคฌिเคจเคธเคฐ เคฎเคนाเคฆेเคต' เค•े เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคญเค—เคตाเคจ เคญोเคฒेเคจाเคฅ เค•ो เคธเคฎเคฐ्เคชिเคค เคฏเคน เคฎंเคฆिเคฐ เคนिंเคฆुเค“ं เค•े เคชเคตिเคค्เคฐ เคธ्เคฅाเคจों เคฎें เคธे เคเค• เคนै।   'เคฌिเคจ्เคธเคฐ เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญเคฏाเคฐเคฃ्เคฏ' เค•ा เคธौเคจ्เคฆเคฐ्เคฏ เคธเคญी เคช्เคฐเคฏเคŸเค•ों เค•े เคฎเคจ เค•ो เคฎुเค—्เคง เค•เคฐ เคฆेเคคा เคนै। เคฏเคน เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•เคญी  เคฎเคง्เคฏเค•ाเคฒीเคจ เคฐเค˜ुเคตंเคถी เคšंเคฆ (เคšंเคฆेเคฒ) เคฐाเคœाเค“ं เค•ी เค—्เคฐीเคท्เคฎเค•ाเคฒीเคจ เคฐाเคœเคงाเคจी เคนुเค† เค•เคฐเคคी เคฅी, เคœिเคจ्เคนोंเคจे เค…ंเค—्เคฐेเคœों เค•े เค†เค—เคฎเคจ เคคเค• เค•ुเคฎाเคŠं เคฎें เคถाเคธเคจ เค•िเคฏा।  
           11. เค•ुเคฎाเคŠँ เค•ा เคฐाเคฎเค—เฅ : เคจैเคจीเคคाเคฒ เคธे เค•ेเคตเคฒ 25 เค•ि.เคฎी. เค•ी เคฆूเคฐी เคชเคฐ เคฐाเคฎเค—เคข़ เค•े เคซเคฒों เค•ा เคฏเคน เค…เคจोเค–ा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฌเคธा เคนुเค† เคนै। เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เคคเคฒ เคธे 4,550 เคซुเคŸ  เค•ी เคŠंเคšाเคˆ เคชเคฐ  เคฌเคธे เคฐाเคฎเค—เคข़ เค•ी เค†เคฌोเคนเคตा เคซเคฒों เค•ी เค–ेเคคी เค•े เคญी เคฎाเค•ूเคฒ เคนै। เค†เคกू, เค–ुเคฎाเคจी, เคธेเคฌ เคœैเคธे เคซเคฒों เค•े เคฌเค—ीเคšों เค•ी เคฏเคนां เค•เคฎी เคจเคนीं เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคธे  ‘เค•ुเคฎाเคŠँ เค•े เคซเคฒों เค•ा เค•เคŸोเคฐा’ เคญी เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เคฐाเคฎเค—เคข़ เคจैเคจीเคคाเคฒ เคธे เค•เคฐीเคฌ 34 เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เคฆूเคฐ เคนै। เค†เคช เคฏเคนां เคธाเคฒ เค•े เค•िเคธी เคญी เคฎเคนीเคจे เค† เคธเค•เคคे เคนैं, เคฏเคนां เค•ा เคฎौเคธเคฎ เคตเคฐ्เคทเคญเคฐ เค–ुเคถเคจुเคฎा เคฌเคจा เคฐเคนเคคा เคนै। เค—เคฐ्เคฎिเคฏों เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคฏเคนां เคคाเคชเคฎाเคจ เค…เคงिเค•เคคเคฎ 26 เคกिเค—्เคฐी เค”เคฐ เคจ्เคฏूเคจเคคเคฎ 14 เคกिเค—्เคฐी เคคเค• เคฐเคนเคคा เคนै।    เค…เคชเคจे เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏเค•เคฐ เคœเคฒเคตाเคฏु เค•े เค†เค•เคฐ्เคทเคฃ เค•े เค…เคคिเคฐिเค•्เคค เค…เคฒ्เคฎोเฅœा - เค•เคฐ्เคฃเคช्เคฐเคฏाเค— , เคฐुเคฆ्เคฐเคช्เคฐเคฏाเค— , เค•ेเคฆाเคฐเคจाเคฅ, เคฌเคฆ्เคฐीเคจाเคฅ , เค—ंเค—ोเคค्เคฐी , เคฏเคฎुเคจोเคค्เคฐी , เค•ैเคฒाเคถ เคฎाเคจเคธเคฐोเคตเคฐ เค†เคฆि เคคीเคฐ्เคฅ เคธ्เคฅाเคจों เคชเคฐ เคœाเคจे เค•े เค•เคˆ เคฎाเคฐ्เค—ों เคฎें เคธे เคเค• เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฎाเคฐ्เค— เคนै।  เคฐाเคฎเค—เคข़, เคœเคนाँ เค…เคชเคจे เคซเคฒों เค•े เคฒिเค เคตिเค–्เคฏाเคค เคนै, เคตเคนाँ เคฏเคน เค…เคชเคจे เคจैเคธเคฐ्เค—िเค• เคธौเคจ्เคฆเคฐ्เคฏ เค•े เคฒिเค เคญी เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै। เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ा เคตिเคฐाเคŸ เคธौเคจ्เคฆเคฐ्เคฏ เคฏเคนां เคธे เคธाเคซ-เคธाเคซ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै।  เคจिःเคธंเคฆेเคน  เค‡เคธ เคœเค—เคน เค•ी เคธुंเคฆเคฐเคคा เคเค• เคฒेเค–เค• เคฏा เค•เคตि เค•े เคฆिเคฎाเค— เค•ो เค†เคจंเคฆ เค•े เคธाเคฅ เคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เคช्เคฐेเคฐเคฃा เคธे เคญी เคญเคฐ เคฆेเคคी เคนै। เคšूंเค•ि เคฏเคน เคถांเคค เคธ्เคฅเคฒ เคนै, เค‡เคธเคฒिเค เคฏเคนां เค•เคตि เค”เคฐ เคฒेเค–เค•ों เค•ा เค†เคตाเค—เคฎเคจ เคฒเค—ा เคฐเคนเคคा เคนै।  เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐों เค•ो เคฏเคน เคธ्เคฅाเคจ เคธเคฆैเคต เค…เคชเคจी เค“เคฐ เค†เค•เคฐ्เคทिเคค เค•เคฐเคคा เคฐเคนा เคนै।  เคตिเคถ्เคตเค•เคตि เคฐเคตीเคจ्เคฆ्เคฐ เคจाเคฅ เคŸैเค—ोเคฐ  เคจे เคญी เคฐाเคฎเค—เคข़ เค•ो เค‡เคคเคจा เคชเคธंเคฆ เค•िเคฏा เค•ि เคตे เค…เคชเคจे เคœीเคตเคจเค•ाเคฒ เคฎें เคฆो เคฌाเคฐ (1903 , 1931) เคฏเคนां เค†เค เคฅे। เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เค†เคจे เคชเคฐ เคฐाเคฎเค—เคข़ เค•ी เคชเคฐ्เคตเคค เคšोเคŸी เคชเคฐ เคœो เคฌंเค—เคฒा เคนै, เค‰เคธी เคฎें  เค†เค•เคฐ เค เคนเคฐे เคฅे। เค‰เคจเค•ी เคฏाเคฆ เคฎें เคฌंเค—เคฒा เค†เคœ เคญी 'เคŸैเค—ोเคฐ เคŸॉเคช' เค•े เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै।  เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฏเคนां เคชเคฐ เค•เคˆ เคธुंเคฆเคฐ เคฐเคšเคจाเคं--เคฏเคฅा 'เคถिเคถु ', 'เค›เฅœाเคฐ เค›เคตि', 'เคธेंเคœुเคคी' เค•เคตिเคคा เคธंเค—्เคฐเคน เค•ी เคšाเคฒीเคธ เคธे เค…เคงिเค• เค•เคตिเคคाเคฏें  เค‡เคธी เคœเค—เคน เคชเคฐ เคฒिเค–ी เคนैं । เคธ्เคต. เคฎเคนाเคฆेเคตी เคตเคฐ्เคฎा, เคœो เค†เคงुเคจिเค• เคนिเคจ्เคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ी เคฎीเคฐा เค•เคนเคฒाเคคी เคนैं, เค•ो เคคो เคฐाเคฎเค—เคข़ เค‡เคคเคจा เคญाเคฏा เค•ि เคตे เคธเคฆैเคต เค—्เคฐीเคท्เคฎ เฅ เคคु เคฎें เคฏเคนीं เค†เค•เคฐ เคฐเคนเคคी เคฅीं। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคชเคจा เคเค• เค›ोเคŸा เคธा เคฎเค•ाเคจ เคญी เคฏเคนाँ เคฌเคจเคตा เคฒिเคฏा เคฅा।  เคเคธे เคนी เค…เคจेเค• เคœ्เคžाเคค เค”เคฐ เค…เคœ्เคžाเคค เคธाเคนिเคค्เคฏ - เคช्เคฐेเคฎी เคนैं, เคœिเคจ्เคนें เคฐाเคฎเค—เคข़ เคช्เคฏाเคฐा เคฒเค—ा เคฅा เค”เคฐ เคฌเคนुเคค เคธे เคเคธे เคช्เคฐเค•ृเคคि - เคช्เคฐेเคฎी เคนैं เคœो เคฌिเคจा เคจाเคฎ เคฌเคคाเค เค”เคฐ เคฌिเคจा เค…เคชเคจा เคชเคฐिเคšเคฏ เคฆिเค เคญी เค‡เคจ เคชเคนाเคก़िเคฏों เคฎें เคตिเคšเคฐเคฃ เค•เคฐเคคे เคฐเคนเคคे เคนैं।             
            12. เคœ्เคฏोเคฒीเค•ोเคŸ : เค…เคฐ्เคฅाเคค् เคฏเคน เคธ्เคฅाเคจ เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เค”เคฐ เคจैเคจीเคคाเคฒ เค•े เคฌीเคšोंเคฌीเคš เคธ्เคฅिเคค เคนै। เค•ुเคฎाเคŠँ เค•े เคธुเคจ्เคฆเคฐ เคธ्เคฅเคฒों เคฎें เคœ्เคฏोเคฒीเค•ोเคŸ เค•ी เค—เคฃเคจा เค•ी เคœाเคคी เคนै। เคฏเค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เคธे 17 .5  เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เค•ी เคฆूเคฐी เคชเคฐ เคœ्เคฏोเคฒीเค•ोเคŸ เคธ्เคฅिเคค เคนै। เคฏเคนाँ เคธे เคจैเคจीเคคाเคฒ เค•ी เคฆूเคฐी เคช्เคฐाเคฏः 17 . 5 เค•ि. เคฎी. เคนी เคถेเคท เคฌเคš เคœाเคคी เคนै। เคฏเคน  เคธ्เคฅाเคจ เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เค•ी เคธเคคเคน เคธे  3657 เคซुเคŸ  เค•ी เคŠँเคšाเคˆ เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนै। เคฏเคนाँ เค•ा เคฎौเคธเคฎ เค—ुเคฒाเคฌी เคฎौเคธเคฎ เค•เคนเคฒाเคคा เคนै।  เคœो เคชเคฐ्เคฏเคŸเค• เคจैเคจीเคคाเคฒ เค•ी เค เคฃ्เคกी เคนเคตा เคฎें เคจเคนीं เคฐเคน เคชाเคคे, เคตे เคœ्เคฏोเคฒिเค•ोเคŸ เคฎें เคฐเคนเค•เคฐ เคชเคฐ्เคตเคคीเคฏ เคœเคฒเคตाเคฏु เค•ा เค†เคจเคจ्เคฆ เคฒेเคคे เคนैं। เคœ्เคฏोเคฒिเค•ोเคŸ เค•ी เค–ुเคฌเคธूเคฐเคคी เคชเคฐ्เคฏเคŸเค•ों เค•ो เค…เคชเคจी เคคเคฐเคซ เค†เค•เคฐ्เคทिเคค เค•เคฐเคคी เคนै। เคœ्เคฏोเคฒिเค•ोเคŸ เคชเคนाเคกिเคฏों เคธे เค˜िเคฐा เคนुเค† เคนै เค”เคฐ เคฏเคนां เคชเคฐ เค…เคจेเค• เค›ोเคŸे-เค›ोเคŸे เคฎเคจ्เคฆिเคฐ เค”เคฐ เคฎเค  เคฌเคจे เคนुเค เคนैं। เคฏเคน เคธเคญी เคœंเค—เคฒों เคฎें เคฅोเคกी-เคฅोเคกी เคฆूเคฐी เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนै। เคฏเคนां เคชเคฐ เคฆिเคจ เค•े เคธเคฎเคฏ เค—เคฐ्เคฎी เค”เคฐ เคฐाเคค เค•े เคธเคฎเคฏ เค ंเคก เคชเคกเคคी เคนै। เค†เคธเคฎाเคจ เค†เคฎเคคौเคฐ เคชเคฐ เคธाเคซ เค”เคฐ เคฐाเคค เคคाเคฐों เคญเคฐी เคนोเคคी เคนै।เคชเคฐ्เคฏเคŸเค• เคฏเคนां เค•े เค—ांเคตों เค•े เคค्เคฏोเคนाเคฐों เค”เคฐ เค‰เคค्เคธเคตों เค•ा เค†เคจंเคฆ เคญी เคฒे เคธเค•เคคे เคนैं। เค›ोเคŸी เคฏा เคเค• เคฆिเคจ เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เค•े เคฒिเค เคœ्เคฏोเคฒिเค•ोเคŸ เคธเคฌเคธे เค†เคฆเคฐ्เคถ เคชเคฐ्เคฏเคŸเคจ เคธ्เคฅเคฒ เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै।เคœ्เคฏोเคฒिเค•ोเคŸ เคฎें เคญाเคฐเคค เค•ा เคธเคฌเคธे เคชुเคฐाเคจा 18 เคนोเคฒ्เคธ เค•ा เค—ोเคฒ्เคซ เค•ोเคฐ्เคธ เคนै।   เคœ्เคฏोเคฒिเค•ोเคŸ เคฎें เค…เคจेเค• เคชเคนाเคกिเคฏां เคนैं เคœो เคเค•-เคฆूเคธเคฐे เคธे เคœुเคกी เคนुเคˆ เคนैं। เค‡เคจ เคชเคนाเคกिเคฏों เคฎें เค…เคจेเค• เค—ुเคช्เคค เคฐाเคธ्เคคे เคนैं। เคฏเคนां เค•े เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคฎंเคฆिเคฐ เค”เคฐ เคฎเค  เค•े เคธाเคฅ เคฌुเคฐ्เคฐा เคธाเคนिเคฌ เค•ी เค•เคนाเคจिเคฏां เคœुเคกी เคนुเคˆ เคนैं। เค‡เคจ เคฎंเคฆिเคฐों เค”เคฐ เคฎเค ों เค•े เค…เคฒाเคตा เคฏเคนां เคชเคฐ เคเค• เค›ोเคŸा-เคธा เคฌंเค—เคฒा เคญी เคนै। เค•เคนा เคœाเคคा เคนै เค•ि เค•िเคธी เคธเคฎเคฏ เคฏเคนां เคชเคฐ เคจेเคชोเคฒिเคฏเคจ เคฌोเคจाเคชाเคฐ्เคŸ เค•ी เคฌेเคŸी เคฐเคนเคคी เคฅी, เคœो เคฏเคนां เคฐเคนเคจे เคตाเคฒे เคเค• เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เคฒเคกเค•े เคธे เคช्เคฏाเคฐ เค•เคฐเคจे เคฒเค—ी เคฅी। เคฌंเค—เคฒे เค•े เค…เคฒाเคตा เคฏเคนां เคชเคฐ เคตाเคฐ्เคตिเค• เคธाเคนिเคฌ เค•ा เค˜เคฐ เคญी เคนै। เคœ्เคฏोเคฒिเค•ोเคŸ เคฎें เคฎเคงुเคฎเค•्เค–ी เคชाเคฒเคจ เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เคนै। เคซเคฒों เค•े เคฒिเค เคคो เคœ्เคฏोเคฒिเค•ोเคŸ เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै เคนी เคชเคฐเคจ्เคคु เคตिเคญिเคจ्เคจ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคชเค•्เคทिเคฏों เค•े เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เคนोเคจे เค•ा เคญी เค‡เคธ เคธ्เคฅाเคจ เค•ो เค—ौเคฐเคต เคช्เคฐाเคช्เคค เคนै।  เคฏเคนां เคธे เค•ुเค› เคนी เคฆूเคฐी เคชเคฐ เค•ुเคฎाเคŠं เค•ी เคीเคฒ, เคฌिเคจเคธเคฐ, เค•ौเคธाเคจी, เคฐाเคจीเค–ेเคค เค”เคฐ เค•ाเคฐ्เคฌेเคŸ เคจेเคถเคจเคฒ เคชाเคฐ्เค• เคธ्เคฅिเคค เคนैं।  
          13. เคญुเคตाเคฒी : เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคฐाเคœเคฎाเคฐ्เค— เคธंเค–्เคฏा 87 เคธे เคญोเคตाเคฒी เคชเคนुंเคšा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।   เคญुเคตाเคฒी เคšीเคก़ เค”เคฐ เคตाँเคธ เค•े เคตृเค•्เคทों เค•े เคฎเคง्เคฏ เค”เคฐ เคชเคนाเคก़ों เค•ी เคคเคฒเคนเคŸी เคฎें  5040 เคซुเคŸ เค•ी เคŠँเคšाเคˆ เคฎें เคฌเคธा เคนुเค† เคเค• เค›ोเคŸा เคธा เคจเค—เคฐ เคนै।  เคญुเคตाเคฒी เคฎें เคŠँเคšे-เคŠँเคšे เคชเคนाเคก़ เคนैं। เคธीเคข़ीเคจूเคฎा เค–ेเคค เคนैं। เคธเคฐ्เคชीเคฒी เค†เค•ाเคฐ เค•ी เคธเคก़เค•ें เคนैं। เคšाเคฐों เค“เคฐ เคนเคฐिเคฏाเคฒी เคนी เคนเคฐिเคฏाเคฒी เคนै। เค˜เคจे เคตाँเคธ - เคฌुเคฐांเคถ เค•े เคชेเคก़ เคนैं। เคšीเคก़ เคตृเค•्เคทों เค•ा เคฏเคน เคคो เค˜เคฐ เคนी เคนै। เค”เคฐ เคชเคฐ्เคตเคคीเคฏ เค…ंเคšเคฒ เคฎें เคฎिเคฒเคจे เคตाเคฒे เคซเคฒों เค•ी เคฎเคฃ्เคกी เคนै। เคญोเคตाเคฒी เค•ा เคฌाเคœाเคฐ เคญी เคฌเคนुเคค เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै। เค‡เคธ เคฌाเคœाเคฐ เค•ी เคฌाเคฒ เคฎिเค ाเคˆ เค•ाเคซी เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคต เคนै। เคถाเคจ्เคค เคตाเคคाเคตเคฐเคฃ เค”เคฐ เค–ुเคฒी เคœเค—เคน เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ 'เคญुเคตाเคฒी' เค•ुเคฎाเคŠँ เค•ी เคเค• เคถाเคจเคฆाเคฐ เคจเค—เคฐी เคนै।เคญुเคตाเคฒी เค•ी เคœเคฒเคตाเคฏु เค…เคค्เคฏเคจ्เคค เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏเคตเคฐ्เคฆ्เคงเค• เคนै। เคญोเคตाเคฒी เคฎें เคคเคชेเคฆिเค• เคฐोเคงी เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เค”เคฐ เคตाเคฏु เคธेเคจा เค•ा เคธ्เคŸेเคถเคจ เคญी เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคœ्เคฏोเคฒिเค•ोเคŸ เคธे เคœैเคธे เคนी เค—ेเค िเคฏा เคชเคนुँเคšเคคे เคนैं เคคो เคšीเคก़़ เค•े เค˜เคจे เคตเคจों เค•े เคฆเคฐ्เคถเคจ เคนो เคœाเคคे เคนैं।  เคšीเคก़ เค•े เคชेเคก़ों เค•ी เคนเคตा เคŸी. เคฌी. เค•े เคฐोเค—िเคฏों เค•े เคฒिเค เคฒाเคญเคฆाเคฏเค• เคฌเคคाเคˆ เคœाเคคी เคนै। เค‡เคธीเคฒिเค เคฏเคน เค—ेเค िเคฏा เคฎें  เคŸी. เคฌी. เคธेเคจिเคŸोเคฐिเคฏเคฎ เค•ा เค…เคธ्เคชเคคाเคฒ, เคšीเคก़ เค•े เค˜เคจे เคตเคจ เค•े เคฎเคง्เคฏ เคฎें เคธ्เคฅिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा। เคถ्เคฐी เคฎเคคि เค•เคฎเคฒा เคจेเคนเคฐु เค•ा เค‡เคฒाเคœ เคญी เค‡เคธी เค…เคธ्เคชเคคाเคฒ เคฎें  เคนुเค† เคฅा। เคญुเคตाเคฒी เคธेเคจिเคŸोเคฐिเคฏเคฎ เค•े เคซाเคŸเค• เคธे เคœैเคธे เคนी เค†เค—े เคฌเคข़เคจा เคนोเคคा เคนै, เคตेเคธे เคนी เคฎाเคฐ्เค— เคขเคฒाเคจ เค•ी เค“เคฐ เค…เค—्เคฐเคธเคฐ เคนोเคจे เคฒเค—เคคा เคนै। เค•ुเค› เคฆेเคฐ เคฌाเคฆ เคเค• เคธुเคจ्เคฆเคฐ เคจเค—เคฐी เค•े เคฆเคฐ्เคถเคจ เคนोเคคे เคนैं। เคฏเคน เคญुเคตाเคฒी เคนै। 'เคญुเคตाเคฒी' เคจเค—เคฐ เคญเคฒे เคนी เค›ोเคŸा เคนो เคชเคฐเคจ्เคคु เค‰เคธเค•ा เคฎเคนเคค्เคต เคฌเคนुเคค เค…เคงिเค• เคนैं।  เคญीเคฎเคคाเคฒ, เคจौเค•ुเคšिเคฏाเคคाเคฒ, เคฎुเค•्เคคेเคถ्เคตเคฐ, เคฐाเคฎเค—เคข़ เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा เค”เคฐ เคฐाเคจीเค–ेเคค เค†เคฆि เคธ्เคฅाเคจों เคฎें เคœाเคจे เค•े เคฒिเค เคญी เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เคธे เค†เคจेเคตाเคฒे เคชเคฐ्เคฏเคŸเค•ों, เคธैเคฒाเคจिเคฏों เคเคตं เคชเคนाเคฐोเคนिเคฏों เค•े 'เคญुเคตाเคฒी' เค•ी เคญूเคฎि เค•े เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•เคฐเคจे เคนी เคชเคก़เคคे เคนैं - เค…เคคः 'เคญुเคตाเคฒी' เค•ा เคฎเคนเคค्เคต เคœเคนाँ เคญौเค—ोเคฒिเค• เคนै เคตเคนाँ เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคธुเคทเคฎा เคญी เคนै। เค‡เคธीเคฒिเค เค‡เคธ เคถाเคจ्เคค เค”เคฐ เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•ी เคธुเคจ्เคฆเคฐ เคจเค—เคฐी เค•ो เคฆेเค–เคจे เค•े เคฒिเค เคธैเค•เคก़ों - เคนเคœाเคฐों เคช्เคฐเค•ृเคคि - เคช्เคฐेเคฎी เคช्เคฐเคคिเคตเคฐ्เคท เค†เคคे เคฐเคนเคคे เคนैं।เคญुเคตाเคฒी เค•े เคจเคœเคฆीเค• เค•เคˆ เคเคธे เคเคคिเคนाเคธिเค• เคธ्เคฅเคฒ เคนैं, เคœिเคจเค•ा เค…เคชเคจा เคฎเคนเคค्เคต เคนै। เคฏเคนाँ เคชเคฐ เค•ुเคฎाเคŠँ เค•े เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เค—ोเคฒू เคฆेเคตเคคा เค•ा เคช्เคฐाเคšीเคจ เคฎเคจ्เคฆिเคฐ เคนै, เคคो เคฏเคนीं เคชเคฐ เค˜ोเคก़ाเค–ाเคฒ เคจाเคฎเค• เคเค• เคธैเคจिเค• เคธ्เค•ूเคฒ เคญी เคนै। 'เคถेเคฐ เค•ा เคกाเคฃ्เคกा' เค”เคฐ 'เคฐेเคนเคก़ เค•ा เคกाเคฃ्เคกा' เคญी เคญुเคตाเคจी เคธे เคนी เคฎिเคฒा เคนुเค† เคนै।          
   14 . เค•ैंเคšी เคงाเคฎ : เค•ुเค› เคชเคฐ्เคฏเคŸเค• เค•ैंเคšी เคงाเคฎ  เคคเค• เคญी เคœाเคคे เคนैं เคคो เค•ुเค› 'เค—เค—ाเคฐ्ंเคšเคฒ' เคชเคนाเคก़ เค•ी เคšोเคŸी เคคเค• เคชเคนुँเคšเคคे เคนैं। 'เคญुเคตाเคฒी' เคจเค—เคฐ เค•े เคฌเคธ เค…เคก्เคกे เคธे เคเค• เคฎाเคฐ्เค— เคšเคข़ाเคˆ เคชเคฐ เคจैเคจीเคคाเคฒ, เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เค”เคฐ เคนเคฒ्เคฆ्เคตाเคจी เค•ी เค“เคฐ เคœाเคคा เคนै। เคฆूเคธเคฐा เคฎाเคฐ्เค— เคข़เคฒाเคจ เคชเคฐ เค˜ाเคŸी เค•ी เค“เคฐ เค•ैंเคšी เคนोเค•เคฐ เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा, เคฐाเคจीเค–ेเคค เค”เคฐ เค•เคฐ्เคฃเคช्เคฐเคฏाเค— เค•ी เค“เคฐ เคฌเคข़ เคœाเคคा เคนै।  เคจैเคจीเคคाเคฒ เค•े เค•ैंเคšी เคงाเคฎ เคธ्เคฅिเคค เคนเคจुเคฎाเคจ เคฎंเคฆिเคฐ, เค†เคœ เค•िเคธ्เคฎเคค เคฌเคจाเคจे เคตाเคฒे เคจीเคฎ เค•เคฐोเคฒी เคฌाเคฌा เค•े เคจाเคฎ เคธे เคตिเคถ्เคต เคญเคฐ เคฎें เคตिเค–्เคฏाเคค เคนै। เคจीเคฎ เค•เคฐोเคฒी เคฌाเคฌा เค•ो เคนเคจुเคฎाเคจ เค•ा เคเค• เคฐूเคช เคญी เคฌเคคाเคฏा เคœाเคคा เคนै।  เค†เคœ เคซेเคธเคฌुเค• เคช्เคฐเคฎुเค– เคฎाเคฐ्เค• เคœुเค•เคฐเคฌเคฐ्เค— เค”เคฐ เคนॉเคฒीเคตुเคก เค…เคญिเคจेเคค्เคฐी เคœूเคฒिเคฏा เคฐॉเคฌเคฐ्เคŸ्เคธ เคญी เคจीเคฎ เค•เคฐौเคฒी เคฌाเคฌा เค•ी เคญเค•्เคค เคนैं।  เคเคช्เคชเคฒ เค•ंเคชเคจी เค•े เคฎाเคฒिเค• เคธ्เคŸीเคต เคœॉเคฌ्เคธ เคญी เคฌाเคฌा เค•े เคญเค•्เคคों เคฎें เคธे เคเค• เคญเค•्เคค เคฅे। เคฆेเคถ-เคตिเคฆेเคถ เคธเคฎेเคค เคนเฅ›ाเคฐों เคฒोเค— เคฏเคนाँ เค…เคชเคจी เคฌिเค—เฅœी เคคเฅ˜เคฆीเคฐ เค•ो เคฌเคจเคตाเคจे เค†เคคे เคนैं। 27  เคธिเคคंเคฌเคฐ 2015 เค•ो เคœเคฌ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคถ्เคฐी เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ เคฎोเคฆी เคซेเคธเคฌुเค• เค•े เคฎुเค–्เคฏाเคฒเคฏ เคฎें เคฅे เค”เคฐ เคฌाเคคों เค•ा เคฆौเคฐ เคšเคฒ เคฐเคนा เคฅा เคคो เคœुเค•เคฐเคฌเคฐ्เค— เคจे เค•เคนा เคฅा เค•ि เคเค•เคฌाเคฐ เคœเคฌ เคตे เค‡เคธ เค•เคจ्เคซ्เคฏूเคœเคจ เคฎें เคฅे เค•ि เคซेเคธเคฌुเค• เค•ो เคฌेเคšा เคœाเค เคฏा เคจเคนीं ? เคคเคฌ เคเคช्เคชเคฒ เค•े เคซाเค‰ंเคกเคฐ เคธ्เคŸीเคต เคœॉเคฌ्เคธ เคจे เค‡เคจ्เคนें เคญाเคฐเคค เค•े เคเค• เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคœाเคจे เค•ी เคธเคฒाเคน เคฆी เคฅी। เคตเคนीं เคธे เค‡เคจ्เคนें เค•ंเคชเคจी เค•े เคฒिเค เคจเคฏा เคฎिเคถเคจ เคฎिเคฒा। เคœुเค•เคฐเคฌเคฐ्เค— เคจे เคฌเคคाเคฏा เคฅा เค•ि เคตे เคเค• เคฎเคนीเคจा เคญाเคฐเคค เคฎें เคฐเคนे। เค‡เคธ เคฆौเคฐाเคจ เค‰เคธ เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคญी เค—เค เคฅे। เคตเคน เคฎंเคฆिเคฐ เค•ैंเคšी เคงाเคฎ เคนเคจुเคฎाเคจ เคฎंเคฆिเคฐ เคนी เคนै เคœเคนां เคเคช्เคชเคฒ เค•े เคซाเค‰ंเคกเคฐ เคธ्เคŸीเคต เคœॉเคฌ्เคธ เคจे เคซेเคธเคฌुเค• เคช्เคฐเคฎुเค– เคฎाเคฐ्เค• เคœुเค•เคฐเคฌเคฐ्เค— เค•ो เคœाเคจे เค•े เคฒिเค เค•เคนा เคฅा। เคฎंเคฆिเคฐ เค•ो เค†เคœ เคจीเคฎ เค•เคฐोเคฒी เคฌाเคฌा เค•ा เค•ैंเคšी เคงाเคฎ เคจाเคฎ เคธे เคญी เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै।  เคฏเคน เคเค• เคเคธा เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ - เคฌिเคจ्เคฆु เคนै เคœเคนाँ เคธे เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เคนเคฒ्เคฆ्เคตाเคจी เค”เคฐ เคจैเคจीเคคाเคฒ, เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा - เคฐाเคจीเค–ेเคค เคญीเคฎเคคाเคฒ - เคธाเคคเคคाเคฒ เค”เคฐ เคฐाเคฎเค—เคข़ - เคฎुเค•्เคคेเคถ्เคตเคฐ เค†เคฆि เคธ्เคฅाเคจों เค•ो เค…เคฒเค— - เค…เคฒเค— เคฎोเคŸเคฐ เคฎाเคฐ्เค— เคœाเคคे เคนैं। เค•ुเคฎांเคŠ เคฏाเคค्เคฐा เค•े เคฆौเคฐाเคจ เค…เคงिเค•เคคเคฐ เคชเคฐ्เคฏเคŸเค• เคฏเคนीं เคชเคฐ เคฐूเค•เคคे เคนैं। เคญोเคตाเคฒी เคฎें เคชाเค‡เคจ เค•े เค–ूเคฌเคธूเคฐเคค เคœंเค—เคฒ เคนै। เคฏเคนां เคชเคฐ เคฒंเค—ूเคฐों เค•ी เคธंเค–्เคฏा เคญी เค•ाเคซी เคนै। เคœो เคœंเค—เคฒों เคธे เคฒेเค•เคฐ เคฌाเคœाเคฐ เคคเค• เคนเคฐ เคœเค—เคน เคฆिเค– เคœाเคคे เคนैं।  เคฏเคนां เคธे เคเค• เค”เคฐ เคฐाเคธ्เคคा เคธाเคคเคคाเคฒ, เคญीเคฎเคคाเคฒ  เค”เคฐ เคจोเค•เคšैเคคाเคฒ เคคเค• เคœाเคคा เคนै। เคญोเคตाเคฒी เคธे เคเค• เคฐाเคธ्เคคा เค–ैเคฐเคจा เคคเค• เคœाเคคा เคนै। เค–ैเคฐเคจा เคธे เคฆो เคฐाเคธ्เคคे เคœाเคคे เคนैं, เค‡เคจเคฎें เคธे เคเค• เคฐाเคธ्เคคा เคฐाเคจीเค–ेเคค เคคเค• เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐ เคฐाเคธ्เคคे เคธे เคชเคฐ्เคฏเคŸเค• เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคคเค• เคœा เคธเค•เคคे เคนै। เค…เค—เคฐ เคชเคฐ्เคฏเคŸเค• เคฌเคฐ्เคซ เคธे เคขเค•ी เคšोเคŸिเคฏों เค•ो เคฆेเค–เคจा เคšाเคนเคคे เคนैं เคคो เคตเคน เคชंเค—ोเคŸ เค”เคฐ เค•िเคฒเคฌเคฐी เคœा เคธเค•เคคे เคนैं। เคœो เคจैเคจीเคคाเคฒ เค•ी เคฌाเคนเคฐी เคธीเคฎा เค•े เคชाเคธ เคนै। เคชंเค—ोเคŸ เค”เคฐ เค•िเคฒเคฌเคฐी เคœाเคคे เคธเคฎเคฏ เคฐाเคธ्เคคे เคฎें เค…เคจेเค• เคœเค—เคน เค†เคคी เคนैं เคœเคนां เคฐूเค•เค•เคฐ เคตिเคถ्เคฐाเคฎ เคญी เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।  เค‡เคธเค•े เค…เคฒाเคตा เคจैเคจी เคीเคฒ เค”เคฐ เคธाเคค เคคाเคฒ เคฎें เคจौเค•ाเคฏเคจ เค•ा เค†เคจंเคฆ เคฒिเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค•िเคฒเคฌเคฐी เคฎें เคฌเคฐ्เคซ เค•ी เคธुเคจ्เคฆเคฐ เคšोเคŸिเคฏों เค•ो เคฆेเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคชंเค—ोเคŸ, เคจोเค•เคšैเคคเคฒ เค”เคฐ เคฌिเคจเคธเคฐ เคฎें เค–ूเคฌเคธूเคฐเคค เคชเค•्เคทिเคฏों เค•ो เคฆेเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค–ैเคฐเคจा เคธे เคฅोเคกा เค†เค—े เคšเคฒเคจे เคชเคฐ เคฐाเคฎเค—เคข เค”เคฐ เคฎुเค•्เคคेเคถ्เคตเคฐ เคชเคนुंเคšा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।
            15. เค—ंเค—ोเคค्เคฐी-เคฏเคฎुเคจोเคค्เคฐी:  เค‰เคค्เคคเคฐเค–ंเคก เค—ंเค—ा เค”เคฐ เคฏเคฎुเคจा เคธเคฎेเคค เคฆेเคถ เค•ी เคช्เคฐเคฎुเค– เคจเคฆिเคฏों เค•ा เค‰เคฆ्เค—เคฎ เคธ्เคฅเคฒ เคญी เคนै เค‡เคคเคจा เคนी เคจเคนीं เคฏूเคจेเคธ्เค•ो เค•ी เค“เคฐ เคธे เค•เคนा เค—เคฏा เคนै เค•ि เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก, เคตैเคฒी เค‘เคซ เคซ्เคฒॉเคตเคฐ (เคซूเคฒों เค•ी เค˜ाเคŸी) เค•ा เคญी เค˜เคฐ เคนै เคนैं เคœो เคชूเคฐें เคตिเคถ्เคต เคฎें เค”เคฐ เค•เคนीं เคจเคนीं เคนैं। เคซूเคฒों เค•ी เค˜ाเคŸी เคญी เคฌเคนुเคค เคฎเคจเคฎोเคนเค• เคธ्เคฅाเคจ เคนै, เคฏเคนां เคชเคฐ เคคเคฐเคน-เคคเคฐเคน เค•ी เคตเคจเคธ्เคชเคคिเคฏां เคชाเคฏी เคœाเคคी เคนै। เคซूเคฒों เค•ी เค˜ाเคŸी เคฎें เคตเคจเคธ्เคชเคคिเคฏों เค•े เค…เคฒाเคตा เคฌเคนुเคค เคธाเคฐे เคœीเคต-เคœंเคคु เคญी เคชाเคฏे เคœाเคคे เคนै ,เค•ाเคฒा เคนिเคฐเคจ,เคจीเคฒी เคญेเคก़,เคนिเคฎ เคคेंเคฆुเค†,เคฒाเคฒ เคฒोเคฎเคก़ी เคฏเคนां เคชเคฐ เคฎुเค–्เคฏ เคคौเคฐ เคชเคฐ เคฆेเค–े เคœाเคคे เคนै।
              16. เคฐुเคฆ्เคฐเคช्เคฐเคฏाเค— :
เคฏเคน เคธ्เคฅाเคจ เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เค•े เค—เฅเคตाเคฒ เคฎंเคกเคฒ เคฎें เคนै। เคฐुเคฆ्เคฐเคช्เคฐเคฏाเค— เค…เคชเคจे เคฎंเคฆिเคฐों, เคจเคฆिเคฏों เค”เคฐ เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เค›เคŸा เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै। เคฏเคนां เคชเคฐ เค…เค•्เคธเคฐ เคฌเคนुเคค เคธเคฐे เคธाเคงु เคธंเคคो เค•ो เคคเคชเคธ्เคฏा เค•เคฐเคคे เคฆेเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคฐुเคฆ्เคฐเคช्เคฐเคฏाเค— เคญी เคชूเคฐ्เคต เค•े เค•ेเคฆाเคฐเค–ंเคก เค•ा เคนी เคเค• เคนिเคธ्เคธा เคนै। เค‡เคธी เค•ेเคฆाเคฐเค–ंเคก เคฎें เคตेเคฆों เค•ी เคฐเคšเคจा เคนुเคˆ เคฅी। เคฐुเคฆ्เคฐเคช्เคฐเคฏाเค— เคถเคนเคฐ เค…เคฒเค•เคจंเคฆा เคคเคฅा เคฎंเคฆाเค•िเคจी เคจเคฆिเคฏों เค•ा เคธंเค—เคฎ เคธ्เคฅเคฒ เคนै। เคฏเคนां เคธे เค…เคฒเค•เคจंเคฆा เคฆेเคตเคช्เคฐเคฏाเค— เคฎें เคœाเค•เคฐ เคญाเค—ीเคฐเคฅी เคธे เคฎिเคฒเคคी เคนै เค”เคฐ เคชเคตिเคค्เคฐ เค—ंเค—ा เคจเคฆी เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•เคฐเคคी เคนै। เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เค•ा เคชंเคš เคช्เคฐเคฏाเค—, เคเค• เคเคธा เคธ्เคฅเคฒ เคœเคนां เคชाँเคš เคจเคฆिเคฏों เค•ा เคธंเค—เคฎ เคนोเคคा เคนै। เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เค•ी เค‡เคธ เคœเค—เคน เค•ा เคจเคœाเคฐा เคตाเค•เคˆ เคฌเคนुเคค เค–ुเคฌเคธूเคฐเคค เคนै। เค‡เคธ เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคฐुเคฆ्เคฐ เคช्เคฐเคฏाเค—,เค•เคฐ्เคฃ เคช्เคฐเคฏाเค—,เคจเคจ्เคฆ เคช्เคฐเคฏाเค—, เคตिเคท्เคฃु เคช्เคฐเคฏाเค—,เคฆेเคต เคช्เคฐเคฏाเค— เค…เคฒเค•เคจंเคฆा เคธे เค†เค•เคฐ เคฎिเคฒเคคी เคนै।  เคฏเคนां เค•े เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคชเคฐ्เคฏเคŸเคจ เคธ्เคฅเคฒों เคฎें เค•ेเคฆाเคฐเคจाเคฅ เคฎंเคฆिเคฐ, เค…เค—เคธ्เคค्เคฏเคฎुเคจि, เค—ुเคช्‍เคคเค•ाเคถी, เคธोเคจเคช्เคฐเคฏाเค—, เค–िเคฐเคธू, เค—ौเคฐीเค•ुंเคก, เคฆिเค“เคฐिเคฏा เคคाเคฒ, เคšोเคชเคคा เคนै। เคฏเคนां เคธे เคธเคฌเคธे เคจเคœเคฆीเค•ी เคเคฏเคฐเคชोเคฐ्เคŸ เคœोเคฒीเค—्เคฐांเคก เคฆेเคนเคฐाเคฆूเคจ เคนै, เคจเคœเคฆीเค•ी เคฐेเคฒเคตे เคธ्‍เคŸेเคถเคจ เค‹เคทिเค•ेเคถ เค”เคฐ เค•เคˆ เคฎเคนเคค्‍เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคธเฅœเค• เคฎाเคฐ्เค— เค—เคข़เคตाเคฒ เคกिเคตिเคœเคจ เคธे เคœुเคก़े เคนुเค เคนैं। เคœเคนां เคธे เคฐोเคœाเคจा เคฐूเคฆ्เคฐเคช्เคฐเคฏाเค— เค•े เคฒिเค เคฌเคธें เคšเคฒเคคी เคนैं। เคชเคฐ्เคฏเคŸเค•ों เค•े เคฐเคนเคจे เค•े เคฒिเค เคฏเคนाँ เคนोเคŸเคฒ เค”เคฐ เคฐिเคœोเคฐ्เคŸ เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคนै।    
       เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃเคฆेเคต เค•ी เคธเคจ्เคคाเคจों เคฎें, เค…เคฒ्เคฎोเฅœा  เคœाเคจे เคตाเคฒे เคช्เคฐเคฅเคฎ เคต्เคฏเค•्เคคि เคธ्เคตाเคฎी เค…เค–ंเคกाเคจंเคฆ (เค—ंเค—ाเคงเคฐ) เคนी เคฅे। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค”เคฐ เคคिเคฌ्เคฌเคค เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เค•เคˆ เคฌाเคฐ เค•ी เคฅी। เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•ा เคฆेเคนเคค्เคฏाเค— เคนो เคœाเคจे เค•े เคฌाเคฆ, เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ เค†เคฆि (เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคœैเคธे เคค्เคฏाเค—ी -เคจिเคตृเคค्เคคि เคฎाเคฐ्เค— เค•े เค…เคงिเค•ाเคฐी เคฏुเคตा) เค…เคชเคจे เค˜เคฐ เค•ो เค›ोเฅœเค•เคฐ เคฌเคฐाเคนเคจเค—เคฐ เคฎเค  เคฎें เคนी เคฐเคน เคฐเคนे เคฅे। เคฒेเค•िเคจ เคฆुःเค–ी เคฎाเคจเคตเคคा เค•ी เคธेเคตा เค•เคฐเคจे เค•ी เคช्เคฐเคฌเคฒ เค‡เคš्เค›ा, เคค्เคฏाเค— เค”เคฐ เคคเคชเคธ्เคฏा เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เค‡เคธเค•ा เค‰เคชाเคฏ เค–ोเคœเคจे เค•े เคฒिเค ~  เค‰เคจ्เคนें เคฌाเคฐ เคฌाเคฐ เคญाเคฐเคค เค•े เคตिเคญिเคจ्เคจ เค•्เคทेเคค्เคฐों เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคฌाเคง्เคฏ เค•เคฐ เคฐเคนी เคฅी।
               เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคญी เค•ुเค› เคธเคฎเคฏ เคฏเคนाँ เคตเคนाँ เค˜ूเคฎเค•เคฐ เคตเคฐाเคนเคจเค—เคฐ เคฒौเคŸे เค”เคฐ เคšिเคจ्เคคเคจ -เคฎเคจเคจ เค•े เคฒिเคฏे เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคฎें เคเค•ाเคจ्เคค เคธ्เคฅाเคจ เค•ी เค–ोเคœ เคฎें เค…เค–เคฃ्เคกाเคจเคจ्เคฆ เค•ो เคธाเคฅ เคฒेเค•เคฐ เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เคชเคนुँเคšे । เคเค• เคธौ เคธाเคฒ เคชเคนเคฒे เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เคธे เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคœाเคจे เค•े เคฒिเค เค•ोเคˆ เคธเฅœเค• เคฎाเคฐ्เค— เคจเคนीं เคฅा , เค•ोเคˆ เคฌเคธ เคฏा เคŸैเค•्เคธी เคญी เคจเคนीं เคšเคฒเคคी เคฅी।  เคธाเคฐे เคœाเค—เคคिเค• เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงों เคคเคฅा เคฌเคจ्เคงเคจों เค•ो เค•ाเคŸเค•เคฐ, เคญिเค•्เคทाเคŸเคจ เค•ो เคนी เคธंเคฌเคฒ เคฌเคจाเค•เคฐ, เคนृเคฆเคฏ เคฎें เคšिंเคคเคจ -เคฎเคจเคจ เค•े เคฒिเค  เคเค•ांเคค เคธ्เคฅाเคจ เค•े เค–ोเคœ เค•ी เคคीเคต्เคฐ เค†เค•ांเค•्เคทा เคฒिเค เคนुเค เคฆเคฃ्เคก-เค•เคฎเคฃ्เคกเคฒु-เคงाเคฐी เคฏे เคฆोเคจों เคชเคฐिเคต्เคฐाเคœเค• เคธंเคจ्เคฏाเคธी ~   เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เค”เคฐ เค…เค–เคฃ्เคกाเคจเคจ्เคฆ  เคฆुเคฐ्เค—เคฎ เคชเคนाเฅœी เคฐाเคธ्เคคों เคชเคฐ เคชเคฆเคฏाเคค्เคฐा เค•เคฐเคคे เคนुเค เคจैเคจीเคคाเคฒ เคชเคนुँเคš เค—เค । 
       เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคœाเคจे เค•े เคตिเคจिเคฐ्เคฆिเคท्เคŸ เคฎाเคฐ्เค— เค•ो เค›ोเฅœเค•เคฐ เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคฌीเคš -เคฌीเคš เคฎें เคœंเค—เคฒ เค•े เคญीเคคเคฐ เคธे เคนोเค•เคฐ เคšเคฒเคจे เคฒเค—े। เคฏाเคค्เคฐा เค•े เคคीเคธเคฐे เคฆिเคจ เคตे เคฆोเคจो เค•ाเค•เคก़ी เค˜ाเคŸ เคชเคนुंเคšे, … เค”เคฐ  เคเค• เคเคฐเคจे เค•े เค•िเคจाเคฐे  เคฐाเคค्เคฐि เคตिเคถ्เคฐाเคฎ เค•े เคฒिเค เคชाเคจी เค•ी เคšเค•्เค•ी เค•े เคธเคฎीเคช เค‰เคจเคฒोเค—ों เคจे เคเค• เคฎเคจोเคฐเคฎ เคธ्เคฅाเคจ  เคขूंเคข़ เคจिเค•ाเคฒा। เคช्เคฐाเคคः เคธ्เคจाเคจ เค•े เคฌाเคฆ เคœเคฌ เค†เค—े เคฌเฅे เคคो เคฆेเค–ा เคเค• เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคชเค—เคกเคฃ्เคกी เค•े เคจिเค•เคŸ เคธे เคนी เค•ोเคถी (เค•ौเคถिเค•ी) เคจเคฆी เคฌเคนเคคी เคนुเคˆ เคšเคฒ เคฐเคนी เคฅी। เค…เคธंเค–्เคฏ เค›ोเคŸे-เคฌเคก़े เค†เค•เคฐ เค•े เคฐोเคก़े-เคชเคค्เคฅเคฐों เค•े เคŠเคชเคฐ เคธे เคนोเค•เคฐ เคฌเคนเคคी เคนुเคˆ เค‡เคธ เคจเคฆी เค•ो เคชैเคฆเคฒ เคนी เคšเคฒเค•เคฐ เคชाเคฐ เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคฅा। เคฅोเฅœा เค†เค—े เคฌเฅเคจे เคชเคฐ, เคธ्เคตाเคฎी เคœी เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เค‰เคธ  เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคชเฅœी , เคœเคนाँ เคฆूเคธเคฐी เค“เคฐ เคธे เคธเคฐोเคคा เคจเคฆी เค†เค•เคฐ เค•ौเคถिเค•ी เค•ा เค†เคฒिंเค—เคจ เค•เคฐ เคฐเคนी เคฅी। เคฆोเคจों เค•े เคธंเค—เคฎ-เคธ्เคฅเคฒी เคชเคฐ เคเค• เคค्เคฐिเคญुเคœाเค•ाเคฐ เคญूเค–เคฃ्เคก เค‰เคญเคฐ เค†เคฏा เคฅा। เค‰เคธी เคญूเค–เคฃ्เคก เค•े เคฌीเคš เคฎें เคเค• เคตिเคถाเคฒ เคชीเคชเคฒ เค•ा เคตृเค•्เคท เคญी เค–เคก़ा เคฅा। เคตเคนाँ เค•ा เคธเคฎเคธ्เคค เคตाเคคाเคตเคฐเคฃ เคฆिเคต्เคฏ เค†เคจเคจ्เคฆ เคธे เคญเคฐा เคนुเค† เคฅा।  เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคตเคนाँ เคฐुเค•เค•เคฐ เค–เคก़े เคนो เค—เคฏे, เค”เคฐ เคธ्เคตाเคฎी เค…เค–ंเคกाเคจเคจ्เคฆเคœी เคธे เค•เคนा- " เคญाเคˆ, เคฆेเค–เคคे เคนो เคฏเคน เคธ्เคฅाเคจ เคคो เคง्เคฏाเคจ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค…เคค्เคฏเคจ्เคค เค‰เคชเคฏुเค•्เคค เคนै!"
                 เค‰เคจ เคฆोเคจों เคจे เค‰เคธी เค•ोเคถी เคจเคฆी เคฎें เคธ्เคจाเคจ เค•िเคฏा เค”เคฐ “ เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•े เค…เคจुเคชเคฎ เคธौंเคฆเคฐ्เคฏ เค”เคฐ เคตिเคงाเคคा เค•ी เค…เคจुเคชเคฎ เคฐเคšเคจा เค•े เค†เค—े เคถ्เคฐเคฆ्เคงाเคจเคค เคนो เคตे เค•ाเค•เคก़ीเค˜ाเคŸ เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคตिเคถाเคฒ เคชीเคชเคฒ เค•े เคตृเค•्เคท เค•े เคจीเคšे เคง्เคฏाเคจ เค•เคฐเคจे เคฌैเค  เค—เคฏे। 
เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•े เคนिเคฎเคถिเค–เคฐ เคฎौเคจ เคฎें เคกूเคฌ เค—เค। เคเค• เค—เคนเคจ เคจीเคฐเคต เคจिเคธ्เคธ्เคชंเคฆเคคा เคตเคนाँ เคต्เคฏाเคช्เคค เคนो เค—เคˆ। เคšिเคค्เคค เค•ी เค•ाเคฎเคจाเคँ เค—िเคฐเคจे เคฒเค—ीं, เค”เคฐ เคฆुःเค–ी เคฎाเคจเคตเคคा เค•ी เคธेเคตा-เคตृเคค्เคคि เค‰เคญเคฐเคจे เคฒเค—े। เคœเคฌ เค…เคจ्เคคเคฐ-เคฌाเคน्เคฏ เคชเคตिเคค्เคฐเคคा เคนो เคคो เคญाเคต เคธเคฎाเคงि เคฌเคก़ी เคธเคนเคœ เคนोเคคी เคนै। เคตเคน เค…เคค्เคฏंเคค เคชเคตिเคค्เคฐ เค•्เคทเคฃ เคฅा। เค•ुเค› เคนी เค•्เคทเคฃों เค•े เคญीเคคเคฐ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค—ंเคญीเคฐ เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฒीเคจ เคนो เค—เคฏे,  เค‰เคจเค•ा เคชूเคฐा เคถเคฐीเคฐ เคจिเคธ्เคชंเคฆ เคนो เค—เคฏा เคฅा। .... เคฏเคน เคฌเคก़ी เค…เคฆ्เคญुเคค เคธ्เคฅिเคคि เคฅी।  .....  เค•िเคคเคจी เคฆेเคฐ เคฐเคนी เคฏเคน เค…เคตเคธ्เคฅा เค•ौเคจ เคœाเคจे? 
            เคนाँ, เคœเคฌ เคธเคฎाเคงि เคธे เคธเคฌ เค‰เค े เคคो เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคจे เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•े เคถुเคญ्เคฐ เคถिเค–เคฐों เค•ो เคฆेเค– เค•เคฐ เค…เคชเคจे เค—ुเคฐुเคญाเคˆ  เคธे เค•เคนा ...เคฆेเค–ो เค—ंเค—ाเคงเคฐ (เค…เค–เคฃ्เคกाเคจंเคฆ) เค•ाเค•เฅœीเค˜ाเคŸ เคฎเคนाเคงाเคฎ  เค•े เค‡เคธ  ‘เคฌोเคงि เคตृเค•्เคท’ เคธเคฐीเค–े เค‡เคธ เคชीเคชเคฒ เคตृเค•्เคท เค•े เคจीเคšे  เคเค• เค…เคค्เคฏंเคค เคถुเคญ เคฎुเคนुเคฐ्เคค เคฌीเคค เค—เคฏा เคนै; เคฎेเคฐे เคธเคฌเคธे เค—เคนเคฐे เคธเคตाเคฒों เคฎें เคธे เคเค• เค•ा เคนเคฒ เค†เคœ เคช्เคฐाเคช्เคค เคนो เค—เคฏा เคนै !’ ("เค†เคœ เค†เคฎाเคฐ เคเค• เค—เคญीเคฐ เคœिเคœ्เคžाเคธाเคฐ เคธเคฎाเคงाเคจ เคนोเคฏे เค—ैเคฒो । One of my deepest questions was resolved today.")
 
                " เคช्เคฐเคฅเคฎे เคถเคฌ्เคฆ-เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค›िเคฒो।"....
 เคธृเคท्เคŸि เค•े เค†เคฆि เคฎें เคถเคฌ्เคฆ- เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคนी เคฅा। เคธृเคท्เคŸि เค•ी เค‰เคค्เคชเคค्เคคि เค•ी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคจाเคฆ เค•े เคธाเคฅ เคนुเคˆ। เคœเคฌ เคช्เคฐเคฅเคฎ เคฎเคนाเคธ्เคซोเคŸ (เคฌिเค— เคฌैंเค—) เคนुเค†, เคคเคฌ เค†เคฆि-เคจाเคฆ (เคจाเคฆเคฌ्เคฐเคน्เคฎ) เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคนुเค†। เค‰เคธ เคฎूเคฒ เคง्เคตเคจि เค•ो เคœिเคธเค•ा เคช्เคฐเคคीเค• ‘เฅ‘ เคนै, เคจाเคฆเคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เฅ  เคฎเคนเคœ เคเค• เคถเคฌ्เคฆ เคจเคนीं เคนै, เค”เคฐ เคจा เคนी เฅ  เค•ा เค•िเคธी เค–़ाเคธ เคจाเคฎ เคตाเคฒे เคงเคฐ्เคฎ เคธे เค•ोเคˆ เคฒेเคจा-เคฆेเคจा เคนै। 
      เคนเคฎ เคญเคฒे เคนी 'เคŠँ' เค•ी เคง्เคตเคจि เคฎुเค– เคธे เคจिเค•ाเคฒ เคฒें, เคฒेเค•िเคจ เฅ เค•ो เค…เคจाเคนเคค เคจाเคฆ เค•เคนा เค—เคฏा เคนै। เค…เคจाเคนเคค เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนोเคคा เคนै เคœो เค•िเคธी เค•े เคŸเค•เคฐाเคจे เคธे เคชैเคฆा เคจा เคนुเค† เคนो। เคœเคนां เคŸเค•เคฐाเคนเคŸ เคนो เคตเคนां เคญเคฒा เคŠँ เค•เคนां। เคญीเคคเคฐ เคœเคฌ เคฌिเคฒ्เค•ुเคฒ เคถांเคคि เคนो, เค…ंเคฆเคฐ เค•े เคนเคฎाเคฐे เคธाเคฐे เคฆ्เคตंเคฆ เคฎिเคŸ เคœाเคคे เคนैं, เคคเคฌ เคเค• เค…เคจाเคนเคค เคจाเคฆ (เคถाเคถ्เคตเคค เคšैเคคเคจ्เคฏ เคธ्เคชंเคฆเคจ เคนै ) เคธे เคนเคฎाเคฐा เคธंเคชเคฐ्เค• (เคฏोเค—) เคนोเคคा เคนै-เฅ  เคธे เคนเคฎ เคœुเคก़ เคชाเคคे เคนैं। เคŠँ เค•ा เคนเคฎ เคฎुเค– เคธे เคฐเคŸ เคฒเค—ा เคธเค•เคคे เคนैं, เคฒेเค•िเคจ เค…เคธเคฒ เฅ เคคो เคง्เคฏाเคจ เค•ी เค—เคนเคฐाเคˆ เคฎें เค…เคตเคคเคฐिเคค เคนोเคคा เคนै।  เคŠँ เค•ो เคธเคค्เคฏ เค•े เค…เคฒाเคตा เค•ुเค› เค•เคนा เคญी เคจเคนीं เคœा เคธเค•เคคा। เคนเคฎ เคœो เคญी เค•เคนें เค‰เคธเค•ी เคเค• เคธीเคฎा เคนै เค”เคฐ เคŠँเค•ाเคฐ เค…เคธीเคฎ เคนै, เค‡เคธเคฒिเค เคช्เคฐाเคšीเคจ เคฏोเค—िเคฏों เคจे เคŠँ เค•ो เค…เคœเคชा เค•เคนा-เคฏाเคจी เคœिเคธเค•ा เคœाเคช เคจเคนीं เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा। เฅ เคถเคฌ्เคฆाเคคीเคค เคนै-เคฏाเคจी เคถเคฌ्เคฆ เคธे เคชเคฐे เคนै । 
     เค”เคฐ เคœो เคถเคฌ्เคฆाเคคीเคค, เค…เคธीเคฎ เค”เคฐ เค…เคจเคจ्เคค เคนै, เค‰เคธเค•ा เคตเคฐ्เคฃเคจ เคฎเคนเคฐ्เคทि เคชाเคคंเคœเคฒि เคจे  เคชांเคคเคœเคฒि เคฏोเค—เคธूเคค्เคฐ เคฎें ‘เคคเคธ्เคฏ เคตाเคšเค• เคช्เคฐเคฃเคต:' เค‰เคธเค•ी เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เฅ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคนोเคคी เคนै, เคเคธा เค•เคนा เคนै।  เค•्เคฏोंเค•ि 'เคถเคฌ्เคฆ' เค•े เคฌिเคจा เคตिเคšाเคฐ เค•เคฐเคจा เค…เคธเคฎ्เคญเคต เคนै, เค…เคฐ्เคฅाเคค 'เคจाเคฎ'  เค•े เคฌिเคจा 'เคฐूเคช' เค•ा เคง्เคฏाเคจ เค•เคฐเคจा เค…เคธเคฎ्เคญเคต เคนै। เค…เคคเคเคต,  เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคตिเคถ्เคต- เคฌ्เคฐเคน्เคฎाเคฃ्เคก เค‡เคธी 'เฅ',เคธเคค्เคฏ เคฏ  เค…เคจाเคนเคค เคจाเคฆ เคนै- เคฎें เคธเคฎाเคฏा เคนुเค† เคนै।  เคฎाเคฃ्เคกूเค•्เคฏोเคชเคจिเคทเคฆ्‌ (เฅง)  เคฎें เค•เคนा เคนै- " เค“เคฎिเคค्เคฏेเคคเคฆเค•्เคทเคฐเคฎिเคฆं เคธเคฐ्เคตं เคคเคธ्เคฏोเคชเคต्เคฏाเค–्เคฏाเคจं "... (เค“เคฎ् เค‡เคคि - เคเคคเคค् -  เค…เค•्เคทเคฐเคฎ् -  เค‡เคฆเคฎ् เคธเคฐ्เคตเคฎ् - เคคเคธ्เคฏ เค‰เคชเคต्เคฏाเค•्เคทाเคจเคฎ्)  ' เฅ เคฏा เค“เคฎ् เคนी 'เค…เค•्เคทเคฐ-เคถเคฌ्เคฆ' เคนै, เค”เคฐ เคœो เค•ुเค› เคฆिเค–ाเคˆ เคฆे เคฐเคนा เคนै, เคฏเคน เคธंเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคœเค—เคค 'เค“เคฎ्' เค•ी เคนी เค‰เคชเคต्เคฏाเค–्เคฏाเคจ เคนै - เค…เคฐ्เคฅाเคค เคต्เคฏाเค–्เคฏा เคนै! เคญूเคค, เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคคเคฅा เคญเคตिเคท्เคฏ เค…เคฐ्เคฅाเคค् เคœो เค•ुเค› เคฅा, เคœो เค•ुเค› เคนै เคคเคฅा เคœो เคนोเคจे เคตाเคฒा เคนै, เคตเคน 'เค“เคฎ्' เคนै। เค‡เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ 'เค•ाเคฒ' (เคค्เคฐिเค•ाเคฒ) เค•ी เคธीเคฎा เคธे เคชเคฐे เคœो เค•ुเค› เคญी เคนो เคธเค•เคคा เคนै เคตเคน เคญी 'เค“เคฎ्' เคนी เคนै। เค—ुเคฐुเคจाเคจเค• เคจे เคญी เค—ुเคฐुเคฎुเค–ी~ เคฎें เฉด “เคเค• เค“ंเค•ाเคฐ เคธเคคเคจाเคฎ”- เคฏाเคจी เคธृเคท्เคŸि เค•े เค†เคฆि เคฎें เคเค• เคชเคฐเคฎ् เคธเคค्เคฏ เคนी เคฅा।

[เฆถ্เฆฐী เฆจเฆฌเฆจীเฆนเฆฐเฆจেเฆฐ เฆช্เฆฐเฆคিเฆถ্เฆฐুเฆคি: " เฆช্เฆฐเฆฅเฆฎে เฆถเฆฌ্เฆฆเฆฌ্เฆฐเฆน্เฆฎ เฆ›িเฆฒ। เฆ…เฆจুเฆฌিเฆถ্เฆฌ เฆ†เฆฐ เฆฌৃเฆนเงŽ -เฆฌিเฆถ্เฆฌ เฆเฆ•เฆ‡ เฆชเฆฐিเฆ•เฆฒ্เฆชเฆจাเฆจুเฆธাเฆฐে เฆธৃเฆท্เฆŸ। เฆœীเฆฌাเฆค্เฆฎা เฆฏেเฆฎเฆจ เฆœীเฆฌเฆฆেเฆนে , เฆฌিเฆถ্เฆฌাเฆค্เฆฎাเฆ“ เฆคেเฆฎเฆจ เฆช্เฆฐเฆ•ৃเฆคিเฆคে เฆ…เฆฌเฆธ্เฆฅিเฆค। เฆฌাเฆ• เฆ†เฆฐ เฆ…เฆฐ্เฆฅেเฆฐ เฆฎเฆคเฆ‡ เฆเฆฐা เฆ…เฆš্เฆ›েเฆฆ্เฆฏ। เฆฌ্เฆฐเฆน্เฆฎেเฆฐ เฆเฆ‡ เฆฆুเฆ‡ เฆฐূเฆช เฆธเฆจাเฆคเฆจ। เฆ•াเฆœেเฆ‡ เฆ†เฆฎเฆฐা เฆฏে เฆœเฆ—เงŽ เฆฆেเฆ–ি เฆคা เฆถাเฆถ্เฆฌเฆค เฆจিเฆฐাเฆ•াเฆฐ เฆ“ เฆถাเฆถ্เฆฌเฆค เฆธাเฆ•াเฆฐেเฆฐ เฆธเฆฎ্เฆฎিเฆฒเฆจ।"
          เคธाเค•ाเคฐ, เคจिเคฐाเค•ाเคฐ  เค•े เคตिเคทเคฏ เคฎें เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•เคนा เค•เคฐเคคे เคฅे - " เค˜เคฃ्เคŸी เคฌเคœाเคคे เคธเคฎเคฏ เคนเคฐ เคเค• เคŸเคนोเค•ा เคฒเค—เคจे เค•े เคธाเคฅ 'เคŸเคจ्' 'เคŸเคจ् ' เค•ी เค†เคตाเคœ เค…เคฒเค— เค…เคฒเค— เค”เคฐ เคธ्เคชเคท्เคŸ เคธुเคจाเคˆ เคชเฅœเคคी เคนै- เคฏเคน เคฎाเคจो เคธाเค•ाเคฐ เคนै।  เคชเคฐ เคฌเคœाเคจा เคฌเคจ्เคฆ เค•เคฐเคคे เคนी เค†เค–เคฐी เคŸเคนोเค•े เค•ी เค†เคตाเคœ เคฅोเฅœी เคฆेเคฐ เคคเค• เค—ूँเคœเคคी เคนुเคˆ เคถाเคจ्เคค เคนो เคœाเคคी เคนै (เคถाเคถ्เคตเคค เคšैเคคเคจ्เคฏ เคฏा เคธ्เคชंเคฆเคจ) ~ เคฏเคน เคฎाเคจो เคจिเคฐाเค•ाเคฐ เคนै। เค˜เคฃ्เคŸी เค•ी เคง्เคตเคจि เค•ी เคคเคฐเคน เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคญी เคธाเค•ाเคฐ เค”เคฐ เคจिเคฐाเค•ाเคฐ เคฆोเคจों เค…เคตเคธ्เคฅाเคฏें เคนैं। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคธाเค•ाเคฐ เค”เคฐ เคจिเคฐाเค•ाเคฐ : เฅจเฅจเฅฏ)
             เคเค• เคต्เคฏเค•्เคคि เคจे เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคธे เคชूเค›ा , 'เคฎเคนाเคฐाเคœ , เคธाเค•ाเคฐ เคฌเฅœा เคนै เคฏा เคจिเคฐाเค•ाเคฐ ?' เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคจे เค•เคนा, " เคจिเคฐाเค•ाเคฐ เคฆो เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ा เคนै ~ เคชเค•्เค•ा เค”เคฐ เค•เคš्เคšा।  เคชเค•्เค•ा เคจिเคฐाเค•ाเคฐ เค…เคตเคถ्เคฏ เคนी เคเค• เค‰เคš्เคš เคญाเคต เคนै। เคธाเค•ाเคฐ เค•े เคธเคนाเคฐे เค‰เคธ เคจिเคฐाเค•ाเคฐ เคฎें เคชเคนुँเคšเคจा เคชเฅœเคคा เคนै। เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคธเคฎाเคœ เคตाเคฒों เค•ा เค•เคš्เคšा เคจिเคฐाเค•ाเคฐ เคนै ~ เคœैเคธे เค†ँเค– เคฎूंเคฆเคจे เคชเคฐ เค…ँเคงेเคฐा เคนी เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคธाเค•ाเคฐ เค”เคฐ เคจिเคฐाเค•ाเคฐ : เฅจเฅจเฅฎ)       
     " เคˆเคถ्เคตเคฐ เคจिเคค्เคฏ เคญी เคนै เค”เคฐ เคฒीเคฒाเคฎเคฏ เคตिเคถ्เคตเคชिเคคा เคญी। เค…เค–เคฃ्เคก เคธเคš्เคšिเคฆाเคจเคจ्เคฆ เค•ी เคงाเคฐเคฃा เคจเคนीं เค•ी เคœा เคธเค•เคคी। เคตเคน เคฎाเคจो เค…เคจเคจ्เคค , เค…เคธीเคฎ เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เค•ी เคคเคฐเคน เคนै, เค‰เคธเคฎें เคชเฅœเค•เคฐ เคฎเคจुเคท्เคฏ เคฎाเคจो เค•िเคจाเคฐा เคจ เคชाเค•เคฐ เคกूเคฌเคจे เคฒเค—เคคा เคนै। เคชเคฐเคจ्เคคु เคธाเค•ाเคฐ เคฒीเคฒाเคฎเคฏ เคˆเคถ्เคตเคฐ (เค ाเค•ुเคฐ) เค•ो เคชाเค•เคฐ เค‰เคธे เคฎाเคจो เค•िเคจाเคฐा เคฎिเคฒ เคœाเคคा เคนै। "(เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคธाเค•ाเคฐ เค”เคฐ เคจिเคฐाเค•ाเคฐ : 230)
     " เคœिเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคชाเคจी เคœเคฎเค•เคฐ เคฌเคฐ्เคซ เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै। เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค…เค–เคฃ्เคก เคธเคš्เคšिเคฆाเคจเคจ्เคฆ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคนी เคธाเค•ाเคฐ เคฐूเคช เคงाเคฐเคฃ เค•เคฐเคคा เคนै। เคœैเคธे เคฌเคฐ्เคซ เคชाเคจी เคธे เคนी เคชैเคฆा เคนोเคคी เคนै, เคชाเคจी เคฎें เคนी เคฐเคนเคคी เคนै , เค”เคฐ เคชाเคจी เคฎें เคนी เคฎिเคฒ เคœाเคคी เคนै। เคตैเคธे เคนी เคˆเคถ्เคตเคฐ (เค†เคค्เคฎा) เค•ा เคธाเค•ाเคฐ เคฐूเคช (เคฆेเคน-เคฎเคจ เคฏा เคจाเคฎ-เคฐूเคช) เคญी เคจिเคฐाเค•ाเคฐ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ (เค†เคค्เคฎा) เคธे เคนी เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคนोเคคा เคนै, เค‰เคธी เคฎें เค…เคตเคธ्เคฅिเคค เคฐเคนเคคा เคนै, เคคเคฅा เค‰เคธीเคฎें เคตिเคฒीเคจ เคนो เคœाเคคा เคนै। "(เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคธाเค•ाเคฐ เค”เคฐ เคจिเคฐाเค•ाเคฐ : เฅจเฅฉเฅฆ)  
         เคถ्เคฐीเคถंเค•เคฐाเคšाเคฐ्เคฏ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคถเคฌ्เคฆเคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคธे เคคाเคค्เคชเคฐ्เคฏ เคตेเคฆों เค•े เค•เคฐ्เคฎเค•ाเคฃ्เคก เคธे เคนै เคœเคนाँ เคตिเคญिเคจ्เคจ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคซเคฒ (เคธ्เคตเคฐ्เค—ाเคฆि) เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคฏเคœ्เคžเคฏाเค—ाเคฆि เคธाเคงเคจ เคฌเคคाเคฏे เค—เคฏे เคนै। เค—ीเคคा เฅฌ/เฅชเฅช เคถ्เคฒोเค• เคฎें เคง्เคฏाเคจเคฏोเค— (เคฎเคจःเคธंเคฏोเค—) เค•ी เคฎเคนเคค्เคคा เค•ो เคฆเคฐ्เคถाเคคे เคนुเค เคญเค—เคตाเคจ् เค•เคนเคคे เคนैं ~ 
เคชूเคฐ्เคตाเคญ्เคฏाเคธेเคจ เคคेเคจैเคต เคน्เคฐिเคฏเคคे เคน्เคฏเคตเคถोเคฝเคชि เคธः।
          เคœिเคœ्เคžाเคธुเคฐเคชि เคฏोเค—เคธ्เคฏ เคถเคฌ्เคฆเคฌ्เคฐเคน्เคฎाเคคिเคตเคฐ्เคคเคคे।।6.44। 
[เคชเคฆเคš्เค›ेเคฆ : เคชूเคฐ्เคต-เค…เคญ्เคฏाเคธेเคจ เคคेเคจ เคเคต เคน्เคฐिเคฏเคคे เคนि เค…เคตเคถः เค…เคชि เคธः । เคœिเคœ्เคžाเคธुः เค…เคชि เคฏोเค—เคธ्เคฏ เคถเคฌ्เคฆ-เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค…เคคिเคตเคฐ्เคคเคคे॥]
เคตเคน เคฏोเค—เคญ्เคฐเคท्เคŸ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค‰เคธ เคชเคนเคฒे เคœเคจ्เคฎ เค•े เค…เคญ्เคฏाเคธเคœเคจ्เคฏ เคธंเคธ्เค•ाเคฐ เคธे เคนी (เคฏเคฆि เค‰เคธเค•े เคญीเคคเคฐ เค‡เคš्เค›ा เคจ เคช्เคฐเค•เคŸ เคนुเคˆ เคนो เคคเคฌ เคญी) เคตिเคตเคถ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนुเค†, เคฌเคฒเคชूเคฐ्เคตเค• เคชूเคฐ्เคฃ เคธिเคฆ्เคงि เค•े เคฒिเค เคฏोเค— เคฎाเคฐ्เค— เคฎें เคช्เคฐเคตृเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เค”เคฐ เคฏเคฆि เค•ोเคˆ เคต्เคฏเค•्เคคि เคœिเคธเคฎें เค•ेเคตเคฒ เคฏोเค— เค•ी เคœिเคœ्เคžाเคธा เคญी เคœाเค—्เคฐเคค เคนुเคˆ เคนो , เคคो เคตเคน เคญी (เคฎเคจःเคธंเคฏोเค— เคชเคฆ्เคงเคคि เค•ा เคœिเคœ्เคžाเคธु เคญी, เค…เค—เคฒे เคœเคจ्เคฎ เคฎें เคฏोเค— เค•ा เค…เคจुเคท्เค ाเคจ เค•เคฐเคคे เคนुเค) เคตेเคฆ เค‰เคชเคจिเคทเคฆाเคฆि เคฎें เค•เคนे เคนुเค 'เคถเคฌ्เคฆเคฌ्เคฐเคน्เคฎ' เค•ा เค…เคคिเค•्เคฐเคฎเคฃ เค•เคฐ เคœाเคคा เคนै, เค…เคฐ्เคฅाเคค् เคŠँเคšे-เคธे- เคŠँเคšे เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคฒोเค• เค†เคฆि เคฒोเค•ों เคธे เคญी เค‰เคธเค•ी เค…เคฐुเคšि เคนो เคœाเคคी เคนै, เค”เคฐ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค•े เคถाเคฌ्เคฆिเค• เคฐूเคช เคธे เคชเคฐे เคœाเค•เคฐ เคคเคค्เคต เค•ो เคช्เคฐाเคช्เคค เคนो เคœाเคคा เคนै ।  เคซिเคฐ เคœो เคฏोเค— เค•ो เคœाเคจ เค•เคฐ เค‰เคธเคฎें เคธ्เคฅिเคค เคนुเค† เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคคा เคนै เค‰เคธเค•ा เคคो เค•เคนเคจा เคนी เค•्เคฏा เคนै। (courtesy : http://bhagavadgita.org.in/)
         " เค…เคฃुเคตिเคถ्เคต เค†เคฐ เคฌृเคนเคคเคตिเคถ्เคต เคเค•เคˆ เคชเคฐिเค•เคฒ्เคชเคจा-เคจुเคธाเคฐे เคธृเคท्เคŸ "   ...... เค…เคคเคเคต เค…เคฃुเคตिเคถ्เคต (เคชिเคฃ्เคก) เค”เคฐ เคตृเคนเคค-เคตिเคถ्เคต (เคฌ्เคฐเคน्เคฎाเคฃ्เคก) เคฆोเคจों เคเค• เคนी เค•ाเคฐ्เคฏเคช्เคฐเคฃाเคฒी (procedure, ideology เคตिเคšाเคฐเคชเคฆ्เคงเคคि) เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคธंเคšाเคฒिเคค เคนैं। "เคธเคš्เคšिเคฆाเคจเคจ्เคฆ เค•ैเคธे เคนैं , เค•ोเคˆ เคจเคนीं เคฌเคคा เคธเค•เคคा। เค‡เคธเคฒिเคฏे เคตे เคชเคนเคฒे เค…เคฐ्เคงเคจाเคฐीเคถ्เคตเคฐ เคฌเคจे। เคœाเคจเคคे เคนो , เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคเคธा เค•्เคฏों เค•िเคฏा ? -เคฏเคน เคฆिเค–ाเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค•ि เคตे เคธ्เคตเคฏं เคนी เคช्เคฐเค•ृเคคि-เคชुเคฐुเคท เคฆोเคจों เคนैं। เคซिเคฐ เคเค• เคธीเฅी เคจीเคšे เค‰เคคเคฐ เค•เคฐ เคตे เค…เคฒเค—- เค…เคฒเค— เคชुเคฐुเคท เค”เคฐ เคช्เคฐเค•ृเคคि เคฌเคจे। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เค•ुเค› เคˆเคถ्เคตเคฐीเคฏ เคฐूเคช : 231
              'เคเค• เคญเค•्เคค - เค•ाเคฒीเคฎाเคคा เค•ो เคฏोเค—เคฎाเคฏा เค•्เคฏों เค•เคนเคคे เคนैं ? เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ - " เคฏोเค—เคฎाเคฏा เค…เคฐ्เคฅाเคค เคชुเคฐुเคท เค”เคฐ เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•ा เคฏोเค—। เคคुเคฎ เคœो เค•ुเค› เคญी เคฆेเค– เคฐเคนे เคนो, เคตเคน เคธเคญी เคชुเคฐुเคท-เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•ा เคฏोเค— เคนै। เคฆेเค–ा เคจเคนीं , เคถिเคต-เค•ाเคฒी เค•ी เคฎूเคฐ्เคคि เคฎें เคถिเคต เค•े เคŠเคชเคฐ เค•ाเคฒी เค–เฅœी เคนुเคˆ เคนैं। เคถिเคต เคถเคต เค•े เคœैเคธे เคชเฅœे เคนुเค เคนैं; เค•ाเคฒी เคถिเคต เค•ी เค“เคฐ เคฆेเค– เคฐเคนी เคนै। เคฏเคน เคธเคญी เคชुเคฐुเคท -เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•ा เคฏोเค— เคนै। เคชुเคฐुเคท เคจिเคท्เค•्เคฐिเคฏ เคนै, เค‡เคธเคฒिเคฏे เคถिเคต เคถเคต เคœैเคธे เคชเฅœे เคนैं। เคชुเคฐुเคท เค•े เคธाเคฅ เคฏुเค•्เคค เคนोเค•เคฐ เคช्เคฐเค•ृเคคि เคธृเคท्เคŸि-เคธ्เคฅिเคคि -เคช्เคฐเคฒเคฏ เค†เคฆि เคธเคญी เค•ाเคฐ्เคฏ เค•เคฐ เคฐเคนी เคนै। เคฐाเคงा-เค•ृเคท्เคฃ เค•ी เคฏुเค—เคฒ เคฎूเคฐ्เคคि เค•ा เคญी เคฏเคนी เค…เคฐ्เคฅ เคนै।" (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เค•ुเค› เคˆเคถ्เคตเคฐीเคฏ เคฐूเคช : 231) 
          " เคœीเคตाเคค्เคฎा เคœेเคฎเคจ เคœीเคตเคฆेเคนे , เคตिเคถ्เคตाเคค्เคฎा เค“ เคคेเคฎเคจ เคช्เคฐเค•ृเคคिเคคे เค…เคตเคธ्เคฅिเคค " .... เคœिเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ  เคœीเคตाเคค्เคฎा เคเค• เคšेเคคเคจ เคถเคฐीเคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เค†เคตृเคค्เคค เคนै, เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคšेเคคเคจाเคฎเคฏी เคช्เคฐเค•ृเคคि เคฏा เคฆृเคถ्เคฏ เคœเค—เคค เค•े เคชीเค›े เคตिเคถ्เคตाเคค्เคฎा (เคฎाँ เคœเค—เคฆเคฎ्เคฌा) เคญी เค…เคตเคธ्เคฅिเคค เคนैं। เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•เคนा เค•เคฐเคคे เคฅे -" เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคตเคธ्เคคु เคจाเคฐाเคฏเคฃ เคนै। เคฎเคจुเคท्เคฏ เคจाเคฐाเคฏเคฃ เคนै, เคชเคถु เคจाเคฐाเคฏเคฃ เคนै, เคฒเคฎ्เคชเคŸ เคญी เคจाเคฐाเคฏเคฃ เคนै। เคœो เค•ुเค› เคนै, เคธเคฌ เคจाเคฐाเคฏเคฃ เคนी เคนै। เคจाเคฐाเคฏเคฃ เคตिเคญिเคจ्เคจ เคฐूเคชों เคฎें เคฒीเคฒा เค•เคฐเคคे เคนैं। เคธเคฌ เค‰เคจ्เคนीं เค•े เคญिเคจ्เคจ -เคญिเคจ्เคจ เคฐूเคช เคนैं , เค‰เคจ्เคนीं เค•ी เคฎเคนिเคฎा เค•ा เคช्เคฐเค•ाเคถ เคนै। ....  เคˆเคถ्เคตเคฐ เคธเคฌเค•े เคญीเคคเคฐ เคนैं , เคชเคฐเคจ्เคคु เคธเคฌ เคœเคจ เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•े เคญीเคคเคฐ เคจเคนीं เคนैं, เค‡เคธीเคฒिเคฏे เค‰เคจ्เคนें เค‡เคคเคจा เคฆुःเค– เคญोเค—เคจा เคชเฅœเคคा เคนै। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคธเคฐ्เคตเคต्เคฏाเคชเค•เคคा :เฅจเฅฉเฅจ
          "เคฌाเค• เค†เคฐ เค…เคฐ्เคฅेเคฐ เคฎोเคคोเคˆ เคเคฐा เค…เคš्เค›ेเคฆ्เคฏ " ....  เคถเคฌ्เคฆ ( ' เคจाเคฎ '-  เคชเคฐा, เคฎเคง्เคฏเคฎा, เคชเคถ्เคฏเคจ्เคคि เค”เคฐ เคตैเค–เคฐी ) เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เค…เคฐ्เคฅ เค•े เคธเคฎाเคจ เคนी  เคตे เคฆोเคจो [เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค”เคฐ เคถเค•्เคคि ] เค…เคตिเคญाเคœ्เคฏ (fundamental, เคฎौเคฒिเค• เคฏा เคคाเคค्เคตिเค•) เคนैं। เค”เคฐ เค•ेเคตเคฒ เคฎाเคจเคธिเค• เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ (เคฎเคจीเคทा) เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคนी เค‰เคจ เคฆोเคจो เค•ो เคฏा 'เคธंเคฏुเค•्เคคाเค•्เคทเคฐ-เฅ '  ~ (เคŠ เคธे เคšเคจ्เคฆ्เคฐเคฌिเคจ्เคฆु) เค•ो เคชृเคฅเค• เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคนเคฎाเคฐे เคฏเคนां เคตाเคฃी เคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ा เคฌเคนुเคค เค—เคนเคฐाเคˆ เคธे เคตिเคšाเคฐ เค•िเคฏा เค—เคฏा। เคตाเคฃी เค•เคนां เคธे เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคนोเคคी เคนै, เค‡เคธเค•ी เค—เคนเคฐाเคˆ เคฎें เคœाเค•เคฐ เค…เคจुเคญूเคคि เค•ी เค—เคˆ เคนै। เค‡เคธ เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคชाเคฃिเคจी เค•เคนเคคे เคนैं, เค†เคค्เคฎा เคตเคน เคฎूเคฒ เค†เคงाเคฐ เคนै เคœเคนां เคธे เคง्เคตเคจि เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคนोเคคी เคนै। เคตเคน เค‡เคธเค•ा เคชเคนเคฒा เคฐूเคช เคนै। เคฏเคน เค…เคจुเคญूเคคि เค•ा เคตिเคทเคฏ เคนै। เค•िเคธी เคฏंเคค्เคฐ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคธुเคจाเคˆ เคจเคนीं เคฆेเคคी। เคง्เคตเคจि เค•े เค‡เคธ เคฐूเคช เค•ो เคชเคฐा เค•เคนा เค—เคฏा। เค‹เค—्เคตेเคฆ เคฎें เคเค• เค‹เคšा เค†เคคी เคนै-
เคšเคค्เคตाเคฐि เคตाเค•्‌ เคชเคฐिเคฎिเคคा เคชเคฆाเคจि
เคคाเคจि เคตिเคฆुเคฐ्เคต्เคฐाเคน्เคฎเคฃा เคฏे เคฎเคจीเคทिเคฃ:
เค—ुเคนा เคค्เคฐीเคฃि เคจिเคนिเคคा เคจेเค™्เค—เคฏเคจ्เคคि
เคคुเคฐीเคฏं เคตाเคšो เคฎเคจुเคท्เคฏा เคตเคฆเคจ्เคคि॥

เค‹เค—्เคตेเคฆ เฅง-เฅงเฅฌเฅช-เฅชเฅซ
      เค…เคฐ्เคฅाเคค्‌ เค…เคฐ्เคฅाเคค् เคตाเคฃी เค•े เคšाเคฐ เคชเคฆ เคนोเคคे เคนैं, เคœिเคจ्เคนें เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคฎเคจीเคทी (เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคตिเคฆ) เคœाเคจเคคे เคนैं। เคตे เคนैं- เคชเคฐा, เคชเคถ्เคฏเคจ्เคคी, เคฎเคง्เคฏเคฎा, เคตैเค–เคฐी। เค‡เคจเคฎें เคธे เคคीเคจ เคถเคฐीเคฐ เค•े เค…ंเคฆเคฐ เคนोเคจे เคธे เค—ुเคช्เคค เคนैं เคชเคฐเคจ्เคคु เคšौเคฅे เค•ो เค…เคจुเคญเคต เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं~ เคคुเคฐीเคฏ เคตाเคšा เคฎเคจुเคท्เคฏ เคฌोเคฒเคคा เคนै। ' เคšเคค्เคตाเคฐि เคตाเค•् เคชเคฐिเคฎिเคคा เคชเคฆाเคจि' เค‡เคธเค•ी เคตिเคธ्เคคृเคค เคต्เคฏाเค–्เคฏा เค•เคฐเคคे เคนुเค เคชाเคฃिเคจी เค•เคนเคคे เคนैं,เคตाเคฃी เค•े เคšाเคฐ เคชाเคฆ เคฏा เคฐूเคช เคนैं- เฅง. เคชเคฐा, เฅจ. เคชเคถ्เคฏเคจ्เคคी, เฅฉ. เคฎเคง्เคฏเคฎा, เฅช. เคตैเค–เคฐी। เค…เคฐ्เคฅाเคค - เคเค• เคนी เคจाเคฎ เคšाเคฐ เคถ्เคฐेเคฃिเคฏों เคธे เคœเคชा เคœाเคคा เคนै-เคฌैเค–เคฐी, เคฎเคง्เคฏเคฎा, เคชเคถ्เคฏเคจ्เคคि เค”เคฐ เคชเคฐा ।
          เฅง. เคชเคฐा : เค‡เคธเค•े เค†เค—े เคตाเคฃी เคฎें เค•ोเคˆ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคจเคนीं เคนै । เคชเคฐเคฎ เค•ा เคฆिเค—्เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•เคฐाเค•े เค‰เคธी เคฎें เคตिเคฒीเคจ เคนो เคœाเคคी เคนै, เค‡เคธเคฒिเคฏे เค‡เคธे เคชเคฐा เค•เคนเคคे เคนैं । เฅจ. เคชเคถ्เคฏเคจ्เคคी: เคธाเคงเคจा เค”เคฐ เคธूเค•्เคท्เคฎ เคนो เคœाเคจे เคชเคฐ เคชเคถ्เคฏเคจ्เคคी เค…เคฐ्เคฅाเคค เคจाเคฎ เคฆेเค–เคจे เค•ी เค…เคตเคธ्เคฅा เค† เคœाเคคी เคนै । เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคจाเคฎ เค•ी เคงुเคจ เคฌเคจ เคœाเคคी เคนै, เคกोเคฐ เคฒเค— เคœाเคคी เคนै । เคซिเคฐ เคจाเคฎ เค•ो เคœเคชा เคจเคนीं เคœाเคคा, เคฏเคนी เคจाเคฎ เคถ्เคตाเคธ เคฎें เคขเคฒ เคœाเคคा เคนै । เคฎเคจ เค•ो เคฆ्เคฐเคท्เคŸा เคฌเคจाเค•เคฐ เค–เฅœा เค•เคฐ เคฆे, เคฆेเค–เคคे เคญเคฐ เคฐเคนें เค•ि เคธाँเคธ เค†เคคी เคนै เค•เคฌ ? เค•เคนเคคी เคนै เค•्เคฏा ?" เคฎเคนाเคชुเคฐुเคทों เค•ा เค•เคนเคจा เคนै เค•ि เคฏเคน เคธाँเคธ เคจाเคฎ เค•े เคธिเคตाเคฏ เค”เคฐ เค•ुเค› เค•เคนเคคी เคนी เคจเคนीं । เคธाเคงเค• เคจाเคฎ เค•ा เคœเคช เคจเคนीं เค•เคฐเคคा, เค•ेเคตเคฒ เค‰เคธเคธे เค‰เค เคจेเคตाเคฒी เคงुเคจ เค•ो เคธुเคจเคคा เคนै । เคธाँเคธ เค•ो เคฆेเค–เคคा เคญเคฐ เคนै, เค‡เคธเคฒिเคฏे เค‡เคธे 'เคชเคถ्เคฏเคจ्เคคी' เค•เคนเคคे เคนैं। เคชเคถ्เคฏเคจ्เคคी เคฎें เคฎเคจ เค•ो เคฆ्เคฐเคท्เคŸा เค•े เคฐूเคช เคฎें เค–เฅœा เค•เคฐเคจा เคชเฅœเคคा เคนै; เค•िเคจ्เคคु เคธाเคงเคจ เค”เคฐ เค‰เคจ्เคจเคค เคนो เคœाเคจे เคชเคฐ เคธुเคจเคจा เคญी เคจเคนीं เคชเฅœเคคा । เคเค• เคฌाเคฐ เคธुเคฐเคค เคฒเค—ा เคญเคฐ เคฆें, เคธ्เคตเคคः เคธुเคจाเคฏी เคฆेเค—ा । เคจ เคธ्เคตเคฏं เคœเคชें, เคจ เคฎเคจ เค•ो เคธुเคจเคจे เค•े เคฒिเค เคฌाเคง्เคฏ เค•เคฐें เค”เคฐ เคœเคช เคšเคฒเคคा เคฐเคนे, เค‡เคธी เค•ा เคจाเคฎ เคนै เค…เคœเคชा । เค…เคœเคชा เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนै, เคนเคฎ เคจ เคœเคชें เค•िเคจ्เคคु เคœเคช เคนเคฎाเคฐा เคธाเคฅ เคจ เค›ोเฅœे । เคเค• เคฌाเคฐ เคธुเคฐเคค เค•ा เค•ाँเคŸा เคฒเค—ा เคญเคฐ เคฆें เคคो เคœเคช เคช्เคฐเคตाเคนिเคค เคนो เคœाเคฏ เค”เคฐ เค…เคจเคตเคฐเคค เคšเคฒเคคा เคฐเคนे । เค‡เคธ เคธ्เคตाเคญाเคตिเค• เคœเคช เค•ा เคจाเคฎ เคนै เค…เคœเคชा เค”เคฐ เคฏเคนी เคนै 'เคชเคฐाเคตाเคฃी เค•ा เคœเคช' । เคฏเคน เคช्เคฐเค•ृเคคि เคธे เคชเคฐे เคคเคค्เคค्เคต เคชเคฐเคฎाเคค्เคฎा เคฎें เคช्เคฐเคตेเคถ เคฆिเคฒाเคคी เคนै । เฅฉ. เคฎเคง्เคฏเคฎा : เค…เคฐ्เคฅाเคค เคฎเคง्เคฏเคฎ เคธ्เคตเคฐ เคฎें เคœเคช, เคœिเคธे เค•ेเคตเคฒ เค†เคช เคนी เคธुเคจें, เคฌเค—เคฒ เคฎें เคฌैเค ा เคนुเค† เคต्เคฏเค•्เคคि เคญी เค‰เคธ เค‰เคš्เคšाเคฐเคฃ เค•ो เคธुเคจ เคจ เคธเค•े । เคฏเคน เค‰เคš्เคšाเคฐเคฃ เค•เคฃ्เค  เคธे เคนोเคคा เคนै । เฅช. เคตैเค–เคฐी। เคฌैเค–เคฐी เค‰เคธे เค•เคนเคคे เคนै เคœो เคต्เคฏเค•्เคค เคนो เคœाเคฏे । เคจाเคฎ เค•ा เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค‰เคš्เคšाเคฐเคฃ เคนो เค•ि เค†เคช เคธुเคจें เค”เคฐ เคฌाเคนเคฐ เค•ोเคˆ เคฌैเค ा เคนो เคคो เค‰เคธे เคญी เคธुเคจाเคˆ เคชเฅœे ।
       เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•เคนा เค•เคฐเคคे เคฅे - " เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ा เคธाเค•्เคทाเคค्เค•ाเคฐ เคฆो เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ा เคนोเคคा เคนै ~ เคเค• เคฎें เคœीเคตाเคค्เคฎा เคคเคฅा เคชเคฐเคฎाเคค्เคฎा เค•ा เคฏोเค— เคนोเคคा เคนै। เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐे เคฎें เคˆเคถ्เคตเคฐीเคฏ เคฐूเคชों เค•े เคฆเคฐ्เคถเคจ เคนोเคคे เคนैं। เคชเคนเคฒा เคœ्เคžाเคจ เคนै เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐी เคญเค•्เคคि। "  ( เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคˆเคถ्เคตเคฐीเคฏ เคฐूเคชเคฆเคฐ्เคถเคจ เคคเคฅा เคง्เคตเคจिเคถ्เคฐเคตเคฃ : 240
          ' เค•्เคฏा เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•े เคฆเคฐ्เคถเคจ เค‡เคจ เคšเคฐ्เคฎเคšเค•्เคทुเค“ं เคธे เคนी เคนोเคคे เคนैं ? เค‡เคธ เคช्เคฐเคถ्เคจ เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เคฎें เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคจे เค•เคนा - " เคจเคนीं, เค‰เคจ्เคนें เค‡เคจ เคšเคฐ्เคฎเคšเค•्เคทुเค“ं เคธे เคจเคนीं เคฆेเค–ा เคœा เคธเค•เคคा। เคธाเคงเคจा เค•เคฐเคคे เค•เคฐเคคे เคธाเคงเค• เค•े เคญीเคคเคฐ เคเค• เคช्เคฐेเคฎ เค•ी เคฆेเคน เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคนोเคคी เคนै, เค‰เคธเคฎें เคช्เคฐेเคฎ เค•े เคจेเคค्เคฐ , เคช्เคฐेเคฎ เค•े เค•เคฐ्เคฃ เคนोเคคे เคนैं।  เค‰เคจ्เคนीं เคช्เคฐेเคฎ-เคจेเคค्เคฐों เคธे เค‰เคจเค•े เคฆเคฐ्เคถเคจ เคนोเคคे เคนैं, เค‰เคจ्เคนीं เคช्เคฐेเคฎ-เค•เคฐ्เคฃों เคธे เค‰เคจเค•ी เคตाเคฃी เคธुเคจाเคˆ เคฆेเคคी เคนै। เค…เคจाเคนเคค เคง्เคตเคจि เคธเคฆा เค…เคชเคจे เค†เคช เค‰เค  เคฐเคนी เคนै।  เคฏเคน เคช्เคฐเคฃเคต เคง्เคตเคจि เคนै। เคฏเคน เคชเคฐเคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคธे เค† เคฐเคนी เคนै। เคฏोเค—ी เค‡เคธे เคธुเคจ เคชाเคคे เคนैं। เคฏोเค—ी เคธเคฎเค เคธเค•เคคे เคนैं, เค•ि เคฏเคน เคง्เคตเคจि เคเค• เค“เคฐ เคจाเคญि เคฎें เคธे เค‰เค เคคी เคนै, เคคเคฅा เคฆूเคธเคฐीเค“เคฐ เค‰เคธ เค•्เคทीเคฐोเคฆเคถाเคฏी เคชเคฐเคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคธे। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคˆเคถ्เคตเคฐीเคฏ เคฐूเคชเคฆเคฐ्เคถเคจ เคคเคฅा เคง्เคตเคจिเคถ्เคฐเคตเคฃ : 241~ เคเคจुเค…เคฒ เค•ैเคฎ्เคช เคฎें เค•ेเคœेเคเคจ เค•े เคธाเคฅ เคฎाँ เค•ो เคถाเคฒ เคฆेเคจा ?)
          " เคฌ्เคฐเคน्เคฎेเคฐ เคเคˆ เคฆूเคˆ เคฐूเคช เคธเคจाเคคเคจ ।"....      เคฌ्เคฐเคน्เคฎ [เคฎूเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคช्เคฐेเคฎเคธ्เคตเคฐूเคช เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃเคฆेเคต ] เค•े 'เคถเคฌ्เคฆाเคคीเคค' (เคฆेเคถ-เค•ाเคฒ เค•े เคชเคฐे เคฏा เคจिเคฐाเค•ाเคฐ)  เค”เคฐ 'เคถเคฌ्เคฆเค—ोเคšเคฐ' (เคธाเค•ाเคฐ เคฏा เค‡เคจ्เคฆ्เคฐिเคฏเค—ोเคšเคฐ) เคฏे เคฆोเคจों เคฐूเคช  เคธเคจाเคคเคจ เคนैं! เคฌृเคนเคฆाเคฐเคฃ्เคฏเค• เค‰เคชเคจिเคทเคฆ् เคฎें เค•เคนा เค—เคฏा เคนै- ' เคฆ्เคตे เคตाเคต เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคฃो เคฐूเคชे เคฎूเคฐ्เคคं เคšाเคฎूเคฐ्เคคं เคš’ เคจिเคค्เคฏ เคเค• เคนोเคคे เคนुเค เคนी เคตเคน เคจिเคค्เคฏ เคชृเคฅเค• เคธเคค्เคคा เคนै- เค‡เคธी เคธे  เคฎाเคฏा เค•ी เค‰เคชाเคงि เคธे เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคจे เคตाเคฒे เคจाเคฎเคฐूเคช เคตिเคท्เคฃु, เคถिเคต, เคจाเคฐाเคฏเคฃ, เคฐाเคฎ, เค•ृเคท्เคฃ, เคฆुเคฐ्เค—ा เค†เคฆि เคธเคญी เคธ्เคตเคฐूเคช-เค›เคฒเคฎाเคค्เคฐ เคจเคนीं เคนैं, เคฌเคฒ्เค•ि เค…เคจाเคฆि เคธเคค्เคฏ เคคเคฅा เคจिเคค्เคฏ เคนैं। เคเค• เคนोเคคे เคนुเค เคนी เค…เคจाเคฆिเค•ाเคฒ เคธे เคฏे เคนी เคตिเคตिเคง เคฐूเคชों เคฎें เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคค เคนैं-  ‘เคเค•ोเคฝเคชि เคธเคจ् เคฌเคนुเคงा เคฏो เคตिเคญाเคคि ।’ เค‡เคธी เคเค• (เคช्เคฐเค•ृเคคि) เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฆूเคธเคฐे (เค†เคค्เคฎा) เค•ा เคฏเคน เค†เคฒिंเค—เคจ เคฎाเคจो เคถเคฌ्เคฆ เค”เคฐ เค…เคฐ्เคฅ เค•े เคธเคฎ्เคฌंเคง เค•ी เคญांเคคि เค…เคตिเคš्เค›ेเคฆ्เคฏ เคนैं। เคตिเคถ्เคตाเคค्เคฎा เค•ा เคฏเคน เคฏुเค—เคฒ เคฐूเคช เค…เคจाเคฆि เคนै। 
            เคœीเคตाเคค्เคฎा  เคœिเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคœीเคต เค•े เคถเคฐीเคฐ เค•े เคญीเคคเคฐ เคนी เค…เคตเคธ्เคฅिเคค เคนोเค•เคฐ (เคต्เคฏเคท्เคŸि เค…เคนं เคฌเคจเค•เคฐ ) เค‰เคธे เคšเคฒा เคฐเคนी เคนै, เคตिเคถ्เคตाเคค्เคฎा ( เคฎाँ เคœเค—เคฆเคฎ्เคฌा เค•े เคฎाเคคृเคนृเคฆเคฏ เค•ा เคธเคฐ्เคตเคต्เคฏाเคชी เคตिเคฐाเคŸ 'เค…เคนं'- เคฌोเคง !) เคญी เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค‡เคธ เคธृเคท्เคŸि เค•े เคญीเคคเคฐ เคนी เค…เคตเคธ्เคฅिเคค เคนोเค•เคฐ เค‡เคธเค•ो เคšเคฒा เคฐเคนी เคนैं । เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•เคนเคคे เคฅे "เค†เคจ्เคคเคฐเคค-เคคเคค्เคค्เคต เค”เคฐ เคฌाเคน्เคฏ เคฐूเคช , เคญीเคคเคฐी เคญाเคต เค”เคฐ เคฌाเคนเคฐी เคช्เคฐเคคीเค• -เคฆोเคจों เค•ा เคธเคฎ्เคฎाเคจ เค•เคฐो। เคธीเคชी เค•े เค…เคจ्เคฆเคฐ  เคฌเคนुเคฎूเคฒ्เคฏ เคฎोเคคी เคนोเคคा เคนै, เคธीเคชी เค•ा เค•ोเคˆ เคฎूเคฒ्เคฏ เคจเคนीं เคนोเคคा; เคชเคฐเคจ्เคคु เคฎोเคคी เค•े เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคคैเคฏाเคฐ เคนोเคจे เคคเค• -เคธीเคชी เคฌเคนुเคค เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนै। เคฎोเคคी เคฎिเคฒ เคœाเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคธीเคชी เค•ा เคฎเคนเคค्เคต เคจเคนीं เคฐเคนเคคा। เคœिเคธे เคธเคฐ्เคตोเคš्เคš เคธเคค्เคฏ , เคชเคฐเคฎेเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคช्เคฐाเคช्เคคि เคนो เค—เคฏी เคนै, เค‰เคธเค•े เคฒिเคฏे เคฌाเคน्เคฏ เค†เคšाเคฐ-เคจिเคฏเคฎों เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคจเคนीं เคฐเคน เคœाเคคी। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคธाเคงเค• เคœीเคตเคจ เค•े เคฒिเค เค•ुเค› เคธเคนाเคฏเค• เคฌाเคคें : 85)
      " เค•ाเคœेเคˆ เค†เคฎเคฐा เคœे เคœเค—เคค เคฆेเค–ि เคคा เคถाเคถ्เคตเคค เคจिเคฐाเค•ाเคฐ เค“ เคถाเคถ्เคตเคค เคธाเค•ाเคฐेเคฐ เคธเคฎ्เคฎिเคฒเคจ। " เค…เคคเคเคต,  เคนเคฎเคฒोเค— เคœिเคธ เคœเค—เคค เค•ो เคฆेเค– เคฐเคนे เคนैं เคตเคน เคถाเคถ्เคตเคค เคจिเคฐाเค•ाเคฐ เคเคตं เคถाเคถ्เคตเคค เคธाเค•ाเคฐ เค•ी เคฎिเคฒीเคœुเคฒी เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคนै! เค…เคฐ्เคฅाเคค เคนเคฎ เคฒोเค— เคœो เค•ुเค› เคฆेเค–เคคे เคนैं เคฏा เค…เคจुเคญเคต เค•เคฐเคคे เคนैं,  เคธเคญी เคฆृเคท्เคŸिเค—ोเคšเคฐ เคตเคธ्เคคुเค“ं เค•ी เคธंเคฐเคšเคจा 'เคฎूเคฐ्เคค' (เคธाเค•ाเคฐ) เค”เคฐ 'เค…เคฎूเคฐ्เคค' (เคจिเคฐाเค•ाเคฐ) เค•े เคธเคฎ्เคฎिเคฒเคจ เคธे เคนुเคˆ เคนै।  เคถिเคตा (เค•ाเคฒी-เคช्เคฐเค•ृเคคि เคฏा เคฎเคจ? ) เคธเคšเคฎुเคš เคฏเคนाँ เคถिเคต (เค†เคค्เคฎा) เค•ा เค†เคฒिंเค—เคจ เค•เคฐ เคฐเคนी เคนै। เคฏเคน เค•ोเคˆ เค•เคฒ्เคชเคจा เคจเคนी เคนै। (เค…เคฐ्เคฅाเคค เคญเค—เคตाเคจ เค•ी เค•ोเคˆ เคญी เคฎूเคฐ्เคคि เค•เคฒ्เคชเคจा เคธे เค—เฅी เคฎเคจเค—เฅเคจ्เคค เคฎूเคฐ्เคคि เคจเคนीं เคนै। )
              
         เคœिเคธ  ‘เคฌोเคงि เคตृเค•्เคท’ เคธเคฐीเค–े เคชीเคชเคฒ เคตृเค•्เคท เค•े เคจीเคšे เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เค•ो " เคชिเคฃ्เคก (เคถเคฌ्เคฆเคฎเคฏ) เคฎें เคฌ्เคฐเคน्เคฎाเคฃ्เคก (เคถเคฌ्เคฆाเคคीเคค) เค•ा เคœ्เคžाเคจ" ~  เคช्เคฐाเคช्เคค เคนुเค† เคฅा, เค‰เคธ เคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคจाเคฎ 'เค•ाเค•เฅœीเค˜ाเคŸ ' เคนै; เคœो เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคธे 23 เค•ि.เคฎी. เค•ी เคฆूเคฐी เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนै। เคฏเคนां เคธे เค†เค—े เคšเคฒเคคे เคนुเค เคตे เคฆोเคจों เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เค•ी เค“เคฐ เคฌเฅे। เค•เคนเคคे เคนै , เคœเคฌ เคตे เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เค•े เคฌिเคฒ्เค•ुเคฒ เคจिเค•เคŸ เคชเคนुँเคš เค—เค เคฅे , เค•ेเคตเคฒ 3 เค•ि.เคฎी. เค•ी เคฆूเคฐी เคนी เคคเคฏ เค•เคฐเคจी เคถेเคท เคฅी; เค‰เคจเค•ा เคชैเคฐ เคซเคซเคฒों เคธे เคญเคฐ เค—เคฏा เคฅा ।  เค–เฅœी เคšเฅाเคˆ เคšเฅเคจे เคต เคญूเค–-เคช्เคฏाเคธ เคธे เคจिเคข़ाเคฒ เคนो เค•เคฐ เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ  เคฒเค—เคญเค— เค…เคšेเคค เคœैเคธे เคเค• เคšเคŸ्เคŸाเคจ เคชเคฐ เคœाเค•เคฐ เคธो เค—เค। เค‰เคจเค•ी เค…เคตเคธ्เคฅा เคฆेเค–เค•เคฐ, เค…เค–เคฃ्เคกाเคจเคจ्เคฆ เคเค•เคฆเคฎ เค˜เคฌเฅœा เค—เค เค”เคฐ เคœเคฒ्เคฆी เคธे เค•ुเค› เคญोเคœเคจ-เคชाเคจी เค•ी เค–ोเคœ เค•เคฐเคจे เคฎें เคต्เคฏเคธ्เคค เคนो เค—เค।  
             เคจเคœเคฆीเค• เคฎें เคนी เคเค• เค•เคฌ्เคฐिเคธ्เคคाเคจ เค•े เคชाเคธ เคฌเคจी เคเค• เค•ुเคŸिเคฏा เค•े เคจिเค•เคŸ เค–เฅœे เคเค• เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เคซเค•ीเคฐ เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เค‰เคธเค•े เคชाเคธ เคชเคนुँเคšे। เฅžเค•ीเคฐ เค•े เคชाเคธ เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคเค• เค–ीเคฐे เค•े เค…เคฒाเคตा เค”เคฐ เค•ुเค› เคจเคนीं เคฅा। เฅžเค•ीเคฐ  เคธ्เคตเคฏं เค‰เคธ เค–ीเคฐे (เคชเคนाเฅœी เค•เค•เฅœी) เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคฆौเฅœเคคे เคนुเค เคธ्เคตाเคฎी เคœी เค•े เคชाเคธ เค†เคฏे। เคฒेเค•िเคจ เค‰เคจเค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เคฌोเคฒे, เคฎैं เคคो เคฎुเคฒเคฎाเคจ เคนूँ-เค•्เคฏा เค†เคช เค‡เคธे เค—्เคฐเคนเคฃ เค•เคฐेंเค—े। เคธ्เคตाเคฎी เคœी เคจे เคงीเคฎी เค†เคตाเคœ เคฎें เค•เคนा - ' เคคाเคคे เค•ी ? เค†เคฎเคฐा เคธเคฌाเคˆ เค•ी เคญाเคˆ เคจेเคˆ ?- เค‰เคธเคธे เค•्เคฏा, เค•्เคฏा เคนเคฎ เคธเคญी เคฎเคจुเคท्เคฏ เค†เคชเคธ เคฎें เคญाเคˆ เคจเคนीं เคนैं ? เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เค‰เคธी เค–ीเคฐे เค•ो เค–ाเค•เคฐ เคนी เค‰เคจเค•े เคช्เคฐाเคฃों เค•ी เคฐเค•्เคทा เคนुเคˆ। เค…เคฎेเคฐिเค•ा เคฏाเคค्เคฐा เคธे เคฒौเคŸเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคœเคฌ เคฆूเคธเคฐी เคฌाเคฐ เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा เค†เคฏे, เคคเคฌ เคตเคนाँ เค‰เคจเค•ा เคธाเคฐ्เคตเคœเคจिเค• เค…เคญिเคจเคจ्เคฆเคจ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฅा। เค‰เคธ เคธเคญाเคธ्เคฅเคฒ เคชเคฐ เค‰เคชเคธ्เคฅिเคค เคญाเคฐी เคญीเฅœ เคฎें เคญी เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค‰เคธ เคฎुเคธ्เคฒिเคฎ เคซเค•ीเคฐ เค•ो เคชเคนเคšाเคจ เคฒिเคฏा เค”เคฐ เค‰เคธ เฅžเฅ˜ीเคฐ (เคœुเคฒ्เคซिเค•ाเคฐ เค…เคฒी) เค•ो เค…เคชเคจे เคชाเคธ เคฌुเคฒाเค•เคฐ เค•ृเคคเคคเคœ्เคžเคคा เคœ्เคžाเคชिเคค เค•เคฐเคคे เคนुเค, เคธเคฌों เค•े เคธाเคฎเคจे เค‡เคธ เค˜เคŸเคจा เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•िเคฏा เค”เคฐ เค•เคนा เค•ि เค‡เคธ เคต्เคฏเค•्เคคि เคจे เคนी เค‰เคจเค•ी เคช्เคฐाเคฃ เคฐเค•्เคทा เค•ी เคฅी।         
      1890 เคˆ. เค•े เค…เค—เคธ्เคค เค•े เค…ंเคคिเคฎ  เคฏा เคธिเคคเคฎ्เคฌเคฐ  เคฎเคนीเคจे  เค•े เคช्เคฐเคฅเคฎ เคธเคช्เคคाเคน เคฎें  เคธ्เคตाเคฎीเคœी (เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ)  เค—ंเค—ाเคงเคฐ (เคธ्เคตाเคฎी เค…เค–ंเคกाเคจंเคฆ) เค•े เคธाเคฅ เคœเคฌ เคชเคนเคฒी เคฌाเคฐ เคœเคฌ เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคชเคนुँเคšे เคคเคฌ เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคถเคนเคฐ เคฎें เค‰เคจเคฒोเค—ों เค•ी เคฎुเคฒाเค•ाเคค,  เคธ्เคตाเคฎी เคธाเคฐเคฆाเคจเคจ्เคฆ เค”เคฐ เค•ृเคชाเคจเคจ्เคฆ (เคตैเค•ुเคฃ्เค  เคจाเคฅ เคธाเคจ्เคฏाเคฒ) เค•े เคธाเคฅ  เคนो เค—เคฏी। เคตे เคฒोเค— เคธ्เคตाเคฎी เคœी เคธे เคฎिเคฒเคจे เค•ी เค‡เคš्เค›ा เคฒिเคฏे เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคฎें เคชเคนเคฒे เคธे เคนी เค‰เคจเค•ी เคช्เคฐเคคीเค•्เคทा เค•เคฐ เคฐเคนे เคฅे। เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคชเคนुँเคšเค•เคฐ เคถเคนเคฐ เค•े เค–เคœांเคšी เคฎोเคนเคฒ्เคฒा เค•े เคเค• เค…เคคि เคธเคœ्เคœเคจ เคต्เคฏเค•्เคคि, เคงเคจเคตाเคจ เคนोเคจे เคชเคฐ เคญी เคงเคจ เค•ी เค•ाเคฒिเคฎा เคจे ( make money 4 เค•ा 8 เคฌเคจाเคคे เคฐเคนเคจे เค•ी เคฒाเคฒเคธा เคจे ) เคœिเคจเค•ा เคธ्เคชเคฐ्เคถ เคคเค• เคจเคนीं เค•िเคฏा เคฅा , เค‰เคจ्เคนीं เคฒाเคฒा เคฌเคฆ्เคฐी เคถाเคน ~ เค•ा เค†เคคिเคฅ्เคฏ เค‰เคจ เคธเคญी เคจे เค—्เคฐเคนเคฃ เค•िเคฏा। "เคงเคจ เคœिเคธเค•े เคฒिเคฏे เคฆाเคธ เค•ी เคคเคฐเคน เคนै, เคตเคนी เค ीเค• เค ीเค• เคฎเคจुเคท्เคฏ เคนै। เคœो เคงเคจ เค•ो เคฏोเค—्เคฏ เคฐीเคคि เคธे เค‰เคชเคฏोเค— เค•เคฐเคจा เคจเคนीं เคœाเคจเคคा เคตเคน 'เคฎเคจुเคท्เคฏ ' เค•เคนเคฒाเคจे เคฒाเคฏเค• เคจเคนीं เคนै। " AV/26 
          [ เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคจเค—เคฐी เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा เค•े เค–เคœांเคšी เคฎोเคนเคฒ्เคฒे เค•ा เค…เคชเคจा เคเคคिเคนाเคธिเค• เคฎเคนเคค्เคต เคนै। เค‡เคธ เคฎोเคนเคฒ्เคฒे เคฎें เคฐเคนเคจे เคตाเคฒे เค ुเคฒเค˜เคฐिเคฏा เคถाเคน เคชเคฐिเคตाเคฐ เคšंเคฆ เคถाเคธเค•ों เค•े เคœเคฎाเคจे เคธे เคนी เค‰เคจเค•े เค–เคœांเคšी (เคฌैंเค•เคฐ्เคธ) เคฐเคนे เคฅे । เค…ंเค—्เคฐेเคœों เค•े เคถाเคธเคจเค•ाเคฒ เคฎें เคญी เคฒाเคฒा  เคฌเคฆ्เคฐी เคถाเคน เคธเคนिเคค เค•เคˆ เค ुเคฒเค˜เคฐिเคฏा เคชเคฐिเคตाเคฐों เค•ी เค•ाเคซी เคช्เคฐเคคिเคท्เค ा เคฅी। เค‡เคธी เค•ाเคฐเคฃ เค‡เคธเค•ा เคจाเคฎ เค–เคœांเคšी เคฎोเคนเคฒ्เคฒा เคฐเค–ा เค—เคฏा। เคฏเคนी เคตเคน เคฎोเคนเคฒ्เคฒा เคนै เคœเคนां เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจंเคฆ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคฏाเคค्เคฐा เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคฆो เคฌाเคฐ เคฒाเคฒा เคฌเคฆ्เคฐी เคถाเคน เค•े เคฎेเคนเคฎाเคจ เคฌเคจเค•เคฐ เคฐुเค•े। เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจंเคฆ 1890 เค”เคฐ 1897 เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคฆो เคฌाเคฐ เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा เค†เค เคฅे เค”เคฐ เคฆोเคจों เคนी เคฌाเคฐ เคตे เค–เคœांเคšी เคฎोเคนเคฒ्เคฒा เคฎें เคฌเคฆ्เคฐी เคถाเคน เค•े เค˜เคฐ เคชเคฐ เคฐुเค•े เคฅे । 11 เคฎเคˆ 1897 เคฎें เค‡เคธी เคœเค—เคน เคชเคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคฒ्เคฎोเคก़ाเคตाเคธिเคฏों เค•ो เคธंเคฌोเคงिเคค เคญी เค•िเคฏा เคฅा। เคฌเคฆ्เคฐी เคถाเคน เคœी เค•े เค‡เคธ เค˜เคฐ เคฎें เค†เคœ เคญी เค‰เคจเค•ी เคฌाเคฆ เค•ी เคชीเคข़ी เค•े เคฒोเค— เคฐเคนเคคे เคนैं। เค–เคœांเคšी เคฎोเคนเคฒ्เคฒे เค•े เค…เคงिเค•ांเคถ เค˜เคฐ 1800 เคธे เคชเคนเคฒे เค•े เคฌเคจे เคนैं เคฒेเค•िเคจ เค‰เคจเค•ा เคฎूเคฒ เคธ्เคตเคฐूเคช เค…เคฌ เคญी เคตเคนी เคนै। เค…เคงिเค•ांเคถ เค˜เคฐों เคฎें เค‰เคธ เคฆौเคฐ เค•े เคฌเคจे เคฆเคฐเคตाเคœे เค”เคฐ เค–िเคก़เค•िเคฏां เค†เคœ เคคเค• เคธुเคฐเค•्เคทिเคค เคนैं। เค…เคงिเค•ांเคถ เคญเคตเคจों เคฎें เคคुเคจ เค•ी เคฒเค•เคก़ी เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคฆเคฐเคตाเคœों เค”เคฐ เค–िเคก़เค•िเคฏों เคฎें เคจเค•्เค•ाเคถी เค‰เค•ेเคฐी เค—เคˆ เคนै। ] 
             1889 เคˆ. เคฎें เคœिเคธ เคธเคฎเคฏ เคธ्เคตाเคฎी เคœी เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคœाเคจे เค•ी เคฌाเคค เคธोंเคš เคฐเคนे เคฅे, เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคธ्เคตाเคฎी เค…เค–เคฃ्เคกाเคจเคจ्เคฆ เคฌเคฆ्เคฐीเคจाเคฅ เคงाเคฎ เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เคชเคฐ เคฅे। เค‰เคจเค•ी เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคœाเคจे เค•ी เค‡เคš्เค›ा เค•े เคตिเคทเคฏ เคฎें เค…เค–เคฃ्เคกाเคจเคจ्เคฆ เคจे เคตเคนीं เคธे เคฒाเคฒा เคฌเคฆ्เคฐी เคถाเคน เค•ो เคธ्เคตाเคฎी เคœी เค•ा เคชเคฐिเคšเคฏ เคฆेเคคे เคนुเค เคเค• เคชเคค्เคฐ เคฒिเค–ा เคฅा। เค‰เคธ เคชเคค्เคฐ เคฎें เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เค•ा เคชเคฐिเคšเคฏ เคฆेเคคे เคนुเค เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฒिเค–ा เคฅा เค•ि - " เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เค•ेเคตเคฒ เค‰เคš्เคš เคถिเค•्เคทा เคช्เคฐाเคช्เคค เคต्เคฏเค•्เคคि เคนी เคจเคนीं เคนैं, เคตเคฐเคฃ เคˆเคถ्เคตเคฐ (เคชเคฐเคฎ् เคธเคค्เคฏ) เค•े เคฒिเค เคธเคšเคฎुเคš เค…เคชเคจा เคธเคฐ्เคตเคธ्เคต เคค्เคฏाเค— เค•เคฐ เคเค• เคธंเคจ्เคฏाเคธी เค•ा เค•เค ोเคฐ เคœीเคตเคจ เคต्เคฏเคคीเคค เค•เคฐเคคे เคนैं, เคเคตं เคตे 'เคชเคฐเคฎเคนंเคธ ' เคถ्เคฐेเคฃी เคฎें เคถुเคฎाเคฐ เค•िเคฏे เคœाเคจे เคฏोเค—्เคฏ เคเค• เค‰เคš्เคšเค•ोเคŸि เค•े เคธंเคจ्เคฏाเคธी เคนैं। " 
                 เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•े เคธाเคจिเคง्เคฏ เคฎें เคฐเคนเคคे เคธเคฎเคฏ เคนी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ (เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ) เคจे เคจिเคฐ्เคตिเค•เคฒ्เคช เคธเคฎाเคงि เค•ा เค†เคธ्เคตाเคฆเคจ เค•เคฐ เคฒिเคฏा เคฅा, เค”เคฐ เค…เคชเคจे เค—ुเคฐुเคฆेเคต เคธे เคช्เคฐाเคฐ्เคฅเคจा เค•ी เคฅी เค•ि เคตे เค•ुเค› เคเคธी เค•ृเคชा เคฆें เคœिเคธเคธे เคตे เคนเคฐ เคธเคฎเคฏ เคฌ्เคฐเคน्เคฎाเคจเคจ्เคฆ เคฎें เคนी เคฒीเคจ เคนोเค•เคฐ เคฐเคนเคจे เคฏोเค—्เคฏ เคฌเคจ เคœाเคँ। เค•िเคจ्เคคु เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคšाเคนเคคे เคฅे เค•ि เค‰เคจเค•ा เคจเคฐेเคจ् เคฒोเค• เค•เคฒ्เคฏाเคฃ เค•े เคฒिเค เค•ेเคตเคฒ เค‰เคš्เคš เคญूเคฎि เคฎें เคนी เคจ เคฐเคนเค•เคฐ, เคธाเคงाเคฐเคฃ เคœเคจเคคा เคฌीเคš เค‰เคคเคฐ เค†เคฏे।  เค”เคฐ เค ाเค•ुเคฐ เคฆेเคต เค•ी เคฏเคนी เคญเคตिเคท्เคฏเคตाเคฃी เคฎाเคจो เคšเคฎเคค्เค•ाเคฐ เคชूเคฐ्เคฃ เคขंเค— เคธे เค˜เคŸिเคค เคนुเคˆ เคฅी, เค”เคฐ เค‡เคธ เคตिเคทเคฏ เคฎें เคธ्เคตाเคฎी เคœी เค•ा เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เค…เคตเคธ्เคฅाเคจ เค‡เคคिเคนाเคธ เค•ी เค…เคตिเคธ्เคฎเคฐเคฃीเคฏ เค˜เคŸเคจा เคฌเคจी เคฐเคนेเค—ी। 

                 เคฒाเคฒा เคฌเคฆ्เคฐी เคถाเคน เค•े เค†เคคिเคฅ्เคฏ เคฎें เค•ोเคˆ เค•เคฎी เคจเคนीं เคฅी। เค•िเคจ्เคคु เคฆुःเค–ी เคฎाเคจเคตเคคा เค•ी เคธेเคตा เค•เคฐเคจे เค•े เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคธे  เคช्เคฐเคญाเคตเค•ाเคฐी เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค• เคถเค•्เคคि เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค•े เคฒिเคฏे เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เค•ा เคฎเคจ เคเค•ाเคจ्เคค เคตाเคธ เค•ी เค•ाเคฎเคจा เคธे เค›เคŸเคชเคŸ เค•เคฐ เคฐเคนा เคฅा। เคตे เค…เค•ेเคฒे เคนी เคจिเค•เคฒ เคชเฅœे। ......เค•เคถाเคฐ เคฆेเคตी เคชเคนाเฅœ เค•ी เคเค• เค—ुเคซा เคฎें เคฆिเคจ-เคฐाเคค เคฒเค—ाเคคाเคฐ เค•เค ोเคฐ เคคเคชเคธ्เคฏा เคšเคฒเคจे เคฒเค—ी। เคจिเคฐ्เคœเคจ เคเค•ाเคจ्เคค เคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคฎौเคจ เคญाเคต เคธे เคšिंเคคเคจ-เคฎเคจเคจ เค•เคฐเคคे เค•เคฐเคคे เค‰เคจเค•ा เคฎुเค–เคฎเคฃ्เคกเคฒ เคงीเคฐे เคงीเคฐे เคชเคฐเคฎ् เคธเคค्เคฏ เค•े เคฆिเคต्เคฏ เคช्เคฐเค•ाเคถ เคธे เค‰เคœ्เคœ्เคตเคฒ เคนो เค‰เค ा। เคฎाเคจो เค†เคœ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•ी  เค‰เค•्เคคि 'เคœ्เคžाเคจ เค•े เคฌाเคฆ เคตिเคœ्เคžाเคจ' เค•ा เคธเคนी เค…เคฐ्เคฅ เคธเคฎเคा। ....เคœिเคจเค•ा เคœเคจ्เคฎ เคนी เคญाเคตी เคถिเค•्เคทเค• (would be Leader) เคฌเคจเคจे เค”เคฐ เคฌเคจाเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคนुเค† เคนो, เคตे เคฏเคฆि เค†เคœीเคตเคจ 'เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคตिเคฆ्เคฏा' (theology) เคชเคฐ เค•ेเคตเคฒ เคšเคฐ्เคšा เคนी เค•เคฐเคคे เคฐเคนें, เคฏा เค†เคœीเคตเคจ เคธเคฎाเคงि เค•े เค†เคจเคจ्เคฆ เคฎें เคนी เคกूเคฌे เคฐเคนเคจा เคšाเคนें, เคคो เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•े เค…เคตเคคเคฐिเคค เคนोเคจे เค•ा เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ ~ 'เคธเคคเคฏुเค—  เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ' เค•ैเคธे เคชूเคฐा เคนोเค—ा ?  
(เฆถুเฆงু เฆฌ্เฆฐเฆน্เฆฎเฆœ্เฆžাเฆจে เฆกুเฆฌে เฆฅাเฆ•া เฆจเงŸ। .... เฆคিเฆจিเฆ‡ เฆธเฆฌ เฆนเงŸেเฆ›েเฆจ'--- เฆœেเฆจে เฆธเฆฐ্เฆฌเฆœীเฆฌেเฆฐ เฆ•เฆฒ্เฆฏাเฆฃเฆ‡ เฆถেเฆท เฆ•เฆฅা)
"เคถुเคงु เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคœ्เคžाเคจे เคกूเคฌे เคฅाเค•ा เคจเคฏ"  " เคœ्เคžाเคจ เค•े เคฌाเคฆ เคตिเคœ्เคžाเคจ เคฎें เคฌเฅो !"
          " เคœ्เคžाเคจเคฏोเค— เคฎें เคœ्เคžाเคจी เคธाเคงเค• เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค•ो เคœाเคจเคจा เคšाเคนเคคा เคนै। เคตเคน 'เคจेเคคि' 'เคจेเคคि ' เคตिเคšाเคฐ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคเค• เคเค• เค•เคฐเค•े เคฎिเคฅ्เคฏा เคตเคธ्เคคुเค“ं เค•ा เคค्เคฏाเค— เค•เคฐเคคा เคœाเคคा เคนै। เคœเคนाँ เคตिเคšाเคฐ (เค†เคค्เคฎเคจिเคฐीเค•्เคทเคฃ) เคธเคฎाเคช्เคค เคนो เคœाเคคा เคนै, เคตเคนाँ เคธเคฎाเคงि เคนोเคคी เคนै, เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคœ्เคžाเคจ เคนोเคคा เคนै। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคœ्เคžाเคจเคฏोเค— เค•्เคฏा เคนै ? เฅงเฅฎเฅฏ)
        " เคตिเคšाเคฐ เคฆो เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ा เคนोเคคा เคนै - เค…เคจुเคฒोเคฎ เค”เคฐ เคตिเคฒोเคฎ। เคเค• เคนै เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃाเคค्เคฎเค• (analytical) เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐा เคธंเคถ्เคฒेเคทเคฃाเคค्เคฎเค• (synthetical- เคเค•ीเค•เคฐเคฃ) - 'เคจेเคคि -เคจेเคคि ' เค”เคฐ 'เค‡เคคि-เค‡เคคि'। เคชเคนเคฒा เคฎाเคจो เค•ेเคฒे เค•े เคธ्เคคเคฎ्เคญ เค•े เค–ोเคฒों เค•ो เคจिเค•ाเคฒเคคे เคนुเค เคฎाँเคे (kernel, เคคเคค्เคต) เคคเค• เค† เคชเคนुँเคšเคจा เคนै เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐा , เคฎाँเคे เคชเคฐ เคเค• เค•े เคฌाเคฆ เคเค• เค–ोเคฒ เค•ी เคชเคฐเคคें เคšเฅाเคคे เคนुเค เคธ्เคคเคฎ्เคญ เคคเค• เค†เคจा। (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคœ्เคžाเคจเคฏोเค— เค•ी เคช्เคฐเคฃाเคฒी : เฅงเฅฏเฅง) 
     " เคœ्เคžाเคจ เค…เคœ्เคžाเคจ เคฆोเคจों เค•े เคชाเคฐ เคนो เคœाเค“, เคคเคญी เค‰เคจ्เคนें เคœाเคจ เคชाเค“เค—े। เคจाเคจเคค्เคต เคฆेเค–เคจे เค•ा เคจाเคฎ เคนी เค…เคœ्เคžाเคจ เคนै। เคชाเคฃ्เคกिเคค्เคฏ เค•ा เค…เคนंเค•ाเคฐ เคญी เค…เคœ्เคžाเคจเคœเคจ्เคฏ เคนै। เคเค• เคนी เคˆเคถ्เคตเคฐ เคธเคฐ्เคตเคญूเคคों เคฎें เคตिเคฐाเคœเคฎाเคจ เคนैं - เค‡เคธ เคจिเคถ्เคšเคฏाเคค्เคฎिเค•ा เคฌुเคฆ्เคงि เค•ा เคจाเคฎ เคœ्เคžाเคจ เคนै। เค‰เคจ्เคนें เคตिเคถेเคท เคฐूเคช เคธे (เคถिเคต) เคœाเคจเค•เคฐ เค‰เคจเค•ी เคธेเคตा เค•เคฐเคจा เคนी 'เคตिเคœ्เคžाเคจ' เคนै।" (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคธเคฎाเคงि เคคเคฅा เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคœ्เคžाเคจ : 242)    
           เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคฆेเคต เค•เคนा เค•เคฐเคคे เคฅे, 'เคจेเคคि เคจेเคคि ' เค•เคฐเคคे เคนुเค เค†เคค्เคฎा เค•ी เค‰เคชเคฒเคฌ्เคงि เค•เคฐเคจे เค•ा เคจाเคฎ เคœ्เคžाเคจ เคนै। เคตिเคœ्เคžाเคจ เคฏाเคจि เคตिเคถेเคท เคฐूเคช เคธे เคœाเคจเคจा। เค•िเคธी เคจे เคฆूเคง เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคธुเคจा เคญเคฐ เคนै, เค•िเคธी เคจे เคฆूเคง เคฆेเค–ा เคนै, เค”เคฐ เค•िเคธी เคจे เคฆूเคง เคชीเคฏा เคนै। เคœिเคธเคจे เค•ेเคตเคฒ เคธुเคจा เคนी เคนै, เคตเคน เค…เคœ्เคžाเคจी เคนै, เคœिเคธเคจे เคฆेเค–ा เคนै เคตเคน เคœ्เคžाเคจी เคนै, เคœिเคธเคจे เคชीเคฏा เคนै เค‰เคธे เคตिเคœ्เคžाเคจ เค…เคฐ्เคฅाเคค เคตिเคถेเคท เคฐूเคช เคธे เคœ्เคžाเคจ เคนुเค† เคนै। เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ा เคฆเคฐ्เคถเคจ เคช्เคฐाเคช्เคค เคนोเคจे เค•े เคชเคถ्เคšाเคค् เค‰เคจเค•े เคธाเคฅ เคชเคฐเคฎ् เค†เคค्เคฎीเคฏ เค•ी เคคเคฐเคน เคฌाเคคเคšीเคค เค•เคฐเคจे เคฎें เคธเค•्เคทเคฎ เคนोเคจा -เค‡เคธी เค•ा เคจाเคฎ เคตिเคœ्เคžाเคจ เคนै। เคชเคนเคฒे 'เคจेเคคि เคจेเคคि ' เคตिเคšाเคฐ เค•เคฐเคจा เคชเฅœเคคा เคนै। เคˆเคถ्เคตเคฐ เคชंเคšเคญूเคค เคจเคนीं เคนैं; เค‡เคจ्เคฆ्เคฐिเคฏाँ เคจเคนीं เคนैं , เคฎเคจ, เคฌुเคฆ्เคงि, เค…เคนंเค•ाเคฐ เคจเคนीं เคนैं ; เคตे เคธเคญी เคคเคค्เคตों เคธे เค…เคคीเคค เคนैं। 
         เค›เคค เคชเคฐ เคšเฅเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคเค• เคเค• เค•เคฐ เคธเคฌ เคธीเฅिเคฏों เค•ा เคค्เคฏाเค— เค•เคฐเคคे เคนुเค เคœाเคจा เคนोเคคा เคนै। เคธीเฅिเคฏाँ เค›เคค เคจเคนीं เคนैं। เค•िเคจ्เคคु เค›เคค เคชเคฐ เคชเคนुँเคšเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै เค•ि เคœिเคจ เคˆंเคŸ , เคšूเคจा , เคธुเคฐ्เค–ी เค†เคฆि เคตเคธ्เคคुเค“ं เคธे เค›เคค เคฌเคจी เคนै, เค‰เคจ्เคนीं เคธे เคธीเฅिเคฏाँ เคญी เคฌเคจी เคนैं ! เคœो เคชเคฐเคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคนै, เคตเคนी เคœीเคต-เคœเค—เคค เคฌเคจा เคนै।  เคœो เค†เคค्เคฎा เคนै เคตเคนी เคชंเคšเคญूเคค เคฌเคจा เคนै। เคคुเคฎ เค•เคนोเค—े เคฎिเคŸ्เคŸी เค…เค—เคฐ เค†เคค्เคฎा เคธे เคนी เคฌเคจी เคนै, เคคो เคตเคน เค‡เคคเคจी เค•เฅœी เค•ैเคธे เคนै ? เค‰เคจเค•ी เค‡เคš्เค›ा เคธे เคธเคฌ เค•ुเค› เคนो เคธเค•เคคा เคนै। เค•्เคฏा เคฐเคœ-เคตीเคฐ्เคฏ เคธे เคนเคก्เคกी เค”เคฐ เคฎांเคธ เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคจเคนीं เคนोเคคा เคนै? 
         " เคตिเคœ्เคžाเคจเคฒाเคญ เคนोเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคธंเคธाเคฐ เคฎें เคญी เคฐเคนा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคธ्เคชเคท्เคŸ เค…เคจुเคญเคต เคนोเคคा เคนै เค•ि เคˆเคถ्เคตเคฐ เคนी เคœीเคต-เคœเค—เคค เคฌเคจे เคนैं। เคตे เคธंเคธाเคฐ เคธे เค…เคฒเค— เคจเคนीं เคนैं। เคœ्เคžाเคจเคฒाเคญ เค•เคฐเคจे เค•े เคชเคถ्เคšाเคค् เคœเคฌ เคฐाเคฎเคšเคจ्เคฆ्เคฐ เคจे เค•เคนा เค•ि เคตे เคธंเคธाเคฐ เคฎें เคจเคนीं เคฐเคนेंเค—े। เคคเคฌ เคฆเคถเคฐเคฅ เคจे เค‰เคจเค•ो เคธเคฎเคाเคจे เค•े เคฒिเค เคตเคธिเคท्เค  เคฎुเคจि เค•ो เค‰เคจเค•े เคชाเคธ เคญेเคœ เคฆिเคฏा। เคตเคธिเคท्เค  เคจे เค•เคนा - 'เคฐाเคฎ ! เคฏเคฆि เคธंเคธाเคฐ เคˆเคถ्เคตเคฐ เคธे เคฐเคนिเคค เคนो, เคคो เคคुเคฎ เค‰เคธเค•ा เคค्เคฏाเค— เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนो। ' เคฐाเคฎเคšเคจ्เคฆ्เคฐ เคšुเคช्เคชी เคธाเคงे เคฐเคนे, เค•्เคฏोंเค•ि เคตे เคญเคฒी-เคญाँเคคि เคœाเคจเคคे เคฅे เค•ी เคœเค—เคค เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•े เคธिเคตा เค”เคฐ เค•ुเค› เคจเคนीं เคนै। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी :  เคธเคฎाเคงि เค•े เคชเคถ्เคšाเคค् เคนोเคจे เคตाเคฒा เคตिเคœ्เคžाเคจ : 245)   
        
        " เคฌेเคฒ เค•ो เคนाเคฅ เคฎें เคฒेเค•เคฐ เคตिเคšाเคฐ เค•िเคฏा - เค–ोเคชเฅœा , เคฌीเคœ , เค—ूเคฆा เค‡เคจเคฎें เคฌेเคฒ เค•ौเคจ เคธा เคนै ? เคชเคนเคฒे เค–ोเคชเฅœे เค•ो เค…เคธाเคฐ เค•เคนเค•เคฐ เคซेंเค• เคฆिเคฏा, เคซिเคฐ เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคฌीเคœों เค•ो เคญी เคฆिเคฏा। เค”เคฐ เค•ेเคตเคฒ เค—ूเคฆे เค•ो เค…เคฒเค— เคจिเค•ाเคฒ เค•เคฐ เค•เคนा, เคฏเคนी เคฌेเคฒ เค•ा เคธाเคฐ เคนै, เค”เคฐ เค…เคธเคฒ เคฌेเคฒ เคนै। เคซिเคฐ เคฌाเคฆ เคฎें เคตिเคšाเคฐ เค†เคฏा - เค•ि เคœिเคธเค•ा เค—ूเคฆा เคนै, เค‰เคธी เค•ा เค–ोเคชเฅœा เค”เคฐ เคฌीเคœ เคญी เคนै ! เค–ोเคชเฅœा -เคฌीเคœ เค”เคฐ เค—ूเคฆा เคฏे เคคीเคจों เคฎिเคฒเค•เคฐ เคนी เคฌेเคฒ เคฌเคจा เคนै। เค‡เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคจिเคค्เคฏ เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•े เคช्เคฐเคค्เคฏเค•्เคท เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•े เคฌाเคฆ เคตिเคšाเคฐ เค†เคฏा -เคœो เคจिเคค्เคฏ เคนैं, เคตे เคนी เคฒीเคฒा เคฎें เคœเค—เคค เคฌเคจे เคนैं। (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคธเคฎाเคงि เค•े เคชเคถ्เคšाเคค् เคนोเคจेเคตाเคฒा เคตिเคœ्เคžाเคจ :246]      
  " เคเค• เคฌाเคฐ เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคจे เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐเคจाเคฅ เคธे เคชूเค›ा , "เคคेเคฐे เคœीเคตเคจ เค•ा เคง्เคฏेเคฏ เค•्เคฏा เคนै ? เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐเคจाเคฅ เคจे เค•เคนा , " เคธเคฆा เคธเคฎाเคงि เคฎें เคฎเค—्เคจ เคฐเคนเคจा। " เคธुเคจเค•เคฐ เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคฌोเคฒे  - "เค•्เคฏा เคคू เค‡เคคเคจा เค•्เคทुเคฆ्เคฐเคฌुเคฆ्เคงि เคนै ! เคธเคฎाเคงि เคธे เคญी เคชाเคฐ เคšเคฒा เคœा। เคธเคฎाเคงि เคคो เคคेเคฐे เคฒिเคฏे เค•ुเค› เคญी เคจเคนीं เคนै। เค‰เคธเคธे เคญी เคŠँเคšी เค…เคตเคธ्เคฅा เคนै। เค•िเคธी เคฆूเคธเคฐे เคต्เคฏเค•्เคคि เคธे (เค•ाเคฒीเคฎเคนाเคฐाเคœ ?) เคธे เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•เคนा เคฅा ~ "เคญाเคต เค”เคฐ เคญเค•्เคคि เคนी เคธเคฌ เค•ुเค› เคจเคนीं เคนै। "
               เค”เคฐ เคเค• เคธเคฎเคฏ เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคจे เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐเคจाเคฅ เคธे เคฏเคนी เคช्เคฐเคถ्เคจ เคชूเค›ा।  เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคญी เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐเคจाเคฅ เคจे เคเค• เคนी เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆिเคฏा। เคธुเคจเค•เคฐ เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคฌोเคฒे - " เค›ी, เค›ी ! เคคेเคฐा เค‡เคคเคจा เค‰เคš्เคš เค†เคงाเคฐ เคนै เค”เคฐ เคคेเคฐे เคฎुँเคน เคธे เคฏเคน เคฌाเคค? เคฎैंเคจे เคคो เคธोเคšा เคฅा เค•ि เคคू เคเค• เคตिเคถाเคฒ เคตเคŸเคตृเค•्เคท เค•े เคธเคฎाเคจ เคนोเค—ा, เคคेเคฐी เค›ाเคฏा เคฎें เคนเคœाเคฐों เคฒोเค—ों เค•ो เค†เคถ्เคฐเคฏ เคฎिเคฒेเค—ा , เคชเคฐเคจ्เคคु เคตैเคธा เคจ เคนोเค•เคฐ เคคू เค•ेเคตเคฒ เค…เคชเคจी เคนी เคฎुเค•्เคคि เคšाเคนเคคा เคนै ! เคฏเคน เคคो เคฌเคนुเคค เคคुเคš्เค› เคฌाเคค เคนै ! เคฎुเคे เคคो เคธเคญी เคญाเคต เค…เคš्เค›े เคฒเค—เคคे เคนैं। เคฎैं เคเค• เคนी เคธเคฌ्เคœी เค•ो เค•เคญी เค‰เคฌाเคฒเค•เคฐ , เค•เคญी เคคเคฒ เค•เคฐ, เค•เคญी เค‰เคธเค•ी เคšเคŸเคจी เคฌเคจाเค•เคฐ , เคคो เค•เคญी เคฐเคธेเคฆाเคฐ เคคเคฐเค•ाเคฐी เคฌเคจाเค•เคฐ เค–ाเคจा เคชเคธเคจ्เคฆ เค•เคฐเคคा เคนूँ। เคฎैं เคธเคฎाเคงि เคฎें เคจिเคฐ्เค—ुเคฃ เคญाเคต เคธे เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ा เค…เคจुเคญเคต เค•เคฐเคคा เคนूँ। เคซिเคฐ เค‰เคจเค•े เคตिเคญिเคจ्เคจ เคฐूเคชों เค•े เคธाเคฅ เคตिเคญिเคจ्เคจ เคญाเคตเคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐ เค†เคจเคจ्เคฆ เค•ा เค‰เคชเคญोเค— เค•เคฐเคคा เคนूँ। เคคू เคญी เคเคธा เคนी เค•เคฐเคจा ! เคคू เคเค• เคนी เค†เคงाเคฐ เคฎें เคœ्เคžाเคจी เค”เคฐ เคญเค•्เคค เคฆोเคจों เคฌเคจ। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी :  เคธเคฎाเคงि เค•े เคชเคถ्เคšाเคค् เคนोเคจे เคตाเคฒा เคตिเคœ्เคžाเคจ :246 -247)  
     " เค•เคญी- เค•เคญी เค†เค•ाเคถ เคฎें เคธूเคฐ्เคฏाเคธ्เคค เคนोเคจे เคธे เคชเคนเคฒे เคนी เคšเคจ्เคฆ्เคฐ เค•ा เค‰เคฆเคฏ เคนो เคœाเคคा เคนै। เค”เคฐ เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคธूเคฐ्เคฏ เค”เคฐ เคšเคจ्เคฆ्เคฐ เค•ा เคธเคฎ्เคฎिเคฒिเคค เคช्เคฐเค•ाเคถ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै। เค‡เคธीเคคเคฐเคน เคšैเคคเคจ्เคฏ เคฎเคนाเคช्เคฐเคญु เคœैเคธे เค•ुเค› เค…เคตเคคाเคฐों เคฎें , เคเค•ाเคงाเคฐ เคฎें เคœ्เคžाเคจเคธूเคฐ्เคฏ เค”เคฐ เคญเค•्เคคिเคšเคจ्เคฆ्เคฐ เคฆोเคจों เค•ा เคธเคฎाเคจ เคฐूเคช เคธे เคช्เคฐเค•ाเคถ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै। เคเค• เคนी เค†เคงाเคฐ เคฎें เคœ्เคžाเคจ เคคเคฅा เคญเค•्เคคि เคฆोเคจों เค•ा เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคนोเคจा เค…เคค्เคฏเคจ्เคค เคฆुเคฐ्เคฒเคญ เค˜เคŸเคจा เคนै।" (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคถिเค•्เคทเค•/เค…เคตเคคाเคฐ /เคจेเคคा เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคนी เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคนैं : 188 )
          "เคธเคฎाเคงि เคนोเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคช्เคฐाเคฏः เคฆेเคน เคจเคนीं เคŸिเค•ा เค•เคฐเคคी। เค•िเคธी-เค•िเคธी เค•ी เคฆेเคน เคฒोเค•เคถिเค•्เคทा เค•े เคฒिเคฏे เคฐเคน เคœाเคคी เคนै-เคœैเคธे เคจाเคฐเคฆाเคฆि เค‹เคทि เค”เคฐ เคšैเคคเคจ्เคฏเคฆेเคต เค†เคฆि เค…เคตเคคाเคฐों เค•ा เคนुเค†। เค•ुเค†ँ เค–ोเคฆ เคšुเค•เคจे เค•े เคฌाเคฆ เคญी เค•ोเคˆ เค•ोเคˆ เคต्เคฏเค•्เคคि เค•ुเคฆाเคฒ-เค•เฅœाเคนी เคธเคฎ्เคญाเคฒ เค•เคฐ เคฐเค– เคฒेเคคे เคนैं, เคธोเคšเคคे เคนैं เคฐเคนเคจे เคฆो เค•เคญी เค•िเคธी เค•े เค•ाเคฎ เค†เคฏेเค—ा। เคเคธे เคฎเคนाเคชुเคฐुเคท เคฒोเค— (เคชैเค—เคฎ्เคฌเคฐ, เคœीเคตเคจเคฎुเค•्เคค เคถिเค•्เคทเค• , เคจेเคคा) เคœीเคตों เค•े เคฆुःเค– เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เค•ाเคคเคฐ เคนोเคคे เคนैं। เคตे เค‡เคคเคจे เคธ्เคตाเคฐ्เคฅी เคจเคนीं เคนोเคคे เค•ि เคธोเคšे , เคนเคฎें เคœ्เคžाเคจเคฒाเคญ เคนुเค† เค•ि เคธเคฌ เคนो เค—เคฏा। (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เค•เคฐ्เคฎ เคคเคฅा เคจैเคท्เค•เคฐ्เคฎ्เคฏ : เฅจเฅจเฅฆ)  
             "เค•ुเค› เคฎเคนाเคชुเคฐुเคท เคธเคฎाเคงि เค•ी เคธเคฐ्เคตोเคš्เคš เค…เคตเคธ्เคฅा (เคธเคช्เคคเคฎเคญूเคฎि) เคฎें เคชเคนुँเคšเค•เคฐ เคญเค—เคตเคฆ-เคฌोเคง เคฎें เคตिเคฒीเคจ เคœाเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคญी เคฒोเค•เค•เคฒ्เคฏाเคฃ เค•े เคฒिเคฏे เค‰เคธ เคถเคฌ्เคฆाเคคीเคค เค…เคตเคธ्เคฅा เคธे เคชुเคจः เค‰เคคเคฐ เค†เคคे เคนैं। เคธเคฎाเคงि เค•े เคฌाเคฆ เคญी เคตे เค‡เคš्เค›ाเคชूเคฐ्เคตเค• 'เคตिเคฆ्เคฏा เค•ा เค…เคนं ' เคฐเค– เคฒेเคคे เคนैं। เคฏเคน เค…เคนं เค†เคญाเคธ เคฎाเคค्เคฐ เคนै, เคฏเคน เคชाเคจी เคชเคฐ เค–ींเคšी เค—เคˆ เคฐेเค–ा เค•े เคธเคฎाเคจ เคนोเคคा เคนै।  เคˆเคถ्เคตเคฐเคช्เคฐाเคช्เคคि เค•े เคชเคถ्เคšाเคค् เคฏเคฆि เค•िเคธी เค•ा 'เคฆाเคธ เคฎैं' เคฏा 'เคญเค•्เคค เคฎैं ' เคฌเคจा เคฐเคนเคคा เคนै, เคคो เคญी เคตเคน เคต्เคฏเค•्เคคि เค•िเคธी เค…เคจिเคท्เคŸ เคจเคนीं เค•เคฐ เคธเค•เคคा। เคชाเคฐเคธ เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ो เค›ू เคฒेเคจे เคธे เคคเคฒเคตाเคฐ เคธोเคจा เคฌเคจ เคœाเคคी เคนै, เคคเคฒเคตाเคฐ เค•ा เค†เค•เคฐ เคคो เคฐเคนเคคा เคนै, เคชเคฐ เคตเคน เค•िเคธी เคนिंเคธा เคจเคนीं เค•เคฐ เคธเค•เคคी। " [เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคธिเคฆ्เคงเคชुเคฐुเคท เค•ा เค…เคนंเค•ाเคฐ -33  ]       
         " เคชौเคงों เคฎें เคธाเคงाเคฐเคฃเคคः เคชเคนเคฒे เคซूเคฒ (เคฎंเคœเคฐ) เค†เคคे เคนैं, เคฌाเคฆ เคฎें เคซเคฒ ; เค•िเคจ्เคคु เค•ुเค› เคชौเคงे เคเคธे เคญी เคนोเคคे เคนैं, เคœिเคจเคฎे เคชเคนเคฒे เคซเคฒ เค†เคคे เคนैं, เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคฌाเคฆ เคซूเคฒ เคนोเคคे เคนैं~ เคœैเคธे เคฒौเค•ी เค”เคฐ เค•ुเคฎ्เคนเฅœा เค•ा เคชौเคงा। เค‡เคธी เคคเคฐเคน เคธाเคงाเคฐเคฃ เคธाเคงเค•ों เค•ो เคคो เคธाเคงเคจा เค•เคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคˆเคถ्เคตเคฐ เคฒाเคญ เคนोเคคा เคนै। เค•िเคจ्เคคु เคœो เคจिเคค्เคฏเคธिเคฆ्เคง (เคญाเคตी เคจेเคคा/เคถिเค•्เคทเค•/ would be Leaders ) เคนोเคคे เคนैं, เค‰เคจ्เคนें เคชเคนเคฒे เคนी เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ा เคฒाเคญ เคนो เคœाเคคा เคนै, (เคฎเคจःเคธंเคฏोเค— เค•ी) เคธाเคงเคจा เคชीเค›े เค•เคฐเคคे เคนैं। (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคญिเคจ्เคจ-เคญिเคจ्เคจ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคธाเคงเค•: 66)      
               เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคเค• เค•เคนाเคจी เค•เคนเคคे เคฅे - " เคšाเคฐเคฆीเคตाเคฐी เคธे เค˜िเคฐी เคนुเคˆ เคเค• เคœเค—เคน เคฅी। เค‰เคธเค•े เคญीเคคเคฐ เค•्เคฏा เคนै , เค‡เคธเค•ा เคฌाเคนเคฐ เค•े เคฒोเค—ों เค•ो เค•ुเค› เคชเคคा เคจเคนीं เคฅा। เคเค•เคฆिเคจ เคšाเคฐ เคฆोเคธ्เคคों เคจे เคฎिเคฒเค•เคฐ เคธเคฒाเคน เค•िเคฏा เค•ि เคธीเฅी เค•े เคธเคนाเคฐे เคšाเคฐเคฆीเคตाเคฐी เคชเคฐ เคšเฅเค•เคฐ เคฆेเค–ा เคœाเคฏ เคญीเคคเคฐ เค•्เคฏा เคนै ? เคชเคนเคฒा เค†เคฆเคฎी เคจिเคธेเคจी เค•े เคธเคนाเคฐे เคฆीเคตाเคฐ เคชเคฐ เคœैเคธे เคนी เคšเฅा เคตैเคธे เคนी 'เคนा -เคนा ' เค•เคฐ เคนँเคธเคคे เคนुเค เคšाเคฐเคฆीเคตाเคฐी เค•े เคญीเคคเคฐ เค•ूเคฆ เคชเฅœा। เค•्เคฏा เคนुเค† เคธเคฎเค เคจ เคชाเค•เคฐ เคฆूเคธเคฐा เค†เคฆเคฎी เคญी เคฆीเคตाเคฐ เคชเคฐ เคšเฅा เค”เคฐ เคตเคน เคญी เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ 'เคนा-เคนा' เคนँเคธเคคे เคนुเค เคญीเคคเคฐ เค•ूเคฆ เคชเฅœा। เคคीเคธเคฐे เค†เคฆเคฎी เค•ा เคญी เคตเคนी เคนाเคฒ เคนुเค†। เค…เคจ्เคค เคฎें เคšौเคฅा เค†เคฆเคฎी เคšाเคฐเคฆीเคตाเคฐ เคชเคฐ เคšเฅा। เค‰เคธเคจे ? เคฆेเค–ा เค•ि เคญीเคคเคฐ เคฆिเคต्เคฏ เค‰เคชเคฏोเค— เค•ी เคตเคธ्เคคुเค“ं เคธे เคญเคฐा เค…เคฆ्เคญुเคค เคถोเคญाเคฎเคฏ เคเค• เค‰เคชเคตเคจ เคนै। เค‰เคธเค•े เคฎเคจ เคฎें เค‰เคธ เคธुเคจ्เคฆเคฐ เคตเคธ्เคคुเค“ं เค•ा ( เคฆिเคต्เคฏाเคจเคจ्เคฆ เค•ा) เค‰เคชเคญोเค— เค•เคฐเคจे เค•ी เคคीเคต्เคฐ เค•ाเคฎเคจा เค‰เค ी, เคชเคฐ เค‰เคธเคจे เค‰เคธเค•ा เคฆเคฎเคจ เค•िเคฏा, เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐों เคญी เค…เคชเคจे เคธाเคฅ เคฒेเค•เคฐ เค‰เคธเค•ा เค†เคจเคจ्เคฆ เคšเค–ाเคจे เค•ी เค‡เคš्เค›ा เคธे เคตเคน เคจीเคšे เคตाเคชเคธ เค‰เคคเคฐ เค†เคฏा। เคคเคฅा เคœो เคญी เคฆिเค–ाเคˆ เคชเฅœเคคा เค‰เคธी เค•ो เค‰เคธ เคœเค—เคน เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคฌเคคाเคจे เคฒเค—ा। เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคตเคธ्เคคु เคญी เค‡เคธी เค‰เคชเคตเคจ เค•ी เคคเคฐเคน เคนै। เคœो เค‰เคธे เคเค•เคฌाเคฐ เคฆेเค– เคฒेเคคा เคนै, เคตเคนी เค†เคจเคจ्เคฆเคฎเค—्เคจ เคนोเค•เคฐ เค‰เคธเคฎें เคตिเคฒीเคจ เคนो เคœाเคคा เคนै। เคชเคฐเคจ्เคคु เคœो เคตिเคถेเคท เคถเค•्เคคिเคฎाเคจ เคฎเคนाเคชुเคฐुเคท เคนोเคคे เคนैं, เคตे เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคฆเคฐ्เคถเคจ เค•े เคชเคถ्เคšाเคค् เคตाเคชเคธ เค†เค•เคฐ เคฒोเค—ों เค•ो เค‰เคธเค•ी เค–เคฌเคฐ [เคธुเคธเคฎाเคšाเคฐ] เคฌเคคाเคคे เคนैं, เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐों เค•ो เคธाเคฅ เคฒेเค•เคฐ เค‰เคธ เคฌ्เคฐเคน्เคฎाเคจเคจ्เคฆ เคฎें เคจिเคฎเค—्เคจ เคนोเคคे เคนैं। "(เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी: เคงเคฐ्เคฎเคชเคฅ เค•े เคธเคนाเคฏเค• : เคจेเคคा /เคถिเค•्เคทเค• / เค…เคตเคคाเคฐ เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคนी เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคนैं:186 )
                 " เคœเคฌ เคฒเค•เฅœी เค•ा เคฌเฅœा เคญाเคฐी เค•ुเคจ्เคฆा เคชाเคจी เคชเคฐ เคฌเคนเคคा เคนै, เคคเคฌ เค‰เคธเคชเคฐ เคšเฅเค•เคฐ เค•िเคคเคจे เคนी เคฒोเค— เค†เค—े เคจिเค•เคฒ เคœाเคคे เคนैं, เค‰เคจเค•े เคญाเคฐ เคธे เคตเคน เคกूเคฌเคคा เคจเคนीं। เคชเคฐเคจ्เคคु เคธเฅœिเคฏเคฒ เคฒเค•เฅœी เคชเคฐ เคเค• เค•ौเค† เคญी เคฌैเค े เคคो เคตเคน เคกूเคฌ เคœाเคคी เคนै। เค‡เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคœिเคธ เคธเคฎเคฏ เค…เคตเคคाเคฐ-เคฎเคนाเคชुเคฐुเคท เค†เคคे เคนैं [เค…เคฅเคตा 'Be and Make' เคฒीเคกเคฐเคถिเคช เคŸ्เคฐेเคจिंเค— เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคฎें เคช्เคฐเคถिเค•्เคทिเคค เคจेเคคा/เคถिเค•्เคทเค• เคจिเคฐ्เคฎिเคค เค•िเคฏे เคœाเคคे เคนैं, เคฏा เคธเคฎाเคงि เคธे เคธ्เคตเคฏं เคจीเคšे เค‰เคคเคฐ เค†เคคे เคนैं।] เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เค‰เคจเค•ा เค†เคถ्เคฐเคฏ เค—्เคฐเคนเคฃ เค•เคฐ เค•िเคคเคจे เคฒोเค— เคคเคฐ เคœाเคคे เคนैं, เคชเคฐเคจ्เคคु เคธिเคฆ्เคง เคชुเคฐुเคท เค•ाเคซी เคถ्เคฐเคฎ เค•เคฐเค•े เค•िเคธी เคคเคฐเคน เคธ्เคตเคฏं เคคเคฐเคคा เคนै। เค…เคตเคคाเคฐों เค•े เคธाเคฅ เคœो เค†เคคे เคนैं, เคตे เคฏा เคคो เคจिเคค्เคฏเคธिเคฆ्เคง เคนोเคคे เคนैं, เคฏा เคตเคน เค‰เคจเค•ा เค…เคจ्เคคिเคฎ เคœเคจ्เคฎ เคนोเคคा เคนै। (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคงเคฐ्เคฎเคชเคฅ เค•े เคธเคนाเคฏเค• : เคจेเคคा /เคถिเค•्เคทเค• / เค…เคตเคคाเคฐ เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคนी เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคนैं: 177 -188] 
  ' เคคिเคจिเคˆ เคธเคฌ เคนोเคฏेเค›ेเคจ'  'เคตे (เคฌ्เคฐเคน्เคฎ) เคนी เคธเคฌเค•ुเค› เคฌเคจे เคนैं' :" เคฎेเคฐी เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคฎเคฏी เคฎाँ เคนी เคธเคฌ เค•ुเค› เคฌเคจी เคนैं, เคตे เค†เคฆ्เคฏा -เคถเค•्เคคि เคนी เคœीเคต-เคœเค—เคค เคฌเคจी เคนै। เคตเคนी เค…เคจเคจ्เคค-เคถเค•्เคคि เคธ्เคตเคฐूเคชिเคฃी เคœเค—เคค เคฎें เคฆैเคนिเค•, เคฎाเคจเคธिเค• , เคจैเคคिเค• , เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค• เค†เคฆि เคตिเคตिเคง เคถเค•्เคคिเคฏों เค•े เคฐूเคช เคฎें เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคนैं। เคฎेเคฐी เคฎाँ ' เค•ाเคฒी เคญเคตเคคाเคฐिเคฃी' เคนी เคตेเคฆाเคจ्เคค เค•ा เคฌ्เคฐเคน्เคฎ (เค†เคค्เคฎा) เคนै। เคตเคน เค†เคค्เคฎा เคฏा เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค•ा เคฎूเคฐ्เคค (เคต्เคฏเค•्เคค) เคฐूเคช เคนै। (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคˆเคถ्เคตเคฐ, เคฎाเคฏा , เคถเค•्เคคि :เฅจเฅจเฅฌ)
            " เคญเค—เคตाเคจ เคœเคฌ เคจिเคท्เค•्เคฐिเคฏ เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคนोเคคे เคนैं, เคธृเคท्เคŸि-เคธ्เคฅिเคคि-เคช्เคฐเคฒเคฏ เค†เคฆि เค•ाเคฐ्เคฏ เคจเคนीं เค•เคฐเคคे, เคคเคฌ เค‰เคจ्เคนें เคฎैं เค†เคค्เคฎा , เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคฏा เคชुเคฐुเคท เค•เคนเคคा เคนूँ। เค”เคฐ เคœเคฌ เค•्เคฐिเคฏाเคถीเคฒ เคฐूเคช เคฎें ~ ' เคธृเคท्เคŸि-เคธ्เคฅिเคคि-เคช्เคฐเคฒเคฏ' เค†เคฆि เค•्เคฐिเคฏाเค“ं เค•ा เค•เคฐ्เคคा เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‰เคจเค•ा เคตिเคšाเคฐ เค•เคฐเคคा เคนूँ, เคคเคฌ เค‰เคจ्เคนें เคถเค•्เคคि (เคฎाँ เคœเค—เคฆเคฎ्เคฌा) , เคฎाเคฏा เคฏा เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•เคนเคคा เคนूँ। "
         " เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค”เคฐ เคถเค•्เคคि เค…เคญिเคจ्เคจ เคนैं। เคเค• เค•ो เคฎाเคจเคจे เคธे เคฆूเคธเคฐे เค•ो เคญी เคฎाเคจเคจा เคชเฅœเคคा เคนै। เคœैเคธे เค…เค—्เคจि เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคฆाเคนिเค•ा-เคถเค•्เคคि। เคฆाเคนिเค•ा-เคถเค•्เคคि เค•े เคฌिเคจा เค…เค—्เคจि เค•ी เค•เคฒ्เคชเคจा เค…เคธเคฎ्เคญเคต เคนै, เคตैเคธे เค…เค—्เคจि เคฌिเคจा เค‰เคธเค•ी เคฆเคนเคจเคถเค•्เคคि เค•ी เค•เคฒ्เคชเคจा เคจเคนीं เค•ी เคœा เคธเค•เคคी। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคˆเคถ्เคตเคฐ,เคฎाเคฏा ,เคถเค•्เคคि : เฅจเฅจเฅช)
              " เคœเคนाँ เค•เคนीं เค•ाเคฐ्เคฏ เคนै - (เค•िเคธाเคจ เค–ेเคค เคœोเคค เคฐเคนा เคนै, เคฌเคš्เคšे เค–ेเคฒ เคฐเคนे เคนैं, เคธूเคฐ्เคฏ เค‰เค—เคคा เคนै, เค…ँเคงेเคฐा เคฆूเคฐ เคนो เคœाเคคा เคนै) เคธृเคท्เคŸि ,เคธ्เคฅिเคคि , เคช्เคฐเคฒเคฏ เคนै - เคตเคนीं เคถเค•्เคคि (เค•ाเคฐเคฃ)  เคนै ! เคชเคฐเคจ्เคคु เคœเคฒ เคธ्เคฅिเคฐ เคนोเคจे เคธे เคญी เคœเคฒ เคนै, เค”เคฐ เคคเคฐंเค—เคชूเคฐ्เคฃ เคนोเคจे เคชเคฐ เคญी เคœเคฒ เคนी เคนै। เคตเคน เคธเคš्เคšिเคฆाเคจเคจ्เคฆ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคนी เค†เคฆ्เคฏाเคถเค•्เคคि เคนै, เคœो เคธृเคท्เคŸि , เคธ्เคฅिเคคि , เคช्เคฐเคฒเคฏ เค•िเคฏा เค•เคฐเคคी เคนै। เคœैเคธे เค•เคช्เคคाเคจ (เค•ैเคช्เคŸเคจ เคตिเคถ्เคตเคจाเคฅ เค‰เคชाเคง्เคฏाเคฏ  เคœो เค•เคฒเค•เคค्เคคा เคฎें เคจेเคชाเคฒ เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•े เคตाเคฃिเคœ्เคฏเคฆूเคค เคฅे) เคœเคฌ เค•ोเคˆ เค•ाเคฎ เคจเคนीं เค•เคฐเคคा เคคเคฌ เคญी เคตเคนी เคนै, เค”เคฐ เคœเคฌ เคชूเคœा เค•เคฐเคคा เคนै, เคฏा เคฒाเคŸเคธाเคนเคฌ เคธे เคฎिเคฒเคจे เคœाเคคा เคนै เคคเคฌ เคญी เคตเคนी - เคตเคน เคเค• เคนी เคนै ; เคญेเคฆ เค•ेเคตเคฒ เค‰เคชाเคงि เคฎें เคนै।" (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคˆเคถ्เคตเคฐ,เคฎाเคฏा ,เคถเค•्เคคि : เฅจเฅจเฅฌ)
เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•เคนा เค•เคฐเคคे เคฅे - " เคฎैं เคธเคญी เค•ो เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐเคคा เคนूँ। เคœाเค—्เคฐเคค, เคธ्เคตเคช्เคจ , เคธुเคทुเคช्เคคि เค”เคฐ เคšเคคुเคฐ्เคฅ~ เคคुเคฐीเคฏ เคธเคญी เค…เคตเคธ्เคฅाเค“ं เค•ो เค—्เคฐเคนเคฃ เค•เคฐเคคा เคนूँ। เคซिเคฐ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค”เคฐ เคฎाเคฏा , เคœीเคต , เคœเค—เคค เคธเคฌ เค•ुเค› เค—्เคฐเคนเคฃ เค•เคฐเคคा เคนूँ। เคธเคฌ เค—्เคฐเคนเคฃ เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เคตเคœเคจ เคฎें เค•ुเค› เค•เคฎी เคฐเคน เคœाเคคी เคนै। เค‡เคธเคฒिเคฏे เคฎैं เคจिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคฒीเคฒा เคฆोเคจों เค•ो เคฒेเคคा เคนूँ।" (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคˆเคถ्เคตเคฐ เคฎเคจ เคฎें เคตिเคฐाเคœเคฎाเคจ เคนैं :227 )
       "เคธเคฎाเคงि เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคฎाเคจो เคฆूเคง เคนै, เคธเค—ुเคฃ-เคจिเคฐ्เค—ुเคฃ เคˆเคถ्เคตเคฐ เคฎाเคจो เคฎाเค–เคจ เคนैं, เค”เคฐ เคšौเคฌीเคธ เคคเคค्เคตों เคธे เคฌเคจा เคœเค—เคค เคฎाเคจो เค›ाเค›। เคœเคฌ เคคเค• เคคुเคฎ เคฎाเคฏा เค•े เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคนो (เคฆेเคน/เคœเค—เคค เคฎें เคนो) เคคเคฌ เคคเค• เคคुเคฎ्เคนें 'เคฎाเค–เคจ เค”เคฐ เค›ाเค› ' ~ "เคˆเคถ्เคตเคฐ เค”เคฐ เคœเค—เคค " ~ เคฆोเคจों เค•ो เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐเคจा เคนोเค—ा।" (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคนी เคฆ्เคตैเคคเคช्เคฐเคชंเคš เค•ी เคธเคค्เคคा เคนै : เฅจเฅจเฅฉ)
            'เคฏเคฆि เคˆเคถ्เคตเคฐ เคธ्เคตเคฏं เคนी เคธเคฌ เค•ुเค› เคฌเคจे เคนैं, เคคो เคซिเคฐ เคœเค—เคค เคฎें เค‡เคคเคจी เคตिเคตिเคงเคคा , 'เค…เคนं ' เค•ा เค‡เคคเคจा เคคाเคฐเคคเคฎ्เคฏ เค•्เคฏों เคนै ? ' ~ เค‡เคธ เคช्เคฐเคถ्เคจ เค•ो เคนเคฒ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคจे เค•เคนा เคฅा, " เคฏเคน เค‰เคจเค•ा เค–ेเคฒ เคนै -เค‰เคจเค•ी เคฒीเคฒा เคนै। เคเค• เคฐाเคœा เค•े เคšाเคฐ เคฌेเคŸे เคนैं।  เคนैं เคคो เคธเคญी เคเค• เคนी เคฐाเคœा เค•े เคฌेเคŸे , เคชเคฐ เค–ेเคฒ เคฎें เค•ोเคˆ เคฎंเคค्เคฐी เคฌเคจा เคนै, เคคो เค•ोเคˆ เค•ोเคคเคตाเคฒ, เค•ोเคˆ เค”เคฐ เค•ुเค› เคฌเคจा เคนै। เคฐाเคœा เค•ा เคฌेเคŸा เคนोเค•เคฐ 'เค•ोเคคเคตाเคฒ-เค•ोเคคเคตाเคฒ ' เค–ेเคฒ เคฐเคนा เคนै। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคˆเคถ्เคตเคฐ เคฎเคจ เคฎें เคตिเคฐाเคœเคฎाเคจ เคนैं :เฅจเฅจเฅฎ) 
        " เคเคธा เคฎเคค เค ीเค• เคจเคนीं เค•ि เคฐाเคฎ-เคธीเคคा , เค•ृเคท्เคฃ -เคฐाเคงा เค†เคฆि เคเคคिเคนाเคธिเค• เคต्เคฏเค•्เคคि เคจเคนीं, -เค•ेเคตเคฒ เคฐूเคชเค• เคนैं ; เคฏा เคถाเคธ्เคค्เคฐ เค†เคฆि เคฎें เค‰เคจเค•ा เคœो เคตเคฐ्เคฃเคจ เคนै, เคตเคน เค•ेเคตเคฒ เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค• เคฆृเคท्เคŸिเค•ोเคฃ เคธे เคนी เคธเคค्เคฏ เคนैं - เค‰เคจเค•ा เคญौเคคिเค• เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เคจเคนीं เคฅा। เคคुเคฎ्เคนाเคฐी -เคนเคฎाเคฐी เคคเคฐเคน เคตे เคญी เคฐเค•्เคค-เคฎांเคธ เค•े เคฌเคจे เคฎเคจुเคท्เคฏ เคนी เคฅे , เคชเคฐเคจ्เคคु เคตे เคฆिเคต्เคฏ-เคธ्เคตเคฐुเคช เคฅे। เค‡เคธीเคฒिเคฏे เค‰เคจเค•े เคœीเคตเคจ เค•ी เคฐूเคชाเคค्เคฎเค• เคต्เคฏाเค–्เคฏा เคญी เคธเคฎ्เคญเคต เคนै। เค…เคตเคคाเคฐ เค”เคฐ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค•ा เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคฎाเคจो เคคเคฐंเค— เค”เคฐ เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เค•ी เคคเคฐเคน เคนै। เคธเคญी เค…เคตเคคाเคฐ เคฎूเคฒเคคः เคเค• เคนी เคนैं। เคตเคนी เคเค• เคˆเคถ्เคตเคฐ เคฎाเคจो เคœเคฒ เคฎें เคกुเคฌเค•ी เคฒเค—ाเค•เคฐ เคเค• เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เค•ृเคท्เคฃ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‰เคฆिเคค เคนुเค† เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐे เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคˆเคธा เค•े เคฐूเคช เคฎें। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เค…เคตเคคाเคฐ เค•्เคฏा เคนै ? : เฅงเฅฎเฅจ )
               "เคˆเคถ्เคตเคฐ เค…เคจเคจ्เคค เคนैं , เคชเคฐเคจ्เคคु เค‰เคจเค•ी เค‡เคš्เค›ा เคนो เคคो เคตे เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค…เคตเคคीเคฐ्เคฃ เคนो เคธเค•เคคे เคนैं। เค…เคตเคคाเคฐ เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคนी เคนเคฎ เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคช्เคฐेเคฎ-เคญเค•्เคคि เค•ा เค†เคธ्เคตाเคฆเคจ เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं।....เคˆเคถ्เคตเคฐ เคจिเคค्เคฏ เคนैं; เคซिเคฐ เคตे เคฒीเคฒा เคญी เค•เคฐเคคे เคนैं। เคˆเคถ्เคตเคฐเคฒीเคฒा, เคฆेเคตเคฒीเคฒा, เคœเค—เคค-เคฒीเคฒा, เคจเคฐเคฒीเคฒा।  เคจเคฐเคฒीเคฒा เคฎें เคตे เค…เคตเคคाเคฐ เคฌเคจเค•เคฐ เค†เคคे เคนैं। เค…เคตเคคाเคฐ เค•ो 'เค…เคšिเคจ्เคนा เค—ाเค›' เคญी เค•เคนा เคœाเคคा เคนै, เค‰เคจ्เคนें เคธเคฌ เคฒोเค— เคจเคนीं เคชเคนเคšाเคจ เคธเค•เคคे। เคฐाเคฎเคšเคจ्เคฆ्เคฐ เค•ो เคญเคฐเคฆ्เคตाเคœ เค†เคฆि เคช्เคฐเคตृเคค्เคคिเคฎाเคฐ्เค— เค•े เค•ेเคตเคฒ 7-เค‹เคทिเคฏों เคจे เคนी เค…เคตเคคाเคฐ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคชเคนเคšाเคจा เคฅा। เคˆเคถ्เคตเคฐ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ो เคœ्เคžाเคจ-เคญเค•्เคคि เคธिเค–ाเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคจเคฐเคฐूเคช เคงाเคฐเคฃ เค•เคฐ เค…เคตเคคीเคฐ्เคฃ เคนोเคคे เคนैं। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी: เค…เคตเคคाเคฐ เคจेเคคा /เคถिเค•्เคทเค• / เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคนी เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคนैं: เฅงเฅฎเฅซ)
         "เคœिเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธंเค—ीเคค เคฎें เค†เคฐोเคน- เค…เคตเคฐोเคน เคนोเคคे เคนैं- 'เคธा เคฐे เค— เคฎ เคช เคง เคจि เคธा ' เค•เคนเคคे เคนुเค เคธ्เคตเคฐ เค•ो เคŠเคชเคฐ เคคเค• เคšเฅाเค•เคฐ, เคซिเคฐ ' เคธा เคจि เคง เคช เคฎ เค— เคฐे เคธा ' เค•เคนเคคे เคนुเค เคจीเคšे เค‰เคคเคฐा เคœाเคคा เคนै। เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธเคฎाเคงि เคฎें เค…เคฆ्เคตैเคคเคฌोเคง เค•ा เค…เคจुเคญเคต เค•เคฐเคจे เค•े เคชเคถ्เคšाเคค् เคชुเคจः เคจीเคšे เค‰เคคเคฐเค•เคฐ 'เค…เคนं' เคฌोเคง เค•ा เค…เคตเคฒเคฎ्เคฌเคจ เค•เคฐ เคฐเคนा เคœाเคคा เคนै। เคœैเคธे เค•ेเคฒे เค•े เคธ्เคคเคฎ्เคญ เค•ी เคชเคฐเคคों เค•ो เค›ीเคฒเคคे เค›ीเคฒเคคे เคฎाँเคे เคคเค• เคชเคนुँเคšเค•เคฐ เค‰เคธी เค•ो เคธाเคฐ เคธเคฎเคा। เคซिเคฐ เคตिเคšाเคฐ เค†เคฏा เค•ि เค›िเคฒเค•ों เค•ा เคนी เคฎाँเคा เคนै , เคฎाँเคे เค•े เคนी เค›िเคฒเค•े เคนैं ~ เคฆोเคจों เคฎिเคฒเค•เคฐ เคนी เคธ्เคคเคฎ्เคญ เคฌเคจा เคนै। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคธเคฎाเคงि เค•े เคชเคถ्เคšाเคค् เคนोเคจेเคตाเคฒा เคตिเคœ्เคžाเคจ: 246) 
         " เคธเคฎाเคงि เคฎें เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค•ा เคธाเค•्เคทाเคค्เค•ाเคฐ เค•เคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคญी เคธाเคงเค• 'เค…เคนं' เค•े เคธเคนाเคฐे เคฆ्เคตैเคคเคญूเคฎि เคฎें เค‰เคคเคฐ เค†เคคा เคนै। เคตเคน เค‰เคคเคจा 'เค…เคนं' เคนी เคฐเค– เค›ोเฅœเคคा เคนै, เคœिเคธเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคตเคน เคธเค—ुเคฃ เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคฒीเคฒा เค•ा เค†เคธ्เคตाเคฆเคจ เค•เคฐ เคธเค•े -  เคธा,เคฐे,เค—,เคฎ,เคช, เคง, เคจि--เคจि เคชเคฐ เค…เคงिเค• เคฆेเคฐ เค เคนเคฐเคจा เค•เค िเคจ เคนै, เค‡เคธเคฒिเคฏे เคธाเค•ाเคฐ เคˆเคถ्เคตเคฐ เคฎें เคญเค•्เคคि เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนै। [เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคˆเคถ्เคตเคฐ เคฎเคจ เคฎें เคตिเคฐाเคœเคฎाเคจ เคนै :226 : เคฎाँ เค•ाเคฒी เค•े เค•िเคธी เคญी เค…เคตเคคाเคฐ เคฎें เคญเค•्เคคि เคฐเค–เคจा เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนै,  เคฎाเคจो เคˆเคถ्เคตเคฐ เคฎเคจ เคฎें เคนी เคตिเคฐाเคœเคฎाเคจ เคนै ! เค…เคฐ्เคฅाเคค เค…เคฌ เค‰เคธเค•ा เคต्เคฏเคท्เคŸि เค…เคนं เคญी เคฎाँ เคœเค—เคฆเคฎ्เคฌा เค•े เคฎाเคคृ-เคนृเคฆเคฏ เค•ा เคธเคฐ्เคตเคต्เคฏाเคชी เคตिเคฐाเคŸ 'เค…เคนं' เคนो เคฌเคจ เคšुเค•ा เคนै।]     
      " เคธเคฎाเคงि เคธे เคธाเคงाเคฐเคฃ เคญाเคตเคญूเคฎि เคฎें เค‰เคคเคฐ เค†เคจे เคชเคฐ เคธाเคงเค• เค•े เคญीเคคเคฐ 'เค…เคนं' เค•ी เคเค• เคชเคคเคฒी เคฐेเค–ा เคฎाเคค्เคฐ เคฐเคน เคœाเคคी เคนै - เค‰เคธเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคตเคน เคฆिเคต्เคฏ-เคฆเคฐ्เคถเคจाเคฆि เค•ा เค†เคธ्เคตाเคฆเคจ เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคนै। เค‡เคธเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคตเคน เคฆेเค–เคคा เคนै, เค•ि เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคนी เคœीเคต -เคœเค—เคค เค•े เคฐूเคช เคฎें เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคค เคนुเค† เคนै। เคœเฅœ เคฏा เคจिเคฐ्เคตिเค•เคฒ्เคช เคธเคฎाเคงि เคฎें เคจिเคฐाเค•ाเคฐ -เคจिเคฐ्เค—ुเคฃ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค•ा เค”เคฐ เคšेเคคเคจ เคฏा เคธเคตिเค•เคฒ्เคช เคธเคฎाเคงि เคฎें เคธाเค•ाเคฐ-เคธเค—ुเคฃ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค•ा เคธाเค•्เคทाเคค्เค•ाเคฐ เค•เคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ 'เคตिเคœ्เคžाเคจी ' (เคญเค•्เคค) เค•ो เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เค‡เคธ เคฎเคนिเคฎा เค•ा เค…เคจुเคญเคต เคนोเคคा เคนै। เคœเคฌ เคคเค• เคคुเคฎเคฎें เคธ्เคตเคฏं เค•े เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เค•ा เคฌोเคง เคนै, เคคเคฌ เคคเค• เคคुเคฎ เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ो เคญी 'เคต्เคฏเค•्เคคि ' (เคจเคตเคจीเคฆा -เคฎाँ,เค—ुเคฐु) เค•े เคธिเคตा เค…เคจ्เคฏ เค•िเคธी เคฐूเคช เคฎें เคตिเคšाเคฐ-เคšिंเคคเคจ เคจเคนीं เค•เคฐ เคธเค•เคคे। เคจिเคฐ्เค—ुเคฃ เคจिเคฐाเค•ाเคฐ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคนी เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคจिเค•เคŸ (เค…เคฌ) เคธเค—ुเคฃ -เคธाเค•ाเคฐ เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•े เคนी เคฐूเคช เคฎें เคช्เคฐเค•เคŸ เคนोเคคा เคนै। เคฏे เคตिเคญिเคจ्เคจ เคˆเคถ्เคตเคฐीเคฏ เคฐूเคช เคธเคค्เคฏ เคนैं, เคตे เคคुเคฎ्เคนाเคฐी เคฆेเคน, เคฎเคจ เคฏा เคฌाเคน्เคฏเคœเค—เคค เคธे เค•เคนीं เค…เคจเคจ्เคคเค—ुเคจा เค…เคงिเค• เคธเคค्เคฏ เคนैं। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคฌ्เคฐเคน्เคฎ -เคˆเคถ्เคตเคฐ- เคจเคตเคจीเคฆा เคฎเคจ เคฎें เคตिเคฐाเคœเคฎाเคจ เคนैं : เฅจเฅจเฅญ) 
             ' เคจिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคฒीเคฒा ' เคฆोเคจों เคธเคค्เคฏ เคนै (เคถिเคต เคนी เคœीเคต เคฌเคจे เคนैं)' ~ เคœेเคจे เคธเคฐ्เคต-เคœीเคตेเคฐ เค•เคฒ्เคฏाเคฃเคˆ เคถेเคท เค•เคฅा: 'เคœ्เคžाเคจ เค•े เคฌाเคฆ เคตिเคœ्เคžाเคจ ' เค•ो เคœाเคจเคจे เค•ा เคฎเคคเคฒเคฌ เคนै ' เคจिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคฒीเคฒा ' เคฆोเคจों เคธเคค्เคฏ เคนै ~ เค•ो เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐเคจा। " ~ " เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคนी เคฆ्เคตैเคค-เคช्เคฐเคชंเคš เค•ी เคธเคค्เคคा เคนैं ! เคœเคฌ เคคเค• 'เค…เคนं' เคนै , เคคเคฌ เคคเค• เคธाเค•ाเคฐ เคˆเคถ्เคตเคฐ เคญी เคธเคค्เคฏ เคนैं ; เคœीเคต-เคœเค—เคค เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‰เคจเค•ी เคฒीเคฒा เคญी เคธเคค्เคฏ เคนै !"  [เคšाเคนे เคญเค•्เคค เค•ा 'เคฎैं' เคฏा เคตिเคฆ्เคฏा เค•ा 'เคฎैं' เคนी เค•्เคฏों เคจ เคนो?, เคคเคฌ เคคเค• เคธाเค•ाเคฐ เคˆเคถ्เคตเคฐ เคญी เคธเคค्เคฏ เคนैं ; เคœीเคต-เคœเค—เคค เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‰เคจเค•ी เคฒीเคฒा เคญी เคธเคค्เคฏ เคนै !]
            " เคœเคฌ เคคुเคฎ เคฌाเคนเคฐ เค•े เคฒोเค—ों เคธे เคฎिเคฒो เคคเคฌ เคธเคฌเคธे เคช्เคฐेเคฎ เค•เคฐो, เคนिเคฒ-เคฎिเคฒเค•เคฐ เคเค• เคนो เคœाเค“ - เคฆ्เคตेเคทเคญाเคต เคคเคจिเค• เคญी เคจ เคฐเค–ो। 'เคตเคน เคธाเค•ाเคฐเคตाเคฆी เคนै, เคจिเคฐाเค•ाเคฐ เคจเคนीं เคฎाเคจเคคा, 'เค…เคฎुเค• เคจिเคฐाเค•ाเคฐเคตाเคฆी เคนै, เคธाเค•ाเคฐ เคจเคนीं เคฎाเคจเคคा', 'เคตเคน เคนिเคจ्เคฆू เคนै, เคตเคน เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เคนै , เคตเคน เคˆเคธाเคˆ เคนै, เค•ि เคœैเคจ เคนै' เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•िเคธी เค•े เคญी เคช्เคฐเคคि เคจाเค•-เคญौं เคธिเค•ोเฅœเคคे เคนुเค เค˜ृเคฃा เคฎเคค เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐो।  เคญเค—เคตाเคจ เคจे เคœिเคธเค•ो เคœैเคธा เคธเคฎเคाเคฏा เคนै, เค‰เคธเคจे เค‰เคจ्เคนें เคตैเคธा เคนी เคธเคฎเค เคฐเค–ा เคนै। .... เคฏเคน เคœाเคจเค•เคฐ เค•ि เคธเคญी เคœเคจ เคญिเคจ्เคจ-เคญिเคจ्เคจ เคธ्เคตเคญाเคต เค•े เคนोเคคे เคนी เคนैं; เคธเคฌเค•े เคธाเคฅ เคœिเคคเคจा เคธเคฎ्เคญเคต เคนो เคธเค•े เคฎिเคฒा-เคœुเคฒा เค•เคฐเคจा। เคธाเคฎเคจे เคตाเคฒे เค•ी เคชूเคฐी เคฌाเคค เคธुเคจเคจे เค•े เคฌाเคฆ เค…เคชเคจी เคช्เคฐเคคिเค•्เคฐिเคฏा เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐो เค•ि เคตเคน เคธเคฆा เค•े เคฒिเคฏे เคคुเคฎ्เคนाเคฐा เคนो เคœाเคฏे।  เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคฌाเคนเคฐ เค•े เคธเคญी เคฒोเค—ों เคธे เคช्เคฐेเคฎเคชूเคฐ्เคตเค• เคฎिเคฒเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคœเคฌ เคคुเคฎ เค…เคชเคจे เค˜เคฐ (เคนृเคฆเคฏ) เคฎें เคฒौเคŸोเค—े -เคคเคฌ เคฎเคจ เคฎें เคถाเคจ्เคคि เค”เคฐ เค†เคจเคจ्เคฆ เค•ा เค…เคจुเคญเคต เค•เคฐोเค—े। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคตिเคญिเคจ्เคจ เคงเคฐ्เคฎों เค•े เคช्เคฐเคคि เค‰เคšिเคค เคฎเคจोเคญाเคต : 126)
          " เคธंเคธाเคฐी เคœीเคต เคธเคฌ เค•ुเค› เคค्เคฏाเค—เค•เคฐ เคญเค—เคตाเคจ (เค…เคตเคคाเคฐ) เค•ो เค•्เคฏों เคจเคนीं เคญเคœ เคธเค•เคคा เคนै ? " เค•्เคฏा เค•ोเคˆ เคจเคŸ เคฐंเค—เคฎंเคš เคชเคฐ เค‰เคคเคฐเคคे เคนी เค…เคชเคจा เคฎुเค–ौเคŸा เคนเคŸा เคฆेเคคा ? เคธंเคธाเคฐिเคฏों เค•ो เคชเคนเคฒे เคจाเคŸเค• เคฎें เค…เคชเคจा เค•ाเคฎ เคชूเคฐा เค•เคฐ เคฒेเคจे เคฆो, เค‰เคธเค•े เคฌाเคฆ เค ीเค• เคธเคฎเคฏ เค†เคจे เคชเคฐ เคตे เค…เคชเคจा เคฌเคจाเคตเคŸी เคธाเคœ เค‰เคคाเคฐ เคฆेंเค—े। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคธांเคธเคฐि-เคœीเคต เค”เคฐ เคธाเคงเคจा : 60, เคช्เคฐเคตृเคค्เคคि เคธे เคนोเค•เคฐ เคจिเคตृเคค्เคคि เคฎें เค†เคจे เค•ी เค…เคงिเค•ाเคฐी)
            เคถเคฌ्เคฆ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ : เคนเคฎाเคฐे เคฆ्เคตाเคฐा เคฌोเคฒा เค—เคฏा เคฎाเคค्เคฐ เคเค• เคนी เคถเคฌ्เคฆ เค•िเคธी เค•ो เคœीเคตเคจ เคฆे เคธเค•เคคा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคช्เคฐाเคฃों เค•ा เคนเคฐเคฃ เคญी เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคนै। เคœीเคตเคจ เค•ी เคฆिเคถा เค•ो เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคिเคค เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคนै เคคो เค•िเคธी เค•ो เค—เคฒเคค เคฎाเคฐ्เค— เคชเคฐ เคญी เคฒे เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค•्เคฏोंเค•ि เคถเคฌ्เคฆ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคธ्เคตเคฐूเคช เคนैं। เคถเคฌ्เคฆ เคเคธा เคฎเคฐเคนเคฎ เคนै เคœो เคฌเฅœे เคธे เคฌเฅœे เค˜ाเคต เค•ो เคšुเคŸเค•िเคฏों เคฎें เค ीเค• เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคนै, เคคो เคถเคฌ्เคฆ เคเคธी เค•เคŸाเคฐ เคญी เคนै เคœिเคธเค•ा เค•ाเคŸा เคชाเคจी เคญी เคจเคนी เคฎाँเค—เคคा। เค‡เคธीเคฒिเค เคง्เคฏाเคจ เคฐเค–ें เค•ि เค•िเคธเค•े เคธाเคฎเคจे เค•्เคฏा เคฌोเคฒ เคฐเคนे เคนैं เค”เคฐ เค•्เคฏा เคจเคนीं।  เคฆाเคฆा เค•เคนเคคे เคฅे -' เคœो เคญी เค•ोเคˆ เคคुเคฎเคธे เคฎिเคฒे ; เค‰เคธे เคเคธा เคช्เคฐเคคीเคค เคนो เคฎाเคจो เค‡เคธ เคต्เคฏเค•्เคคि เคธे เคฎिเคฒเค•เคฐ เค‰เคธเค•ा เคœीเคตเคจ เคงเคจ्เคฏ เคนो เค—เคฏा เคนै!'
เค•ेเคฏूเคฐा เคจ เคตिเคญूเคทเคฏเคจ्เคคि เคชुเคฐुเคทं เคนाเคฐा เคจ เคšเคจ्เคฆ्เคฐोเคœ्เคœ्เคตเคฒा
    เคจ เคธ्เคจाเคจं เคจ เคตिเคฒेเคชเคจं เคจ เค•ुเคธुเคฎं เคจाเคฒเค™्เค•ृเคคा เคฎूเคฐ्เคงเคœाः ।

เคตाเคฃ्เคฏेเค•ा เคธเคฎเคฒंเค•เคฐोเคคि เคชुเคฐुเคทं เคฏा เคธंเคธ्เค•ृเคคा เคงाเคฐ्เคฏเคคे
                      เค•्เคทीเคฏเคคे เค–เคฒु เคญूเคทเคฃाเคจि เคธเคคเคคं เคตाเค—्เคญूเคทเคฃं เคญूเคทเคฃเคฎ् ॥[เคจीเคคिเคถเคคเค•-19] 
 เค…เคฐ्เคฅ:---- เคฌाเคœुเคฌเคจ्เคฆ เคชुเคฐुเคท เค•ो เค•ो เคถोเคญाเคฏเคฎाเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคคे เคนैं เค”เคฐ เคจा เคนी เคšเคจ्เคฆ्เคฐเคฎा เค•े เคธเคฎाเคจ เค‰เคœ्เคœเคตเคฒ เคนाเคฐ ,เคจ เคธ्เคจाเคจ,เคจ เคšเคจ्เคฆเคจ เค•ा เคฒेเคช,เคจ เคซूเคฒ เค”เคฐ เคจा เคนी เคธเคœे เคนुเค เค•ेเคถ เคนी เคถोเคญा เคฌเคข़ाเคคे เคนैं। เค•ेเคตเคฒ เคธुเคธंเคธ्เค•ृเคค เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธे เคงाเคฐเคฃ เค•ी เคนुเคˆ เคตाเคฃी เคนी เค‰เคธเค•ी เคญเคฒी เคญांเคคि เคถोเคญा เคฌเคข़ाเคคी เคนै।  เคธाเคงाเคฐเคฃ เค†เคญूเคทเคฃ เคจเคท्เคŸ เคนो เคœाเคคे เคนै เคชเคฐเคจ्เคคु เคตाเคฃी เคฐूเคชी เค†เคญूเคทเคฃ เคจिเคฐเคจ्เคคเคฐ เคœाเคฐी เคฐเคนเคจे เคตाเคฒा เค†เคญूเคทเคฃ เคนैं।     
          "เคœैเคธे เคตเค•ीเคฒ เค•ो เคฆेเค–เคจे เคธे เคฎाเคฎเคฒे -เคฎुเค•เคฆเคฎे เค”เคฐ เค•เคšเคนเคฐी เค•ी เคฌाเคคें เคนी เคฎเคจ เคฎें เค†เคคी เคนै, เคตैเคธे เคนी เคธाเคงु เคฏा เคญเค•्เคค (เคจเคตเคจीเคฆा)  เค•ो เคฆेเค–เคจे เคธे เคˆเคถ्เคตเคฐ เค”เคฐ เคงเคฐ्เคฎ -เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงी เคฌाเคคों เค•ा เคนी เคธ्เคฎเคฐเคฃ เคนोเคคा เคนै। เคธाเคงुเคธंเค— (เคจเคตเคจीเคฆा เค•ा เคธंเค—) เคงเคฐ्เคฎเคธाเคงเคจा เค•ा เคเค• เคช्เคฐเคงाเคจ เค…ंเค— เคนै।  เคœिเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคฒुเคนाเคฐ เคฌीเคš-เคฌीเคš เคฎें เคงौเค•เคจी เคšเคฒाเค•เคฐ เคญเคŸ्เค ी เค•ी เค†เค— เค•ो เคฌเคจाเคฏे เคฐเค–เคคा เคนै, เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธाเคงुเคธंเค— เคฆ्เคตाเคฐा เคฎเคจ เค•ो เคธเคšेเคค เคฌเคจाเคฏे เคฐเค–เคจा เคšाเคนिเคฏे।" (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคธाเคงเค•เคœीเคตเคจ เค•े เคฒिเคฏे เค•ुเค› เคธเคนाเคฏเค• เคฌाเคคें:เคธเคค्เคธंเค— เค•े เคฒाเคญ -92)[ เคœैเคธे เคจเคตเคจीเคฆा เค•ो เคฆेเค–เคจे เคฎाเคค्เคฐ เคธे เคฎเคจ เคธเคคेเคœ (เคธंเคฐเค•्เคทिเคค เคฏा เคญ्เคฐเคฎเคฎुเค•्เคค d-hypnotized,-immune,  protected) เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै; เค”เคฐ  " เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ -เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เคตेเคฆाเคจ्เคค เคถिเค•्เคทเค•-เคช्เคฐเคถिเค•्เคทเคฃ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा "  เคฎें เคช्เคฐเคถिเค•्เคทिเคค เคถिเค•्เคทเค•/เคจेเคคा เคฌเคจเคจे เค”เคฐ เคฌเคจाเคจे 'Be and Make' เค•ा เค†เคฆเคฐ्เคถ " ~  เคช्เคฐเค•เคŸ เคนो เคœाเคคा เคนै !  
    " เคฎเคจुเคท्เคฏ เคธ्เคตเคฏं เค•ो เคชเคนเคšाเคจเคจे เคธे เคญเค—เคตाเคจ เค•ो เคชเคนเคšाเคจ เคธเค•เคคा เคนै। 'เคฎैं ' เค•ौเคจ เคนै ? เคนाเคฅ, เคชैเคฐ , เคฐเค•्เคค ,เคฎांเคธ -เค‡เคจเคฎें เคธे 'เคฎैं ' เค•ौเคจ เคนै ? เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคญเคฒीเคญाँเคคि เคตिเคšाเคฐ เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै เค•ि 'เคฎैं ' เคจाเคฎ เค•ी เค•ोเคˆ เคตเคธ्เคคु เคนै เคนी เคจเคนीं। เคœिเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคช्เคฏाเคœ เค•ा เค›िเคฒเค•ा เค…เคฒเค— เค•เคฐเคคे เคœाเค“, เคคो เค›िเคฒเค•ा เคนी เค›िเคฒเค•ा เคจिเค•เคฒเคคा เคœाเคคा เคนै। เคธाเคฐ เคญाเค— เค•ुเค› เคฎिเคฒเคคा เคนी เคจเคนीं। เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคตिเคšाเคฐ เค•เคฐเคจे เคชเคฐ 'เคฎैं 'เคชเคจ เค•े เคจाเคฎ เคธे เค•ुเค› เคจเคนीं เคฎिเคฒเคคा। เค…เคจ्เคค เคฎें เคœो เคฌเคšเคคा เคนै เคตเคนी เคนै เค†เคค्เคฎा เคฏा เคšैเคคเคจ्เคฏ। 'เคฎैं ' 'เคฎेเคฐा ' เค•े เคฆूเคฐ เคนो เคœाเคจे เคชเคฐ เคญเค—เคตाเคจ เคฆเคฐ्เคถเคจ เคฆेเคคे เคนैं। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคœ्เคžाเคจเคฏोเค— เค•ी เคช्เคฐเคฃाเคฒी: เฅงเฅฏเฅฆ)          
            
เคธुเคจ्เคฆเคฐ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เค—ृเคน เคฎें เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคœ्เคžाเคจ .....  เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคเค• เค•เคนाเคจी เค•เคนเคคे เคฅे --เคเค• เคธाเคงु เค…เคชเคจे เคถिเคท्เคฏ เค•ो เค†เคค्เคฎเคœ्เคžाเคจ เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐाเคจा เคšाเคนเคคा เคฅा। เคตเคน เค‰เคธे เคเค• เคธुเคจ्เคฆเคฐ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เค—ृเคน เคฎें เคฐเค–เค•เคฐ เคšเคฒा เค—เคฏा। เค•ुเค› เคฆिเคจों เคฌाเคฆ เคฒौเคŸเค•เคฐ เค‰เคธเคจे เคถिเคท्เคฏ เคธे เคชूเค›ा - " เคฌेเคŸा , เคคुเคे เค•िเคธी เคฌाเคค เค•ा เค…เคญाเคต เคนै?  เคถिเคท्เคฏ เค•े ' เคนाँ ' เค•เคนเคจे เคชเคฐ เคธाเคงु เคจे เคถ्เคฏाเคฎा  เคจाเคฎ เค•ी เคเค• เคธुเคจ्เคฆเคฐ เคธ्เคค्เคฐी เค•ो เคตเคนाँ เคฐเค–ा เค”เคฐ เคถिเคท्เคฏ เค•ो เค‰เคธเค•े เคธाเคฅ เคฏเคฅेเคš्เค› เค†เคนाเคฐ-เคตिเคนाเคฐ เค•เคฐเคจे เค•ी เค…เคจुเคฎเคคि เคฆी। เคซिเคฐ เคฌเคนुเคค เคฆिเคจों เคฌाเคฆ เค†เค•เคฐ เคธाเคงु เคจे เคถिเคท्เคฏ เคธे เคตเคนी เคฌाเคค เคชूเค›ी। เค‡เคธ เคฌाเคฐ เคถिเคท्เคฏ เคจे เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆिเคฏा , 'เคจเคนीं เคฎเคนाเคฐाเคœ, เคฎुเคे เค…เคฌ เค•िเคธी เคฌाเคค เค•ी เคšाเคน เคจเคนीं เคนै। ' เคคเคฌ เคธाเคงु เคจे เคถिเคท्เคฏ เค”เคฐ เคถ्เคฏाเคฎा  เคฆोเคจों เค•ो เคชाเคธ เคฌुเคฒाเคฏा เค”เคฐ เคถ्เคฏाเคฎा เค•े เคนाเคฅों เค•ी เค“เคฐ เคจिเคฐ्เคฆेเคถ เค•เคฐเคคे เคนुเค, เคถिเคท्เคฏ เคธे เคชूเค›ा , 'เคฏे เค•्เคฏा เคนै ?' เคถिเคท्เคฏ เคฌोเคฒा -'เคฏे เคถ्เคฏाเคฎा เค•े เคนाเคฅ เคนैं। ' เค‡เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•्เคฐเคฎเคถः เคถ्เคฏाเคฎा เค•ी เค‘ंเค–ें, เคจाเค• , เค•ाเคจ เค†เคฆि เคธเคญी เคธुเคจ्เคฆเคฐ เค…ंเค—ों เค•ा เคจिเคฐ्เคฆेเคถ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคธाเคงु เคชूเค›เคคा เค—เคฏा , 'เคฏे เค•्เคฏा เคนैं ?' เคถिเคท्เคฏ เคญी เค‰เคชเคฏुเค•्เคค เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆेเคคा เค—เคฏा। เคเคธा เค•เคฐเคคे เคนुเค เคถिเคท्เคฏ เค•े เคง्เคฏाเคจ เคฎें เค…เคšाเคจเค• เคฏเคน เคฌाเคค เค†เคฏी เค•ि , ' เคฎैं เคคो เคฌाเคฐ-เคฌाเคฐ เคฏเคน เค•เคน เคฐเคนा เคนूँ เค•ि เคฏเคน เคถ्เคฏाเคฎा เค•ा 'เค…เคฎुเค•' เคนै, เค”เคฐ เคฏเคน เคถ्เคฏाเคฎा เค•ा 'เคคเคฎुเค• ' เคนै, เคชเคฐ เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคถ्เคฏाเคฎा เค•्เคฏा เคนै ? ' เค…เคธเคฎंเคœเคธ เคฎें เคชเฅœเค•เคฐ เค‰เคธเคจे เค—ुเคฐु เคธे เคชूเค›ा, "เคชเคฐเคจ्เคคु เคฎเคนाเคฐाเคœ , เคฏे เค‘ंเค–ें , เคจाเค• , เค•ाเคจ เค†เคฆि เคœिเคธเค•े เค…ंเค— เคนैं, เคตเคน เคถ्เคฏाเคฎा เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เค•्เคฏा เคนै ? " เคธाเคงु เคจे เค•เคนा , " เคฏเคฆि เคคुเคฎ เคœाเคจเคจा เคšाเคนเคคे เคนो เค•ि เคถ्เคฏाเคฎा  (Bh) เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เค•ौเคจ เคนै , เคคो เคฎेเคฐे เคธाเคฅ เค†เค“, เคฎैं เคคुเคฎ्เคนें เคฏเคน เคœ्เคžाเคจ เค•เคฐा เคฆूँเค—ा।" เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เคธाเคงु เคจे เค‰เคธเค•े เคจिเค•เคŸ เค†เคค्เคฎเคœ्เคžाเคจ เค•ा เคฐเคนเคธ्เคฏ (เคคเคค्เคตเคฎเคธि เค•ा เคฐเคนเคธ्เคฏ) เคช्เคฐเค•เคŸ เค•िเคฏा।" (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคฌोเคงเค•เคฅाเคฏें : เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคœ्เคžाเคจ -333) 
        ....  เค•्เคฏा เค†เคช เคœाเคจเคคे เคนैं เค•ि เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เค†เคช เค•ौเคจ เคนैं ? เค•्เคฏा เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เค†เคช เคถเคถिเคญूเคทเคฃ เคถ्เคฐीเคตाเคธ्เคคเคตा เคนी เคนैं ? .... เคฏा เค†เคชเค•ा เคจाเคฎ 'เคถเคถिเคญूเคทเคฃ เคถ्เคฐीเคตाเคธ्เคคเคตा' เคนैं ?  เคจाเคฎ เคคो เค•ोเคฐ्เคŸ เคฎें เคœाเค•เคฐ เคฌเคฆเคฒा เคญी เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค•्เคฏा เคจाเคฎ เคฌเคฆเคฒเคจे เคธे เค†เคช เคฌเคฆเคฒ เคœाเคคे เคนैं? เค•्เคฏा เคจाเคฎ เคฌเคฆเคฒเคจे เคธे เค†เคช เค…เคชเคจा เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เค–ो เคฆेเคคे เคนैं? เคฌिเคฒเค•ुเคฒ เคจเคนीं! เค…เคญी เค†เคชเค•ा 'เคฎैं' เคœ्เคžाเคจ เคธ्เคตเคฐूเคช เคนै, เค‰เคธเค•े เคฌाเคฆ เคตिเคœ्เคžाเคจ เคธ्เคตเคฐूเคช 'เคฎैं' เคช्เคฐเค•เคŸ เคนोเค—ा ?


           เคœเคฌ เคคुเคฎ เค…เคŸ्เคŸाเคฒिเค•ा เค•े เค›เคค เคชเคฐ เคšเฅเคคे เคนो, เคคเคฌ เคชเคนเคฒे เคช्เคฐเคฅเคฎ เคคเคฒ्เคฒे เค•ो เคชाเคฐ เค•เคฐเคคे เคนो, เคซिเคฐ เคฆूเคธเคฐे เคคเคฒ्เคฒे เค•ो เคชाเคฐ เค•เคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคœเคฌ เค›เคค เคชเคฐ เคšเฅเคคे เคนो, เคคो เคฆेเค–เคคे เคนो เค•ि เคˆंเคŸ -เคฌाเคฒू-เคธीเคฎेंเคŸ-เค›เคฐ्เคฐी เคธे เค›เคค เคฌเคจा เคนुเค† เคนै, เค‰เคธीเคธे เคธीเคขिเคฏाँ เค”เคฐ เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เค…เคŸ्เคŸाเคฒिเค•ा เคญी เคฌเคจी เคนुเคˆ เคนैं। เคจेเคคि เคจेเคคि เค•เคฐเคคे เคนुเค เคœเคฌ 'เคคुเคฎ' (เค…เคนं เคจเคนीं เค†เคค्เคฎा) เคจाเคฎ-เคฐूเคช เคธे เคชเคฐे 'transcendent' เคถเคฌ्เคฆाเคคीเคค เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคฏा เคชเคฐเคฎเคธเคค्เคฏ เค•ी เค…เคจुเคญूเคคि เค•เคฐเคคे เคนो, เคคเคฌ 'เคฏเคน เคนै!' ['เค‡เคคि' 'เค‡เคคि' ~ เคจेเคคि เคธे เค‡เคคि ] เค•เคน เค‰เค เคคे เคนो। เค”เคฐ เคตเคนीं เคคुเคฎ्เคนाเคฐी เค–ोเคœ เคธเคฎाเคช्เคค เคนो เคœाเคคी เคนै।
            เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃเคฆेเคต เค•ी เคธเคฎเคธ्เคค เคถिเค•्เคทाเค“ं เคฎें  เคœो เคเค• เคนी เคธूเคค्เคฐ 'เค—ोเคฒ्เคกเคจ เคฅ्เคฐेเคก' เค•े เคฐूเคช เคฎें เคช्เคฐเคตिเคท्เคŸ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคी เคนै, เคตเคน เคนै -" เคจिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคฒीเคฒा" เคฆोเคจों เคธเคค्เคฏ เคนैं, เคฆोเคจों เค•ो เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐो !  เคฎाเคจो เค†เคœ เค‰เคจ्เคนें เคธเคฎเค เคฎें เค†เคฏा เค•ि- เค ाเค•ुเคฐ เคจे เค•्เคฏों เค‰เคจ्เคนें  เค•ेเคตเคฒ 'เคจिเคฐ्เคตिเค•เคฒ्เคช เคธเคฎाเคงि ' เค•े เค†เคจเคจ्เคฆ  เคฎें เคนी เคกूเคฌे เคฐเคนเคจे เคธे เคฎเคจा เค•िเคฏा เคฅा ! (The Eternal and Emanate (เค‰เคธเคธे เคœो เคช्เคฐเค•เคŸ เคนोเคคा เคนै) - The divine Play) เค•िเคธी เคธเคฎเคฏ เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคจे เคญिเค–ाเคฐिเคฏों เค•ो (เคœीเคต เค•ो) เคจाเคฐाเคฏเคฃ (เคถिเคต) เคฎाเคจเค•เคฐ เค‰เคจเค•ी เคœूเค เคจ เค•ो เค—्เคฐเคนเคฃ เค•เคฐ เคฒिเคฏा เคฅा। เค‡เคธเคชเคฐ  'เคนเคฒเคงाเคฐी' เคจे เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคธे เค•เคนा เคฅा -'เคฎैं เคฆेเค–ूंเค—ा เค•ि เคคेเคฐी เคธเคจ्เคคाเคจो เค•ा เคตिเคตाเคน เค•ैเคธे เคนोเค—ा?'  "เค•्เคฏा เคฎैं เคญी เคคेเคฐी เคคเคฐเคน เคœเค—เคค เค•ो เคฎिเคฅ्เคฏा เค•เคนूँ , เค”เคฐ เคฎेเคฐे เคฌाเคฒเคฌเคš्เคšे เคญी เคนोเคคे เคฐเคนें ?" เค•ोเค ी เค•े เค…ंเคฆเคฐ เคฌैเค เค•เคฐ เคœเคฌ เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคฐो เคฐเคนे เคฅे เคคเคฌ เค‰เคจ्เคนें เคฎाँ เคœเค—เคฆเคฎ्เคฌा เค•ी เค…เคถเคฐीเคฐी เคตाเคฃी เคจे เคคीเคจ เคฌाเคฐ 'เคญाเคตเคฎुเค– เค…เคตเคธ्เคฅा' เคฎें เคฐเคนเคจे เค•ा เคจिเคฐ्เคฆेเคถ เคฆिเคฏा เคฅा।  เค•िเคธी เคถिเค•्เคทเค•/ เคจेเคคा  เค•ो เค…เคชเคจे เคถेเคท เค‰เคฎ्เคฐ เคคเค• เค•िเคธ เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เค…เคตเคธ्เคฅिเคค เคฐเคนเคคे เคนुเค เคฒोเค•เคถिเค•्เคทเคฃ เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ เค•เคฐเคจा เคชเฅœเคคा เคนै, เค‰เคธ เคญाเคต เค•ो เคธเคฎเคเคจे เค•े เคฒिเค, เค‡เคธ ' เคญाเคตเคฎुเค– เค…เคตเคธ्เคฅा' เคฎें เคฐเคนเคจा เคนी เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เค‰เคชाเคฏ เคนै। เค‰เคจ्เคนें เคฐूเคช-เค…เคฐूเคช เค•े เคธंเคงिเคธ्เคฅเคฒ (เคšौเค–เคŸ) เคชเคฐ เค–เฅœे เคนोเค•เคฐ เคเค• เค“เคฐ เคคो 'เคถเคฌ्เคฆाเคคीเคค'  เคฌ्เคฐเคน्เคฎ 'transcended' เค•ो เคนी เค…เคฐूเคชा เคฎाँ เคœเค—เคคเคœเคจเคจी เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฆेเค–เคจा เคชเฅœเคคा เคนै, เคฆूเคธเคฐी เค“เคฐ เค‡เคธ 'เคถเคฌ्เคฆเคฎเคฏ' เคœเค—เคค เค•ो เค‰เคธเคธे เคนी เคจिเคฐ्เค—เคค เคฏा เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ (emanate) เคธเคจ्เคคाเคจ  เค•े เคฐूเคช เคฎें เคญी เคธเคฎเคเคจा เคชเฅœเคคा เคนै। เคœเค—เคคเค—ुเคฐु เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃเคฆेเคต เคธเคญी เคถिเค•्เคทเค•ों เค•ो ' เคœ्เคžाเคจ เค•े เคฌाเคฆ เคตिเคœ्เคžाเคจ' เคฎें เคœाเคจे เค•ी เคถिเค•्เคทा เคฆेเคคे เคฅे, เคฏเคนाँ เคคเค• เค•ि (เคเค• เค…เคฆ्เคญुเคค เค˜เคŸเคจा-เค—ंเค—ाเคจเคฆी เค•े เค‡เคธ เคชाเคฐ เคธे เค‰เคธ เคชाเคฐ เคคเค• เคจिเค•เคฒ เคœाเคจे เคชเคฐ เคญी เคกूเคฌเคจे เคฒाเคฏเค• เคชाเคจी เคจเคนीं เคฎिเคฒเคจे เค•ी เค˜เคŸเคจा~  เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे) เค…เคชเคจे เคถिเค•्เคทเค•/เค—ुเคฐु เคคोเคคाเคชुเคฐीเคœी เค•ो เคญी เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฏเคนी เคถिเค•्เคทा เคฆी เคฅी, เค•ि เค•ेเคตเคฒ เคจिเคฐ्เค—ुเคฃ เคจिเคฐाเค•ाเคฐ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคนी เคธเคค्เคฏ เคจเคนीं เคนैं, เคฏเคน เคœเค—เคค เคœिเคธ เคฎाเคฏा เค•ा เค–ेเคฒ เคนै, เคตเคน เคฎाँ เค•ाเคฒी เคญी เคธเคค्เคฏ เคนै। " Don't take one (เคถुเคญ) and dismiss the other (เค…เคถुเคญ) " เค‡เคธเคฎें เคธे เค•िเคธी เคเค• เค—्เคฐเคนเคฃ เค•เคฐเค•े เคฆूเคธเคฐे เค•ो เค…เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เคฎเคค เค•เคฐो!
             เค…เคคः เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคญाเคตी เคจेเคคा เค•ो เคซिเคฐ เคตเคนाँ เคฒौเคŸ เค†เคจा เคชเฅœเคคा เคนै; เค•िเคจ्เคคु 'เคคोเคคाเคชुเคฐी เคœी'  เค‰เคธी เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคฐुเค• เค—เค เคฅे।  เคตเคนाँ เคชเคนुँเคšเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคญी เคนเคฎเคฒोเค— (เคญाเคตी เคถिเค•्เคทเค•) เคœเคฌ เค‡เคธ เคœเค—เคค เค•ो เคชुเคจः เคฆेเค–ेंเค—े, เคคो เคชाเคंเค—े เค•ि เคตเคนी เคเค• เค…เคจेเค• เคฌเคจเค•เคฐ เคฒीเคฒा เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै। เคฏเคน เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคตिเคถ्เคตเคฌ्เคฐเคน्เคฎाเคฃ्เคก เค‰เคธी เคฌ्เคฐเคน्เคฎ -เค•ी เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคฏा เคช्เคฐเค•เคŸ เคฐूเคช เคนै।
        " เคฏเคฆ्เคฏเคชि เค…เคฆ्เคตैเคคเคœ्เคžाเคจ เคนी เคธเคฐ्เคตोเคš्เคš เคœ्เคžाเคจ เคนै, เคคเคฅाเคชि เคธाเคงเค• เค•ो เคถुเคฐू เคฎें เค‰เคชाเคธ्เคฏ-เค‰เคชाเคธเค• เคญाเคต เคธे เคธाเคงเคจा เค•เคฐเคจी เคšाเคนिเคฏे। เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคฎेเคฐे เค‰เคชाเคธ्เคฏ เคนैं, เค”เคฐ เคฎैं เค‰เคจเค•ा เค‰เคชाเคธเค• เคนूँ ' เคฏเคน เคญाเคต เคฒेเค•เคฐ เคนी เคธाเคงเคจा เค•เคฐเคจी เคšाเคนिเคฏे। เค‡เคธเคธे เคธเคฐเคฒเคคा เคธे เคœ्เคžाเคจ เคฒाเคญ เคนो เคœाเคคा เคนै। 'เคชंเคšเคญूเคคों เค•े เคซเคจ्เคฆे เคฎें เคชเฅœเค•เคฐ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค•ो เคญी เคฐोเคจा เคชเฅœเคคा เคนै।' ....เคคुเคฎ เคฎเคจ เค•ो เค•िเคคเคจा เคญी เค•्เคฏों เคจ เคธเคฎเคाเค“ เค•ि เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคœเคจ्เคฎ เคจเคนीं, เคฎृเคค्เคฏु เคจเคนीं, เคชाเคช เคจเคนीं, เคชुเคฃ्เคฏ เคจเคนीं , เคถोเค• เคจเคนीं,เคฆुःเค– เคจเคนीं ; เคคुเคฎ เคœเคจ्เคฎเคœเคฐाเคฐเคนिเคค , เคจिเคฐ्เคตिเค•ाเคฐ , เคธเคš्เคšिเคฆाเคจเคจ्เคฆ-เคธ्เคตเคฐूเคช เค†เคค्เคฎा เคนो, เคชเคฐเคจ्เคคु เคœ्เคฏों เคนी เคฐोเค— เคนोเค•เคฐ เคฆेเคน เค…เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคนो เคœाเคคी เคนै, เคฏा เคฎเคจ เคธंเคธाเคฐ เคฎें เค•ाเคฎเคจी -เค•ांเคšเคจ เค•े เค†เคชाเคค เคธुเค– เค•े เคญुเคฒाเคตे เคฎें เคชเฅœเค•เคฐ เค•ोเคˆ เค•ुเค•เคฐ्เคฎ เค•เคฐ เคฌैเค เคคा เคนै, เคค्เคฏोंเคนी , เคฎोเคน, เคฏाเคคเคจा , เคฆुःเค– เค† เค–เฅœे เคนोเคคे เคนैं, เค”เคฐ เคตे เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคธाเคฐे 'เคตिเคตेเค•-เคช्เคฐเคฏोเค— เคถเค•्เคคि' เค•ो เคญुเคฒाเค•เคฐ เคคुเคฎ्เคนें เคฌेเคšैเคจ เค•เคฐ เคฆेเคคे เคนैं। เค‡เคธเคฒिเค, เคฏเคน เคœाเคจ เคฒो เค•ि เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เค•ृเคชा เคนुเค เคฌिเคจा ( เคฎाँ เค•ाเคฒी เค•े เค…เคตเคคाเคฐ เคญเค—เคตाเคจ เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•ी เค•ृเคชा เคนुเค เคฌिเคจा), เคฎाเคฏा เค•े เคฆ्เคตाเคฐ เค›ोเฅœे เคฌिเคจा  (เค…เคนंเคฌोเคง เคฒुเคช्เคค เคนुเค เคฌिเคจा) เค•िเคธीเค•ो เค†เคค्เคฎเคœ्เคžाเคจ เคจเคนीं เคนोเคคा, เคฆुःเค– -เค•เคท्เคŸों เค•ा เค…เคจ्เคค เคจเคนीं เคนोเคคा।
           เคœ्เคžाเคจ เค•े เคฌाเคฆ เคญเค•्เคคि เคธुเคจा เคจเคนीं, เคฆुเคฐ्เค—ा-เคธเคช्เคคเคถเคคी (1/57) เคฎें เค•เคนा เคนै -

"เคคเคฏा เคตिเคธृเคœ्เคฏเคคे เคตिเคถ्เคตं , เคœเค—เคฆेเคคเคš्เคšเคฐाเคšเคฐเคฎ्।
เคธैเคทा เคช्เคฐเคธเคจ्เคจा เคตเคฐเคฆा , เคจृเคฃां เคญเคตเคคि เคฎुเค•्เคคเคฏे।।เฅซเฅฌ

เค…เคฐ्เคฅ -เค‰เคจ เคฎเคนाเคฎाเคฏा เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฏเคน เคธเคšेเคค (เคšेเคคเคจ)  เค”เคฐ เค…เคšेเคคเคจ (เคœเฅœ) เคœเค—เคค เคธिเคฐเคœा ( เคฐเคšा ) เคœाเคคा เคนै । เคเคธी ( เค‰เค•्เคค เคฒเค•्เคทเคฃों เคตाเคฒी เคฎเคนा - เคฎाเคฏा ) เคตे เคช्เคฐเคธเคจ्เคจ เคนोเค•เคฐ เคฎเคจुเคท्เคฏों เค•ो เคฎुเค•्เคคि เค•े เคฒिเค เคตเคฐเคฆाเคฏिเคจी เคนोเคคी เคนै ।  เคธैเคทा เคช्เคฐเคธเคจ्เคจा เคตเคฐเคฆा เคจृเคฃां เคญเคตเคคि เคฎुเค•्เคคเคฏे।"[เคธैเคทा  = เคตे เคนी/เคช्เคฐเคธเคจ्เคจा = เคช्เคฐเคธเคจ्เคจ เคนोเคจे เคชเคฐ, เคตเคฐเคฆा = เคตเคฐเคฆाเคจ, เคจृเคฃां = เคฎเคจुเคท्เคฏों เค•ी, เคญเคตเคคि = เคนोเคคी เคนैं,  เคฎुเค•्เคคเคฏे = เคฎुเค•्เคคि] เค‰เคจเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคนी เคฌ्เคฐเคฎ्เคนांเคก เค”เคฐ เคฏे  เคšเคฐ เค…เคšเคฐ เคœเค—เคค เคฐเคšा เค—เคฏा ।เค”เคฐ เคช्เคฐเคธเคจ्เคจ เคนोเคจे เคชเคฐ เคตे เคนी เคฎเคจुเคท्เคฏों เค•ी เคฎुเค•्เคคि เค•ा เคตเคฐเคฆाเคจ เคนोเคคी เคนैं। เคœเคฌ เคคเค• เคœเค—เคคเคœเคจเคจी เคฎเคนाเคฎाเคฏा เคชเคฅ เค•े เคตिเค˜्เคจों เค•ो เคนเคŸा เคจ เคฆे เคคเคฌ เคคเค• เค•ुเค› เคจเคนीं เคนो เคชाเคคा। เคœ्เคฏोंเคนी เคฎเคนाเคฎाเคฏा เค•ी เค•ृเคชा เคนोเคคी เคนै, เคค्เคฏों เคนी เคœीเคต (เค†เคค्เคฎा) เค•ो เคˆเคถ्เคตเคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคนोเคคे เคนैं, เค”เคฐ เคตเคน เคธเคฎเคธ्เคค เคฆुःเค–ों เคธे เค›ुเคŸเค•ाเคฐा เคชा เคœाเคคा เคนै। เคจเคนीं เคคो เคฒाเค– เคตिเคšाเคฐ เค•เคฐो , เค•ुเค› เคญी เคจเคนीं เคนोเคคा। 
     เคญเค—เคตाเคจ เคญเค•्เคค เค•ी เคฐเค•्เคทा เค•เคฐเคคे เคนैं। เค”เคฐ เคฏเคฆि เคญเค•्เคค เคšाเคนे เคคो เคญเค—เคตाเคจ เค‰เคธे เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคœ्เคžाเคจ เคญी เคฆेเคคे เคนैं। เคธाเคงाเคฐเคฃเคคः เคญเค•्เคค เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ा เคธเค—ुเคฃ -เคธाเค•ाเคฐ เคฐूเคช เคนी เคฆेเค–เคจा เคšाเคนเคคा เคนै। เคชเคฐเคจ्เคคु เค‡เคš्เค›ाเคฎเคฏ เคˆเคถ्เคตเคฐ เคฏเคฆि เคšाเคนे เคคो เคญเค•्เคค เค•ो เคธเคฌ เคเคถ्เคตเคฐ्เคฏों เค•ा เค…เคงिเค•ाเคฐी เคฌเคจा เคฆेเคคे เคนैं, เคญเค•्เคคि เคญी เคฆेเคคे เคนैं เค”เคฐ เคœ्เคžाเคจ เคญी। เค‰เคธे เคญाเคตเคธเคฎाเคงि เคฎें เคฐूเคชเคฆเคฐ्เคถเคจ เคญी เคนोเคคे เคนैं, เค”เคฐ เคจिเคฐ्เคตिเค•เคฒ्เคช เคธเคฎाเคงि เคฎें เคจिเคฐ्เค—ुเคฃ เคธ्เคตเคฐुเคช เค•े เคฆเคฐ्เคถเคจ เคญी। เคจाเคฐเคฆाเคฆि เค†เคšाเคฐ्เคฏเค—เคฃ (เคถिเค•्เคทเค•/เคจेเคคा) เคœ्เคžाเคจเคฒाเคญ เค•เคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคญเค•्เคคि (เคตिเคœ्เคžाเคจ ) เคฒेเค•เคฐ เคฐเคนเคคे เคนैं। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคญเค•्เคคि เคœ्เคžाเคจ เค•ी เค“เคฐ เคฒे เคœाเคคी เคนै : เฅจเฅฆเฅฎ-เฅจเฅงเฅฉ)            
       เคœเคฌ เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคจे เคญी  เคฌाเคฆ เคฎें เคฎाँ เคœเค—เคฆเคฎ्เคฌा เค•े เค•ाเคฒी เคฐूเคช เค•ो เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐ เคฒिเคฏा เคคเคฌ เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•िเคคเคจे เค–ुเคถ เคนो เค—เค เคฅे ? เค‰เคจเค•े เค–ुเคถ เคนोเคจे เค•ा เค•ाเคฐเคฃ เคฏเคนी เคฅा เค•ि เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃเคฆेเคต  เคธเคฎเคธ्เคค เคถिเค•्เคทाเค“ं เค•े เคญीเคคเคฐ เคเค• เคนी เค—ोเคฒ्เคกเคจ เคฅ्เคฐेเคก เค—ुเคœเคฐเคคा เคนै, เค”เคฐ เคตเคน เคนै - 'เคถिเคตเคœ्เคžाเคจ เคธे เคœीเคต เคธेเคตा।' Worship God (เคถिเคต) in the form of all living beings ' เค…เคฐ्เคฅाเคค เคธเคฎเคธ्เคค เคœीเคตिเคค เคช्เคฐाเคฃि เคญी เค‰เคธी เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคธे เคจिเคฐ्เค—เคค เคนुเค เคนैं, เค…เคคः 'เคœीเคต' เค•े เคฐूเคช เคฎें เคญी เค‰เคธी เคˆเคถ्เคตเคฐ (เคถिเคต)  เค•ी เคชूเคœा เค•เคฐो !
        [ เค‡เคธी เค…เคฆ्เคตैเคค เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे  เคฒोเค—ों เค•ो เคฌเคคाเคฏा เค•ि –  เค•ि  เค‰เคชเคจिเคทเคฆ् เค•ा เค†เคฆेเคถ เคนै ‘เคถिเคตो เคญूเคค्เคตा เคถिเคตं เคฏเคœेเคค्’ เคถिเคต เคฌเคจเค•เคฐ เคถिเคต เค•ी เค†เคฐाเคงเคจा เค•เคฐो। เคช्เคฐเคถ्เคจ เคนै-เคนเคฎ เคถिเคต เค•ैเคธे เคฌเคจें เคเคตं เคถिเคตเคค्เคต เค•ो เค•ैเคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐें? เคช्เคฐाเคฐंเคญिเค• เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคฎूเคฐ्เคคि เคชूเคœा (idol worship เคฏा เคธเค—ुเคฃोเคชाเคธเคจा) เค•्เคฏों เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนै ?~
"เคฎเค•ाเคจ เคฌाँเคงเคคे เคธเคฎเคฏ เคšाเคฐों เค“เคฐ เคฎเคšाเคจ เคฌเคจाเคจा เค…เคจिเคตाเคฐ्เคฏ เคนोเคคा เคนै, เคชเคฐเคจ्เคคु เคขเคฒाเคˆ เคนोเคคे เคนी เคฎเคšाเคจ เค•ी เคœเคฐूเคฐเคค เคจเคนीं เคฐเคน เคœाเคคी। เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคธाเคงเค• เค•े เคฒिเคฏे เคช्เคฐเคฅเคฎ เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคฎूเคฐ्เคคिเคชूเคœा เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนोเคคी เคนै, เคฌाเคฆ เคฎें เคจเคนीं เคฐเคน เคœाเคคी। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी : เคธाเคงเค•เคœीเคตเคจ เค•े เคฒिเคฏे เค•ुเค› เคธเคนाเคฏเค• เคฌाเคคें : เคฎूเคฐ्เคคिเคชूเคœा : 88)
          " เคœीเคต เค•े เคฎเคฐे เคฌिเคจा เคถिเคต เคจเคนीं เค†เคคा। เค…เคฐ्เคฅाเคค เคœीเคตเคค्เคต เค•े เคจเคท्เคŸ เคนुเค เคฌिเคจा เคถिเคตเคค्เคต เคช्เคฐाเคช्เคค เคจเคนीं เคนोเคคा। เคซिเคฐ, เคถिเคต เค•े เคถเคต เคฌเคจे เคฌिเคจा เคฎाँ เค†เคจเคจ्เคฆเคฎเคฏी เค‰เคธเค•े เคตเค•्เคทเคธ्เคฅเคฒ เคชเคฐ เคจृเคค्เคฏ เคจเคนीं เค•เคฐเคคी। เค…เคฐ्เคฅाเคค เค‡เคธ เคถिเคตเคค्เคต-เค…เคญिเคฎाเคจ เค•ा เคญी เค…เคคिเค•्เคฐเคฎเคฃ เค•เคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคนी เคธเคฐ्เคตोเคš्เคš เค†เคจเคจ्เคฆ เค•ी เค…เคตเคธ्เคฅा เคช्เคฐाเคช्เคค เคนोเคคी เคนै। เค…เคนंเค•ाเคฐ เค•े เคฆूเคฐ เคนो เคœाเคจे เคชเคฐ (เคตिเคฐाเคŸ เค…เคนं เคฎें เคฐूเคชांเคคเคฐिเคค เคนो เคœाเคจे เคชเคฐ ) เคœीเคตเคค्เคต เค•ा เคจाเคถ เคนो เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธ เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคธเคฎाเคงि เคฎें เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค•ा เคธाเค•्เคทाเคค्เค•ाเคฐ เคนोเคคा เคนै। เคœीเคต (เค…เคนं) เคจเคนीं เคฌ्เคฐเคน्เคฎ (เค†เคค्เคฎा) เคนी เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค•ा เคธाเค•्เคทाเคค्เค•ाเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै। " (เค…เคฎृเคคเคตाเคฃी: เคธเคฎाเคงि-เค…เคตเคธ्เคฅा เค•ा เคฎเคจोเคญाเคต :244 )
            เคนเคฎाเคฐे เคฎเคจ เค”เคฐ เค‡เคจ्เคฆ्เคฐिเคฏों เค•ो เคธ्เคตाเคญाเคตिเค• เคฐूเคช เคธे เคฌเคนिเคฐ्เคฎुเค–ी เคนी  เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा เคนै, เค…เคคः เคฎเคจ เค•ा เคธ्เคตเคญाเคต เคนी เคšंเคšเคฒ เคนै। เค‡เคธเคฒिเค เคตเคน เคฌाเคน्เคฏ เคœเค—เคค เค•ी เคตिเคทเคฏों เค•ी เค“เคฐ เคฆौเฅœเคคा เคฐเคนเคคा เคนै। เค”เคฐ เคœเคจ्เคฎเคœเคจ्เคฎांเคคเคฐ เค•े เคตिเคทเคฏ-เคญोเค— เค•े เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เค…เคญी เค•िเคธी  เคฎเคฆिเคฐोเคจ्เคจเคฎเคค्เคค  เคฌเคจ्เคฆเคฐ เค•े เคธाเคฎाเคจ เค…เคคिเคฐिเค•्เคค เคšंเคšเคฒ เคนो เค—เคฏा  เคนै।  เค‡เคธीเคฒिเค เคจिเคฐाเค•ाเคฐ เค•ी เค‰เคชाเคธเคจा เค•े เคฒिเค เคฌैเค เคจे เคชเคฐ เคญी เคšंเคšเคฒ เคฎเคจ   เคตเคน เค”เคฐ เค…เคงिเค• เคšंเคšเคฒ เคนोเค•เคฐ เคญเคŸเค•เคคा เคฐเคนเคคा เคนै। เค‰เคธे เคฌाँเคงเคจे เค•े เคฒिเค เค—ुเคฐुเคฎुเค– เคธे เคช्เคฐाเคช्เคค ('เฅ เค•ाเคฐ'  เคธंเคฏुเค•्เคค เค‡เคท्เคŸเคฆेเคต เค•े 'เคจाเคฎ' เค•े) เคตเคถीเค•เคฐเคฃ-เคฎंเคค्เคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เคฎเคจ เค•ो เคตเคถ เคฎें เค•เคฐเคจे เค•ी เคœเคฐूเคฐเคค เคนोเคคी เคนै। เค…เคคः เคญเค—เคตाเคจ เค•ी เคฎूเคฐ्เคคि เคฏा เค›เคตि  เคตเคถीเค•เคฐเคฃ-เคฎंเคค्เคฐ เค•ा เคธ्เคฅाเคจ เคฒेเค•เคฐ เคฎเคจ เค•ी เค—เคคि เค•ो เค…ंเคคเคฐ्เคฎुเค–ी เคฐเค–เคจे เค•ा  เคธुเคฒเคญ เคธाเคงเคจ เคนी เคคो เคนै! เคœीเคตเคจ เค•ा เคฎूเคฒ เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคนै-เคถिเคตเคค्เคต (เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคค्เคต) เค•ी เคช्เคฐाเคช्เคคि। เคฎเคจःเคธंเคฏोเค— (เคช्เคฐเคค्เคฏाเคนाเคฐ เค”เคฐ เคงाเคฐเคฃा) เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค…เคชเคจे เคˆเคท्เคŸเคฆेเคต  เค•ी  เคเค• เค›เคตि เคฏा  เคธाเค•ाเคฐ เคฎूเคฐ्เคคि เค•ो เคนृเคฆเคฏ เคฎें เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเค•े เคฎเคจ เค•ी เค†ँเค–ों เคธे เค‰เคจเค•ा เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•เคฐเคจे เค•ी เคธुเคตिเคงा เค…เคชเคจे เคญเค•्เคคों เค•ो เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคญเค—เคตाเคจ เคฌाเคฐ เคฌाเคฐ เค…เคตเคคเคฐिเคค เคนोเคคे  เคนैं।  ”เคœिเคธ เคคเคฐเคน เค—ाเคฏ เค•े เคธाเคฐे เคถเคฐीเคฐ เคฎें เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคนोเคจे เคตाเคฒा เคฆुเค—्เคง เค•ेเคตเคฒ เค‰เคธเค•े เคธ्เคคเคจों เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคนी เคฌाเคนเคฐ เคจिเค•เคฒเคคा เคนै! เค‡เคธी เคคเคฐเคน เคชเคฐเคฎाเคค्เคฎा เค•ी เคธเคฐ्เคตเคต्เคฏाเคชเค• เคถเค•्เคคि เค•ा เค…เคงिเคท्เค ाเคจ เคฎूเคฐ्เคคि/เค›เคตि  เคฎें เคนोเคคा เคนै เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคธे เคธाเคงเค• เคฏเคน เคตिเคšाเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै เค•ि เคตเคน เค‰เคธ เคชเคค्เคฅเคฐ เคจिเคฐ्เคฎिเคค เคฎूเคฐ्เคคि เค•ी เค‰เคชाเคธเคจा เคจเคนीं เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै เคตเคฐเคจ् เคตเคน เค‰เคธ เค…เคจเคจ्เคค เคถเค•्เคคि เค•ी เคชूเคœा เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै เคœो เค‰เคธ เคฎूเคฐ्เคคि เคฎें เคตिเคฆ्เคฏเคฎाเคจ เคนै! เคฌाเคน्เคฏ เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै เค•ि เคตเคน เคช्เคฐเคคिเคฎा เค•ी เคชूเคœा เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै เคชเคฐเคจ्เคคु เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคคो เคตเคน เค‰เคธ เคธเคฐ्เคตเคต्เคฏाเคชी เคถเค•्เคคि เค•ी เค‰เคชाเคธเคจा เค•เคฐ เคฐเคนा เคนोเคคा เคนै! 'เคฏเคธ्เคฎाเคจ्เคจ เค‹เคคे เค•िเคž्เคšเคจ เค•เคฐ्เคฎ เค•्เคฐिเคฏเคคे เคคเคจ्เคฎे เคฎเคจः เคถिเคตเคธंเค•เคฒ्เคชเคฎเคธ्เคคु॥ เคถिเคต เคธंเค•เคฒ्เคช เคฎंเคค्เคฐ - เฅฉ॥  เค•्เคฏोंเค•ि เค—ुเคฐु เคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เค•ोเคˆ เคญी 'เคฎंเคค्เคฐ' เคถเคฌ्เคฆाเคค्เคฎเค• เคนी เคนोเคคा เคนै। เค•िเคจ्เคคु เค‰เคธเคฎें เค…เคšिเคจ्เคค्เคฏ  เคถเค•्เคคि เคนोเคคी เคนै। ]'เคฆेเคตो เคญूเคค्เคตा เคฏเคœेเคค् เคฆेเคตं।' เค…เคฐ्เคฅाเคค เค…เคชเคจे เค‡เคท्เคŸเคฆेเคต เค•ी เค…เคฐ्เคšเคจा เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคชเคนเคฒे เค…เคชเคจे เค†เคชเค•ो เค‰เคจเค•े เค…เคจुเคฐूเคช เคฌเคจाเค“, เคซिเคฐ เคฆूเคธเคฐों เค•ो เค‰เคจเค•े เค…เคจुเคฐूเคช เคฌเคจเคจे เคฎें เคธเคนाเคฏเคคा เค•เคฐो। เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคจे เคฒिเค–ा เคนै, " เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ी เคฎเคนाเคจเคคा (เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคค्เคต เคฏा เคฆिเคต्เคฏเคคा) เค‰เคธเค•ी เค‰เคจ เคธเคค्เคช्เคฐเคตเคค्เคคिเคฏों เค•ो เคšเคฐिเคคाเคฐ्เคฅ เค•เคฐเคจे เคฎें เคนै, เคœिเคจเคธे เคฆूเคธเคฐों เค•ो เคช्เคฐเค•ाเคถ เคฎिเคฒे। เค†เคค्เคฎा เค•ी เค‡เคธ เค…เคจเคจ्เคค เคถเค•्เคคि เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคœเฅœ เคตเคธ्เคคु เคชเคฐ เคนोเคจे เคธे เคญौเคคिเค• เค‰เคจ्เคจเคคि เคนोเคคी เคนै, เคตिเคšाเคฐ เคชเคฐ เคนोเคจे เคธे เคฌुเคฆ्เคงि เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคนोเคคा เคนै, เค”เคฐ เค…เคชเคจे เคนी เคชเคฐ เคนोเคจे เคธे เคฎเคจुเคท्เคฏ เคˆเคถ्เคตเคฐ เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै। เคชเคนเคฒे เคนเคฎें เคˆเคถ्เคตเคฐ เคฌเคจ เคฒेเคจे เคฆो, เคคเคค्เคชเคถ्เคšाเคค เคฆूเคธเคฐों เค•ो เคˆเคถ्เคตเคฐ เคฌเคจाเคจे เคฎें เคธเคนाเคฏเคคा เคฆेंเค—े। 'Be and Make ' -เคฌเคจो เค”เคฐ เคฌเคจाเค“ , เคฏเคนी เคนเคฎाเคฐा เคฎूเคฒ-เคฎंเคค्เคฐ เคฐเคนे। เฅฏ /เฅฉเฅญเฅฏ / เคธ्เคตเคฏं 'เคฎเคจुเคท्เคฏ' เคฌเคจो เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐों เค•ो เคฎเคจुเคท्เคฏ (เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคตिเคฆ เคฎเคนाเคชुเคฐुเคท) เคฌเคจเคจे เคฎें เคธเคนाเคฏเคคा เค•เคฐो !' เคฏเคนी เคช्เคฐเคœ्เคžाเคจ เคฌाเคฆ เคฎें เคถिเค•ाเค—ो เคเคก्เคฐेเคธ เค•ा เค†เคงाเคฐ เคฌเคจा। [This infinite power of the spirit, brought to bear upon matter evolves material development, made to act upon thought evolves intellectuality, and made to act upon itself makes of man a God. First, let us be Gods, and then help others to be Gods. "Be and make" ~ Let this be our motto.-4/331]
  ... เคญाเค—เคตเคค, เคฎें เคญी เค•เคนा เค—เคฏा  เคนे, "  เค‰เคฆ्เคงเคต ! เคธเคฌ เคฎें เคฎुเคเค•ो เคนी เคฆेเค–เคจे เคธे เคฌเฅ เค•เคฐ เค”เคฐ เค•ोเคˆ เคธाเคงเคจ เคจเคนीं เคนै‒เคฏเคน เคฎैं เคฎเคนाเคฆेเคต  เค•ी เคธौเค—เคจ्เคง เค–ाเค•เคฐ เค•เคนเคคा เคนूँ । .... เค‡เคธ เคฐเคนเคธ्เคฏ เค•ो เคธเคฎเคเคจे เค•े เคฌाเคฆ... เคธเคญी เคช्เคฐाเคฃिเคฏों เค•ा เค•เคฒ्เคฏाเคฃ (welfare of all being) เคนी เคฎेเคฐे เคœीเคตเคจ เค•ा เค…เคจ्เคคिเคฎ เคฒเค•्เคท्เคฏ เคนै ! เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เค•े เคตिเคทเคฏ เคฎें เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•เคนเคคे เคฅे - " เคตเคน เคธाเค•्เคทाเคค् เคจाเคฐाเคฏเคฃ เคนै - เคœीเคต เค•े เค‰เคฆ्เคงाเคฐ เค•े เคฒिเคฏे เค‰เคธเคจे เคฆेเคน เคงाเคฐเคฃ เค•ी เคนै। " เคตिเฅฆเคšเคฐिเคค -เฅญเฅช/ 'เคจเคฐेเคจ् เคถिเค•्เคทा เคฆेเค—ा '- เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ เค•े เคตिเคทเคฏ เคฎें เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•ी เคœो เค‡เคš्เค›ा-เคฌीเคœ เคฐूเคช เคฎें เคฅी เคตเคน เค‡เคธ เค…เคชเคฐोเค•्เคทाเคจुเคญूเคคि เค•े เคฌाเคฆ เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เค•े เคฆृเฅ เคจिเคถ्เคšเคฏ เคฎें {"Be and Make" เคฎें} เค…ंเค•ुเคฐिเคค เคนो เค—เคฏा। 
              เคฒेเค•िเคจ เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคตाเคชเคธ เคฒौเคŸเคคे เคนी, เค‰เคจ्เคนें เค‡เคธ 'เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคฎเคฏ -เคœเค—เคค' เค•ा เคเค• เคœोเคฐเคฆाเคฐ เคเคŸเค•ा เคฒเค—ा। เค…เคชเคจी เคฌเคนเคจ เค•े เคซाँเคธी เคฒเค—ाเค•เคฐ เคฐूเคชाเคจ्เคคเคฐเคฃ เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเคจे เค•ा เคนृเคฆเคฏเคตिเคฆाเคฐเค• เคธเคฎाเคšाเคฐ เคช्เคฐाเคช्เคค เคนुเค†। (The tragic death / Transfiguration-เคฆेเคนाเคจ्เคคเคฐ by suicide of Vivekananda's younger sister Yogendrabala )  เคšाเคฐो เคฏुเคตा เคธाเคงु - เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ , เคธ्เคตाเคฎी เค…เค–เคฃ्เคกाเคจเคจ्เคฆ , เคธ्เคตाเคฎी เคธाเคฐเคฆाเคจเคจ्เคฆ เค”เคฐ เค•ृเคชाเคจเคจ्เคฆ (เคตैเค•ुเคฃ्เค  เคจाเคฅ เคธाเคจ्เคฏाเคฒ) เคเค• เคธाเคฅ เคฌเคฆ्เคฐीเคจाเคฅ เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เคชเคฐ เคจिเค•เคฒ เคชเฅœे। เค•िเคจ्เคคु เคฒเค—เคญเค— เคฆो เคธौ เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เคชैเคฆเคฒ เคšเคฒเคจे เค•े เคฌाเคฆ , เคเค• -เคเค• เค•เคฐเค•े เคธเคญी เคฌीเคฎाเคฐ เคชเฅœเคจे เคฒเค—े। เคคเคฌ เค‰เคจ्เคนें เคšเฅाเคˆ เค›ोเฅœเค•เคฐ เคจीเคšे เค‰เคคเคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคฌाเคง्เคฏ เคนोเคจा เคชเฅœा, เค”เคฐ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธाเคงु-เคธเคจ्เคคों เค•े เคฒिเคฏे เคฎเคจเคญाเคตเคจ เคธ्เคฅाเคจ เค‹เคทिเค•ेเคถ เคชเคนुँเคšे, เคœเคนाँ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•े เคŠเคชเคฐ เคธे 'เคนเคฐ เคนเคฐ ' เค•เคฐเค•े เคฌเคนเคคी เคนुเคˆ เค—ंเค—ा เคจเคฆी เคญाเคฐเคค เค•े เคฎैเคฆाเคจी เค‡เคฒाเค•ों เค•ो เคธ्เคชเคฐ्เคถ เค•เคฐเคคी เคนै। 

           เค•ुเค› เคฆिเคจों เค•े เคฌाเคฆ , เคšाเคฐो เค—ुเคฐुเคญाเคˆ เคฎेเคฐเค  เคชเคนुँเคšे। เค•िเคจ्เคคु เคตเคน เคชเคฐिเคต्เคฐाเคœเค• เคญाเคฐเคค-เคชเคฅिเค• เคœिเคธเคจे เคญाเคฐเคคเคฎाเคคा เค•ी เคธेเคตा เค•เคฐเคจे เค•े เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคธे เคนी เคœเคจ्เคฎ เค—्เคฐเคนเคฃ เค•िเคฏा เคฅा,  เคฎेเคฐเค  เคธे เคชुเคจः เคจिःเคธंเค— เคนोเค•เคฐ เคญाเคฐเคค เค•ो เคœाเคจเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค…เค•ेเคฒा เคนी เคจिเค•เคฒ เคชเฅœा। เคซिเคฐ เค‰เคธเค•े เคœीเคตเคจ เคฎें เค•िเคคเคจी เคนी เค˜เคŸเคจाเคฏें เค˜เคŸिเคค เคนोเคคी เคšเคฒी เค—เคฏीं ! เคธाเคค เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เค•ो เคชाเคฐ เค•เคฐ เค…เคฎेเคฐिเค•ा เคชเคนुँเคš เค—เค , เค”เคฐ เคตเคนाँ เค•े เค†ंเคงी เคญเคฐी เคฌौเคฆ्เคงिเค• เค†เค•ाเคถ เคฎें เค•िเคธी เคตเคœ्เคฐ เค•े เคธเคฎाเคจ เคซूเคŸ เคชเฅœे। เค”เคฐ เค†เคค्เคฎเค—ौเคฐเคต เคฐเคนिเคค, เคฎเคฒिเคจเคฎुเค– เคญाเคฐเคค เคฎाเคคा เค•ा เคšेเคนเคฐा เคชुเคจः เค…เคชเคจी เคœ्เคžाเคจ-เค—เคฐिเคฎा เค•ी เคช्เคฐเคญा เคธे เคฆเคฎเค• เค‰เค ा। 

            เคšाเคฐ เคตเคฐ्เคทों เค•ा เค…เคตिเคฐाเคฎ เคตिเคฆेเคถ -เคญ्เคฐเคฎเคฃ เคธเคฎाเคช्เคค เคนुเค†। เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคœเคนाเคœ เคฎें เคฌैเค े เคนिเคธाเคฌ เค•เคฐเคจे เคฒเค—े, ' เค•्เคฏा เคฆिเคฏा เค”เคฐ เค•्เคฏा เคฒे เคšเคฒा ?'  เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคคเคฏ เค•िเคฏा -  " เคฎैं เคเค• เคเคธे เคงเคฐ्เคฎ (เคถिเค•्เคทा) เค•ा เคช्เคฐเคšाเคฐ เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคा เคนूँ, เคœिเคธเคธे 'เคฎเคจुเคท्เคฏ' (เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคตिเคฆ เคฎเคจुเคท्เคฏ) เคคैเคฏाเคฐ เคนोเคคा เคนै। " เคธ्เคตเคฆेเคถเคช्เคฐेเคฎी เคธंเคจ्เคฏाเคธी เคจे เค‡เคธเคฒिเคฏे เคธ्เคฅिเคฐ เค•िเคฏा - "เค…เคฌ เคญाเคฐเคค เคนी เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เคนै। " เคเค• เค“เคฐ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคต् เคฆूเคธเคฐी เค“เคฐ เคšाเคฃ्เคกाเคฒ - เคšाเคฃ्เคกाเคฒ เค•ो เคงीเคฐे เคงीเคฐे เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃเคค्เคต เคฎें เค‰เคจ्เคจเคค เค•เคฐเคจा เคนी เค•ाเคฐ्เคฏเคช्เคฐเคฃाเคฒी เคนोเค—ी। .... เคฎเคจ्เคฆिเคฐ เคต เคช्เคฐเคคिเคฎा เค•ी เคธीเคฎा เคธे เคญเค—เคตाเคจ เค•ो เคฌाเคนเคฐ เคฒाเค•เคฐ ' เคฏเคค्เคฐ เคœीเคต เคคเคค्เคฐ เคถिเคต ' เค•े เคฎเคจ्เคค्เคฐ เคธे 'เคตिเคฐाเคŸ ' เค•ी เคชूเคœा เค•े เคฒिเค เค…เค—्เคฐเคธเคฐ เคนोเคจा เคนोเค—ा เคช्เคฐाเคšीเคจ เค•ाเคฒ เค•े เคธंเคจ्เคฏाเคธिเคฏों เค•ी เคคเคฐเคน เคชเคฐ्เคตเคค เค•ी เค—ुเคซाเค“ं เคฎें เค…เคฅเคตा เคฎเค ों เคฎें เคฌैเค เค•เคฐ เค•ेเคตเคฒ เค†เคค्เคฎเคธाเค•्เคทाเคค्เค•ाเคฐ เค•ी เคšेเคท्เคŸा เคฎें เคฒเค—े เคฐเคนเคจे เคธे เคจ เคฌเคจेเค—ा। เคธंเคธाเคฐ เค•े เค•เคฐ्เคฎเค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เค–เฅœे เคนोเค•เคฐ เคฎाเคจเคตเคœाเคคि เค•ो เค‰เคš्เคš เค•ाเคฐ्เคฏों (เคฎเคจुเคท्เคฏ-เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค”เคฐ เคšเคฐिเคค्เคฐ-เคจिเคฐ्เคฎाเคฃเค•ाเคฐी เคถिเค•्เคทा เค•े เคช्เคฐเคšाเคฐ -เคช्เคฐเคธाเคฐ) เคฎें เคœुเคŸ เคœाเคจे เค•ी เคช्เคฐेเคฐเคฃा เคฆेเคจी เคนोเค—ी। เค•เคฐोเฅœों เคญाเคฐเคคिเคฏों เค•ी เค…เคœ्เคžเคคा (Ignorance,เค…เคตिเคฆ्เคฏा) เคต เคนृเคฆเคฏ เค•ा เค…เคจ्เคงเค•ाเคฐ เคฆूเคฐ เค•เคฐเคจा เคนोเค—ा। " เคตि เฅฆ เคšเคฐिเคค 210 /

  เคตिเคถ्เคตเคชूเคœिเคค (เคœเค—เคคเค—ुเคฐु) เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ 15 เคœเคจเคตเคฐी 1897 เค•ो เคญाเคฐเคค เคฒौเคŸ เค†เคฏे। เค”เคฐ เคซिเคฐ เคธिंเคนเคฒ เคธे เคช्เคฐाเคฐเคฎ्เคญ เคนुเค† เคฆेเคถ เคญเคฐ เคฎें 'เคญाเคฐเคคीเคฏ เคต्เคฏाเค–्เคฏाเคจ' (Lectures from Colombo to Almora) เคชुเคธ्เคคเค• เคฎें เค›เคชे เคต्เคฏाเค–्เคฏाเคจ เคฎाเคฒा เค•ा เคฆौเคฐ।  เคœिเคธे เค…เคจเค—िเคจเคค เคฆेเคถเคตाเคธिเคฏों เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฆिเค เค—เค เค…เคจเค—िเคจเคค เค…เคญिเคจเคจ्เคฆเคจ เคชเคค्เคฐ เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เคฎें เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฆिเคฏा เคฅा। เค”เคฐ เคœो  เคฆुःเค–ी , เคชเคฆเคฆเคฒिเคค , เคฎोเคนเคจिเคฆ्เคฐा เคฎें เคธोเคฏे เคนुเค เคญाเคฐเคคเคตाเคธिเคฏों เค•ो เคœเค—ाเคจे เค•े เคฒिเค เค‰เคจเค•े เคช्เคฐेเคฎ เคญเคฐे เคนृเคฆเคฏ เคธे เคธंเค—ीเคคเคฎเคฏ เคญाเคทเคฃ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคธ्เคตเคคः เคซूเคŸ เคชเฅœे เคฅे !

             เค•เคˆ เคตเคฐ्เคทों เคคเค• เค…เคฅเค• เคชเคฐिเคถ्เคฐเคฎ เค•เคฐเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‰เคจเค•ा เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคฌिเคฒ्เค•ुเคฒ เคŸूเคŸ เคธा เค—เคฏा เคฅा, เค…เคชเคจे เคญเค—्เคจ เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคฎें เคธुเคงाเคฐ เคฒाเคจे เค•े เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคธे เค•ुเค› เคฆिเคจ เคฆाเคฐ्เคœเคฒिंเค— เคฎें เคต्เคฏเคคीเคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ, เคšिเค•िเคค्เคธเค•ों เค•े เคชเคฐाเคฎเคฐ्เคถ เคชเคฐ เค‡เคš्เค›ा เคจ เคฐเคนเคคे เคนुเค เคญी เคตाเคฏु -เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•े เคฒिเค เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เค…เคฒเคฎोเฅœा เคœाเคจा เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•िเคฏा। 
...... เค‡เคธी เคฌीเคš 1897 เคˆ. เค•ी 1 เคฎเคˆ เค•ो เค•ोเคฒเค•ाเคคा เคฎें ' เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคฎिเคถเคจ ' เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เคนुเคˆ। เค…เคจ्เคค เคฎें 6 เคฎเคˆ เค•ो เค•ुเค› เคถिเคท्เคฏ เคต เค—ुเคฐुเคญाเค‡เคฏों เค•े เคธाเคฅ เคตे เค•ोเคฒเค•ाเคคा เคธे เค…เคฒเคฎोเฅœा เค•ी เค“เคฐ เคฐเคตाเคจा เคนो เค—เคฏे। เค•िเคจ्เคคु เคฏाเคค्เคฐा เค•ा เคตाเคธ्เคคเคตिเค• เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคเค• เคเคธे เค†เคถ्เคฐเคฎ เค•ो เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจा เคฅा, เคœเคนाँ ' เค•เคฐ्เคฎเค•ाเคฃ्เคกी เค…เคจुเคท्เค ाเคจों เค•ा เคช्เคฐाเคงाเคจ्เคฏ เคจเคนीं เคนोเค—ा, เคฌเคฒ्เค•ि เค…เคฆ्เคตैเคค เคฎें เคถांเคค เคธเคฎाเคนिเคค เคญाเคต เคเคตं เคง्เคฏाเคจ เค•ी เค—เคนเคฐाเคˆ เค•ा เคนी เคช्เคฐाเคงाเคจ्เคฏ เคนोเค—ा।'    
        เค‡เคธ เคฌाเคฐ เค•ी เค…เคฒเคฎोเฅœा เคฏाเคค्เคฐा เคฎें เคธเคฌ เค•ुเค› เค…เคฒเค— เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ा เคฅा। เค‰เคจเค•ी เค…เค—เคตाเคจी เค•े เคฒिเคฏे  เค…เคฒเคฎोเฅœा เคธे เคšเคฒเค•เคฐ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•े เคญाเคทเคฃों เค•े เค…ंเค—्เคฐेเคœ เค†เคถुเคฒिเคชिเค• (เคถ्เคฐुเคคिเคฒेเค–เค• -amanuensis) เคฎि.เค—ुเคกเคตिเคจ เค…เคจ्เคฏ เคถिเคท्เคฏों ( เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เค†เคฆि ?) เค•े เคธाเคฅ เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เคธ्เคŸेเคถเคจ เคชเคฐ เคธ्เคตเคฏं เค‰เคชเคธ्เคฅिเคค เคฅे। เค‡เคธ เคฌाเคฐ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค˜ोเฅœे เคชเคฐ เคธเคตाเคฐ เคนोเค•เคฐ เคชเคนाเฅœ เคšเฅेंเค—े, เค”เคฐ เค—ुเคกเคตिเคจ เค‰เคจเค•े เคธाเคฅ เคธाเคฅ เคฐเคนेंเค—े। เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ी เคธเคฎुเคšिเคค เค…เคญ्เคฏเคฐ्เคฅเคจा เค•े เคฒिเคฏे เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เค•े เคจाเค—เคฐिเค• เคชเคนเคฒे เคธे เคนी เคคैเคฏाเคฐ เคฅे। เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•े เค†เคจे เค•ा เคธเคฎाเคšाเคฐ เคชाเคคे เคนी เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคฒเคฎोเฅœा เค•े เคจिเค•เคŸ เคฒोเคฆिเคฏा เคจाเคฎเค• เคธ्เคฅाเคจ เคคเค• เคฌเฅเค•เคฐ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ी เค…เค—เคตाเคจी เค•ी।
     เคตिเคฐाเคŸ เคœुเคฒुเคธ เคธे เค˜िเคฐเค•เคฐ เคธुเคธเคœ्เคœिเคค เค˜ोเฅœे เคชเคฐ เคšเฅ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจเค—เคฐ เคฎें เคช्เคฐเคตिเคท्เคŸ เคนुเค। เคจเค—เคฐ เค•ी เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เค–िเฅœเค•िเคฏों เคธे เคชुเคท्เคช เคต เค…เค•्เคทเคคों เค•ी เคตเคฐ्เคทा เค•เคฐเคจे เคฒเค—ीं। เค–เคœांเคšी เคฎोเคนเคฒ्เคฒे เคฎें เคฒाเคฒा เคฌเคฆ्เคฐी เคถाเคน เค•े เค˜เคฐ เค•े เคธाเคฎเคจे เคเค• เคตिเคฐाเคŸ เคธเคญाเคฎเคฃ्เคกเคช เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा เคฅा। เคฒเค—เคญเค— 5000 เค‰เคค्เคธुเค• เคฆเคฐ्เคถเค•ों เค•े เค†เคจเคจ्เคฆ เค•ो เคฌเฅाเคคे เคนुเค เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เคธเคญाเคฎเคฃ्เคกเคช เคฎें เคช्เคฐเคตेเคถ เค•िเคฏा। เคคเคฌ เคคเค• เคถाเคฎ เคขเคฒ เคšुเค•ी เคฅी, เคฎเคฃ्เคกเคช เค•े เค†เคธเคชाเคธ เค•े เค˜เคฐों เคฎें เคœो เคฆीเคชเคฎाเคฒा เคธเคœाเคฏी เค—เคฏी เคฅी เค‰เคธเคธे เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคธเคญाเคฎเคฃ्เคกเคช เค†เคฒोเค•िเคค เคนो เคฐเคนा เคฅा।  เค‰เคธ เค…เคตเคธเคฐ เคชเคฐ เคธ्เคตाเค—เคค เคธเคฎिเคคि เค•ी เค“เคฐ เคธे เคธเคฐ्เคตเคช्เคฐเคฅเคฎ เคชเคฃ्เคกिเคค เคœ्เคตाเคฒाเคฆเคค्เคค เคœोเคถी เคจे เคนिเคจ्เคฆी  เคฎें เคเค• เคธंเค•्เคทिเคช्เคค เค…เคญिเคจเคจเคฆเคจ -เคชเคค्เคฐ เคชเฅा। เคตเคนाँ เค•ी เคœเคจเคคा เคจे เคธ्เคตाเคฎी เคœी เค•ो เคœो เคฎाเคจเคชเคค्เคฐ เคญेंเคŸ เค•िเคฏा เคฅा, เค‰เคธเคฎें เคชाเคถ्เคšाเคค्เคฏ เคฆेเคถों เคฎें เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เค•े 'เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค• เคตिเคœเคฏ ' เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•เคฐเคคे เคนुเค เค•เคนा เค—เคฏा เคฅा - 
          " เค†เคช เคงเคจ्เคฏ เคนैं, เค†เคชเค•े เคชเคฐเคฎ् เคถ्เคฐเคฆ्เคงเคฏे เค—ुเคฐुเคฆेเคต เคญी เคงเคจ्เคฏ เคนैं, เคœिเคจ्เคนोंเคจे เค†เคชเค•ो เคฏोเค—-เคฎाเคฐ्เค— เค•ी เคถिเค•्เคทा เคฆी। เคฏเคน เคญाเคฐเคค- เคญूเคฎि เคงเคจ्เคฏ เคนै , เคœเคนाँ เค‡เคธ เคญเคฏाเคตเคน เค•เคฒिเคฏुเค— เคฎें เคญी เค†เคฐ्เคฏเคตंเคถिเคฏों เค•े เค†เคช เคœैเคธे (เคฎाเคฐ्เค—เคฆเคฐ्เคถเค•) เคจेเคคा เคตिเคฆ्เคฏเคฎाเคจ เคนैं। " [เค…เคฐ्เคฅाเคค เคชเคฐเคฎ् เค—ुเคฐु (เคช्เคฐเคฅเคฎ เคจेเคคा) เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคงเคจ्เคฏ เคนैं เคœिเคจ्เคนोंเคจे ' เคตेเคฆाเคจ्เคค เคถिเค•्เคทเค• -เคช्เคฐเคถिเค•्เคทเคฃ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा ' เคฎें เคช्เคฐเคถिเค•्เคทिเคค เค†เคช เคœैเคธे เคจेเคคा เค•ो เคญाเคตी เคจेเคคा/ เคœीเคตเคจเคฎुเค•्เคค เคถिเค•्เคทเค• (Would be Leaders) เคฌเคจเคจे เค”เคฐ เคฌเคจाเคจे เค•े เคฏोเค—-เคฎाเคฐ्เค— เค•ा เคšเคชเคฐाเคธ เคธौंเคช เคฆिเคฏा !] ... เคฏเคฆि เคธเคš เคชूเค›ा เคœाเคฏ เคคो เค†เคชเคจे เคตเคน เค•เค िเคจ เค•ाเคฐ्เคฏ เค•เคฐ เคฆिเค–ाเคฏा เคนै, เคœिเคธเค•ा เคฌीเฅœा เค‡เคธ เคฆेเคถ เคฎें เคถ्เคฐी เคถंเค•เคฐाเคšाเคฐ्เคฏ เค•े เคธเคฎเคฏ เคธे เคซिเคฐ เค•िเคธी เคจे เคจเคนीं เค‰เค ाเคฏा। .... เค ीเค• เคนी เค•เคนा เค—เคฏा เคนै -  
เคตเคฐเคฎेเค•ो เค—ुเคฃी เคชुเคค्เคฐो เคจ เคš เคฎूเคฐ्เค–เคถเคคाเคจ्เคฏเคชि ।
      เคเค•เคถ्เคšเคจ्เคฆ्เคฐเคธ्เคคเคฎो เคนเคจ्เคคि เคจ เคš เคคाเคฐाเค—เคฃोเคฝเคชि เคš ॥ 
 
'เคธी เคฎूเคฐ्เค– เคชुเคค्เคฐों เค•ी เค…เคชेเค•्เคทा เคเค• เคนी เค—ुเคฃी เคชुเคค्เคฐ เค…เคš्เค›ा เคนै, เคเค• เคนी เคšเคจ्เคฆ्เคฐเคฎा เค…เคจ्เคงเค•ाเคฐ เค•ा เคตिเคจाเคถ เค•เคฐเคคा เคนै, เคคाเคฐाเค—เคฃ เคจเคนीं।' ...เค†เคชเคจे  เคฎเคจเคธा , เคตाเคšा , เค•เคฐ्เคฎเคฃा เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ  เคฎाเคจเคตเคœाเคคि เค•ो เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค•เคคा เค•ा เคœ्เคžाเคจ เค•เคฐाเคจा (เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคตिเคฆ เคฎเคจुเคท्เคฏ เคฌเคจเคจा เค”เคฐ เคฌเคจाเคจा) เคนी เค…เคชเคจे เคœीเคตเคจ เค•ा เคง्เคฏेเคฏ เคฎाเคจ เคฒिเคฏा เคนै เค”เคฐ เคงाเคฐ्เคฎिเค• เคœ्เคžाเคจ เค•ा เค‰เคชเคฆेเคถ เคฆेเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค†เคช เคธเคฆैเคต เคนी เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคฐเคนเคคे เคนैं। 
                 "เคนเคฎें เคฏเคน เคธुเคจเค•เคฐ เคฌเฅœी เคช्เคฐเคธเคจ्เคจเคคा เคนुเคˆ เค•ि เคฏเคนाँ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เค—ोเคฆ เคฎें เค†เคชเค•ा เคตिเคšाเคฐ เคเค• เค†เคถ्เคฐเคฎ   เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เค•ा เคนै। เค”เคฐ เคนเคฎाเคฐी เคˆเคถ्เคตเคฐ เคธे เคช्เคฐाเคฐ्เคฅเคจा เคนै เค•ि เค†เคชเค•ा เคฏเคน เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคธเคซเคฒ เคนो। เคถंเค•เคฐाเคšाเคฐ्เคฏ เคจे เคญी เค…เคชเคจी เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค• เคฆिเค—्เคตिเคœเคฏ เค•े เคชเคถ्เคšाเคค เคญाเคฐเคค เค•े เคช्เคฐाเคšीเคจ เคนिเคจ्เคฆू เคงเคฐ्เคฎ เค•े เคฐเค•्เคทเคฃाเคฐ्เคฅ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคฎें เคฌเคฆเคฐिเค•ाเคถ्เคฐเคฎ เคฎें เคเค• เคฎเค  เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•िเคฏा เคฅा। เค‡เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคฏเคฆि เค†เคชเค•ी เคญी เค‡เคš्เค›ा เคชूเคฐ्เคฃ เคนो เคœाเคฏ เคคो เค‰เคธเคธे เคญाเคฐเคคเคตเคฐ्เคท เค•ा เคฌเฅœा เคนिเคค เคนोเค—ा। เค‡เคธ เคฎเค  เค•े เคธ्เคฅाเคชिเคค เคนो เคœाเคจे เคธे เคนเคฎ เค•ुเคฎाเคŠं เคจिเคตाเคธिเคฏों เค•ो เคฌเฅœा เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค• เคฒाเคญ เคนोเค—ा। เค”เคฐ เคซिเคฐ เคนเคฎ เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ा เคช्เคฐเคฏเคค्เคจ เค•เคฐेंเค—े เค•ि เคนเคฎाเคฐा เคช्เคฐाเคšीเคจ เคงเคฐ्เคฎ-เคฎाเคฐ्เค— 'เคฏोเค—' เคนเคฎाเคฐे เคฌीเคš เคฎें เคธे เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคฒुเคช्เคค เคจ เคนो เคœाเคฏे। เค†เคฆिเค•ाเคฒ เคธे เคนी เคญाเคฐเคค เค•ा เคฏเคน เคช्เคฐเคฆेเคถ เคคเคชเคธ्เคฏा เค•ी เคญूเคฎि เคฐเคนा เคนै। เคญाเคฐเคคเคตเคฐ्เคท เค•े เคฌเฅœे-เคฌเฅœे เค‹เคทिเคฏों เคจे เค…เคชเคจा เคธเคฎเคฏ เค‡เคธी เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคคเคชเคธ्เคฏा เคคเคฅा เคธाเคงเคจा เคฎें เคฌिเคคाเคฏा เคนै, เคชเคฐเคจ्เคคु เคตเคน เคคो เค…เคฌ เคชुเคฐाเคจी เคฌाเคค เคนो เค—เคฏी เค”เคฐ เคนเคฎें เคชूเคฐ्เคฃ เคตिเคถ्เคตाเคธ เคนै เค•ि เคฏเคนाँ เคฎเค  เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•เคฐเค•े เค†เคช เคนเคฎें เคชुเคจः เค‰เคธเค•ा เค…เคจुเคญเคต เค•เคฐा เคฆेंเค—े। เคฏเคนी เคตเคน เคชुเคฃ्เคฏเคญूเคฎि เคนै เคœो เคญเคฐเคคเคตเคฐ्เคท เคญเคฐ เคฎें เคชเคตिเคค्เคฐ เคฎाเคจी เคœाเคคी เคฅी। เคคเคฅा เคฏเคนी เคธเคš्เคšे เคงเคฐ्เคฎ ,เค•เคฐ्เคฎ , เคธाเคงเคจा เคคเคฅा เคธเคค्เคฏ-เคช्เคฐाเคช्เคคि เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฅा, เคฏเคฆ्เคฏเคชि เค†เคœ เคธเคฎเคฏ เค•े เคช्เคฐเคตाเคน เคฎें เคตे เคธเคฌ เคฌाเคคें เคจเคท्เคŸ เคนोเคคी เคœा เคฐเคนी เคนैं। เค”เคฐ เคนเคฎें เคตिเคถ्เคตाเคธ เคนै เค•ि เค†เคชเค•े เคถुเคญ เคช्เคฐเคฏเคค्เคจों เคฆ्เคตाเคฐा เคฏเคน เคช्เคฐเคฆेเคถ เคซिเคฐ เคช्เคฐाเคšीเคจ เคงाเคฐ्เคฎिเค• เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคชเคฐिเคฃเคค เคนो เคœाเคฏेเค—ा।" 5-243/  เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เค–เคœांเคšी เคฎोเคนเคฒ्เคฒा เค•े เคฒाเคฒा เคฌเคฆ्เคฐी เคถाเคน เคงुเคฒเค˜ाเคฐिเคฏा เค•ी เค“เคฐ เคธे เคชเคฃ्เคกिเคค เคนเคฐिเคฐाเคฎ เคชाเคฃ्เคกे เคจे เคเค• เคฆूเคธเคฐा เค…เคญिเคจเคจ्เคฆเคจ -เคชเคค्เคฐ เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคฎें เคชเฅा। 'เคเค• เค…เคจ्เคฏ เคชंเคกिเคค เคœी เคจे เคญी เค‡เคธ เค…เคตเคธเคฐ เคชเคฐ เคเค• เคธंเคธ्เค•ृเคค เคฎाเคจเคชเคค्เคฐ เคชเฅा। 

        เคธเคฎเคฏ เค”เคฐ เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคि เค•ो เคฆेเค–เคคे เคนुเค, เค‰เคธ เคฆिเคจ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เคธเคญी เคธ्เคตाเค—เคค เคญाเคทเคฃों เค•ा เค‰เคค्เคคเคฐ เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคฎें เค”เคฐ เคฌเคนुเคค เคธंเค•्เคทेเคช เคฎें เคฆेเคคे เคนुเค เค•เคนा -  ‘เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคญाเคฐเคค เค•ी เคœเคจเคจी เคถ्เคฐी เคชाเคฐ्เคตเคคी เค•ी เคœเคจ्เคฎ เคญूเคฎि เคนै। เคฏเคน เคนเคฎाเคฐे เคชूเคฐ्เคตเคœों เค•े เคธ्เคตเคช्เคจ เค•ा เคช्เคฐเคฆेเคถ เคนै।  เคฏเคน เคตเคนी เคชเคตिเคค्เคฐ เคธ्เคฅाเคจ เคนै,  เคœเคนां เคญाเคฐเคคเคตเคฐ्เคท  เค•ा เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคธเคš्เคšा เคงเคฐ्เคฎเคชिเคชाเคธु เคต्เคฏเค•्เคคि เค…เคชเคจे เคœीเคตเคจ-เค•ाเคฒ เค•े เค…เคจ्เคคिเคฎ เคฆिเคจ เคต्เคฏเคคीเคค เค•เคฐเคจे เค•ी เค‡เคš्เค›ा เค•เคฐเคคा เคนै।  เค‡เคธी เคฆेเคตเคญूเคฎि เค•े เคชเคฐ्เคตเคคों เค•े เคถिเค–เคฐों เคชเคฐ, เค‡เคธเค•ी เค—ुเคซाเค“ं เค•े เคญीเคคเคฐ เคคเคฅा เค‡เคธเค•े เค•เคฒ-เค•เคฒ เคฌเคนเคจे เคตाเคฒे เคเคฐเคจों เค•े เค•िเคจाเคฐे เคง्เคฏाเคจเคธ्เคฅ เคนोเค•เคฐ เคนเคฎाเคฐे เค‹เคทि-เคฎुเคจिเคฏों เคจे เค•िเคคเคจे เคนी เคตैเคฆिเค• เค—ूเฅ เคธिเคฆ्เคงाเคจ्เคคों (เคฎเคนाเคตाเค•्เคฏों) เค•ो เคขूँเคข เคจिเค•ाเคฒा เคนै, เค‰เคจเค•ा เคฎเคจเคจ เค•िเคฏा เคนै। ['เคถ्เคฐเคตเคฃ-เคฎเคจเคจ-เคจिเคฆिเคง्เคฏाเคธเคจ ' เค•ी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคธे เค†เคตिเคท्เค•ृเคค เค•िเคฏा เคนै।] เค”เคฐ เค†เคœ เคนเคฎ เคฆेเค–เคคे เคนैं เค•ि เค‰เคจ เคตैเคฆिเค• เคธिเคฆ्เคงाเคจ्เคคों (เคšाเคฐ เคฎเคนाเคตाเค•्เคฏों) เค•ा เค•ेเคตเคฒ เคเค• เค…ंเคถ เคนी เค‡เคคเคจा เคฎเคนाเคจ เคนै เค•ि เค‰เคธ เคชเคฐ เคชाเคถ्เคšाเคค्เคฏ เคœเค—เคค เคฎुเค—्เคง เคนै; เคคเคฅा เคตिเคถ्เคต เค•े เคงुเคฐเคจ्เคงเคฐ เคตिเคฆ्เคตाเคจों เคเคตं เคฎเคจीเคทिเคฏों เคจे เค‰เคธे เค…เคคुเคฒเคจीเคฏ (Incredible) เค•เคนा เคนै। เคฏเคน เคตเคนी เคฆेเคต เคญूเคฎि เคนै, เคœเคนाँ เคฎैं เคฌเคšเคชเคจ เคธे เคนी เค…เคชเคจा เคœीเคตเคจ เคต्เคฏเคคीเคค เค•เคฐเคจे เค•ी เคฌाเคค เคธोเคšเคคा เคฐเคนा เคนूँ, เคฎैंเคจे เค•िเคคเคจी เคฌाเคฐ เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ी เคšेเคท्เคŸा เค•ी เคนै, เค•ि เคฎैं เคฏเคนाँ เคฐเคน เคธเค•ूँ। เคชเคฐเคจ्เคคु เค‰เคชเคฏुเค•्เคค เคธเคฎเคฏ เค•े เคจ เค†เคจे เคธे, เคคเคฅा เคฎेเคฐे เคธाเคฎเคจे เคฌเคนुเคค เคธे เค•ाเคฐ्เคฏ เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฎुเคे เค‡เคธ เคชเคตिเคค्เคฐ เคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคฐเคนเคจे เค•ा เค…เคตเคธเคฐ เคจเคนीं เคฎिเคฒा। เคฒेเค•िเคจ เคฎेเคฐी เคฏเคนी เค‡เคš्เค›ा เคนै เค•ि เคฎैं เค…เคชเคจे เคœीเคตเคจ เค•े เคถेเคท เคฆिเคจ เค‡เคธी เค—िเคฐिเคฐाเคœ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เคชเคฐ्เคตเคค เคถ्เคฐृंเค–เคฒा เคฎें เค•เคนीं เคชเคฐ เคต्เคฏเคคीเคค เค•เคฐ เคฆूँ।  
       .... เคฏเคนाँ เค†เคคे เคธเคฎเคฏ เคœैเคธे เคœैเคธे เค—िเคฐिเคฐाเคœ เค•ी เคเค• เคšोเคŸी เค•े เคฌाเคฆ เคฆूเคธเคฐी เคšोเคŸी เคฎेเคฐी เคฆृเคท्เคŸि เค•े เคธाเคฎเคจे เค†เคคी เค—เคฏी , เคฎेเคฐी เคธเคฎเคธ्เคค เค•เคฒ्เคชเคจाเค“ं เค”เคฐ เค•ाเคฐ्เคฏ-เคฏोเคœเคจाเค“ं เค•े เคตिเคทเคฏ เคฎें เค•ेเคตเคฒ " เคฌाเคคเคšीเคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฌเคœाเคฏ เค…เคญी เคคเค• เค•्เคฏा เค•ाเคฐ्เคฏ เคนुเค† เคนै, เคคเคฅा เคญเคตिเคท्เคฏ เคฎें เค•्เคฏा เค•ाเคฐ्เคฏ เคนोเค—ा ?"  เคฎेเคฐा เคฎเคจ เคเค•เคฆเคฎ เค‰เคธी เคถाเคถ्เคตเคค เคญाเคต 'เคตेเคฆाเคจ्เคค เคถिเค•्เคทเค•-เคช्เคฐเคถिเค•्เคทเคฃ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा ' เค•ी เค“เคฐ เค–ींเคš เค—เคฏा เคœिเคธเค•ी เคถिเค•्เคทा เคนเคฎें เค—िเคฐिเคฐाเคœ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคธเคฆैเคต เคธे เคฆेเคคा เคฐเคนा เคนै। เคœो เค‡เคธ เคธ्เคฅाเคจ เค•े เคตाเคคाเคตเคฐเคฃ เคฎें เคญी เคช्เคฐเคคिเคง्เคตเคจिเคค เคฐเคนा เคนै , เคคเคฅा เคœिเคธเค•ा เคจिเคจाเคฆ เคฎैं เค†เคœ เคญी เคฏเคนाँ เค•ी เค•เคฒเค•เคฒเคตाเคนिเคจी เคธเคฐिเคคाเค“ं เคฎें เคธुเคจเคคा เคนूँ, เค”เคฐ เคตเคน เคญाเคต เคนै - เคค्เคฏाเค— !  [เคช्เคฐเคตृเคค्เคคि เคธे เคนोเค•เคฐ เคจिเคตृเคค्เคคि เคฎें เคฒौเคŸเคจा เคนी เคงเคฐ्เคฎ เคนै! ....  เคธเคฐ्เคตं เคตเคธ्เคคु เคญเคฏाเคจ्เคตिเคคं เคญुเคตि เคจृเคฃां เคตैเคฐाเค—्เคฏเคฎेเคตाเคญเคฏเคฎ् ।। (- เคตैเคฐाเค—्เคฏเคถเคคเค•เคฎ् เฅฉเฅง ) เค…เคฐ्เคฅ - เคญोเค— เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เคฐोเค— เค•ा เคญเคฏ, เค‰เคš्เคš เค•ुเคฒ เคฎे เคœเคจ्เคฎ เคนोเคจे เคชเคฐ เคฌเคฆเคจाเคฎी เค•ा เคญเคฏ, เค…เคงिเค• เคงเคจ เคนोเคจे เคชเคฐ เคฐाเคœा เค•ा เคญเคฏ, เคฎौเคจ เคฐเคนเคจे เคชเคฐ เคฆैเคจ्เคฏ เค•ा เคญเคฏ, เคฌเคฒเคถाเคฒी เคนोเคจे เคชเคฐ เคถเคค्เคฐुเค“ं เค•ा เคญเคฏ, เคฐूเคชเคตाเคจ เคนोเคจे เคชเคฐ เคตृเคฆ्เคงाเคตเคธ्เคฅा เค•ा เคญเคฏ, เคถाเคธ्เคค्เคฐ เคฎे เคชाเคฐเค™्เค—เคค เคนोเคจे เคชเคฐ เคตाเคฆ-เคตिเคตाเคฆ เค•ा เคญเคฏ, เค—ुเคฃी เคนोเคจे เคชเคฐ เคฆुเคฐ्เคœเคจों เค•ा เคญเคฏ, เค…เคš्เค›ा เคถเคฐीเคฐ เคนोเคจे เคชเคฐ เคฏเคฎ เค•ा เคญเคฏ เคฐเคนเคคा เคนै। เค‡เคธ เคธंเคธाเคฐ เคฎे เคธเคญी เคตเคธ्เคคुเคँ เคญเคฏ เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒीं เคนैं। เค•ेเคตเคฒ เคตैเคฐाเค—्เคฏ เคธे เคนी เคฒोเค—ों เค•ो เค…เคญเคฏ เคช्เคฐाเคช्เคค เคนो เคธเค•เคคा เคนै।    [ เคญोเค—ा เคจ เคญुเค•्เคคा เคตเคฏเคฎेเคต เคญुเค•्เคคाः เคคเคชो เคจ เคคเคช्เคคं เคตเคฏเคฎेเคต เคคเคช्เคคाः ।।  เค•ाเคฒो เคจ เคฏाเคคो เคตเคฏเคฎेเคต เคฏाเคคाः เคคृเคท्เคฃा เคจ เคœीเคฐ्เคฃा เคตเคฏเคฎेเคต เคœीเคฐ्เคฃाः ।।เฅญ।। (เค…เคฐ्เคฅ - เคญोเค—ों เค•ो เคนเคฎเคจे เคจเคนीं เคญोเค—ा, เคฌเคฒ्เค•ि เคญोเค—ों เคจे เคนी เคนเคฎें เคนी เคญोเค— เคฒिเคฏा । เคคเคชเคธ्เคฏा เคนเคฎเคจे เคจเคนीं เค•ी, เคฌเคฒ्เค•ि เคนเคฎ เค–ुเคฆ เคคเคช เค—เค । เค•ाเคฒ (เคธเคฎเคฏ) เค•เคนीं เคจเคนीं เค—เคฏा เคฌเคฒ्เค•ि เคนเคฎ เคธ्เคตเคฏं เคšเคฒे เค—เค । เค‡เคธ เคธเคญी เค•े เคฌाเคฆ เคญी เคฎेเคฐी เค•ुเค› เคชाเคจे เค•ी เคคृเคท्เคฃा เคจเคนीं เค—เคฏी (เคชुเคฐाเคจी เคจเคนीं เคนुเคˆ) เคฌเคฒ्เค•ि เคนเคฎ เคธ्เคตเคฏं เคœीเคฐ्เคฃ เคนो เค—เค ।। )เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคญृเคคเคนเคฐि เคจे เคฏเคนाँ เคธंเคธाเคฐ เค•ी เค†เคธाเคฐเคคा เค”เคฐ เคตैเคฐाเค—्เคฏ เค•े เคฎเคนเคค्เคค्เคต เค•ा เคช्เคฐเคคिเคชाเคฆเคจ เค•िเคฏा เคนै। เค‡เคธ เคถเคคเค• เคฎें เค•ाเคต्เคฏ-เคช्เคฐเคคिเคญा เค”เคฐ เคฆाเคฐ्เคถเคจिเค•เคคा เค•ा เค…เคฆ्เคญुเคค เคธเคฎเคจ्เคตเคฏ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคธเคฎें เคธांเคธाเคฐिเค• เค†เค•เคฐ्เคทเคฃों เค”เคฐ เคญोเค—ों เค•े เคช्เคฐเคคि เค‰เคฆाเคธीเคจเคคा เค•े เค‰เคญเคฐเคคे เคนुเคฏे เคญाเคตों เค•ा เคšिเคค्เคฐเคฃ เคฆिเค–ाเคฏी เคฆेเคคा เคนै। เค•เคตि เค•ी เคคो เคฏเคนी เค•ाเคฎเคจा เคนै เค•ि เค•िเคธी เคชुเคฃ्เคฏเคฎเคฏ เค…เคฐเคฃ्เคฏ เคฎें เคถिเคต-เคถिเคต เค•ा เค‰เคš्เคšाเคฐเคฃ เค•เคฐเคคे เคนुเคฏे เค‰เคธเค•ा เคธเคฎเคฏ เคฌीเคคเคคा เคœाเคฏे। ]  

           ' เค—िเคฐिเคฐाเคœ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคตैเคฐाเค—्เคฏ เค”เคฐ เคค्เคฏाเค— เค•े เคธूเคšเค• เคนैं, เคคเคฅा เคตเคน เคธเคฐ्เคตोเคš्เคš เคถिเค•्เคทा , เคœो เคนเคฎ เคฎाเคจเคตเคคा เค•ो เคธเคฆैเคต เคฆेเคคे เคฐเคนेंเค—े --'เคค्เคฏाเค— เคนी เคนै।' เคœिเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนเคฎाเคฐे เคชूเคฐ्เคตเคœ เค…เคชเคจे เคœीเคตเคจ เค•े เค…เคจ्เคคเค•ाเคฒ เคฎें เค‡เคธ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคชเคฐ เค–िंเคšे เคนुเค เคšเคฒे เค†เคคे เคฅे, เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคญเคตिเคท्เคฏ เคฎें เคชृเคฅ्เคตी เคญเคฐ เค•ी เคถเค•्เคคिเคถाเคฒी เค†เคค्เคฎाเคฏें เค‡เคธ เค—िเคฐिเคฐाเคœ เค•ी เค“เคฐ เค†เค•เคฐ्เคทिเคค เคนोเค•เคฐ เคšเคฒी เค†เคฏेंเค—ी। เคฏเคน เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคนोเค—ा เคœเคฌ เคญिเคจ्เคจ -เคญिเคจ्เคจ เคธเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคฏों เค•े เค†เคชเคธ เค•े เคเค—เฅœे เค†เค—े เคฏाเคฆ เคญी เคจเคนीं เค•िเคฏे เคœाเคฏेंเค—े, เคœเคฌ เคงाเคฐ्เคฎिเค• เคฐूเฅिเคฏों เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคตैเคฎเคจเคธ्เคฏ เคจเคท्เคŸ เคนो เคœाเคฏेเค—ा, เคœเคฌ เคนเคฎाเคฐे เค”เคฐ เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคงเคฐ्เคฎ เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงी เคเค—เฅœे เคฌिเคฒ्เค•ुเคฒ เคฆूเคฐ เคนो เคœाเคฏेंเค—े เคคเคฅा เคœเคฌ เคฎเคจुเคท्เคฏ เคฎाเคค्เคฐ เคฏเคน เคธเคฎเค เคฒेเค—ा เค•ि 'เค•ि เค•ेเคตเคฒ เคเค• เคนी เคšिเคฐเคจ्เคคเคจ เคงเคฐ्เคฎ เคนै, เค”เคฐ เคตเคน เคนै - " เคธ्เคตเคฏं เคฎें เคชเคฐเคฎेเคถ्เคตเคฐ เค•ी เค…เคจुเคญूเคคि"!  เค”เคฐ เคถेเคท เคœो เค•ुเค› เคนै เคตเคน เคธเคฌ เคต्เคฏเคฐ्เคฅ เคนै। เคฏเคน เคœाเคจเค•เคฐ เค…เคจेเค• เคต्เคฏเค—्เคฐ เค†เคค्เคฎाเคฏें เคฏเคนाँ เค†เคฏेंเค—ी เค•ि ' เคฏเคน เคธंเคธाเคฐ เคงोเค–े เค•ी เคŸเคŸ्เคŸी เคนै' เคฏเคนाँ เคธเคฌ เค•ुเค› เคฎिเคฅ्เคฏा เคนै, เค”เคฐ เคฏเคฆि เค•ुเค› เคธเคค्เคฏ เคนै, เคคो เคตเคน เคนै 'เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคญเค•्เคคि', เค•ेเคตเคฒ เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เค‰เคชाเคธเคจाเคฏें। 

            เคฎिเคค्เคฐो, เคฏเคน เคคुเคฎ्เคนाเคฐी เค•ृเคชा เคนै เค•ि เค…เคชเคจे เคฎाเคจเคชเคค्เคฐ เคคुเคฎเคจे เคฎेเคฐे เค‰เคธ เคง्เคฏेเคฏ เค•ा เคœिเค•्เคฐ เค•िเคฏा เค•ि เคฎेเคฐा เคตिเคšाเคฐ เคญเคตिเคท्เคฏ เคฎें เคฏเคนाँ เคเค• เค†เคถ्เคฐเคฎ เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เค•ा เคนै। เคฎैंเคจे เคถाเคฏเคฆ เคคुเคฎเคฒोเค—ों เค•ो เคฏเคน เคฌाเคค เค•ाเคซी เคธ्เคชเคท्เคŸ เคฐूเคช เคธे เคธเคฎเคा เคฆी เคนै เค•ि เคฏเคนाँ เคชเคฐ เค†เคถ्เคฐเคฎ เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा (เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคฎें เคนी เคฎเคนाเคฎเคฃ्เคกเคฒ เคฒीเคกเคฐเคถिเคช เคŸ्เคฐेเคจिंเค— เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा) เค•्เคฏों เค•ी เคœाเคฏे ? เคคเคฅा เคธंเคธाเคฐ เค•े เค…เคจ्เคฏ เคธเคฌ เคธ्เคฅाเคจों เค•ो เค›ोเฅœเค•เคฐ,  เคฎैंเคจे เค‡เคธी เคธ्เคฅाเคจ เค•ो เค•्เคฏों เคšुเคจा เคนै ? เคœเคนाँ เคธे เค‡เคธ เคตिเคถ्เคตเคงเคฐ्เคฎ -Be and Make ' เค•ी เคถिเค•्เคทा เค•ा เคช्เคฐเคธाเคฐ เคนो เคธเค•े। [เค…เคฐ्เคฅाเคค เคœเคนाँ เคธे ' เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ -เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เคตेเคฆाเคจ्เคค เคฒीเคกเคฐเคถिเคช เคŸ्เคฐेเคกिเคถเคจ  ~ ' Be and Make ' เคฎें เคช्เคฐเคถिเค•्เคทिเคค เคจेเคคा/ เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคตिเคฆ เคฎเคจुเคท्เคฏ/ เคฌเคจो เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐों เค•ो เคญी เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคตिเคฆ (เคธ्เคตเคฏं เคฎें เคชเคฐเคฎेเคถ्เคตเคฐ เค•ी เค…เคจुเคญूเคคि เคธเคฎ्เคชเคจ्เคจ) เคฎเคจुเคท्เคฏ เคฌเคจเคจे เคฎें เคธเคนाเคฏเคคा เค•เคฐो ~ เค•ी เคถिเค•्เคทा เค•ा เคช्เคฐเคธाเคฐ เคนो เคธเค•े। ] เค•ाเคฐเคฃ เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนै เค•ि เค‡เคจ เคชเคฐ्เคตเคค-เคถ्เคฐेเคฃिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เค‹เคทि-เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคฎें เค†เคงाเคฐिเคค เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ी เคธเคฐ्เคตोเคค्เคคเคฎ เคธ्เคฎृเคคिเคฏाँ เคธเคฎ्เคฌเคฆ्เคง เคนैं !  เคฏเคฆि เคญाเคฐเคค เค•े เคงाเคฐ्เคฎिเค• เค‡เคคिเคนाเคธ เคธे เค‡เคธ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ो เคชृเคฅเค• เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคœाเค เคคो เคถेเคท เคฌเคนुเคค เค•เคฎ เคฐเคน เคชाเคฏेเค—ा। เค…เคคเคเคต เคฏเคนीं เคชเคฐ เคเค• เค•ेंเคฆ्เคฐ เคนोเคจा เคšाเคนिเค [เคธाเคงाเคฐเคฃ เค—ृเคนเคธ्เคฅों เค•े เคฒिเค  เคฎเคจुเคท्เคฏ เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค”เคฐ เคšเคฐिเคค्เคฐ-เคจिเคฐ्เคฎाเคฃเค•ाเคฐी เคธंเคธ्เคฅा เคฎเคนाเคฎเคฃ्เคกเคฒ เคเคตं เคธाเคฐเคฆा เคจाเคฐी เคธंเค—เค เคจ เค•ा เคเค• เค•ेंเคฆ्เคฐ เค…เคตเคถ्เคฏ  เคนोเคจा เคšाเคนिเค।]   - เคœो เค•เคฐ्เคฎ (เคช्เคฐเคตृเคค्เคคि ) เคช्เคฐเคงाเคจ เคจ เคนोเค—ा, เคฌเคฒ्เค•ि เคถाเคจ्เคคि (เคจिเคตृเคค्เคคि-เคช्เคฐเคงाเคจ ) เค•ा เคนोเค—ा, เคง्เคฏाเคจ-เคงाเคฐเคฃा (เคฎเคจःเคธंเคฏोเค—) เค•ा เคช्เคฐเคถिเค•्เคทเคฃ เคฆेเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคนोเค—ा। เค”เคฐ เคฎुเคे เค†เคถा เคนै เค•ि เคเค• เคจ เคเค• เคฆिเคจ เคเคธा เค…เคตเคถ्เคฏ เคนोเค—ा।  5-245/

            เค‡เคธ เคฌाเคฐ เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा เคฎें เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฒเค—เคญเค— เคคीเคจ เคฎเคนीเคจे  เคฌिเคคाเค। เค‡เคธी เคฌीเคš เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคฒाเคญ เค•े เคฒिเคฏे, เคฒाเคฒा เคฌเคฆ्เคฐी เคถाเคน เค•ा เค†เคคिเคฅ्เคฏ เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐ เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคธे 32 เค•ि.เคฎी. เคฆूเคฐ เค‰เคจเค•े  'เคฆेเค‰เคฒเคงाเคฐ' เคธ्เคฅिเคค เคเค• เคฌเค—ीเคšे เคตाเคฒे เคฎเค•ाเคจ เคฎें เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคจे เค•เคฐเคจे เคฒเค—े। เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी 'เคตिเคตेเค•-เคตैเคฐाเค—्เคฏ' เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒी เคฎเคจोเคนाเคฐी เค›เคŸा เคธे เค‰เคจเค•े เค•เคฐ्เคฎเคถ्เคฐाเคจ्เคค เคฎเคจ เคฎें เคฌเคนुเคค เคฆिเคจों เคฌाเคฆ เค…เคชूเคฐ्เคต เคถाเคจ्เคคि เคคो เค†เคฏी เคนी; เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคซเคฒเคฆूเคง เค–ाเคจे เค”เคฐ เคช्เคฐเคšुเคฐ เค˜ुเฅœเคธเคตाเคฐी เค•เคฐเคจे เคธे เคฆो เคธเคช्เคคाเคน เคฎें เคนी เค‰เคจเค•े เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคฎें เค•ाเคซी เค‰เคจ्เคจเคคि เคนुเคˆ। 

                เคถिเค•ाเค—ो เค•े เคตिเคถ्เคต เคงเคฐ्เคฎ เคธเคฎ्เคฎेเคฒเคจ 1893 เคฎें เคธเคจाเคคเคจ เคตैเคฆिเค• เคงเคฐ्เคฎ เคต เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ी เค…เคฎिเคŸ เค›ाเคช- เค›ोเคก़เคจे เค•े เคฌाเคฆ, เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ เคจाเคฅ 1897 เคฎें เคœเคฌ เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เค•े เคจाเคฎ เคธे เคตिเคถ्เคตเคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนोเค•เคฐ เคฆूเคธเคฐी เคฌाเคฐ เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เค†เค, เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เค‰เคจเค•ी เคฏोเคœเคจा เคฎें เคธเคนाเคฏเคคा เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे, เค‰เคจเค•े เคธाเคฅ เค†เคค्เคฎीเคฏ เคœुเฅœाเคต เคฐเค–เคจे เคตाเคฒे เค•เคˆ (เคจिเคตृเคค्เคคि เคฎाเคฐ्เค— เค•े) เค—ुเคฐुเคญाเคˆ เค”เคฐ เค•เคˆ เคตिเคฆेเคถी เคญเค•्เคค (เคช्เคฐเคตृเคค्เคคि เคฎाเคฐ्เค— เค•े เคญाเคตी เคจेเคคा /เคถिเค•्เคทเค•) เคฒोเค— เคญी เค‰เคจเค•े เคธाเคฅ เคฅे। เค—ुเคกเคตिเคจ , เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ, เคธिเคธ्เคŸเคฐ เคจिเคตेเคฆिเคคा เค†เคฆि เค‡เคจ्เคนीं เคฎें เคธे เคเค• เคฅे
      เคธ्เคตाเคฎी เคถिเคตाเคจเคจ्เคฆ (เคฎเคนाเคชुเคฐुเคท เคฎเคนाเคฐाเคœ) เคตเคนाँ เคธे เคธाเฅे เคคीเคจ เค•ि.เคฎी. เคฆूเคฐ 'เคชाเคคाเคฒ เคฆेเคตी เคฎเคจ्เคฆिเคฐ**' เคถैเคฒเค—्เคฐाเคฎ, เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคฎें เคง्เคฏाเคจ เค•เคฐเคคे เคนुเค เค…เคชเคจा เคธเคฎเคฏ เคต्เคฏเคคीเคค เค•เคฐ เคฐเคนे เคฅे। เคฌीเคš -เคฌीเคš เคฎें เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคธे เคญी เคฎिเคฒเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคœाเคคे เคฐเคนเคคे เคฅे। เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เค‰เคจเค•ो เคตเคนीं เคธे เคธिंเคนเคฒ เคญेเคœ เคฆिเคฏा। เคธिंเคนเคฒ เคฎें เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคฎिเคถเคจ เค•ा เคเค• เค•ेंเคฆ्เคฐ เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เค•े เค•ुเค› เคฆिเคจों เคฌाเคฆ เคตे เคฎเค  เคฎें เคตाเคชเคธ เคฒौเคŸ เค†เคฏे। [เคชाเคคाเคฒ เคฆेเคตी เคฎंเคฆिเคฐ เคฎाँ เคฆुเคฐ्เค—ा เค•े เคจौ เคฐूเคชों เคฎें เคธे เคเค• เคฐूเคช เค•ो เคธเคฎเคฐ्เคชिเคค เคนै। เคฆेเคตाเคฒเคฏ เค•े เค—เคฐ्เคญเค—ृเคน เคฎें เคถเค•्เคคिเคชीเค  เคตिเคฆ्เคฏเคฎाเคจ เคนैं। เคคเคฅा เคชूเคฐ्เคตाเคญिเคฎुเค– เคฎंเคฆिเคฐ เค•े เคธเคฎเค•्เคท เคเค• เคฒเคงु เคšเคฌूเคคเคฐे เคชเคฐ เคฌैเค े เคนुเค เคจเคจ्เคฆी เค•ी เคช्เคฐเคคिเคฎा เคฌเคจाเคˆ เค—เคฏी เคนै। เคšเคจ्เคฆ เคตंเคถीเคฏ เคฐाเคœा เคฆीเคช เคšเคจ्เคฆ เค•े เคถाเคธเคจเค•ाเคฒ (1748-1777) เคฎें เคเค• เคฌเคนाเคฆुเคฐ เคธैเคจिเค• เคธुเคฎेเคฐ เค…เคงिเค•ाเคฐी เคฆ्เคตाเคฐा เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा। เค•ाเคฒाเคจ्เคคเคฐ เคฎें เคฏเคน เคฎंเคฆिเคฐ เคŸूเคŸ เค—เคฏा।  เคคเคฆुเคชเคฐांเคค เค—ोเคฐเค–ों เค•े เคถाเคธเคจเค•ाเคฒ เคฎें (1790-1815) เคจเค เคธिเคฐे เคธे เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा। เคฎंเคฆिเคฐ เค•े เคธเคฎीเคช เคนी เคฎाँ เค†เคจंเคฆเคฎเคฏी เค†เคถ्เคฐเคฎ เคนै เคœिเคธเค•ी เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เคœเคจเคคा เค•े เค…เคฒाเคตा เคฌंเค—ाเคฒी เคœเคจเคฎाเคจเคธ เคฎें เค†เคœ เคญी เคฌเฅœी เคฎाเคจ्เคฏเคคा เคนै।  เคเค• เฅ›เคฎाเคจे เคฎें เคฏเคนाँ  เคฌंเค—ाเคฒ เค•े เค›ाเคค्เคฐ เค†เค•เคฐ เคตिเคฆ्เคฏाเคง्เคฏเคฏเคจ เคญी เค•िเคฏा เค•เคฐเคคे เคฅे।  
         เค‡เคธ เคฌीเคš, เคฎเค  เค•ो เค†เคฒเคฎเคฌाเคœाเคฐ เคธे เคจीเคฒांเคฌเคฐ เคฎुเค–เคฐ्เคœी เค•े เคฌेเคฒुเฅœ เคธ्เคฅिเคค เค˜เคฐ เคฎें เคธ्เคฅाเคจांเคคเคฐिเคค เคนो เคšुเค•ा  เคฅा। เค”เคฐ เคฌेเคฒुเฅœ เคฎें 'เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคฎिเคถเคจ' เคธ्เคฅाเคชिเคค เคนोเคจे เค•े เค•ुเค› เคนी เคฆिเคจों เค•े เคญीเคคเคฐ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•เคฒเค•เคค्เคคा เค›ोเคก़ เค•เคฐ เค…เคฒเคฎोเฅœा เคšเคฒे เค†เคฏे เคฅे। เค‡เคธी เคธเคฎเคฏ เคฌंเค—ाเคฒ เคฎें เคฆुเคฐ्เคญिเค•्เคทเคชीเฅœिเคค เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เค•े เคฆुःเค– เค•ो เคฆूเคฐ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคธेเคตाเค•ाเคฐ्เคฏ เคญी เคช्เคฐाเคฐเคฎ्เคญ เค•เคฐเค•े เค†เคฏे เคฅे। เค‡เคธเคฒिเค เค‰เคจ्เคนें เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा เคธे เค‡เคจ เคธเคญी เคฎाเคฎเคฒों เคชเคฐ เคชเคค्เคฐ เคฒिเค– เค•เคฐ เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคธे เคจिเคฐ्เคฆेเคถ เคญी เคฆेเคจा เคชเฅœเคคा เคฅा। เคฏเคนाँ เคชเคฐ เคญी เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ो เคตिเคถ्เคฐाเคฎ เค•เคฐเคจे เค•ा เค…เคตเค•ाเคถ เคฌเคนुเคค เค•เคฎ เคฎिเคฒ เคชाเคคा เคฅा। เค•्เคฏोंเค•ि เคฆिเคจ เค•े เค…เคงिเค•ांเคถ เคธเคฎเคฏ เค‰เคจ्เคนें เค†เคฏे เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เค•े เคœिเคœ्เคžाเคธाเค“ं เค•े เคธเคฎाเคงाเคจ เคฎें เคฏा เคงเคฐ्เคฎ-เคšเคฐ्เคšा เคฎें เคนी เคฒเค—े เคฐเคนเคจा เคชเฅœเคคा เคฅा। เค‰เคจเค•े เคตिเคฆेเคถी เคญเค•्เคค เคฒोเค— เคญी เคœिเคคเคจा เค…เคงिเค• เคธे เค…เคงिเค• เคธเคฎ्เคญเคต เคนो, เค‰เคจเค•ा เคธเคค्เคธंเค— เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคे เคฅे। เคœो เคšिเคŸ्เค िเคฏाँ เค‰เคจเค•े เคชाเคธ เค†เคคी เคฅीं, เค‰เคธเคฎें เคญी เค…เคจेเค•ों เคช्เคฐเคถ्เคจ เคคเคฅा เคฎाเคฐ्เค—เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•ी เคช्เคฐाเคฐ्เคฅเคจा เคนुเค† เค•เคฐเคคी เคฅी। เค‰เคจเค•ो เคฒเค—ाเคคाเคฐ เคฒเคฎ्เคฌी- เคฒเคฎ्เคฌी เคšिเคŸ्เค िเคฏाँ เคฒिเค–เคจी เคชเฅœเคคी เคฅी।   

        เค…เคชเคจे เคถिเคท्เคฏ เคถเคฐเคš्เคšเคจ्เคฆ्เคฐ เคšเค•्เคฐเคตเคฐ्เคคी เค•ो เค…เคฒเคฎोเฅœा เคธे 3 เคœुเคฒाเคˆ 1897 เค•ो เคฒिเค–िเคค เคชเคค्เคฐ เคฎें เค•เคนเคคे เคนैं - "  เคšैเคคเคจ्เคฏ เคฎเคนाเคช्เคฐเคญु เคฆ्เคตैเคคเคตाเคฆी เคฅे, เค‡เคธเคฒिเคฏे 'เคœीเคต เค”เคฐ เคˆเคถ्เคตเคฐ เคฎें เคญेเคฆ'  เค•เคฐเคจे เค•ा เค‰เคจเค•ा เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เค‰เคจเค•ी เคฎाเคจ्เคฏเคคाเค“ं เค•े เค…เคจुเคฐूเคช เคนी เคฅा; เค‡เคธเคฒिเค เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค ीเค• เคนी เค•เคนा เค•ि ' เคˆเคถ्เคตเคฐ เคธे เคช्เคฐेเคฎ เค”เคฐ เคœीเคตों เคชเคฐ เคฆเคฏा। ' เคชเคฐเคจ्เคคु เคนเคฎ เค…เคฆ्เคตैเคคเคตाเคฆी เคนैं। เคนเคฎाเคฐे เคฒिเคฏे เคœीเคต (เคต्เคฏเคท्เคŸि เค…เคนं) เค•ो เคˆเคถ्เคตเคฐ (เคธเคฐ्เคตเคต्เคฏाเคชी เคตिเคฐाเคŸ เค…เคนं) เคธे เคชृเคฅเค• เคธเคฎเคเคจा เคนी เคนเคฎाเคฐे เคฌเคจ्เคงเคจ เค•ा (hypnotized -เคญेंเฅœเคค्เคต) เค•ाเคฐเคฃ เคนै। เคตैเคฐाเค—्เคฏเคตाเคจ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค†เคค्เคฎा เคถเคฌ्เคฆ เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคต्เคฏเค•्เคคिเค—เคค 'เคฎैं' (เคต्เคฏเคท्เคŸि เค…เคนं) เคจ เคธเคฎเคเค•เคฐ , เค‰เคธे เคฎाँ เคœเค—เคฆเคฎ्เคฌा เค•े เคฎाเคคृเคนृเคฆเคฏ เค•े เคธเคฐ्เคตเคต्เคฏाเคชी เคตिเคฐाเคŸ 'เค…เคนं'-เคฌोเคง เคฏा เคธเคฐ्เคตเคต्เคฏाเคชी เคˆเคถ्เคตเคฐ เคธเคฎเคเคคा เคนै; เคœो เค…เคจ्เคคःเค•เคฐเคฃ เคฎें เค…ंเคคเคฐ्เคจिเคฏाเคฎเค• เคนोเค•เคฐ เคธเคฌ เคฎें เคตाเคธ เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै। 
   ... เคœเคฌ เคœीเคต เค•ो เคœीเคต เคธเคฎเคเค•เคฐ เคธेเคตा เค•ी เคœाเคคी เคนै, เคคเคฌ เคตเคน เคฆเคฏा เคนै, เคช्เคฐेเคฎ เคจเคนीं। เคชเคฐเคจ्เคคु เคœเคฌ เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคœीเคต เค•ो เค…เคชเคจी เคนी 'เค†เคค्เคฎा' เคธเคฎเคเค•เคฐ เคธेเคตा เค•ी เคœाเคคी เคนै , เคคเคฌ เคตเคน เคช्เคฐेเคฎ เค•เคนเคฒाเคคा เคนै। เค†เคค्เคฎा เคนी เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เคช्เคฐेเคฎ เค•ा เคชाเคค्เคฐ เคนै; เค‡เคธ เคคเคฅ्เคฏ เค•ो เคถ्เคฐुเคคि, เคธ्เคฎृเคคि เค”เคฐ เค…เคชเคฐोเค•्เคทाเคจुเคญूเคคि เคธे เคœाเคจा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค‡เคธเคฒिเคฏे  ' เคนเคฎाเคฐा เคฎूเคฒ เคธिเคฆ्เคงाเคจ्เคค 'เคช्เคฐेเคฎ' เคนोเคจा เคšाเคนिเคฏे, เคจ เค•ि 'เคฆเคฏा' । เคธเคฌों เค•े เคญीเคคเคฐ เค†เคค्เคฎเคฆเคฐ्เคถเคจ। ' (เค†เคฎाเคฆेเคฐ เคฆเคฏा เคจเคนीं เคจเคฏ, เคช्เคฐेเคฎ। เคธเค•เคฒेเคฐ เคฎเคง्เคฏे เค†เคค्เคฎเคฆเคฐ्เคถเคจ।)   เคฎुเคे เคคो เคœीเคตों เค•े เคช्เคฐเคคि 'เคฆเคฏा ' เคถเคฌ्เคฆ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคตिเคตेเค•-เคฐเคนिเคค เค”เคฐ เคต्เคฏเคฐ्เคฅ เคœाเคจ เคชเฅœเคคा เคนै। เคนเคฎाเคฐा เคงเคฐ्เคฎ เค•เคฐुเคฃा เค•เคฐเคจा เคจเคนीं, เคธेเคตा เค•เคฐเคจा เคนै ~ เค…เคฐ्เคฅाเคค เคฒाเคค เคฎाเคฐเคคे เคนुเค เคฌเคš्เคšे เค•े เคฎुเค– เคฎें เคญी [เค•ोเคตिเคก-19 เคฐोเคงी] เค•ाเฅा เค‰เฅœेเคฒ เคฆेเคจा เคนै ! เคฆเคฏा เค•ी เคญाเคตเคจा เคนเคฎाเคฐे เคฏोเค—्เคฏ เคจเคนीं , เคนเคฎเคฎें เคช्เคฐेเคฎ เคเคตं เคธเคฎเคท्เคŸि เคฎें เคธ्เคตाเคจुเคญเคต เค•ी เคญाเคตเคจा เคนोเคจी เคšाเคนिเคฏे। " เฅฌ/เฅฉเฅชเฅฆ 
[  เคตเคฏं เคจ เคฆเคฏाเคฎเคนे, เค…เคชि เคคु เคธेเคตाเคฎเคนे; เคจाเคจुเค•เคฎ्เคชाเคจुเคญूเคคिเคฐเคธ्เคฎाเค•เคฎ्, เค…เคชि เคคु เคช्เคฐेเคฎाเคจुเคญเคตः เคธ्เคตाเคจुเคญเคตः เคธเคฐ्เคตเคธ्เคฎिเคจ्। เค…เคฐ्เคฅाเคค เค…เคชเคจे เคต्เคฏเคท्เคŸि เค…เคนं เค•ो เคฎाँ เคœเค—เคฆเคฎ्เคฌा เค•े เคฎाเคคृเคนृเคฆเคฏ เค•े เคธเคฐ्เคตเคต्เคฏाเคชी เคตिเคฐाเคŸ 'เค…เคนं- เคฌोเคง' เคฎें เคฐूเคชांเคคเคฐिเคค เค•เคฐ เคฒेเคจा เคšเคนिเคฏे। เคนเคฎाเคฐे เคฒिเค (เคฎाเคคृเคนृเคฆเคฏ เคชुเคฐुเคท เค•े เคฒिเค) 'เคฆเคฏाเคฎिเคถ्เคฐिเคค เค‰เคชेเค•्เคทा' เคถเคฌ्เคฆ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคญी เค ीเค• เคจเคนीं, เคฎाँ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคธเคฌ เค•ो เค…เคชเคจा เคฎाเคจเค•เคฐ เค‰เคจเค•े เคฎंเค—เคฒ เค•ी เคช्เคฐाเคฐ्เคฅเคจा เค•เคฐเคคे เคฐเคนเคจा เคนी เค‰เคšिเคค เคนै। เค•्เคฏोंเค•ि, " เค•़ैเคธเคฐ เค•िเคธเค•ो เคชเคค्เคฅเคฐ เคฎाเคฐे เค•ौเคจ เคชเคฐाเคฏा เคนै,เคถीเคถ เคฎเคนเคฒ เคฎें เคนเคฐ เคเค• เคšेเคนเคฐा เค…เคชเคจा เคฒเค—เคคा เคนै!"]   

          เคธ्เคตाเคฎी เคฌ्เคฐเคน्เคฎाเคจเคจ्เคฆ (เคฐाเค–ाเคฒ) เค•ो 9 เคœुเคฒाเคˆ ,1897 เค•े เคชเคค्เคฐ เคฎें เคฒिเค–เคคे เคนैं - " เคนเคฎाเคฐी เคธंเคธ्เคฅा เค•े เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เค•ा เคชเคนเคฒा เคช्เคฐूเฅž เคฎैंเคจे เคธंเคถोเคงिเคค เค•เคฐเค•े เค†เคœ เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคชाเคธ เคตाเคชเคธ เคญेเคœा เคนै। เค‰เคธे เคธाเคตเคงाเคจी เคธे เค ीเค• เค•เคฐเค•े เค›เคชเคตाเคจा, เคจเคนीं เคคो เคฒोเค— เคนँเคธेंเค—े।' เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคธे เคนी เคฏे เคธเคฌ เคšเคฒเคคा เคนै। เคซिเคฐ เค†เค—े เคฏเคน เคญी เคฒिเค–เคคे เคนैं -" เคช्เคฐเคญु เค•ी เคชूเคœा เค•ा เค–เคฐ्เคš เค˜เคŸाเค•เคฐ เคเค• เคฏा เคฆो เคฐूเคชเคฏे เคฎเคนीเคจे เคชเคฐ เคฒे เค†เค“, เคช्เคฐเคญु เค•ी เคธเคจ्เคคाเคจें เคญूเค– เคธे เคฎเคฐ เคฐเคนी เคนैं।" เค•ेเคตเคฒ เคœเคฒ เค”เคฐ เคคुเคฒเคธी-เคชเคค्เคฐ เคธे เคชूเคœा เค•เคฐो เค”เคฐ เคญोเค— เค•े เคจिเคฎिเคค्เคค เคงเคจ เค•ो เค‰เคธ เคœीเคตिเคค เคช्เคฐเคญु เค•े เคญोเคœเคจ เคฎें เค–เคฐ्เคš เค•เคฐो, เคœो เคฆเคฐिเคฆ्เคฐों เคฎें เคตाเคธ เค•เคฐเคคा เคนै।  ....   เค•ोเคฒเค•ाเคคा เคธเคฎ्เคฎेเคฒเคจ เค•े เค–เคฐ्เคš เค•ो เคชूเคฐा เค•เคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคœो เคฌเคšे เค‰เคธे เคฆुเคฐ्เคญिเค•्เคท -เคชीเฅœिเคคों เค•ी เคธเคนाเคฏเคคा เค•े เคฒिเคฏे เคญेเคœ เคฆो, เคฏा เคœो เค…เค—เคฃिเคค เคฆเคฐिเคฆ्เคฐ เค•ोเคฒเค•ाเคคा เค•ी เคฎैเคฒी-เค•ुเคšैเคฒी เค—เคฒिเคฏों เคฎें เคฐเคนเคคे เคนैं, เค‰เคจเค•ी เคธเคนाเคฏเคคा เคฎें เคฒเค—ा เคฆो। เคธ्เคฎाเคฐเค• -เคญเคตเคจ เค”เคฐ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคตिเคšाเคฐ เค‡เคธ เคธเคฎเคฏ เคค्เคฏाเค— เคฆो -เคšूเคฒ्เคนे เคฎें เคœाเคจे เคฆो। " เฅฌ/ เฅฉเฅชเฅฌ   
             เค•ुเคฎाเคฐी เคฎेเคฐी เคนेเคฒ เค•ो เค‡เคธी เคฆिเคจ เคฒिเค–िเคค เคชเคค्เคฐ เคฎें เคฒिเค–เคคे เคนैं - " เค…เคฎेเคฐिเค•ा เคตाเคฒे เคจเคฏे เคฎเคฆ เคธे เคฎเคคเคตाเคฒे เคนैं। เคนเคฎाเคฐे เคฆेเคถ เคชเคฐ เคธเคฎृเคฆ्เคงि เค•ी เคธैเค•เฅœों เคฒเคนเคฐें เค†เคฏीं เค”เคฐ เค—ुเคœเคฐ เค—ुเคœเคฐ เค—เคฏीं। เคนเคฎเคจे เคตเคน เคธเคฌเค• เคธीเค–ा เคนै, เคœिเคธे เคฌเคš्เคšे เค…เคญी เคจเคนीं เคธเคฎเค เคธเค•เคคे। 
 ... เค•ाเคฎ-เค•ांเคšเคจ เคฎें เค†เคธเค•्เคคि เค•ा เคค्เคฏाเค— เค•เคฐ เคฆो , เคฏे เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เคฌंเคงเคจ เคนैं। เคตिเคตाเคน, เค”เคฐ เคธ्เคค्เคฐी-เคชुเคฐुเคท เค•ा เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เค”เคฐ เคงเคจ --เคฏे เคนी เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เคตाเคธ्เคคเคตिเค• เคถैเคคाเคจ เคนैं। เคธเคฎเคธ्เคค เคธांเคธाเคฐिเค• เคช्เคฐेเคฎ เคฆेเคน เคธे เคนी เค‰เคชเคœเคคे เคนैं। เค•ाเคฎ -เค•ांเคšเคจ เค•ो เคค्เคฏाเค— เคฆो। เค‡เคธเค•े เคœाเคคे เคนी เค‘ंเค–ें เค–ुเคฒ เคœाเคँเค—ी เค”เคฐ เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค• เคธเคค्เคฏ เค•ा เคธाเค•्เคทाเคค्เค•ाเคฐ เคนो เคœाเคฏेเค—ा ; เคคเคญी เค†เคค्เคฎा เค…เคชเคจी เค…เคจंเคค เคถเค•्เคคि เคชुเคจः เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐ เคฒेเค—ी। " เฅฌ/เฅฉเฅชเฅซ  

                        25 เคœुเคฒाเคˆ , 1997 เค•ो เคฎेเคฐी เคนेเคฒเคฌैเคธ्เคŸเคฐ (Marie Halboister) เค•ो เคฒिเค–िเคค เคชเคค्เคฐ เคฎें เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•ी เคถिเค•्เคทा เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•เคฐเคคे เคนुเค เค•เคนเคคे เคนैं -" เคธंเคธाเคฐ เคฎें เค•ुเค› เคฒोเค— เคเคธे เคนोเคคे เคนैं, เคœिเคจเค•े เคœीเคตเคจ เคฎें เค•िเคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ा เคฌंเคงเคจ เคจเคนीं เคนोเคคा। เค•िเคจ्เคคु เคเคธा เคนोเคคे เคนुเค เคญी เคตे เคธ्เคตเคฏं เคนी เค•िเคธी เคจ เค•िเคธी เคตเคธ्เคคु (เคคोเคคा, เคฌिเคฒ्เคฒी , เค•ुเคค्เคคा เค†เคฆि) เคธे เคจाเคคा เคœोเฅœเค•เคฐ เคธ्เคตเคฏं เค•ो เค†เคธเค•्เคคि เค•े เคฌเคจ्เคงเคจ เคธे เคฌाँเคง เคฒेเคคे เคนैं, เค”เคฐ เค•िเคธी เคญी เคคเคฐเคน เค…เคชเคจी เคธंเคธाเคฐ-เคคृเคท्เคฃा เค•ो เคคृเคช्เคค เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคे เคนैं । เคตे เคฎुเค•्เคค เคนोเคจा เคจเคนीं เคšाเคนเคคे। เคฎเคจुเคท्เคฏ เคชเคฐ เคฎाเคฏा เค•ा เคเคธा เคนी เคœเคฌเคฐเคฆเคธ्เคค เคช्เคฐเคญाเคต เคนै।" AV/52 
    " เคœो เคฒोเค— เคธเคจ्เคคाเคจ เคจ เคนोเคจे เคชเคฐ เค…เคชเคจा เคชूเคฐा เคฒाเฅœ-เคช्เคฏाเคฐ เค‰เฅœेเคฒ เคฆेเคจे เค•े เคฒिเค เคเค• เคฌिเคฒ्เคฒी เคชाเคฒ เคฒेเคคे เคนैं, เคฎेเคฐी เค…เคตเคธ्เคฅा เค ीเค• เคตैเคธी เคนो เค—เคฏी เคนै। เคฎेเคฐे เคญीเคคเคฐ เคฎाเคจो เคชुเคฐुเคท เค•ी เค…เคชेเค•्เคทा เคจाเคฐी เคญाเคต เค…เคงिเค• เคนै। เคฎैं เคธเคฆा เคฆूเคธเคฐे เค•े เคฆुःเค– เค•ो เค…เคชเคจे เคŠเคชเคฐ เค“เฅเคคा เคฐเคนเคคा เคนूँ, .. เค•्เคฏा เคคुเคฎ เคธเคฎเคเคคी เค•ि เค‡เคธเคฎें เค•ोเคˆ เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค•เคคा เคนै ?
    'เคฆेเค–-เคญाเคฒ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค•िเคธी เคต्เคฏเค•्เคคि เค•ा เคจ เคนोเคจा เค”เคฐ เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ी เคšिเคจ्เคคा เคจ เค•เคฐเคจा เค•ि เคฎेเคฐी เคฆेเค–เคญाเคฒ เค•ौเคจ เค•เคฐेเค—ा - เคฎुเค•्เคค เคนोเคจे เค•ा เคฏเคนी เคฎाเคฐ्เค— เคนै। เคœो เคเค•ाเค•ी เคนै, เคตเคน เคธुเค–ी เคนै। เคธเคฌเค•ा เคธเคฎाเคจ เคฎंเค—เคฒ เค•เคฐो, เคฒेเค•िเคจ เค•िเคธी เคธे 'เคช्เคฏाเคฐ เคฎเคค เค•เคฐो। ' เคฏเคน เคเค• เคฌंเคงเคจ เคนै, เค”เคฐ เคฌंเคงเคจ เคธเคฆा เคฆुःเค– เค•ी เคนी เคธृเคท्เคŸि เค•เคฐเคคा เคนै। เค…เคชเคจे เคฎाเคจเคธ เคฎें เคเค•ाเค•ी เคœीเคตเคจ เคฌिเคคाเค“ -เคฏเคนी เคธुเค– เคนै।" เฅฌ/เฅฉเฅซเฅฎ
     [" You are already free, Marie, free already — you are Jivanmukta. I am more of a woman than a man, you are more of a man than woman. I am always dragging other’s pain into me — for nothing, without being able to do any good to anybody — just as women, if they have no children, bestow all their love upon a cat !! ...  He who is alone is happy. Do good to all, like everyone, but do not love anyone. It is a bondage, and bondage brings only misery. Live alone in your mind — that is happiness. To have nobody to care for and never minding who cares for one is the way to be free.] 

        เค…ंเค—्เคฐेเคœी เค”เคฐ เคฌंเค—เคฒा เคฎें เคชเคค्เคฐ เคฒिเค–เคจे เค•े เค†เคฒाเคตा, เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคธे เค•ुเค› เคชเคค्เคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคธंเคธ्เค•ृเคค เคฎें เคญी เคฒिเค–े เคฅे। เคธ्เคตाเคฎी เคถुเคฆ्เคงाเคจเคจ्เคฆ เค•ो เคชเคค्เคฐ เคฎें เคฒिเค–เคคे เคนैं - "เค…เคนเคฎเคงुเคจा เค…เคฒ्เคฎोเคกाเคจเค—เคฐเคธ्เคฏ เค•िเคž्เคšिเคฆुเคค्เคคเคฐं เค•เคธ्เคฏเคšिเคฆ्เคตเคฃिเคœ เค‰เคชเคตเคจोเคชเคฆेเคถे เคจिเคตเคธाเคฎि। เคธเคฎ्เคฎुเค–े เคนिเคฎเคถिเค–เคฐाเคฃि เคนिเคฎाเคฒเคฏเคธ्เคฏ เคช्เคฐเคคिเคซเคฒिเคคเคฆिเคตाเค•เคฐเค•เคฐैः เคชिเคฃ्เคกीเค•ृเคคเคฐเคœเคคाเคจि เค‡เคต เคญเคจ्เคคि เคช्เคฐीเคฃเคฏเคจ्เคคि เคš। " -- เค…เคฐ्เคฅाเคค เค†เคœเค•เคฒ เคฎैं เคเค• เคต्เคฏाเคชाเคฐी เค•े เคฌाเค— เคฎें เคฐเคน เคฐเคนा เคนूँ , เคœो เค…เคฒ्เคฎोเฅœे เคธे เค•ुเค› เคฆूเคฐ เค‰เคค्เคคเคฐ เคฎें เคนै। เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•े เคนिเคฎ-เคถिเค–เคฐ เคฎेเคฐे เคธाเคฎเคจे เคนै , เคœो เคธूเคฐ्เคฏ เค•े เคช्เคฐเค•ाเคถ เคฎें เคฐเคœเคค-เคฐाเคถि เค•े เคธเคฎाเคจ เค†เคญाเคธिเคค เคนोเคคे เคนैं , เค”เคฐ เคนृเคฆเคฏ เค•ो เค†เคจเคจ्เคฆिเคค เค•เคฐเคคे เคนैं। "
     เคฒेเค•िเคจ เค‡เคธ เคชเคค्เคฐ เคฎें เคเค• เคฎूเคฒ्เคฏเคตाเคจ เคตเคธ्เคคु เคญी เคฅी। เคธ्เคตाเคฎी เคถुเคฆ्เคงाเคจเคจ्เคฆ เคจे เค…เคชเคจे เคชเคค्เคฐ เคฎें เค—ीเคคा 2/46 -เคฏाเคตाเคจเคฐ्เคฅ เค‰เคฆเคชाเคจे เคธเคฐ्เคตเคคः เคธंเคช्เคฒुเคคोเคฆเค•े। เคคाเคตाเคจ्เคธเคฐ्เคตेเคทु เคตेเคฆेเคทु เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃเคธ्เคฏ เคตिเคœाเคจเคคः'  เค•ी เคœो เคต्เคฏाเค–्เคฏा เคฌंเค—เคฒा เคฎें เคฒिเค–ी เคฅी, เค‰เคธเค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เคฎें เค•เคนเคคे เคนैं -  'เคคुเคฎ्เคนाเคฐी เคต्เคฏाเค–्เคฏा เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนै -'เคœเคฌ เคชृเคฅ्เคตी เคœเคฒ เคธे เค†เคช्เคฒाเคตिเคค เคนो เคœाเคคी เคนै, เคคเคฌ เคชीเคจे เค•े เคชाเคจी เค•ी เค•्เคฏा เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा ? ' เคœो เคฎुเคे เค ीเค• เคจเคนीं เคฎाเคฒूเคฎ เคชเฅœเคคी। เค‡เคธเค•ी เคต्เคฏाเค–्เคฏा เคเคธे เค•เคฐो - " เคœเคฌ เคญूเคฎि เคœเคฒ เคธे เค†เคช्เคฒाเคตिเคค เคนोเคคी เคนै, เคคเคฌ เคญी เคฒोเค— เคนिเคคเค•เคฐ เค”เคฐ เคชीเคจे เคฏोเค—्เคฏ เคœเคฒ เค•ी เคนी เค–ोเคœ เค•เคฐเคคे เคนैं, เคฆूเคธเคฐे เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคœเคฒ เค•ी เคจเคนीं। เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคตिเคฆ เคฎเคจुเคท्เคฏ เคญी เค…เคชเคจी เคธंเคธाเคฐ-เคคृเคท्เคฃा เค•ो เคถाเคจ्เคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค, เค‰เคธ เคตेเคฆ เคฐूเคช เคถเคฌ्เคฆ-เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เคฎें เคธे - เค…เคชเคจे เคฒिเค เค‰เคธी เคถเคฌ्เคฆ-เคช्เคฐเคตाเคน (เคฎเคนाเคตाเค•्เคฏों เค•ो ) เค•ो เค–ोเคœेเค—ा เคœो เค‰เคธे เคฎुเค•्เคคि เค•े เคชเคฅ  เคฎें เคฒे เคœाเคจे เค•े เคฒिเค เคธเคฎเคฐ्เคฅ เคนो।" [เคธुเคคเคฐां เคฏเคฆ्เคฏเคชि เค•ूเคช เคคाเคฒाเคฌ เค†เคฆि เค›ोเคŸे เคœเคฒाเคถเคฏों เค•ी เคญाँเคคि เค•เคฐ्เคฎ เค…เคฒ्เคช เคซเคฒ เคฆेเคจे เคตाเคฒे เคนैं เคคो เคญी เคœ्เคžाเคจเคจिเคท्เค ा เค•ा เค…เคงिเค•ाเคฐ เคฎिเคฒเคจे เคธे เคชเคนเคฒे-เคชเคนเคฒे เค•เคฐ्เคฎाเคงिเค•ाเคฐी เค•ो เค•เคฐ्เคฎ เค•เคฐเคจा เคนी เคšाเคนिเคฏे; เค…เคฐ्เคฅाเคค " เคฎเคจुเคท्เคฏ-เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค”เคฐ เคšเคฐिเคค्เคฐ-เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค†เคจ्เคฆोเคฒเคจ ~ Be and Make " เคธे เคœुเฅœे เคฐเคนเคจा เคšाเคนिเคฏे। ] 

      เค‡เคงเคฐ เคฎुเคฐ्เคถिเคฆाเคฌाเคฆ เค•े เคฆुเคฐ्เคญिเค•्เคทเคชीเฅœिเคค เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เค•े เคฆुःเค– เค•ो เคฆूเคฐ เค•เคฐเคจे,  'เคœीเคต เค•ो เคถिเคต เคฎाเคจเค•เคฐ' เค‰เคธเค•ी เคจिःเคธ्เคตाเคฐ्เคฅ เคธेเคตा เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคช्เคฐोเคค्เคธाเคนिเคค เค•เคฐเคคे เคนुเค เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคธे เคนी, เคธ्เคตाเคฎी เค…เค–เคฃ्เคกाเคจเคจ्เคฆ เค•ो เคฒिเค–เคคे เคนैं - 'เค•ाเคฐ เคจाเคฎ - เค•िเคธेเคฐ เคจाเคฎ ? เค•े เคจाเคฎ เคšाเคฏ ? เคฆूเคฐ เค•ोเคฐो เคจाเคฎ !' เค…เคฐ्เคฅाเคค ' เค•िเคธเค•ा เคจाเคฎ เค”เคฐ เค•िเคธเคฒिเคฏे เคจाเคฎ ? เคจाเคฎ เค•े เคฒिเคฏे เค•ौเคจ เคชเคฐเคตाเคน เค•เคฐเคคा เคนै ? เค‰เคธे เค…เคฒเค— เคฐเค– เคฆो।' เคฏเคฆि เคญूเค–ों เค•ो เคญोเคœเคจ เค•ा เค—्เคฐाเคธ เคฆेเคจे เคฎें เคจाเคฎ, เคธเคฎ्เคชเคค्เคคि เค”เคฐ เคธเคฌเค•ुเค› เคจเคท्เคŸ เคนो เคœाเคฏें เคคเคฌ เคญी - 'เค…เคนो เคญाเค—्เคฏเคฎ, เคฎเคนाเคญाเค—्เคฏเคฎ !' ... เคฒोเค—ों เค•ो เคฆेเค–เคจे เคฆो เค•ि เคนเคฎाเคฐे เคช्เคฐเคญु เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•े เคšเคฐเคฃों เค•े เคธ्เคชเคฐ्เคถ เคธे เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ो เคฆेเคตเคค्เคต [เคถिเคตเคค्เคต เคฏा เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคค्เคต ] เคช्เคฐाเคช्เคค เคนोเคคा เคนै เคฏा เคจเคนीं ! เคœीเคตเคจ-เคฎुเค•्เคคि เค‡เคธीเค•ा เคจाเคฎ เคนै, เคœเคฌ เค…เคนंเค•ाเคฐ เค”เคฐ เคธ्เคตाเคฐ्เคฅ เค•ा เคšिเคจ्เคน เคญी เคจเคนीं เคฐเคนเคคा। " เฅฌ/เฅฉเฅฉเฅซ เค‡เคธ 'เคจिःเคธ्เคตाเคฐ्เคฅ -เคฆेเคถเคธेเคตा-เค•ाเคฐ्เคฏ' เค•ी เคถुเคฐुเค†เคค  เคฌंเค—ाเคฒ เค•े เคฎुเคฐ्เคถिเคฆाเคฌाเคฆ  เคœिเคฒे เค•े เคธाเคฐเค—ाเค›ी เค†เคถ्เคฐเคฎ เคฎें เคนी เคนुเคˆ เคฅी। [ เคคเคฅा เค—ुเคฐु เค—ोเคฒเคตเคฒเค•เคฐ เคœी เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคญाเคฐเคค เค•ो เคฏเคน เคธเคฎเคाเคจे ~ " เคงเคฐ्เคฎเคจिเคฐเคชेเค•्เคทเคคा เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนिเคจ्เคฆू-เคตिเคฐोเคง เคจเคนीं เคนै, เค‡เคธเค•ा เคตाเคธ्เคคเคตिเค• เค…เคฐ्เคฅ เคธเคฐ्เคตเคงเคฐ्เคฎ- เคธเคฎเคจ्เคตเคฏ เคนै ".... เคฐूเคชी 'เคฆेเคถเคธेเคตा-เค•ाเคฐ्เคฏ' เค•ी เคถुเคฐुเค†เคค เคญी เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เค•े เค—ुเคฐुเคญाเคˆ เคธ्เคตाเคฎी เค…เค–เคฃ्เคกाเคจเคจ्เคฆ เคœी เค•े เคจिเคฐ्เคฆेเคถเคจ เคฎें
 เคธाเคฐเค—ाเค›ी เค†เคถ्เคฐเคฎ เคธे เคนी เคนुเคˆ เคฅी। ]  

          เค‡เคงเคฐ เคธ्เคตाเคฎी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃाเคจเคจ्เคฆ (เคถเคถि เคฎเคนाเคฐाเคœ) เค•ो เคตेเคฆाเคจ्เคค- เคช्เคฐเคšाเคฐ เค•ाเคฐ्เคฏ เค•े เคฒिเคฏे เคฎเคฆ्เคฐाเคธ เคญेเคœเคคे เคนैं, เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคธाเคฅ เคจिเคฏเคฎिเคค เคธเคฎ्เคชเคฐ्เค• เคญी เคฐเค– เคฐเคนे เคฅे। เคธ्เคตाเคฎी เคฌ्เคฐเคน्เคฎाเคจเคจ्เคฆ เคœी เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎें เค•ोเคฒเค•ाเคคा 'เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคฎिเคถเคจ' เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ เคญी เคญเคฒीเคญाँเคคि เคšเคฒ เคฐเคนा เคฅा। เคธ्เคตाเคฎी เค…เคญेเคฆाเคจเคจ्เคฆ เคœी เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎें เค…เคฎेเคฐिเค•ा เคฎें เค”เคฐ เคธ्เคตाเคฎी เคธाเคฐเคฆाเคจเคจ्เคฆ เคœी เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎें เค‡ंเค—्เคฒैเคฃ्เคก เคฎें เคตेเคฆाเคจ्เคค -เคช्เคฐเคšाเคฐเค•ाเคฐ्เคฏ เคญी เคญเคฒीเคญाँเคคि เคšเคฒ เคฐเคนा เคฅा। เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคฎें เคฏเคน เคธเคฌ เคธเคฎाเคšाเคฐ เคชाเค•เคฐ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคฌเฅœे เคช्เคฐเคธเคจ्เคจ เคนुเค। เคตे เคซिเคฐ เคธे เคจเคตीเคจ เค‰เคค्เคธाเคน เคธे เคญเคฐเค•เคฐ เคธ्เคตเคฏं เค•ाเคฐ्เคฏाเคฐเคฎ्เคญ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคต्เคฏเค—्เคฐ เคนो เค‰เค े। 
                   เคœเคฌ เคธ्เคตाเคฎी เคœी เค•े เค…เคฒ्เคฎोเฅœे เคฎें เค เคนเคฐเคจे เค•ी เค…เคตเคงि เคธเคฎाเคช्เคค เคนो เคฐเคนी เคฅी, เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เค‰เคจเค•े เคตเคนाँ เค•े เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เคช्เคฐเคถंเคธเค•ों เคจे เค‰เคจเคธे เคช्เคฐाเคฐ्เคฅเคจा เค•ी เค•ि เค†เคช เคเค• เคญाเคทเคฃ เค•ृเคชเคฏा เคนिเคจ्เคฆी เคฎें เคฆें। เคธ्เคตाเคฎी เคœी เคจे เค‰เคจเค•ी เคช्เคฐाเคฐ्เคฅเคจा เคชเคฐ เคตिเคšाเคฐ เค•เคฐ เค‰เคจ्เคนें เค…เคชเคจी เคธ्เคตीเค•ृเคคि เคฆे เคฆी। เคธ्เคตाเคฎी เคœी เคจे 27 เคœुเคฒाเคˆ 1897 เค•ो เคนिเคจ्เคฆी เคฎें เค…เคชเคจा เคชเคนเคฒा เคญाเคทเคฃ เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคœिเคฒा เคธ्เค•ूเคฒ (เค…เคญी เคฐाเคœเค•ीเคฏ เค‡เคฃ्เคŸเคฐ เค•ाเคฒेเคœ) เคฎें เคฆिเคฏा เคฅा। เค‡เคธเค•े เคชเคนเคฒे เคญी เคตे เคนिเคจ्เคฆी เคฎें เคฌाเคคเคšीเคค เค…เคตเคถ्เคฏ เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคฅे, เค•िเคจ्เคคु เคเค• เค—ंเคญीเคฐ เคตिเคทเคฏ เค•े เคŠเคชเคฐ เคนिเคจ्เคฆी เคญाเคทा เคฎें เคต्เคฏाเค–्เคฏाเคจ เคฆेเคจे เค•ा เค‰เคจเค•ा เคชเคนเคฒा เค…เคตเคธเคฐ เคฅा। เคชเคนเคฒे เคธ्เคตाเคฎी เคœी เคจे เคงीเคฐे เคงीเคฐे เคฌोเคฒเคจा เคถुเคฐू เค•िเคฏा , เค•िเคจ्เคคु เคถीเค˜्เคฐ เคนी เคตे เคงाเคฐाเคช्เคฐเคตाเคน เคขंเค— เคธे เคฌोเคฒเคจे เคฒเค—े, เคฎाเคจो เค‰เคจเค•े เคฎुเค– เคธे เค‰เคชเคฏुเค•्เคค เคถเคฌ्เคฆ เคคเคฅा เคตाเค•्เคฏ เคจिเค•เคฒเคคे เคœाเคคे เคฅे। เค‡เคธ เคญाเคทเคฃ เค•े เคชเคนเคฒे เคญाเคฐเคค เคฎें เค•ेเคตเคฒ เคธंเคธ्เค•ृเคค เคฎें เคนी เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค• เคญाเคทเคฃ เคฆेเคจे เค•ी เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคฅी। เค‰เคจเค•े เคต्เคฏाเค–्เคฏाเคจ เคฎें เคนिเคจ्เคฆी เค•े เค…เคงिเค•ृเคค เคช्เคฐเคฏोเค— เคธे, เคนिเคจ्เคฆी เคญाเคทा เค•ो เคจเคˆ เค—เคฐिเคฎा เคช्เคฐाเคช्เคค เคนुเคˆ เคฅी।  เคเคตं เคถ्เคฐोเคคा เคตเคฐ्เค— เคฎें เค‰เคชเคธ्เคฅिเคค เคนिเคจ्เคฆी เคญाเคทी เคตिเคฆ्เคตाเคจों เคจे เคŸिเคช्เคชเคฃी เค•ी เคฅी เค•ि เค‰เคจเค•े เคญाเคทเคฃ เค•ो เคธुเคจเค•เคฐ เคฏเคน เคธिเคฆ्เคง เคนो เค—เคฏा เค•ि เคนिเคจ्เคฆी เคฎें เคญी เคจ เค•ेเคตเคฒ เคญाเคทเคฃ เคฆिเคฏे เคœा เคธเค•เคคे เคนैं,เคฌเคฒ्เค•ि  เคนिเคจ्เคฆी เคฎें 'เคญाเคทเคฃ-เค•เคฒा ' เค•ी เคธ्เคตเคช्เคจाเคคीเคค เคธเคฎ्เคญाเคตเคจाเคฏें เคญी เคนैं। " 5-246 / 

          เค‰เคธ เคธเคญा เคฎें เคญाเคทเคฃ เค•ा เคตिเคทเคฏ เคฅा ' เคตेเคฆों เค•ी เคถिเค•्เคทा: เคธैเคฆ्เคงाเคจ्เคคिเค• เค”เคฐ เคต्เคฏाเคตเคนाเคฐिเค• ' เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคตेเคฆों เค•े เค—ूเฅ เคคाเคค्เคตिเค• เคธिเคฆ्เคงाเคจ्เคคों เค•ो เคธเคฎเคाเคจे เค•े เคช्เคฐเคฏाเคธ เคฎें เคœिเคธ เคธเคฎเคฏ เคธ्เคตเคคःเคธ्เคซूเคฐ्เคค เคขंเค— เคธे เคนिเคจ्เคฆी เค•े เคจเคฏे -เคจเคฏे เคถเคฌ्เคฆों เค•ी เคฐเคšเคจा เค•เคฐ เคฐเคนे เคฅे เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคฆเคฐ्เคถเค• เคฆीเคฐ्เค˜ा เคฎें เค‰เคชเคธ्เคฅिเคค เคฒเค—เคญเค— 400 เคถ्เคฐोเคคा เคฎंเคค्เคฐ-เคฎुเค—्เคง เคนोเค•เคฐ เคธुเคจ เคฐเคนे เคฅे। เค‰เคจ เคฆिเคจों เคนिเคจ्เคฆी เคญाเคทी เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคตिเคฆ्เคตाเคจ् เคญी เคตैเคฆिเค• เคช्เคฐเคตเคšเคจ เค•े เคฒिเคฏे เคธंเคธ्เค•ृเคค เคญाเคทा เค•ो เคนी เค‰เคšिเคค เคธเคฎเคเคคे เคฅे, เคนिเคจ्เคฆी เคญाเคทा เค•ो เค‡เคธเค•े เคฒिเค เค…เคจुเค•ूเคฒ เคจเคนीं เคธเคฎเคเคคे เคฅे। เค‰เคจเคธे เคชूเคฐ्เคต เคญी เคเค• เคฌंเค—ाเคฒी เคตिเคฆ्เคตाเคจ् เคชเคฃ्เคกिเคค เคฎเคงुเคธूเคฆเคจ เคธเคฐเคธ्เคตเคคी เคจे เคนी เคฆेเคตเคจाเค—เคฐी เค…เค•्เคทเคฐों เคฎें เคธเคจ्เคค เคคुเคฒเคธीเคฆाเคธ เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเค–े 'เคฐाเคฎเคšเคฐिเคคเคฎाเคจเคธ' เคช्เคฐเคคि เคฌंเค—ाเคฒ เค•ी เคธाเคงाเคฐเคฃ เคœเคจเคคा เค•ी เคถ्เคฐเคฆ्เคงा เคœाเค—्เคฐเคค เค•ी เคฅी। เคตिเค—เคค เคถเคคाเคฌ्เคฆी เคฎें เค•เคฒเค•เคค्เคคा เค•े เคซोเคฐ्เคŸ เคตिเคฒिเคฏเคฎ เค•ॉเคฒेเคœ เคฎें เคนी เคชเคนเคฒीเคฌाเคฐ เคนिเคจ्เคฆी เคญाเคทा เคฎें เค—เคฆ्เคฏ เคฐเคšเคจा เค•े เคชเค เคจ-เคชाเค เคจ เค•ी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคนुเคˆ เคฅी। เคฏเคฆि เคชเคฐिเคชेเค•्เคท्เคฏ/ เคชृเคท्เค เคญूเคฎि เค•ो เคธाเคฎเคจे เคฐเค–เค•เคฐ เคตिเคšाเคฐ เค•िเคฏा เคœाเคฏ เคคो, เค‰เคธ เคฆौเคฐ เคฎें เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคฆ्เคตाเคฐा เคนिเคจ्เคฆी เคฎें เคฆिเคฏे เค—เค เค‡เคธ เคญाเคทเคฃ เค•ा เคฎเคนเคค्เคต เคฌเคนुเคค เค…เคงिเค• เคฌเฅ เคœाเคคा เคนै। 

        เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เค…ंเค—्เคฐेเคœ เคจिเคตाเคธिเคฏों เคจे เคญी เคธ्เคตाเคฎी เคœी เคฆ्เคตाเคฐा เค…เคฎेเคฐिเค•ा เคฎें เคฆिเค เคญाเคทเคฃों เค•ी เค–्เคฏाเคคि เคธुเคจ เคฐเค–ी เคฅी, เคตे เคญी เค‰เคจเค•ा เคญाเคทเคฃ เคธुเคจเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค‰เคค्เคธुเค• เคนुเค। เคคเคฆเคจुเคธाเคฐ 'เค‡ंเค—्เคฒिเคถ เค•्เคฒเคฌ ' (เค…เคญी เค‘เคซिเคธเคฐ्เคธ เคฎेเคธ) เคฎें 'เค—ुเคฐเค–ा เคฐेเคœीเคฎेเคจ्เคŸ' เค•े เค•เคฐ्เคจเคฒ เคชुเคฒी (Colonel Pulley) เค•े เคธเคญाเคชเคคिเคค्เคต เคฎें เคเค• เคธเคญा เคฌुเคฒाเคˆ เค—เคฏी। เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เค…ंเค—्เคฐेเคœ เคญเคฆ्เคฐเคชुเคฐुเคท เคต् เคฎเคนिเคฒाเคฏें เคคเคฅा เค•ुเค› เค‰เคš्เคš เคถ्เคฐेเคฃीเคฏ เคฆेเคถी เคต्เคฏเค•्เคคि เคธเคญा เคฎें เค‰เคชเคธ्เคฅिเคค เคฅे। เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे 28 เคœुเคฒाเคˆ, 1897 เค•ो เค‡ंเค—्เคฒिเคถ เค•्เคฒเคฌ เคฎें  'Vedic Teaching in Theory and Practice'  เคตिเคทเคฏ เคชเคฐ เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคฎें เคœो เคญाเคทเคฃ เคฆिเคฏा เคฅा เค‰เคธเค•े เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคฎें เค•ु. เคนेเคจเคฐीเคŸा เคฎुเคฒเคฐ เคจे เคฒिเค–ा เคฅा - 
          " เคชเคนเคฒे เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค‰เคธ เค†เคค्เคฎा เคฏा เคชเคฐเคฎ् เคธเคค्เคฏ  .... เคœिเคธเคธे เคธเคฌเค•ुเค› เคจिเค•เคฒा เคนै, เคœिเคธเคฎें เคธ्เคฅिเคค เคนै, เค”เคฐ เคœिเคธเคฎें เคฒीเคจ เคนो เคœाเคคा เคนै ... เคชเคฐ เค•ुเค› เคช्เคฐเค•ाเคถ เคกाเคฒा ( เค†เคค्เคฎा เคœเคจ्เคฎाเคฆ्เคฏ เคฏเคธ्เคฏ เคฏเคคः'), เคซिเคฐ เค‰เคธ เคชเคฐเคฎ् เคธเคค्เคฏ เค•े เค…เคจ्เคตेเคทเคฃ เค•ी เคชाเคถ्เคšाเคค्เคฏ เคช्เคฐเคฃाเคฒी เคธे เคคुเคฒเคจा เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฌเคคเคฒाเคฏा เค•ि เคฏเคน เคช्เคฐเคฃाเคฒी เคงाเคฐ्เคฎिเค• เคคเคฅा เคฎौเคฒिเค• เคธเคค्เคฏ เค•े เคฐเคนเคธ्เคฏों  เค•ा เค‰เคค्เคคเคฐ -' solution of vital and religious mysteries' เคฌाเคน्เคฏ เคœเค—เคค เคฎें เคขूँเฅเคจे เค•ी เคšेเคท्เคŸा เค•เคฐเคคी เคนै। เคœเคฌเค•ि เคธเคค्เคฏ เค…เคจ्เคตेเคทเคฃ เค•ी เคช्เคฐाเคš्เคฏ เคช्เคฐเคฃाเคฒी (เค—ुเคฐु-เคถिเคท्เคฏ เคตेเคฆाเคจ्เคค เคถिเค•्เคทเค•-เคช्เคฐเคถिเค•्เคทเคฃ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा) เค‡เคจ เคธเคฌ เคช्เคฐเคถ्เคจों เค•ा เคธเคฎाเคงाเคจ เคฌाเคน्เคฏ เคช्เคฐเค•ृเคคि เคฎें เคจ เคชाเค•เคฐ, เค‰เคธे เค…เคชเคจी เค…เคจ्เคคเคฐाเคค्เคฎा เคฎें เคนी เคขूंเฅ เคจिเค•ाเคฒเคจे เค•ी เคšेเคท्เคŸा เค•เคฐเคคी เคนै~ 'turns its inquiry within '
       เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ा เคฆाเคตा เคญी เคฌिเคฒ्เค•ुเคฒ เค ीเค• เค ीเค• เค•िเคฏा เค•ि เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคตिเคถ्เคต เคฎें  เค•ेเคตเคฒ เคญाเคฐเคค เค•े เค‹เคทिเคฏों เค•ो  เคนी เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ा เค—ौเคฐเคต เคนै เค•ि, เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคนी เคธเคฐ्เคตเคช्เคฐเคฅเคฎ 'เค†เคค्เคฎเคจिเคฐीเค•्เคทเคฃ เคชเคฆ्เคงเคคि ' (Introspective Method) เค•ो เค†เคตिเคท्เค•ृเคค เค•िเคฏा। เคคเคฅा เค…เคชเคจे เคนृเคฆเคฏ เคฎें เคนी 'เคฌ्เคฐเคน्เคฎ-เค…เคตเคฒोเค•เคจ เคช्เคฐเคฃाเคฒी' เคธे  'เคšाเคฐ เคฎเคนाเคตाเค•्เคฏों' เค•े  เคฐूเคช เคฎें -  เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค•เคคा เค•ा เคœो เค…เคฎूเคฒ्เคฏ เค–เคœाเคจा ( Priceless Treasures of Spirituality) เค‰เคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เคนुเค†, เคตเคน เค‹เคทि-เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคฎें เค†เคงाเคฐिเคค เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ी เค…เคชเคจी เคšीเคœ เคคเคฅा เคตिเคถेเคทเคคा เคนै।  เคซिเคฐ เคตिเคฐाเคธเคค เคฎें เคช्เคฐाเคช्เคค เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค•เคคा เค•ी เค‰เคธी เค…เคฎूเคฒ्เคฏ เคจिเคงि เค•ो  เค‰เคธเคจे เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคฎाเคจเคตเคœाเคคि เคฎें เคฎुเค•्เคค เคนเคธ्เคค เคธे เคตिเคคเคฐिเคค เคญी เค•िเคฏा।    
      .... เคœเคฌ เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ (เคฎเคนाเคฎเคฃ्เคกเคฒाเคšाเคฐ्เคฏ เคจเคตเคจीเคฆा) เคฏเคน เคฆเคฐ्เคถाเคจे เคฒเค—े เค•ि เค†เคค्เคฎा เคˆเคถ्เคตเคฐ เคธे เคเค•เคฐूเคช เคนो เคœाเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค•िเคคเคจी เคฒाเคฒाเคฏिเคค เคฐเคนเคคी เคนै, เคคเคฅा เค…เคจ्เคคเคคोเค—เคค्เคตा เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•े เคธाเคฅ เคเค•เคฐूเคช เคนो เคœाเคคी เคนै! เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคฎाเคจो เคตे เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค•เคคा เค•े เคถिเค–เคฐ เคชเคฐ เคนी เคชเคนुँเคš เค—เค। เค•ुเค› เคธเคฎเคฏ เค•े เคฒिเค เคธเคšเคฎुเคš เคเคธा เคนी เคญाเคธ เคนुเค† เคฎाเคจो ' the teacher, his words, his audience, and the spirit pervading them all were one.' (เคœीเคตเคจเคฎुเค•्เคค) เคถिเค•्เคทเค•/เคจेเคคा , เค‰เคจเค•े เคถเคฌ्เคฆ , เค‰เคจเค•े เคถ्เคฐोเคคाเค—เคฃ เคคเคฅा เคธเคญी เค•ो เค…เคญिเคญूเคค เค•เคฐเคจे เคตाเคฒी เคญाเคตเคจा, เคธเคญी เค‰เคธ เค†เคค्เคฎเคตเคธ्เคคु เคฎें เคเค•เคฐूเคช เคนो เค—เคฏे เคนों। เคเคธा เค•ुเค› เคญाเคจ เคนी เคจเคนीं เคฐเคน เค—เคฏा เค•ि 'เคฎैं ' เคฏा 'เคคू ' เค…เคฅเคตा 'เคฎेเคฐा ' เคฏा 'เคคेเคฐा ' เค•ोเคˆ เคšीเคœ เคนै। เคฎाเคจो เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เค•े เคฒिเค เคธाเคฐी เคญिเคจ्เคจเคคा เคฏा เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เคฒोเคช เคนो เคœाเคคा เคนै। 'The different units collected there' เค…เคฒเค— เค…เคฒเค— เคฌैเคฐเค• เคธे เคœो เค›ोเคŸी เค›ोเคŸी เคŸोเคฒिเคฏां เคตเคนाँ เคเค•เคค्เคฐ เคนुเคˆ เคฅीं, เค•ुเค› เคธเคฎเคฏ เค•े เคฒिเคฏे เคตे เค…เคชเคจे เค…เคฒเค— เค…เคฒเค— เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เค•ो เคญूเคฒ เค—เคฏीं เคคเคฅा เค‰เคธ เคฎเคนाเคจ เค†เคšाเคฐ्เคฏ เค•े เคถ्เคฐी เคฎुเค– เคธे เคจिเค•เคฒे เคนुเค เคถเคฌ्เคฆों เคฆ्เคตाเคฐा เคช्เคฐเคšंเคก เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค• เคคेเคœ เคฎें เคเค•เคฐूเคช เคนो เค—เคฏीं, เคตे เคธเคฌ เคฎाเคจो เคฎंเคค्เคฐเคฎुเค—्เคง เคธे เคฐเคน เค—เคฏे।
       [ เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคถ्เคฐी เคจเคตเคจिเคนเคฐเคฃ เคฎुเค–ोเคชाเคง्เคฏाเคฏ เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎें  เคธ्เคฅाเคชिเคค เค…เค–िเคฒ เคญाเคฐเคค เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคฏुเคตा เคฎเคนाเคฎเคฃ्เคกเคฒ เค•ो เคนी เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ा เค—ौเคฐเคต เคนै เค•ी เค‰เคธเคจे เค‰เคธ 'เค…เคจ्เคคเคฐा-เคตเคฒोเค•เคจ เคช्เคฐเคฃाเคฒी'  (Introspective Method) เค•ो เค›ाเคค्เคฐों เค•े เคฒिเคฏे เคธเคฐเคฒ เคญाเคทा เคฎें  "Be and Make - เคฎเคจःเคธंเคฏोเค— เคชเคฆ्เคงเคคि" เค•े เคฐूเคช เคฎें เคตिเค•เคธिเคค เค•िเคฏा। เคคเคฅा เค‰เคธी 'เคฌ्เคฐเคน्เคฎ',  เคชเคฐเคฎ् เคธเคค्เคฏ,  เคฏा เค‡เคจ्เคฆ्เคฐिเคฏाเคคीเคค เคธเคค्เคฏ เค•ो เคฆेเค–เคจे เค•े เค‰เคชाเคฏ~ เค•ो เคตिเค—เคค 53 เคตเคฐ्เคทों เคธे เค†เคฏोเคœिเคค เคนोเคจे เคตाเคฒे  'เคตाเคฐ्เคทिเค• เคฏुเคตा เคช्เคฐเคถिเค•्เคทเคฃ เคถिเคตिเคฐ' เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคญाเคฐเคค เค•े เค—ाँเคต -เค—ाँเคต เคคเค• เคชเคนुँเคšा เคฆिเคฏा। ]   
                    เคœिเคจ เคฒोเค—ों เค•ो เคธ्เคตाเคฎीเคœी (เคจเคตเคจीเคฆा ) เค•े เคญाเคทเคฃ เคธुเคจเคจे เค•ा เคฌเคนुเคงा เค…เคตเคธเคฐ เคช्เคฐाเคช्เคค เคนुเค† เคนै, เค‰เคจ्เคนें เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เค…เคจ्เคฏ เค•เคˆ เค…เคตเคธเคฐों เค•ा เคธ्เคฎเคฐเคฃ เคนो เคœाเคฏेเค—ा , เคœเคฌ เคตे เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคœिเคœ्เคžाเคธु เคคเคฅा เคง्เคฏाเคจเคฎเค—्เคจ เคถ्เคฐोเคคाเค“ं เค•े เคธเคฎ्เคฎुเค– เคญाเคทเคฃ เคฆेเคจे เคตाเคฒे เคจेเคคा เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ (เคจเคตเคจीเคฆा) เคจเคนीं เคฐเคน เคœाเคคे เคฅे , เคถ्เคฐोเคคाเค“ं เค•े เคธเคฌ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคญेเคฆ-เคญाเคต เคคเคฅा เคชृเคฅเค• เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เค•ा เคชूเคฐ्เคฃเคคः เคฒोเคช เคนो เคœाเคคा เคฅा। เคจाเคฎ เค”เคฐ เคฐूเคช เคจเคท्เคŸ เคนो เคœाเคคे เคฅे , เค•ेเคตเคฒ เคตเคน เคธเคฐ्เคตเคต्เคฏाเคชी เค†เคค्เคฎเคคเคค्เคต เคฐเคน เคœाเคคा เคฅा , เคœिเคธเคฎें เคถ्เคฐोเคคा, เคตเค•्เคคा เคคเคฅा เค‰เคš्เคšाเคฐिเคค เคถเคฌ्เคฆ เคฌเคธ เคเค•เคฐूเคช เคนोเค•เคฐ เคฐเคน เคœाเคคे เคฅे। " เฅซ/เฅจเฅชเฅญ
           เค•เคฆाเคšिเคค เค‡เคธ เคฏाเคค्เคฐा เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคนी เค˜เคŸिเคค เคเค• เค…เคจ्เคฏ เค˜เคŸเคจा เคœो เค›ोเคŸी เคนोเคจे เคธे เคญी เค…เคตिเคธ्เคฎเคฐเคฃीเคฏ เคนै, เคตเคน เคนै -เค‰เคจ्เคจीเคธเคตीं เคธเคฆी เค•े เคฌंเค—ाเคฒ เค•े เคช्เคฐเค–्เคฏाเคค เคฆेเคถเคญเค•्เคค เค”เคฐ เคถिเค•्เคทाเคตिเคถाเคฐเคฆ เค…เคถ्เคตिเคจी เค•ुเคฎाเคฐ เคฆเคค्เคค เค•ा เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคธे เคฎिเคฒเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เค†เคจा; เค”เคฐ เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ  เค•े เคฌเคฆเคฒे เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•े 'เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ'  เคธे เคฎिเคฒเคจे เค•ी เค‡เคš्เค›ा เคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐเคจा। (asking for Sri Ramakrishna's 'Narendra' and not Swami Vivekananda .): เคœ्เคฏोंเคนी  เค…เคถ्เคตिเคจी เค•ुเคฎाเคฐ เค…เคฒเคฎोเฅœा เค•े เคฌเค—ीเคšे เคตाเคฒे เคฎเค•ाเคจ เคฎें เคชเคนुँเคšเคคे เคนैं, เคฆेเค–เคคे เคน เค•ि- ' เคเค• เค˜ुเฅœเคธเคตाเคฐ เคธंเคจ्เคฏाเคธी เคตाเคชเคธ เคฒौเคŸ เค†เคฏे เคนैं, เค”เคฐ เคเค• เค—ोเคฐा 'เคธाเคนेเคฌ' เค˜ोเฅœे เค•ो เคฌाँเคงเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค‰เคธเค•े เค‰เคšिเคค เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ  เคฒे เค—เคฏा เคนै ।' เคคเคฅा เค˜ुเฅœเคธเคตाเคฐ เคธเคตाเคฐी (เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ ) เคญी เคคเคฌ เคคเค• เคฎเค•ाเคจ เค•े เคญीเคคเคฐ เคช्เคฐเคตिเคท्เคŸ เคนो เค—เค เคนैं । เค…เคถ्เคตिเคจी เค•ुเคฎाเคฐ เคจे เคเค• เคฏुเคตा เคธंเคจ्เคฏाเคธी เคธे เคชूเค›ा , ' เค•्เคฏा เคจเคฐेเคจ เคฆเคค्เคค เคฏเคนीं เคฐเคนเคคे เคนैं ?' เค‰เคธ เคฏुเคตा เคธंเคจ्เคฏाเคธी เคจे เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆिเคฏा - " เคฏเคนाँ เค•ोเคˆ เคญी เคเคธा เคต्เคฏเค•्เคคि เคจเคนीं เคฐเคนเคคा เคœिเคธे เคจเคฐेเคจ เคฆเคค्เคค เค•เคนा เคœाเคคा เคนो, เค•เคˆ เคฆिเคจ เคชเคนเคฒे เค‰เคจเค•ी เคฎृเคค्เคฏु เคนो เคšुเค•ी เคนै !" เค…เคถ्เคตिเคจी เค•ुเคฎाเคฐ เคถเคฐ्เคฎिเคจ्เคฆा เค”เคฐ เค†เคนเคค เคนो เค—เคฏे। เคฒेเค•िเคจ เคคเคฌ เคคเค• เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เคฏเคน เคธเคฌ เคฌाเคคเคšीเคค เคญीเคคเคฐ เคธे เคนी เคธुเคจ เคฒिเคฏा เคฅा। เค‰เคจ्เคนोंเคจे  เค‰เคธ เคฏुเคตा เคธंเคจ्เคฏाเคธी เค•ो เค‰เคจ्เคนें เคธाเคฆเคฐ เคญीเคคเคฐ เคฒे เค†เคจे เค•ा เค†เคฆेเคถ เคฆिเคฏा। เค”เคฐ เคนाเคฐ्เคฆिเค• เคธ्เคตाเค—เคค เค•เคฐเคคे เคนुเค เคชिเค›เคฒी เคฌाเคฐ เค…เคงिเค• เคฌाเคคเคšीเคค เคจเคนीं เคนो เคธเค•ी เคฅी , เค‡เคธเค•े เคฒिเคฏे เคฆुःเค– เคช्เคฐเค•เคŸ เค•िเคฏा।   .....เคฏเคน เค•िเคคเคจे เคตเคฐ्เคท (เคฒเค—เคญเค— 12 เคตเคฐ्เคท) เคชเคนเคฒे เค•ी เคฌाเคค เคฐเคนी เคนोเค—ी ! เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคจे เค…เคถ्เคตिเคจी เค•ुเคฎाเคฐ เค•ो เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ เค•े เคธाเคฅ เคœाเคจ-เคชเคนเคšाเคจ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค•เคนा เคฅा।  เค•िเคจ्เคคु เค‰เคธ เคฆिเคจ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ी เคคเคฌिเคฏเคค เค ीเค• เคจเคนीं เคฅी, เค‡เคธीเคฒिเคฏे เค•ुเค› เคตिเคถेเคท เคšเคฐ्เคšा เคจเคนीं เคนो เคธเค•ी เคฅी। เคฒेเค•िเคจ เค‡เคคเคจे เคฒเคฎ्เคฌे เคธเคฎเคฏ เค•े เคฌाเคฆ เค‰เคจเค•ो เคฆेเค–เคจे เคธे เคญी, เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ो เค‰เคจ्เคนें เคชเคนเคšाเคจ เคฒेเคจे เคฎें เค•ोเคˆ เค•เค िเคจाเคˆ เคจเคนीं เคนुเคˆ। 
          เคตिเคตेเค•ाเคจंเคฆ เคจे เคนเคฎेเคถा เค…เคชเคจे เคถैเค•्เคทिเค• เคฒเค•्เคท्เคฏ เค•े เคฐूเคช เคฎें "man-making" (เคฎเคจुเคท्เคฏ -เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ) เคชเคฐ เคœोเคฐ เคฆिเคฏा เคนै; เค…เคคः เค…เคถ्เคตिเคจी เค•ुเคฎाเคฐ เค•ो เคเค• เคถिเค•्เคทाเคตिเคถाเคฐเคฆ (Educator) เคธเคฎเคเค•เคฐ, เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เค‰เคจเคธे เค•เคนा เคฅा,  " By education I do not mean the present system, but something in the line of positive teaching. Mere book-learning won't do. We want that education by which character is formed, strength of mind is increased, the intellect is expanded, and by which one can stand on one's own feet."
       "  เคœिเคธ เคถिเค•्เคทा เคธे เคนเคฎ เค…เคชเคจा เคœीเคตเคจ เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•เคฐ เคธเค•ें, 'เคฎเคจुเคท्เคฏ' เคฌเคจ เคธเค•ें, เคšเคฐिเคค्เคฐ เค—เค เคจ เค•เคฐ เคธเค•ें เค”เคฐ เคœीเคตเคจ เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏाเค“ं เค•ा เคธ्เคตเคฏं เคธเคฎाเคงाเคจ เค•เคฐเคจे เคฎें เคธเคฎเคฐ्เคฅ เคนों, เคตเคนी เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें เคถिเค•्เคทा เค•เคนเคฒाเคจे เคฏोเค—्เคฏ เคนै। เคฏเคฆि เค•ोเคˆ เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी  เคชाँเคš เคนी เคญाเคตों เค•ो เคชเคšाเค•เคฐ เคคเคฆเคจुเคธाเคฐ เค…เคชเคจा เคœीเคตเคจ เค”เคฐ เคšเคฐिเคค्เคฐ เค—เค िเคค เค•เคฐ เคธเค•ा เคนो, เคคो เค‰เคธเค•ी เคถिเค•्เคทा เค‰เคธ เค†เคฆเคฎी เค•ी เค…เคชेเค•्เคทा เคฌเคนुเคค เค…เคงिเค• เคนै , เคœिเคธเคจे เคเค• เคชूเคฐे เคชुเคธ्เคคเค•ाเคฒเคฏ เค•ो เค•เคฃ्เค เคธ्เคฅ เค•เคฐ เค•เคฐ เคฐเค–ा เคนै। เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•े เคšเคฐिเคค्เคฐ เค•ो เคตเคœ्เคฐ เค•े เคœैเคธा 'เค…เคช्เคฐเคคिเคฐोเคง्เคฏ ' เคฐूเคช เคฎें เค—เค िเคค เค•เคฐเคจा เคนोเค—ा। เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•ो เค‡เคธी เคถिเค•्เคทा เค•े เคช्เคฐเคšाเคฐ-เคช्เคฐเคธाเคฐ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคœाเค—्เคฐเคค เค•เคฐเคจा เคนोเค—ा। เคฏเคนी เคคो เค•ाเคฐ्เคฏ เคนै। เคฒेเค•िเคจ เค•ैเคธे ? เคจिःเคธเคจ्เคฆेเคน เคฏเคน เคเค• เคฌเคนुเคค เคฌเฅœी เคฏोเคœเคจा เคนै। เคฐाเคœเคจिเคคिเค• เคธเคญा-เคธเคฎिเคคिเคฏों เคฎें เคช्เคฐเคธ्เคคाเคต เคชाเคฐिเคค เค•เคฐเคจे เคธे เคฆेเคถ เค•ो เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคช्เคฐाเคช्เคค เคจเคนीं เคนोเค—ी।"
(เคญाเคฐเคค เค•ा เคญเคตिเคท्เคฏ เฅซ /เฅงเฅฏเฅซ)     
             เค…เคถ्เคตिเคจी เค•ुเคฎाเคฐ เคฆเคค्เคค เค‡เคธ เค˜เคŸเคจा เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– 'เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคตเคšเคจाเคฎृเคค' เค•े เคฒेเค–เค• เคถ्เคฐी 'เคเคฎ' เค•ो เคฒिเค–िเคค เคเค• เคชเคค्เคฐ เคฎें เค•เคนเคคे เคนैं -  เคฎैं เคœเคฌ (May 23, 1885)  เคธे เค…เคจ्เคคिเคฎ เคฌाเคฐ เคฎिเคฒเคจे เค—เคฏा เคฅा, เคคเคฌ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฎुเคเคธे เคชूเค›ा เคฅा - เค•्เคฏा เคคुเคฎ เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ เค•ो เคœाเคจเคคे เคนो ? เคฎेเคฐे เคจเคนीं เค•เคนเคจे เคชเคฐ,
 เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ :  " เคฎेเคฐी เคฌเคนुเคค เค‡เคš्เค›ा เคนै เค•ि เคคुเคฎ เค‰เคธเคธे เคœाเคจ-เคชเคนเคšाเคจ เค•เคฐ เคฒो। เค‰เคธเคจे เคฌी. เค. เค•ी เคชเคฐीเค•्เคทा เคชाเคธ เค•เคฐ เคฒी เคนै เค”เคฐ เค…เคตिเคตाเคนिเคค เคนैं।"
เคฎैंเคจे เค•เคนा - "เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›ा, เคถ्เคฐीเคฎाเคจ ; เคฎैं เค‰เคจเคธे เคฎिเคฒूंเค—ा।"
 เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ : " เค†เคœ เคฐाเคฎ เคฆเคค्เคค เค•े เค˜เคฐ เคชเคฐ เค•ीเคฐ्เคคเคจ (เคธเคค्เคธंเค—) เคนोเค—ा। เคคुเคฎ เคตเคนाँ เคœाเค•เคฐ เค‰เคธเคธे เคฎिเคฒ เคธเค•เคคे เคนो। เค†เคœ เคถाเคฎ เค•ो เคคुเคฎ เคตเคนाँ เคชเคนुँเคš เคœाเคจा।" 
 เค…เคถ्เคตिเคจी -  เค ीเค• เคนै। ' 
เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ : เค†เคœ เคถाเคฎ เค•ो เคตเคนाँ เคœाเคจा เคœเคฐूเคฐ। 
เค…เคถ्เคตिเคจी : เคจिःเคธเคจ्เคฆेเคน เคœाเคŠँเค—ा। 
เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ : เคนाँ , เคฆेเค–เคจा -เค•เคนीं เคญूเคฒ เคจ เคœाเคจा।  
เค…เคถ्เคตिเคจी เค•ुเคฎाเคฐ : " เคฏเคน เค†เคชเค•ी เค†เคœ्เคžा (command) เคนै, เค•्เคฏा เคฎैं เค†เคชเค•े เค†เคฆेเคถ เค•ा เคชाเคฒเคจ เคจเคนीं เค•เคฐूँเค—ा ? เคจिเคถ्เคšिเคค เคฐूเคช เคธे เคฎैं เคœाเคŠँเค—ा। "
[เคซिเคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคนเคฎें เค…เคชเคจे เค•เคฎเคฐे เคฎें เคŸँเค—ी เคนुเคˆ เคคเคธ्เคตीเคฐों เค•ो เคฆिเค–ाเคฏा เค”เคฐ เคฎुเคเคธे เคชूเค›ा -เค•्เคฏा เคฌुเคฆ्เคง เค•ी เค•ोเคˆ เคคเคธ्เคตीเคฐ เคฎिเคฒ เคธเค•เคคी เคนै ?] 
เค…เคถ्เคตिเคจी : เคฎिเคฒเคจे เค•ी เคฌเคนुเคค เคธเคฎ्เคญाเคตเคจा เคนै। 
เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ : " เคคो, เคฎेเคฐे เคฒिเค เคเค• เคฒे เค†เคจा। "
เค…เคถ्เคตिเคจी :  เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›ा , เคœเคฌ เคฎैं เคฆुเคฌाเคฐा เค†เคŠँเค—ा เคคो เค…เคตเคถ्เคฏ เคฒेเคคा เค†เคŠंเค—ा। 
[ เค•िเคจ्เคคु เคนाเคฏ , เคฎैं เค•เคญी เคฆเค•्เคทिเคฃेเคถ्เคตเคฐ เคฒौเคŸ เคจเคนीं เคธเค•ा !] 
      เค‰เคธ เคฆिเคจ เคถाเคฎ เค•ो เคฐाเคฎ เคฌाเคฌू เค•े เค˜เคฐ เคœाเค•เคฐ เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ เคธे เคฎिเคฒा। เคเค• เค•เคฎเคฐे เคฎें เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคเค• เค—เคฒ-เคคเค•िเคฏा เคธे เคŸिเค• เค•เคฐ เคฌैเค े เคนुเค เคฅे। เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ เค‰เคจเค•े เคฆाเคนिเคจी เคคเคฐเคซ เคฌैเค े เคฅे , เค”เคฐ เคฎैं เค‰เคจ เคฆोเคจों เค•े เคธाเคฎเคจे เคฌैเค ा เคฅा। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ เคธे เคฎेเคฐे เคธाเคฅ เคฌाเคคเคšीเคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค•เคนा। เคฒेเค•िเคจ เคจเคฐेंเคฆ्เคฐ เคจे เค•เคนा: "เค†เคœ เคฎेเคฐे เคธिเคฐ เคฎें เคฆเคฐ्เคฆ เคนै, เคฎुเคे เคฌाเคคเคšीเคค เค•เคฐเคจे เค•ी เค‡เคš्เค›ा เคจเคนीं เคนै। " เคฎैंเคจे เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆिเคฏा - ' เคซिเคฐ เค•िเคธी เคฆूเคธเคฐे เคฆिเคจ เค•े เคฒिเคฏे เค‡เคธ เคฌाเคคเคšीเคค เค•ो เคธ्เคฅเค—िเคค เคฐเค–เคคे เคนैं। '           
           "เค”เคฐ เคตเคน เคถुเคญ เคฆिเคจ 1897 เค•े เคฎเคˆ เคฏा เคœूเคจ เคฎเคนीเคจे เคฎें เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा [เคธे 20 เค•ि.เคฎी.เคฆूเคฐ เคฒाเคฒा เคฌเคฆ्เคฐी เคถाเคน เค•े เคฌเค—ीเคšेเคตाเคฒे เคฎเค•ाเคจ ] เคฎें เคช्เคฐाเคช्เคค เคนुเค†। เค•्เคฏोंเค•ि เคฏเคน เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•ी เค‡เคš्เค›ा เคฅी, เค”เคฐ เคœो 12 เคตเคฐ्เคทों เค•े เคฌाเคฆ เคชूเคฐ्เคฃ เคนुเคˆ। เค“เคน, เคตे เค•ुเค› เคฆिเคจ เคฎैंเคจे เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•े เคธाเคฅ เค•िเคคเคจे เค†เคจเคจ्เคฆ เคฎें เคฌिเคคाเคฏे เคฅे ! เค•เคญी เค‰เคจเค•े เค˜เคฐ เคชเคฐ เคฎैं เคšเคฒा เคœाเคคा , เคคो เค•เคญी เคฎेเคฐे เค˜เคฐ เคชเคฐ เคตे เค† เคœाเคคे , เค”เคฐ เคเค• เคฆिเคจ เคคो เคนเคฎเคจे เคเค• เคชเคนाเฅœी เค•े เคšोเคŸी เคชเคฐ เคญी เคฌिเคคाเคฏे , เคœเคนाँ เคนเคฎ เคฆोเคจो เค•े เค…เคคिเคฐिเค•्เคค เค”เคฐ เค•ोเคˆ เค‰เคชเคธ्เคฅिเคค เคจเคนीं เคฅा। เค…เคฒเคฎोเฅœा เค•े เคฌाเคฆ เคซिเคฐ เคฎैं เค•เคญी เค‰เคจเคธे เคฎिเคฒ เคจ เคธเค•ा। เคฏเคน เคเค• เคเคธी เค˜เคŸเคจा เคฅी, เคœो เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคฆेเคต เค•ी เค‡เคš्เค›ा เค•ो เคชूเคฐ्เคฃ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคนी เค˜เคŸिเคค เคนुเคˆ เคฅी, เค”เคฐ เคนเคฎเคฒोเค— เคเค• เคฆूเคธเคฐे เค•े เคธाเคฅ เคฎिเคฒ เคธเค•े เคฅे !"
(เคธौเคœเคจ्เคฏ: http://www.vivekananda.net)          
          เคฒเค—เคญเค— เคขाเคˆ เคฎाเคธ เค•ा เคธเคฎเคฏ เค…เคฒเคฎोเฅœा เคฎें เคต्เคฏเคคीเคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ, เค‰เคค्เคคเคฐ เคญाเคฐเคค เค•े -เค•ाเคถ्เคฎीเคฐ , เคชंเคœाเคฌ , เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค†เคฆि เค•เคˆ เคช्เคฐाเคจ्เคคों เค•े เคตिเคญिเคจ्เคจ เคธ्เคฅाเคจों เคฎें เค˜ूเคฎ-เค˜ूเคฎ เค•เคฐ, เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เค…เคฆ्เคตैเคคाเคจुเคญूเคคि เค•े เค…เคค्เคฏुเคš्เคš เคถिเค–เคฐ เคชเคฐ เค–เฅœे เคนोเค•เคฐ เคธเคญी เคœाเคคिเคฏों , เคธเคญी เคธเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคฏों เค•े เคฆुเคฐ्เคฌเคฒ , เคจिเคฐ्เคงเคจ, เคชเคฆเคฆเคฒिเคคों เค•ो เคตเคœ्เคฐ-เคธ्เคตเคฐ เคธे เคชुเค•ाเคฐเคคे เคนुเค  เค‰เคชเคจिเคทเคฆों เค•े เคœाเค—เคฐเคฃ -เคฎंเคค्เคฐ ~ ' เค‰เคค्เคคिเคท्เค เคค-เคœाเค—्เคฐเคค เคช्เคฐाเคช्เคฏ เคตเคฐाเคจ्เคจिเคฌोเคงเคค ' เคธे  เคชเคฐिเคšिเคค เค•เคฐाเคฏा।  เค”เคฐ เค‰เคจ्เคนें เค…เคชเคจे เคชैเคฐों เคชเคฐ เค–เฅœे เคนोเค•เคฐ เคฎुเค•्เคค เคนो เคœाเคจे (เคญ्เคฐเคฎเคฎुเค•्เคค-d-hypnotized เคนो เคœाเคจे) เค•ा เคช्เคฐเคฏเคค्เคจ เค•เคฐเคจे เค•ा เค†เคฆेเคถ เคฆिเคฏा । [ เค…เคฐ्เคฅाเคค เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคญाเคฐเคค เค•ो 'เคฎเคจुเคท्เคฏ (เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคตिเคฆ)  เคฌเคจเคจे เค”เคฐ เคฌเคจाเคจे ' เค•ा เคœाเค—เคฐเคฃ เคฎंเคค्เคฐ -Be and Make ' เค•े เคคाเคค्เคชเคฐ्เคฏ เค•ो เคธเคฎเคाเคฏा เค”เคฐ เคญेंเฅœเคค्เคต เค•ी เคฎोเคนเคจिเคฆ्เคฐा เคค्เคฏाเค— เค•เคฐ เคธिंเคนเคค्เคต เคฎें เค‰เค เค–เฅœे เคนोเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคจुเคช्เคฐेเคฐिเคค เค•िเคฏा।] เคซिเคฐ 1898 เค•े เคœเคจเคตเคฐी เคฎाเคธ เค• เคฎเคง्เคฏ เคฎें เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค…เคชเคจे เค—ौเคฐเคตเคฎเคฏ เค‰เคค्เคคเคฐ เคญाเคฐเคค-เคญ्เคฐเคฎเคฃ เค•ो เคธเคฎाเคช्เคค เค•เคฐ เค•เคฒเค•เคค्เคคा เคฒौเคŸ เค†เคฏे। เคฌेเคฒुเฅœ เคฎเค  เค•े เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•े เคฒिเคฏे เคงเคจ เค•ी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•เคฐ เคœเคฎीเคจें เค–เคฐीเคฆ เคฒी เค—เคฏीं। เค‰เคงเคฐ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคฎें เค†เคถ्เคฐเคฎ เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•े เคฒिเคฏे เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เคฏोเค—्เคฏ เคธ्เคฅाเคจ เค•ी เค–ोเคœ เคฎें เคฅे। เค•ुเค› เคนी เคฆिเคจों เคฌाเคฆ เค•ुเคฎाเคฐी เคฎूเคฒเคฐ เค•े เคธाเคฅ เค•ुเคฎाเคฐी เคฎाเคฐ्เค—เคฐेเคŸ เคจोเคฌเคฒ เคชाเคถ्เคšाเคค्เคฏ เคธเคฎाเคœ เค•े เคธเคญी เคฌंเคงเคจों เค•ो เค›िเคจ्เคจ เค•เคฐ เค•เคฒเค•เคค्เคคा เค†เคฏीं। เคšिเค•िเคค्เคธเค• เค—เคฃ เค•ी เคธเคฒाเคน เคชเคฐ เคตाเคฏुเคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•े เคฒिเค เค‰เคจ्เคนें 30 เคฎाเคฐ्เคš เค•ो เคฆाเคฐ्เคœเคฒिंเค— เค†เคจा เคชเฅœा। 
            เคฆाเคฐ्เคœเคฒिंเค— เคฎें เค‰เคจเค•ा เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคงीเคฐे เคงीเคฐे เคธुเคงเคฐ เคฐเคนा เคฅा। เค‡เคคเคจे เคฎें เคนी เคธเคนเคธा เคธเคฎाเคšाเคฐ เค†เคฏा เค•ि เค•เคฒเค•เคค्เคคे เคฎें เคช्เคฒेเค— เค•ी เคฎเคนाเคฎाเคฐी เคฌเคนुเคค เคต्เคฏाเคชเค• เคชैเคฎाเคจे เคชเคฐ เฅžैเคฒ เค—เคฏी เคนै, เคช्เคฐเคคिเคฆिเคจ เคธैเค•เฅœों เคฒोเค— เคฎเคฐ เคฐเคนे เคนैं। เคธเคฎाเคšाเคฐ เคธुเคจเคคे เคนी 3 เคฎเคˆ 1898 เค•ो เคตे เค•เคฒเค•เคค्เคคा เคฒौเคŸ เค†เคฏे। " เฆซিเฆฐেเฆ‡ เฆ•เฆฒเฆ•াเฆคাเงŸ เฆช্เฆฒেเฆ— เฆจিเฆฌাเฆฐเฆจেเฆฐ เฆ•াเฆœে เฆจেเฆฎে เฆชเงœเฆฒেเฆจ।" เค”เคฐ เค‰เคธी เคฆिเคจ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคช्เคฒेเค— เคฎเคนाเคฎाเคฐी เคฎें เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคธाเคตเคงाเคจी (เคธोเคถเคฒ เคกिเคธ्เคŸेเคจ्เคธिंเค—) เค”เคฐ เคช्เคฐเคคिเคทेเคงเค• เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा (เคฒॉเค•เคกाเค‰เคจ) เค•ा เคชाเคฒเคจ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคœเคจเคธाเคงाเคฐเคฃ เค•ो เค‰เคชเคฆेเคถ เคฆिเคฏा। เคธाเคฅ เคนी เคธाเคฅ เคนिเคจ्เคฆी เคต เคฌंเค—เคฒा เคญाเคทा เคฎें เค‡เคธเค•ा เคช्เคฐเคšाเคฐ-เคชเคค्เคฐ เคฏा เคชเคฎ्เคชเคฒेเคŸ เคญी เค›ाเคชเคจे เค•े เคฒिเค เคฆे เค†เคฏे เค”เคฐ เคญเค—िเคจी เคจिเคตेเคฆिเคคा เคคเคฅा เค…เคจ्เคฏ เค•เคฐ्เคฎिเคฏों เค•ो เคธाเคฅ เคฒेเค•เคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคธेเคตा เค•ाเคฐ्เคฏ เคช्เคฐाเคฐเคฎ्เคญ เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เคช्เคฒेเค— เคฎเคนाเคฎाเคฐी เคคเคฅा 'เคธเคฐเค•ाเคฐी เคช्เคฒेเค— เคฐेเค—्เคฏुเคฒेเคถเคจ ' เคฆोเคจों เคนी เค•เค ोเคฐ เคฅे। เค‰เคธ เคญเคฏंเค•เคฐ เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคคเคฌ्เคฒीเฅšिเคฏों เค•ा เคฆंเค—ा เคฐोเค•เคจे , เคคเคฅा เคฒॉเค•เคกाเค‰เคจ เคฎाเคจเคจे เคฎें เคœเคจเคคा เค•ो เคฌाเคง्เคฏ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคฌ्เคฐिเคŸिเคถ เฅžौเคœ เค•ी เคจिเคฏुเค•्เคคि เคนुเคˆ เคฅी। [เคœैเคธे  เค•ोเคตिเคก -19 เคตैเคถ्เคตिเค• เคฎเคนाเคฎाเคฐी เค•े เคธเคฎเคฏ เคนिเคจ्เคฆเคชीเฅि เคฐाँเคšी เคฎें เคธीเค†เคฐเคชीเคเคซ เคฌुเคฒाเคจा เคชเฅœा, เค”เคฐ เคกॉเค•्เคŸเคฐ्เคธ เค•े เคจुเค•เคธाเคจ เคชเคฐ เคธเค–्เคค เคธเคœा เค•ा เค…เคง्เคฏाเคฆेเคถ เคฒाเคจा เคชเฅœा ?] เค‡เคธ เค†เคชเคค्เคคिเค•ाเคฒ เคฎें 'เค…เคญเคฏ เค”เคฐ เคธेเคตाเคญाเคต' [เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค†เคฆเคฐ्เคถ -เคค्เคฏाเค— เค”เคฐ เคธेเคตा ] เค•ो เคธเคฎ्เคฎुเค– เคฐเค–เค•เคฐ เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•ी เคธเคจ्เคคाเคจें เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เค•ूเคฆ เคชเฅœीं।  ... เค•िเคธी เค—ुเคฐु เคญाเคˆ เคจे เคช्เคฐเคถ्เคจ เค•िเคฏा , เคฎुเคซ्เคค เคฐाเคถเคจ เค”เคฐ เค”เคทเคงि เค†เคฆि  เค•े เคฒिเคฏे เคคो เคฌเคนुเคค เคงเคจ เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนोเค—ी, เค‡เคคเคจे เคฐूเคชเคฏे เค•เคนाँ เคธे เค†เคฏेंเค—े ? เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เคคเคค्เค•ाเคฒ เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆिเคฏा - " เค•्เคฏों ? เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนुเคˆ เคคो เคฎเค  เค•े เคฒिเคฏे เคจเคฏी เค–เคฐीเคฆी เคนुเคˆ เคœเคฎीเคจ เคฌेเคš เคกाเคฒेंเค—े।" [เคฏเคนाँ เคคเค• เค•ी เค•เคนाเคจी เคธुเคจเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคฌेเคฒเค˜ाเคŸा เคธिเคจेเคฎा เค•ा เคเค• เค—ेเคŸเค•ीเคชเคฐ เคฆाเคฆा เคธे เคชूเค›เคจे เค†เคฏा เคฅा -เค•्เคฏा เคธเคšเคฎुเคš เคฎเค  เค•ी เคœเคฎीเคจ เค•ो เคฌेเคšเคจा เคชเฅœा เคฅा ?] เคธเคจ्เคคोเคท เค•ी เคฌाเคค เคนै เค•ि เคฌेเคฒुเฅœ เคฎเค  เค•ी เคœเคฎीเคจ เคฌेเคšเคจे เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคจเคนीं เคชเฅœी, เคฏเคฅेเคท्เคŸ เค†เคฐ्เคฅिเค• เคธเคนाเคฏเคคा เคชाเค•เคฐ เค•เคฒเค•เคค्เคคे เคฎें เคเค• เคฌเฅœी เคธी เคœเคฎीเคจ เค•िเคฐाเคฏे เคชเคฐ เคฒेเค•เคฐ 'เค†เค‡เคธोเคฒेเคถเคจ เคตाเคฐ्เคก ' เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•िเคฏा เค—เคฏा เค”เคฐ เคœाเคคि -เคงเคฐ्เคฎ เค•ा เคตिเคšाเคฐ เค›ोเฅœเค•เคฐ เคธเคฎเคธ्เคค เคช्เคฒेเค—เคฎเคนाเคฎाเคฐी เค—्เคฐเคธ्เคค (เค•ोเคตिเคก -19 เค—्เคฐเคธ्เคค) เคจเคฐเคจाเคฐिเคฏों เค•ो เคฒाเค•เคฐ เคธेเคตाเค•ाเคฐ्เคฏ เคช्เคฐाเคฐเคฎ्เคญ เคนुเค†। เค…เคฌ เคญाเคฐเคคเคตाเคธिเคฏों เคจे เคธเคฎเคा เค•ि เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เค•ेเคตเคฒ เคฎुँเคน เคธे เคนी เคตेเคฆाเคจ्เคค -เคช्เคฐเคšाเคฐ เค•เคฐเคจे เค•े เคชเค•्เคทเคงเคฐ เคจเคนीं เคฅे , เคฌเคฒ्เค•ि เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เคฎें เคญी เคตेเคฆाเคจ्เคคिเค• เคฅे। 'เคฏเคค्เคฐ เคœीเคต เคคเคค्เคฐ เคถिเคต ' เคฎंเคค्เคฐ เค•े เค‹เคทि เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคฎृเคค्เคฏु เค•ी เค•ुเค› เคชเคฐเคตाเคน เคจ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคธ्เคตเคฆेเคถเคตाเคธिเคฏों เค•ो เคถिเค•्เคทा เคฆेเคจे เคฒเค—े เค•ि เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ - 'เคœीเคต เค•ो เคนी เคถिเคต เคฎाเคจเค•เคฐ ' เคธाเค•्เคทाเคค् เคถिเคต เค•ी เคชूเคœा เค•ैเคธे เค•ी เคœाเคคी เคนै ! เคตिเคšเฅฆเฅจเฅฉเฅฎ /  
           เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ी 'เคฎเคจुเคท्เคฏ-เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ' เคชเคฐिเค•เคฒ्เคชเคจा เคฅी ~ ‘เคถिเคตो เคญूเคค्เคตा เคถिเคตं เคฏเคœेเคค्’ เคถिเคต เคฌเคจเค•เคฐ เคถिเคต เค•ी เค†เคฐाเคงเคจा เค•เคฐो ! เคช्เคฐเคถ्เคจ เคนै-เคนเคฎ เคถिเคต เค•ैเคธे เคฌเคจें เคเคตं เคถिเคตเคค्เคต เค•ो เค•ैเคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐें ? ... 'เคฏเคธ्เคฎाเคจ्เคจ เค‹เคคे เค•िเคž्เคšเคจ เค•เคฐ्เคฎ เค•्เคฐिเคฏเคคे เคคเคจ्เคฎे เคฎเคจः เคถिเคตเคธंเค•เคฒ्เคชเคฎเคธ्เคคु॥ เค•ेเคตเคฒ เคเค• เคนी เคšिเคฐเคจ्เคคเคจ เคงเคฐ्เคฎ (เคถिเค•्เคทा) เคนै, เค”เคฐ เคตเคน เคนै -เค†เคคเคฎिเคฐिเค•्เคทเคฃ เค•ी เคชเคฆ्เคงเคคि เค•ो เคธीเค–เคจा เค”เคฐ เคฎเคจःเคธंเคฏोเค— เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคคे เคนुเค " เคธ्เคตเคฏं เคฎें เคชเคฐเคฎेเคถ्เคตเคฐ เค•ी เค…เคจुเคญूเคคि"  เค•เคฐ เคฒेเคจा। เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เค•ो เค…เคฒเคฎोเฅœा เคฎें เคฐเคนเคคे เคนुเค,  เค‡เคธी เคฏोเคœเคจा เค•ो เค•ाเคฐ्เคฏเคฐूเคช เคฆेเคจे เค•े เคฒिเคฏे,  เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เคชเคนाเฅœी เคถ्เคฐृंเค–เคฒाเค“ं เคฎें เคเค• เค‰เคชเคฏुเค•्เคค เคธ्เคฅเคฒ เค–ोเคœเค•เคฐ, เคตเคนां เคเค• เค†เคถ्เคฐเคฎ เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เค•ी เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐी เคธौंเคชी เคฅी।  เคœเคนाँ เคญเคตिเคท्เคฏ เคฎें ' เคฏเคน เคธंเคธाเคฐ เคงोเค–े เค•ी เคŸเคŸ्เคŸी เคนै' ~ เคฏเคนाँ เคธเคฌ เค•ुเค› เคฎिเคฅ्เคฏा เคนै, เค”เคฐ เคฏเคฆि เค•ुเค› เคธเคค्เคฏ เคนै, เคคो เคตเคน เคนै 'เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคญเค•्เคคि', เค•ेเคตเคฒ เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เค‰เคชाเคธเคจाเคฏें; เคฏเคน เคœाเคจเค•เคฐ เคฆुเคจिเคฏा เคญเคฐ เคธे เค…เคจेเค• เคต्เคฏเค—्เคฐ เค†เคค्เคฎाเคฏें เคฏเคนाँ เค†เคฏेंเค—ी।' เค‡เคธเคฒिเค เค…เคฒเคฎोเฅœा เคฎें เคฐเคนเคคे เคนुเค, เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เคคเคฅा เคถ्เคฐीเคฎเคคी เคธेเคตिเคฏเคฐ เคจे เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคธे เคตเคนाँ เค†เคจे เค•ा เค…เคจुเคฐोเคง เค•िเคฏा เคฅा। เค”เคฐ เค–ेเคคเฅœी เค•े เคฎเคนाเคฐाเคœ เค…เคœीเคค เคธिंเคน เคญी เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคจैเคจीเคคाเคฒ เคฎें เคฅे। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคญी เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ो เคตเคนाँ เค†เคจे เค•ा เคจिเคฎंเคค्เคฐเคฃ เคญेเคœा เคฅा ।
            เค‡เคธเคฒिเค เค‰เคจเค•े เค†เคฎเคจ्เคค्เคฐเคฃ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ 'เฆ…เฆฌเฆธ্เฆฅাเฆฐ เฆ•িเฆ›ু เฆ‰เฆจ্เฆจเฆคি เฆนเฆฒে'  เคช्เคฒेเค— เค•ा เคช्เคฐเค•ोเคช เค˜เคŸ เคœाเคจे เคคเคฅा เคฒॉเค•เคกाเค‰เคจ เคจिเคฏเคฎ เค•े เคถिเคฅिเคฒ เคนो เคœाเคจे เคชเคฐ, เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे 1898 เคˆ. เค•े เคฎเคˆ เคฎเคนीเคจे เคฎें เค…เคฒเคฎोเฅœा เค•ी เค“เคฐ เคคीเคธเคฐी เคฌाเคฐ เคช्เคฐเคธ्เคฅाเคจ เค•िเคฏा। เค‡เคธ เคฌाเคฐ เค‰เคจเค•े เคธाเคฅ -  เค‰เคจเค•े เค—ुเคฐुเคญाเคˆ เคธ्เคตाเคฎी เคคुเคฐिเคฏाเคจเคจ्เคฆ เค”เคฐ เคธ्เคตाเคฎी เคจिเคฐंเคœเคจाเคจเคจ्เคฆ เคคเคฅा เค‰เคจเค•े เค…เคชเคจे เคถिเคท्เคฏ เคธ्เคตाเคฎी เคธเคฆाเคจเคจ्เคฆ เค”เคฐ เคธ्เคตाเคฎी เคธ्เคตเคฐूเคชाเคจเคจ्เคฆ (S) เค”เคฐ เคšाเคฐ เคชाเคถ्เคšाเคค्เคฏ เคถिเคท्เคฏाเคฏें - เคถ्เคฐीเคฎเคคी เค“เคฒीเคฌुเคฒ, เคถ्เคฐीเคฎเคคी เคฎैเค•्เคฒाเค‰เคก, เคญเค—िเคจी เคจिเคตेเคฆिเคคा เค”เคฐ เค•เคฒเค•เคค्เคคा เคฎें เค…เคฎेเคฐिเค•ी เคฎเคนाเคตाเคฃिเคœ्เคฏ เคฆूเคค (American Consulate) เค•ी เคชเคค्เคจी เคถ्เคฐीเคฎเคคी เคชैเคŸเคฐ्เคธเคจ เคญी เคฅीं।
        เคจैเคจीเคคाเคฒ เคชเคนुँเคšเค•เคฐ เค…เคชเคจे เคธाเคฅिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เค•ुเค› เคตिเคถ्เคฐाเคฎ เค•िเคฏा। เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•े เคถ्เคฐीเคšเคฐเคฃों เค•ा เคฆเคฐ्เคถเคจ เคชाเค•เคฐ เคฐाเคœा เค…เคœीเคคเคธिंเคน เคจे เค…เคชเคจे เค•ो เค•ृเคคाเคฐ्เคฅ เคฎाเคจा เคคเคฅा เค‰เคจเค•ी เคชाเคถ्เคšाเคค्เคฏ เคถिเคท्เคฏाเค“ं เค•े เคธाเคฅ เคชเคฐिเคšिเคค เคนोเค•เคฐ เค†เคจंเคฆिเคค เคนुเค। เคจैเคจीเคคाเคฒ เคฎें เค‡เคธ เคฌाเคฐ เคฎोเคนเคฎ्เคฎเคฆ เคธเคฐ्เคซเคฐाเคœ เคนुเคธैเคจ เคจाเคฎ เค•े เคเค• เคธเคœ्เคœเคจ เคญी เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคธे เคฎिเคฒे เคฅे । เคตे เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ी เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค•เคคा เค”เคฐ เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เค‡เคคเคจे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนुเค, เค•ि เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•เคนा เคฅा, เคฏเคฆि เคญเคตिเคท्เคฏ เคฎें เค•ोเคˆ เคต्เคฏเค•्เคคि เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ो เค•ोเคˆ เค…เคตเคคाเคฐ เคฏा เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ा เคฆूเคค (เคชैเค—เคฎ्เคฌเคฐ) เคนोเคจे เค•ा เคฆाเคตा เค•เคฐेเค—ा , เคคो เคตे เคนी เคชเคนเคฒे เคต्เคฏเค•्เคคि เคนोंเค—े।

                เค…เคฒเคฎोเฅœा เคฎें เค†เค•เคฐ เค…เคชเคจे เค—ुเคฐुเคญाเคˆ เค”เคฐ เคธंเคจ्เคฏाเคธी เคถिเคท्เคฏों เค•े เคธाเคฅ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เค•े เค†เคคिเคฅ्เคฏ เคฎें เค‰เคจเค•े เค•िเคฐाเคฏे เค•े เคฌंเค—เคฒे เคฎें เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคจे เคฒเค—े। เคตเคน เคฌंเค—เคฒा เคญी เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฒाเคฒा เคฌเคฆ्เคฐी เคถाเคน เคธे เคนी เค•िเคฐाเคฏे เคชเคฐ เคฒिเคฏा เคฅा। เค‡เคธ เคฌंเค—เคฒे เค•े เคฌเคฐाเคฎเคฆे เคฎें เคเค• เคฆीเคตाเคฒ เคชเคฐ เค†เคœ เคญी เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ी เคเค• เคชुเคฐाเคจी เคคเคธ्เคตीเคฐ เคŸँเค—ी เคนुเคˆ เคนै।  เคจिเคตेเคฆिเคคा เคเคตं เค…เคจ्เคฏ เคชाเคถ्เคšाเคค्เคฏ เคถिเคท्เคฏाเคฏें เคชाเคธ เคนी เคเค• เคฆूเคธเคฐे เคฎเค•ाเคจ เคฐเคนเคจे เคฒเค—ीं , เคœो เค…เคญी 'เค“เค•เคฒे เคนॉเค‰เคธ ' เค•े เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคช्เคฐเคคिเคฆिเคจ เคฌเคนुเคค เคธเคตเคฐे -เคธเคตेเคฐे เค…เคชเคจे เคช्เคฐाเคคःเคญ्เคฐเคฎเคฃ เค•ो เคธเคฎाเคช्เคค เค•เคฐ 'เค“เค•เคฒे เคนॉเค‰เคธ ' เคšเคฒे เค†เคคे เคฅे, เค”เคฐ เคธुเคฌเคน เค•े เคจाเคถ्เคคे เค•े เคธाเคฅ เคตिเคญिเคจ्เคจ เคตिเคทเคฏों เคชเคฐ เค˜ंเคŸों เคตाเคฐ्เคคाเคฒाเคช เค•เคฐเคคे เคฅे। 

               เคฒเค—ाเคคाเคฐ เค…เคชเคจे เคญเค•्เคคों เค”เคฐ เค†เค—ंเคคुเค•ों เค•े เคธाเคฅ เคตाเคฐ्เคคाเคฒाเคช เค•เคฐเคจे, เค…เคจเค—िเคจเคค เคชเคค्เคฐ เคฒिเค–เคจे เคคเคฅा เคธांเคธाเคฐिเค• เคถोเคฐ เคฎें เคฐเคนเคคे เคนुเค, เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ा เคถเคฐीเคฐ เค”เคฐ เคฎเคจ เค•เคนीं เคเค•ाเคจ्เคค เคฎें เคฌैเค เค•เคฐ เคง्เคฏाเคจ-เคœเคจ्เคฏ เคถांเคคि เค•ी เคฎांเค— เค•เคฐ เคฐเคนा เคฅा। เค‡เคงเคฐ เคจिเคตेเคฆिเคคा เค•ो เคญाเคฐเคคीเคฏ เคญाเคต เคฎें เค—เฅเคคे เคนुเค เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค…เค•्เคธเคฐ เค‰เคจเค•ी เคšिเคฐเคชोเคทिเคค เคฐीเคคिเคจीเคคि เค”เคฐ เค†เคฆเคฐ्เคถों เค•ी เค•เฅœी เค†เคฒोเคšเคจा เค•เคฐเคคे เคฅे। เค‡เคธ เคฎเคคเคญिเคจ्เคจเคคा เค•ी เคตเคœเคน เคธे เคœเคนाँ เคเค• เค“เคฐ เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ्เคฏाเคญिเคฎाเคจी เคจिเคตेเคฆिเคคा เคฎाเคจเคธिเค• เค•เคท्เคŸ เคญोเค— เคฐเคนीं เคฅीं , เคตเคนीं เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•े เคตिเคถ्เคฐाเคฎ เค•ी เค•ाเคฎเคจा เคญी เค•เคฐ เคฐเคนी เคฅीं।   
        
            เค‡เคธी เคช्เคฐเคธंเค— เคฎें เคเค• เค…เคจ्เคฏ เคตिเคถेเคท เค˜เคŸเคจा เค…เคฒเคฎोเฅœा เคฎें เค˜เคŸिเคค เคนुเคˆ। เค…เคจเคชेเค•्เคทिเคค เคขंเค— เคธे เคเค• เคฆिเคจ เคธंเคง्เคฏा เค•े เคธเคฎเคฏ เคธ्เคตाเคฎीเคœी 'เค“เค•เคฒे เคนॉเค‰เคธ' เคชเคนुँเคš เค—เค। เคจिเคตेเคฆिเคคा เคคเคฅा เค…เคจ्เคฏ เคถिเคท्เคฏाเคฏें เคฌเคฐाเคฎเคฆे เคฎें เคฌैเค ी เคฅीं। เค†เค•ाเคถ เคฎें เค•्เคทीเคฃ เคšंเคฆ्เคฐเคฐेเค–ा เคจिเค•เคฒी เคนुเคˆ เคฅी। เค‰เคธเค•ी เค“เคฐ เคฆेเค–เค•เคฐ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เคจिเคตेเคฆिเคคा เคธे เค•เคนा - "เค†เคœ เค…เคฎाเคตเคธ्เคฏा เคนै, (เคˆเคฆ เค•ी เคชूเคฐ्เคต เคธंเคง्เคฏा เคชเคฐ เคจिเค•เคฒा เคšเคจ्เคฆ्เคฐเคฎा) เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เคฒोเค— เคจเคตीเคจ เคšเคจ्เคฆ्เคฐ เค•ा เคฌเฅœा เค†เคฆเคฐ เค•เคฐเคคे เคนैं। " Today is the new moon!" เค†เค“ , เคนเคฎ เคญी เค†เคœ เคจเคตीเคจ เคšเคจ्เคฆ्เคฐ เค•े เคธाเคฅ เคจเคตीเคจ เคœीเคตเคจ เค•ा เคช्เคฐाเคฐเคฎ्เคญ เค•เคฐें। เคฎैं เคชुเคจः เค…เคฐเคฃ्เคฏों เคฎें เคœा เคฐเคนा เคนूँ,เคœเคฌ เคฎैं เคตाเคชเคธ เค†เคŠंเค—ा เคถांเคคि เคฒेเค•เคฐ เค†เคŠंเค—ा। " เค•เคนเคคे เคนुเค เคšเคฐเคฃों เคฎें เคฌैเค ी เคนुเคˆ เคจिเคตेเคฆिเคคा เค•े เคฎเคธ्เคคเค• เคชเคฐ เคนाเคฅों เค•ो เคฐเค–เค•เคฐ เค†เคถीเคฐ्เคตाเคฆ เคฆिเคฏा। เค‰เคธ เคฆिเคต्เคฏ เคธ्เคชเคฐ्เคถ เคธे เคจिเคตेเคฆिเคคा เค•े เคœเคจ्เคฎเค—เคค เค”เคฐ เคœाเคคिเค—เคค เคธंเคธ्เค•ाเคฐ เคเค• เค•्เคทเคฃ เคฎें เคตिเคฒीเคจ เคนो เค—เค। 
         เคญเค—िเคจी เคจिเคตेเคฆिเคคा เคจे เค…เคชเคจी เคกाเคฏเคฐी เคฎें เคฒिเค–ा เคนै , " เคฌเคนुเคค เคฆिเคจ เคชूเคฐ्เคต เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคจे เค…เคชเคจे เคถिเคท्เคฏों เคธे เค•เคนा เคฅा , เค•ि เคเค• เคฆिเคจ เค†เคเค—ा เคœเคฌ เคจเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ เคธ्เคชเคฐ्เคถ เคฎाเคค्เคฐ เคธे เคฆूเคธเคฐों เคฎें เคœ्เคžाเคจ เคธंเคšाเคฐिเคค เค•เคฐ เคฆेเค—ा। " เค”เคฐ เค…เคฒเคฎोเฅœा เค•े เค‡เคธ เคธाเคฏंเค•ाเคฒ เคฎें เคฏเคน เคญเคตिเคท्เคฏเคตाเคฃी เคธเคซเคฒ เคนो เค—เคฏी। เคจिเคตेเคฆिเคคा เค•े เคฒिเคฏे เค†เคœ เคตเคนी เคถुเคญ เคฆिเคจ เคฅा। เค‰เคธ เคฆिเคจ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคชเคจे เคธเคš्เคšे เค—ुเคฐुเคฆेเคต เค•ो เคช्เคฐाเคช्เคค เค•िเคฏा , เคœो เค‰เคจ्เคนें เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•े เคชाเคธ เคฒे เคœाเคจे เคฎें เคธเคฎเคฐ्เคฅ เคฅे। เค—เคนเคฐे เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคชเคนुँเคšเค•เคฐ เคจिเคตेเคฆिเคคा เคจे (untested test) 'เค…เคชเคฐीเค•्เคทिเคค เคธ्เคตाเคฆ' - เค•े เคธ्เคตाเคฆ (existence-consciousness-bliss) เค•ी เค…เคจुเคญूเคคि ' เคช्เคฐाเคช्เคค เค•ी !     
         เค…เค—เคฒी เคธुเคฌเคน เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคธिเคฏा เคฆेเคตी เคชเคนाเคก़ी (45 เค•िเคฎी) เคšเคฒे เค—เค।  เคคीเคจ เคฆिเคจ เค”เคฐ เคคीเคจ เคฐाเคคों เค•े เคง्เคฏाเคจ เค•े เคฌाเคฆ (26 เคฎเคˆ เค•ो) เคœเคฌ เคธ्เคตाเคฎी เคœी เคฒौเคŸे, เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคจिเคตेเคฆिเคคा เคคเคฅा เค…เคจ्เคฏ เคถिเคท्เคฏाเคฏें 'เคฅॉเคฎเคธเคจ เคนॉเค‰เคธ' (เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เค•े เค•िเคฐाเคฏे เค•ा เคฌंเค—เคฒा) เค•े เคธाเคฎเคจे เค‰เคชเคธ्เคฅिเคค เคฅीं। เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เค‰เคœ्เคœ्เคตเคฒ เคฎुเค– เคธे เค•เคนा, เคตे เค†เคœ เคญी เคตเคนी เคจंเค—े เคชैเคฐ เคญ्เคฐเคฎเคฃ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคธंเคจ्เคฏाเคธी เคนैं,  เฆฏে เฆถীเฆค- เฆ—্เฆฐীเฆท্เฆฎেเฆฐ เฆฆাเฆธ เฆจเงŸ , เคœो  เคธเคฐ्เคฆी  เค”เคฐ เค—เคฐ्เคฎी เค•ा เค—ुเคฒाเคฎ (เคธ्เคชเคฐ्เคถ เค‡เคจ्เคฆ्เคฐिเคฏों - not a slave of winter and summer)  เคจเคนीं เคนै, เคœिเคธे เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฆुเคจिเคฏा เค•ोเคˆ เคจुเค•เคธाเคจ เคจเคนीं เคชเคนुंเคšा เคธเค•เคคी เคฅी ! 

             เค‡เคธ เคฌाเคฐ, เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा เคฎें (เคฒเค—เคญเค— เคเค• เคฎเคนीเคจे) เคฐเคนเคจे เค•े เคฆौเคฐाเคจ, เคถ्เคฐीเคฎเคคी เคเคจी เคฌेเคธेเคจ्เคŸ ( Mrs. Annie Besant) เค•े เคธाเคฅ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ी เคฎुเคฒाเค•ाเคค เคฆो เคฌाเคฐ เคนुเคˆ । เค…เคฒเคฎोเฅœा เค•ी เคเค• เคฆूเคธเคฐी เค‰เคฒ्เคฒेเค–เคจीเคฏ เค˜เคŸเคจा เคฏเคน เคฐเคนी เค•ि , เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ी เคช्เคฐेเคฐเคฃा เคธे เคฎเคฆ्เคฐाเคธ เคธे เค›เคชเคจे เคตाเคฒी เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคชเคค्เคฐिเค•ा ' เคช्เคฐเคฌुเคฆ्เคง เคญाเคฐเคค ' เคœो  เคถुเคฐू เคนोเคจे เค•े เค•ुเค› เคฆिเคจों เคฌाเคฆ เคนी เค‰เคธเค•े เคธเคฎ्เคชाเคฆเค• เค•े เคฎृเคค्เคฏु เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฌเคจ्เคฆ เคนो เค—เคฏी เคฅी। เคตเคน เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เค•े  เคธเคนเคฏोเค— (collaboration) เค”เคฐ เคธ्เคตाเคฎी เคธ्เคตเคฐूเคชाเคจเคจ्เคฆ เค•े เคธเคฎ्เคชाเคฆเคจ เคฎें เค…เคฒเคฎोเฅœा เคธे (เคฅॉเคฎเคธเคจ เคนॉเค‰เคธ) เคชुเคจเคฐ्เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคนोเคจे เคฒเค—ी। 
                เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เค•े เคธाเคฅ เคธ्เคตเคฏं เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เคญी เค…เคฒเคฎोเฅœा เค•े เค†เคธ- เคชाเคธ  เค…เคชเคจी เคฏोเคœเคจा เค•े เค…เคจुเค•ूเคฒ เค†เคถ्เคฐเคฎ เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เคฏोเค—्เคฏ เคธ्เคฅเคฒ เค•ी เคฌเคนुเคค เค–ोเคœ เค•ी, เค•िเคจ्เคคु เค…เคชेเค•्เคทिเคค เคœเค—เคน เคช्เคฐाเคช्เคค เคจเคนीं เคนुเคˆ। เคฌाเคฆ เคฎें , เคœเคฌ 1899 เคˆ. เคฎें เค…เคฒเคฎोเฅœा เคธे เคฒเค—เคญเค— 90 เค•ि.เคฎी. เคฆूเคฐ เคฎाเคฏाเคตเคคी เคฎें เคœเคฌ 'เค…เคฆ्เคตैเคค เค†เคถ्เคฐเคฎ ' เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เคนुเคˆ เคคเคฌ 'เคช्เคฐเคฌुเคฆ्เคง เคญाเคฐเคค ' เคชเคค्เคฐिเค•ा เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏाเคฒเคฏ เคญी เค…เคฒเคฎोเฅœा เคธे เคฎाเคฏाเคตเคคी เคฎें เคธ्เคฅाเคจाเคจ्เคคเคฐिเคค เคนो เค—เคฏा।

             เคœैเคธा เค•ि เคนเคฎเคจे เคชเคนเคฒे เคญी เคฆेเค–ा เคนै , เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เคœिเคคเคจी เคนी เคฌाเคฐ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เคเค•ाเคจ्เคค เค•เคจ्เคฆเคฐाเค“ं (secluded gorge) เค›िเคช เคœाเคจे  เค•ी เคšेเคท्เคŸा เค•ी เคนै, เค‡เคธ เคฆुःเค–-เคธเคจ्เคคเคช्เคค เคงเคฐเคคी เคจे เค‰เคจเค•ो เค‰เคคเคจी เคนी เคฌाเคฐ เคชूเคฐी เคจिเคฐ्เคฆเคฏเคคा เคธे เค…เคชเคจी เค“เคฐ เค–ींเคš เคฒिเคฏा เคนै। เค‡เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคเค•เคฌाเคฐ, 30 เคฎเคˆ เค•ो เคœเคฌ เค†เคถ्เคฐเคฎ เค•े เคฒिเคฏे เค…เคชेเค•्เคทिเคค เคธ्เคฅเคฒ เค•ी เค–ोเคœ เคฎें เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เค•े เคธाเคฅ  เค•ुเค› เคฆिเคจों เคคเค• เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•े เค…เคฐเคฃ्เคฏों เคฎें เคฐเคนे เค”เคฐ 5 เคœूเคจ เค•ो เคตाเคชเคธ เคฒौเคŸे เคคเคฌ เค‰เคจ्เคนें เคฆो เคนृเคฆเคฏเคตिเคฆाเคฐเค• เคธเคฎाเคšाเคฐ เคธुเคจเคจे เค•ो เคฎिเคฒे। [เฆชাเฆ“เฆนাเฆฐি เฆฌাเฆฌা เฆ—เฆค เฆนเงŸেเฆ›েเฆจ।] เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ी เค…เคจुเคชเคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค‰เคจเค•े เคถिเคท्เคฏों เค•ो เคธเคฎाเคšाเคฐ เคฎिเคฒा เคฅा เค•ि เค—ाเคœीเคชुเคฐ เค•े เคตिเค–्เคฏाเคค เคธाเคงु เคชเคตเคนाเคฐी เคฌाเคฌा เคจे เค…เค—्เคจि เคฎें เคธ्เคตเคฏं เค•ो เค†เคนुเคคि เค•े เคฐूเคช เคฎें เค…เคฐ्เคชिเคค เค•िเคฏा เคนै। เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคช्เคฐिเคฏ เคถ्เคฐुเคคि-เคฒेเค–เค• (dictator) เคœोเคถिเคฏा เค—ुเคกเคตिเคจ [Josiah John Goodwin (20 September 1870 – 2 June 1898)], เคœिเคจเค•े เค…เคธाเคงाเคฐเคฃ เคค्เคฏाเค—, เคญเค•्เคคि เค”เคฐ เค•เค ोเคฐ เคชเคฐिเคถ्เคฐเคฎ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคนी เค†เคœ เคนเคฎเคฒोเค—ों เค•ो เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•े เค…เคฎूเคฒ्เคฏ เค‰เคชเคฆेเคถ 10 เค–เคฃ्เคกों เคฎें เคธंเค—्เคฐเคนिเคค เคนोเค•เคฐ เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคนैं- 2 เคœूเคจ เค•ो เคคेเคœ เคฌुเค–ाเคฐ เค•े เค†เค•्เคฐเคฎเคฃ เคธे เคฎाเคค्เคฐ 27 เคตเคฐ्เคท เค•ी เค†เคฏु เคฎें เคŠเคŸी ( Ooty) เคฎें เคชเคฐเคฒोเค• เค—เคฎเคจ เค•เคฐ เค—เคฏे เคนैं। 6 เคœूเคจ เค•ो เคช्เคฐाเคคःเค•ाเคฒ 'เค“เค•เคฒे เคนॉเค‰เคธ ' เคฎें เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ो เคฏเคน เคธเคฎाเคšाเคฐ เคธुเคจाเคฏा เค—เคฏा।  
        เคธเคฎाเคšाเคฐ เคธुเคจเค•เคฐ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคฌเคนुเคค เคฆेเคฐ เคคเค• เคธ्เคคเคฌ्เคง เคนोเค•เคฐ เคฌैเค े เคฐเคนे , เคซिเคฐ เค•เคนा - " เคธाเคงाเคฐเคฃ เคœเคจเคคा เค•े เคธाเคฎเคจे เคญाเคทเคฃ เคฆेเคจे เค•े เคฎेเคฐे เคฆिเคจ เคธเคฎाเคช्เคค เคนो เค—เคฏे। เคฎेเคฐे เคŠเคชเคฐ เค‰เคธเค•े เคœिเคคเคจे เค‹เคฃ เคนैं, เคตे เค•เคญी เคšुเค•ाเคฏे เคจเคนीं เคœा เคธเค•เคคे। เคฏเคฆि เคฎेเคฐे เค•िเคธी เคตिเคšाเคฐ เคธे เค•िเคธी เค•ो เค•ुเค› เคฒाเคญ เคชเคนुँเคšा เคนो, เคคो เค‰เคธे เคฏเคน เคœाเคจ เคฒेเคจा เคšाเคนिเคฏे เค•ि เคฎेเคฐे เคนเคฐ เคถเคฌ्เคฆ เค•ो เคงाเคฐเคฃ เค•เคฐเคจे เค•ी เคชृเคท्เค เคญूเคฎि เคฎें, เค—ुเคกเคตिเคจ (เคœिเคธे เคธ्เคตाเคฎीเคœी 'เค—ुเคฐुเคฆाเคธ ' เค•เคนเคคे เคฅे) เค•े เค…เคฅเค• เค”เคฐ เคจिःเคธ्เคตाเคฐ्เคฅ เคช्เคฐเคฏเคค्เคจ เคนी เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐ เคนैं ! " 
           [เค…เคชเคจे เคช्เคฐाเคฃाเคงिเค• เคช्เคฐिเคฏ เคถिเคท्เคฏ เคœोเคถिเคฏा  เคœे. เค—ुเคกเคตिเคจ เค•े เค…เคธाเคฎเคฏिเค• เคฎृเคค्เคฏु เค•ी เค–เคฌเคฐ เคฎिเคฒเคจे เค•े เค•ुเค› เค˜เคฃ्เคŸों เค•े เคฌाเคฆ เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ  เคจे เค—ुเคกเคตिเคจ เค•ी เคธ्เคฎृเคคि เคฎें ' เค‰เคธे เคถांเคคि เคฎें เคตिเคถ्เคฐाเคฎ เคฎिเคฒे ' (Requiescat in Pace)  เคถीเคฐ्เคทเค• เค•เคตिเคคा เค•े เคธाเคฅ เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคธเคจ्เคฆेเคถ เค—ुเคกเคตिเคจ เค•ी เคฎाเคคाเคœी เค•े เคชाเคธ เคคเคฅा เค…เฅ™เคฌाเคฐों  เคฎें เค›เคชเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคญेเคœा เคฅा -
             " เค…เคฒเคฎोเฅœा,  เคœूเคจ 1898 : เค…เคธीเคฎ เคฆुःเค– เค•े เคธाเคฅ เคฎैंเคจे เคถ्เคฐी เค—ुเคกเคตिเคจ เค•े เค‡เคธ เคœीเคตเคจ เคธे เคตिเคฆा เคนोเคจे เค•े เคฆुเค–เคฆ เคธเคฎाเคšाเคฐ เค•ो เคธुเคจा, เคฏเคน เคธเคฌ เค•ुเค› เค‡เคคเคจा เค…เคšाเคจเค• เคนुเค† เค•ि เค…ंเคคिเคฎ เคธเคฎเคฏ เคฎें เคฎेเคฐा เค‰เคธเค•े เคธเคฎीเคช เคชเคนुँเคšเคจा เคญी เคธเคฎ्เคญเคต เคจเคนीं เคนो เคธเค•ा। " The debt of gratitude I owe him can never be repaid, and those who think they have been helped by any thought of mine ought to know that almost every word of it was published through the untiring and most unselfish exertions of Mr. Goodwin. " 
                เคเค• เคเคธा เคฎिเคค्เคฐ เคœिเคธเค•ी เคฎिเคค्เคฐเคคा เคถुเคฆ्เคง เค‡เคธ्เคชाเคค เคœिเคคเคจी เคฆृเฅ เค”เคฐ เคธเคš्เคšी เคฅी, เคเค• เคเคธा  เคถिเคท्เคฏ เคœिเคธเค•ी เค—ुเคฐुเคญเค•्เคคि เค…เคŸเคฒ เคฅी, เคเค• เคเคธा  เค•เคฐ्เคฎी  เคœो เคœाเคจเคคा เคนी เคจเคนीं เคฅा เค•ि เคฅเค•ाเคจ เค•िเคธ เคšिเฅœिเคฏा เค•ा เคจाเคฎ เคนै... เค•ो เคฎैंเคจे เค—ुเคกเคตिเคจ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค–ो เคฆिเคฏा เคนैเค”เคฐ เคœिเคจเค•े  เคœเคจ्เคฎ-เค—्เคฐเคนเคฃ เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคœैเคธे  'เค•ेเคตเคฒ เคฆूเคธเคฐों เค•े เคฒिเคฏे เคœीเคจा' เคนी เคนोเคคा เคนै , เค‰เคจ เค‡เคจे-เค—िเคจे เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เคฎें เคธे เคเค• เค•ो เค–ोเค•เคฐ เคฏเคน เคœเค—เคค เคญी เค†เคœ  เค•เคฎ เคธเคฎृเคฆ्เคง เคฐเคน เค—เคฏा เคนै।   
[เค…เคนเคธ्เคคाเค•्เคทเคฐिเคค]
เค‰เคธे เคถांเคคि เคฎें เคตिเคถ्เคฐाเคฎ เคฎिเคฒे'  
เค†เค—े เคฌเฅो เคนे เค†เคค्เคฎเคจ ! เค…เคชเคจे เคจเค•्เคทเคค्เคฐ-เคœเฅœिเคค เคชเคฅ เคชเคฐ,
เคนे เคชूเคฐ्เคฃ เค†เคจเคจ्เคฆเคฎเคฏ ! เคฌเฅो , เคœเคนाँ เคตिเคšाเคฐ เคจिเคค्เคฏเคฎुเค•्เคค เคนैं,
เคœเคนाँ เคฆेเคถ-เค•ाเคฒ (เคฎाเคฏा ) เค†เค•เคฐ เคœ्เคžाเคจเคฎเคฏी เคฆृเคท्เคŸि เค•ो เคงूเคฎिเคฒ เคจเคนीं เค•เคฐ เคธเค•เคคी,
เค”เคฐ เคœเคนाँ เค•ेเคตเคฒ เคšिเคฐंเคคเคจ เคถांเคคि เค”เคฐ เคชเคฐเคฎाเคจเคจ्เคฆ เคนै, เคตเคน เค†เคถीเคฐ्เคตाเคฆ เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคธाเคฅ เคนो! 
เคœเคนाँ เคคुเคฎ्เคนाเคฐी เคธเคš्เคšी เคธेเคตा, เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคค्เคฏाเค— (เค…เคญเคฏ) เค•ो เคชूเคฐ्เคฃเคคा เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐेเค—ी,
 เคœเคนाँ เค‰เคค्เค•ृเคท्เคŸ เคช्เคฐेเคฎ เคธे เคชเคฐिเคชूเคฐ्เคฃ เคนृเคฆเคฏों เคฎें เคคुเคฎ्เคนाเคฐा เคจिเคตाเคธ เคนोเค—ा,
 เคฎเคงुเคฐ เคธ्เคฎृเคคिเคฏाँ เคฆेเคถ เค”เคฐ เค•ाเคฒ เค•ी เคฆूเคฐिเคฏाँ เคฎिเคŸा เคฆेเคคी เคนैं, 
เคคुเคฎ्เคนाเคฐी เค—ुเคฒाเคฌों เคœैเคธी เคฌเคฒिเคตेเคฆी, เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคชเคถ्เคšाเคค् เคตिเคถ्เคต เค•ो เค…เคจुเคช्เคฐेเคฐिเคค เค•เคฐเคคी เคฐเคนेเค—ी। 
เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคฌเคจ्เคงเคจ เคŸूเคŸ เค—เคฏे, เคคुเคฎ्เคนाเคฐी เค–ोเคœ เคธเคš्เคšिเคฆाเคจเคจ्เคฆ (เคชเคฐเคฎ् เคธเคค्เคฏ) เคคเค• เคชเคนुँเคš เค—เคฏी,
เค…เคฌ เคคुเคฎ เค‰เคธ เคเค•เคค्เคต (เค…เคฆ्เคตैเคค) เคฎें เคฒीเคจ เคนो, เคœो เคฎเคฐเคฃ เค”เคฐ เคœीเคตเคจ (เคฆ्เคตैเคค) เคฌเคจเค•เคฐ เค†เคคा เคนै,
เคนे เคชเคฐोเคชเค•ाเคฐเคฐเคค , เคนे เคจिःเคธ्เคตाเคฐ्เคฅ เคช्เคฐाเคฃ - เค‡เคธเคฒिเคฏे เค…เคช्เคฐเคคिเคฐोเคง्เคฏ เคตीเคฐ, เค†เค—े เคฌเฅो !
 เค”เคฐ เค…เคฌ เคญी (เค…เคถเคฐीเคฐी เคนोเค•เคฐ) เคญी เคคुเคฎ เคฆुःเค–-เคธเคจ्เคคเคช्เคค เคœเค—เคค เค•ी เคธเคช्เคฐेเคฎ เคธเคนाเคฏเคคा เค•เคฐो।   

'REQUIESCAT IN PACE' 
Speed forth, O Soul! upon thy star-strewn path;
Speed, blissful one! where thought is ever free,
Where time and space no longer mist the view,
Eternal peace and blessings be with thee!

Thy service true, complete thy sacrifice,
Thy home the heart of love transcendent find;
Remembrance sweet, that kills all space and time,
Like altar roses fill thy place behind!

Thy bonds are broke, thy quest in bliss is found,
And one with That which comes as Death and Life;
Thou helpful one! unselfish e'er on earth,
Ahead! still help with love this world of strife!]

           เค‡เคธ เคฌाเคฐ เค•ी เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคฏाเคค्เคฐा เคฎें เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เคœिเคจ เคธเคฌ เคตिเคทเคฏों เคชเคฐ เคญी เคšเคฐ्เคšा เค•ी เคฅी, เค‰เคจเค•े เค…เคงिเค•ांเคถ เคญाเค—ों เค•ो เคญเค—िเคจी เคจिเคตेเคฆिเคคा เคจे เค…เคชเคจी เคชुเคธ्เคคเค•  'Notes of Some Wanderings with Swami Vivekananda' (เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เค•े เคธाเคฅ เค•िเคฏे เคนुเค เคญ्เคฐเคฎเคฃ เคธे เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงिเคค เคŸिเคช्เคชเคฃिเคฏाँ) เคคเคฅा 'เคฎेเคฐे เค—ुเคฐुเคฆेเคต, เคœैเคธा เคฎैंเคจे เค‰เคจ्เคนें เคฆेเค–ा' (The Master as I Saw Him) เคฎें เคธुंเคฆเคฐ เคฐूเคช เคธे เคธंเค•เคฒिเคค เค”เคฐ เคธंเค—्เคฐเคน เค•เคฐเค•े เคฐเค– เค—เคฏीं เคนैं।
    (เค•्เคฏोंเค•ि เคธ्เคตाเคฎी เคธ्เคตเคฐूเคชाเคจเคจ्เคฆ เคธे เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคคเคฌเคคเค• เคฌंเค—เคฒा เคฒिเค–เคจा -เคชเฅเคจा เคธीเค– เคฒिเคฏा เคฅा।) เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เค†เค—ंเคคुเค•ों เค”เคฐ เคญเค•्เคคों เค•े เคธाเคฅ เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค• เคตिเคทเคฏ เค•े เค†เคฒाเคตा, เคญाเคฐเคค เค•ी เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคšेเคคเคจा เค•ा เคœाเค—เคฐเคฃ, เคœเคจเคธाเคงाเคฐเคฃ เค•ा เคธเคฎเค—्เคฐ เคตिเค•ाเคธ (3H-เคตिเค•ाเคธ) เคคเคฅा เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा-เคช्เคฐाเคช्เคคि เค•े เคธ्เคตเคช्เคจ เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคญी  เคตाเคฐ्เคคाเคฒाเคช เค•े เค•्เคฐเคฎ เคฎें เคฌाเคฐ-เคฌाเคฐ เคธाเคฎเคจे เค†เคคा เคฅा; เคœैเคธा เค•ि เค…เคถ्เคตिเคจी เค•ुเคฎाเคฐ เคธे เคถिเค•्เคทा-เคฆाเคจ เคช्เคฐเคฃाเคฒी เคคเคฅा เค…เคจ्เคฏ เค†เคฆเคฐ्เคถों เค•े เคช्เคฐเคธंเค— เคฎें เคนเคฎเคจे เคชเคนเคฒे เคญी เคฆेเค–ा เคนै। 
               เคตिเคฆेเคถ เคฎें เคฐเคนเคคे เคนुเค เคญी, เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เคนिเคจ्เคฆ เคฎเคนाเคธाเค—เคฐ เค•ी เคฒเคนเคฐों เค•ो เค‡เคคเคจा เคŠंเคšा เค‰เค ा เคฆिเคฏा เคฅा เค•ि เคฌ्เคฐिเคŸिเคถ เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•े เคœाเคธूเคธ เคฒोเค—, เคญाเคฐเคค เคฎें เค‰เคจเค•ी เค—เคคिเคตिเคงिเคฏों เคชเคฐ เคจเคœเคฐ เคฐเค–เคจे เคฒเค—े เคฅे। เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•เคฐเคคे เคนुเค เคญเค—िเคจी เคจिเคตेเคฆिเคคा เค…เคฒเคฎोเฅœा เคธे เค…เคชเคจी เคธเคนेเคฒी เคถ्เคฐीเคฎเคคी เคเคฐिเค• เคนैเคฎंเคก เค•ो 22 เคฎเคˆ, 1898 เค•ो เคฒिเค–िเคค เคเค• เคชเคค्เคฐ เคฎें เค•เคนเคคी เคนैं -เฆชৌเฆฐুเฆท เฆ•োเฆจ เฆฌাเฆงা เฆฎাเฆจে เฆจা। " One of the monks has had a warning this morning that the police are watching the Swami, thro' spies— เค†เคœ เคธुเคฌเคน เคฎें เคนी เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•े เคเค• เคธंเคจ्เคฏाเคธी เคถिเคท्เคฏ เคจे เคนเคฎें  เคšेเคคाเคตเคจी เคฆेเคคे เคนुเค เค•เคนा เคนै เค•ि เคฌ्เคฐिเคŸिเคถ เคธเคฐเค•ाเคฐ เคœाเคธूเคธों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคชเคฐ เคจเคœเคฐ เคฐเค– เคฐเคนी เคนै। เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคฐूเคช เคธे เคฏเคน เคธเคฌ เคนोเคคा เคนै,  เคนเคฎเคฒोเค— เคญी เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคฐूเคช เคธे เคฏเคน เคœाเคจเคคे เคนैं, เค•िเคจ्เคคु เคธ्เคตाเคฎीเคœी  เค•ाเคซी เคตिเค–्เคฏाเคค เคนो เค—เค เคนैं, เค”เคฐ เค…เคฌ เค‰เคจเคชเคฐ เคจเคœเคฐ เคฐเค–เคจा เคฅोเฅœी เคšिंเคคा เคชैเคฆा เค•เคฐเคคा เคนै; เค•िเคจ्เคคु เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคฏเคน เคธเคฌ เคธुเคจเค•เคฐ เคนँเคธเคคे เคนैं।  " The Government must be mad—or at least will prove so if he is interfered with." ~  เคฏเคฆि เคธเคฐเค•ाเคฐ เค…เคฌ เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•े เคฎाเคฎเคฒों เคฎें เคนเคธ्เคคเค•्เคทेเคช เค•เคฐเคจे เคœाเคคी เคนै, เคคो เคฏเคน เคชाเค—เคฒเคชเคจ เคนी เคนोเค—ा। เคฏा เค‡เคธเคธे เค•เคฎ เคธे เค•เคฎ เคฏเคน เคธिเคฆ्เคง เคนो เคœाเคฏेเค—ा เค•ि เคฌ्เคฐिเคŸिเคถ เคธเคฐเค•ाเคฐ เคชเค—เคฒा เค—เคฏी เคนै। เค•्เคฏोंเค•ि เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคฆेเคถ เค‰เคธเค•े เคตिเคฐुเคฆ्เคง เค‰เค  เค–เฅœा เคนोเค—ा। เค”เคฐ เคเค• เคช्เคฐเค—ाเฅ เคธ्เคตाเคงीเคจเคคा เคช्เคฐेเคฎी , เคฆेเคถเคญเค•्เคค เค…ंเค—्เคฐेเคœ เคฎเคนिเคฒा เคนोเคจे เค•े เคจाเคคे , เค‰เคจเค•े เคตिเคฐुเคฆ्เคง เคคो เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคฎैं เคนी เค‰เค  เค–เฅœी เคนोเค‰ंเค—ी ! เค•्เคฏोंเค•ि 'เคชौเคฐुเคท' (Manliness-เคšเคฐเคฎ เคชुเคฐुเคทाเคฐ्เคฅ) เค•िเคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ी เคฌाเคงा เค•ो เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เคจเคนीं เค•เคฐเคคा।
       [ " You could not imagine what race-hatred means, living in England Manliness seems a barrier to nothing— 3 white women travelling with the Swami and other "natives"—lay themselves and their friends open to horrid insults—mais nous changerous tout cela—(เคซ्เคฐेंเคš -'เคฎाเค‡เคจि เคธोเคธो เค‰เคŸ เค“ เคธेเคฒा'  but we change it all—) "  เค‡ंเค—्เคฒैเคฃ्เคก เคฎें เคชौเคฐुเคท เค•िเคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ी เคฌाเคงा เค•ो เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เคจเคนीं เค•เคฐเคคा -in England Manliness seems a barrier to nothing— เค‡เคธเคฒिเคฏे เคคुเคฎ เค‡ंเค—्เคฒैเคฃ्เคก เคฎें เคฐเคนเคคे เคนुเค เคฏเคน เคธोเคš เคญी เคจเคนीं เคธเค•เคคी เค•ि " race-hatred " เคฐंเค—เคญेเคฆ เค†เคงाเคฐिเคค เคœाเคคि-เคตिเคฆ्เคตेเคท เค•िเคธे เค•เคนเคคे เคนैं ! - เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคคเคฅा เค…เคจ्เคฏ " เคฎूเคฒ-เคจिเคตाเคธिเคฏों " เค•े เคธाเคฅ เคนเคฎ 3 เคถ्เคตेเคค เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ो เคฏाเคค्เคฐा เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคธ्เคตเคฏं เค•ो เค”เคฐ เค…เคชเคจे เคฎिเคค्เคฐों  เค•ो  เค˜ोเคฐ เค…เคชเคฎाเคจिเคค เคนोเคจे  เค•े เคฒिเค เค–ुเคฒा เค›ोเฅœ เคฆेเคจा เคชเฅœเคคा เคนै ; เคฒेเค•िเคจ ~ "เคฎाเคˆ เคจेเคธ เคšेंเคœเคฐเคธ เคŸाเค‰เคŸ เคธेเคฒा"- ( เคฒेเค•िเคจ เคนเคฎเคจे เค‡เคธ เคšเคฒเคจ เค•ो เคฌเคฆเคฒ เคฆिเคฏा เคนै -]    
              เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคจे 'เคšเคฐिเคค्เคฐ-เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ' เค•े เคฒिเคฏे เคนเคฎेเคถा " เคฎเคจुเคท्เคฏ-เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ " เคชเคฐ เคฌเคฒ เคฆिเคฏा เคนै, เคคเคฅा เคนเคฐ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ो เค…เคชเคจा 'เคœीเคตเคจ เค—เค เคจ ' เค•เคฐเคจे เคฎें เคธเคฎเคฐ्เคฅ เคฌเคจा เคฆेเคจे เค•ो เคนी ~  เค…เคชเคจा "educational goal" เคฏा เคถैเค•्เคทเคฃिเค• เคฒเค•्เคท्เคฏ  เค•เคนा เคนै। เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เค‡เคธ เคถैเค•्เคทเคฃिเค• เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคฐเคฎ  เคฎें เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคจिเคฎ्เคจ-เคถ्เคฐेเคฃी เค•ी เคœाเคคिเคฏां เคญी เค…เคจ्เคคเคฐ्เคตिเคท्เคŸ เคนैं। " they were often lumped together by the Swami " เค•्เคฏोंเค•ि เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เคฆेเค–ा เคฅा เค•ि  เคฆेเคตी เคธीเคคा เค•े เคœเคฎाเคจे เคธे (เคค्เคฐेเคคा เคฏुเค— เคธे) เคนी เคธเคฎเคธ्เคค เคฎाเคคृเคธ्เคตเคฐूเคชा เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เค•ो เคญी เคจिเคฎ्เคจ เคœाเคคिเคฏों เค•ी เคคเคฐเคน เคธเคฎाเคœ เคฎें เค‰เคšिเคค เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคจเคนीं เคฎिเคฒเคคा เคนै, เค‡เคธเคฒिเคฏे เค…เค•्เคธเคฐ เคตे เคฆोเคจों เค•ो เคเค• เคธाเคฅ เคธंเคฏुเค•्เคค (lumped together) เค•เคฐเค•े เค‰เคจเค•ी เคญी เค‰เคจ्เคจเคคि เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคे เคฅे। เค‡เคธเคฒिเคฏे เค…เค•्เคธเคฐ เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ो เคชिเค›เฅœी เคœाเคคिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เคนी เคธंเคฏुเค•्เคค เค•เคฐเค•े เคนी เค‰เคจเค•े เคตिเค•ाเคธ เค•ा เคช्เคฐเคถिเค•्เคทเคฃ เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคฐเคฎ เคคैเคฏाเคฐ เค•เคฐเคคे เคฅे। เค‰เคจเค•े "Be and Make program of education" เคฎเคจुเคท्เคฏ เคฌเคจो เค”เคฐ เคฌเคจाเค“ เคถैเค•्เคทเคฃिเค• เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคฐเคฎ เคฎें~  (" เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ -เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เคตेเคฆाเคจ्เคค เคถिเค•्เคทเค• -เคช्เคฐเคถिเค•्เคทเคฃ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा"   เคฎें เคช्เคฐเคถिเค•्เคทिเคค เคถिเค•्เคทเค•ों เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•เคฐเคจे เค•े เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคฐเคฎ เคฎें) เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคจिเคฎ्เคจ-เคถ्เคฐेเคฃी เค•ी เคœाเคคिเคฏां เคญी เค…เคจ्เคคเคฐ्เคตिเคท्เคŸ เคฅीं।] 
         เคธ्เคตाเคฎी เคœी เคธเคฎเคฏ -เคธเคฎเคฏ เคชเคฐ เคถเคฌ्เคฆ-เค›เคฒเคจ เค•เคฐเค•े 'เคฎเคจुเคท्เคฏ' เคถเคฌ्เคฆ (เคฌंเค—เคฒा เคฎें 'เคฎाเคจुเคท') เค•ा เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เคต्เคฏाเคชเค• เคฐूเคช เคธे ' เคฎाเคจเคต-เคœाเคคि' เคฏा 'เคฎाเคจเคตเคคा' เค•े เคฒिเคฏे เคญी เค•เคฐเคคे เคฅे; เคคเคฅाเคชि เคตिเคถेเคท เคฐूเคช เคธे เค‡เคธ เคถเคฌ्เคฆ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค…เค•्เคธเคฐ เคตे  'เคชुเคฐुเคท' ~ "male" เค•े เคฒिเคฏे เคนी เค•िเคฏा เค•เคฐเคคे เคฅे।  
           " For example, his concept for manliness--standing for both the Bengali manusyatva ("humanity" or "humanness") and purusatva ("masculinity" or "maleness"), often denoted the latter." ~ เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เค•े เคฒिเคฏे, "เคชौเคฐुเคท " (manliness) เคถเคฌ्เคฆ เคธे เคฌंเค—เคฒा เค•े "เคฎเคจुเคท्เคฏเคค्เคต" (humanity-เคญเคฒเคฎเคจเคธाเคนเคค, เคฏा humanness-เค‡เคจ्เคธाเคจिเคฏเคค) เคเคตं "เคชुเคฐुเคทเคค्เคต" ("masculinity"-เคฌเคนाเคฆुเคฐเคคा เคฏा เค•्เคทเคค्เคฐिเคฏเคค्เคต, เคฏा เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคตेเคค्เคคा เคชुเคฐुเคท-เคœाเคคि (เค—ुเคฐु/เคจेเคคा) เค•ी เคตिเคถेเคทเคคा- "maleness" -the  characteristic of the male sex)  เคฆोเคจों เค…เคฐ्เคฅों เค•ा เคช्เคฐเคคिเคจिเคงिเคค्เคต เคนो เคœाเคคा เคฅा।  เคคเคฅाเคชि " เคชौเคฐुเคท " เคถเคฌ्เคฆ เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เค‰เคจเค•ी เค…เคตเคงाเคฐเคฃा เคฎें เค…เค•्เคธเคฐ เคฌाเคฆ เคตाเคฒा เคนी เคฒเค•्เคทिเคค (denoted) เคนोเคคा เคฅा। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคœोเคฐ เคฆेเค•เคฐ เค•เคนा เคฅा เค•ि เค‰เคจเค•ी 'เคฎเคจुเคท्เคฏเคค्เคต-เค‰เคจ्เคฎेเคทเค•ाเคฐी เคถिเค•्เคทा' เคฎें เคฏเคน " เคชौเคฐुเคท " ('manliness') เคถเคฌ्เคฆ ~  "เคฌैเค•เคฌोเคจ" เค•े เคธाเคฅ "เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต" เคฏा  ' เคฎेเคฐुเคฆเคฃ्เคก เค†เคงाเคฐिเคค (เคฌ्เคฐเคน्เคฎाเคงाเคฐिเคค) เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต' เค•े เคญाเคต เค•ो เคธ्เคค्เคฐी-เคชुเคฐुเคท เคฆोเคจों เค•े เคฎเคจ เคฎें เคฆृเฅเคคा เค•े เคธाเคฅ (inculcate) เค•เคฐ เคฆेเค—ा - เคฌैเค ा เคฆेเค—ा। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคเค• เคฌाเคฐ เคญเค—िเคจी เคจिเคตेเคฆिเคคा เคธे เค•เคนा เคฅा - " เคœैเคธे เคœैเคธे เคฎेเคฐी เค†เคฏु เคฌเฅ เคฐเคนी เคนै, เคตैเคธे เคตैเคธे เคฎुเคे เคเคธा เคช्เคฐเคคीเคค เคนै เค•ि เคธเคฌ เค•ुเค› 'เคชौเคฐुเคท ' เคชเคฐ เคนी เคจिเคฐ्เคญเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै। เคฏเคน เคฎेเคฐा เคธिเคฆ्เคงाเคจ्เคค เค”เคฐ เคตिเคถ्เคตाเคธ เคนै (credo เคฏा gospel เคนै)। เคฏเคฆि เคฌुเคฐाเคˆ (debauchery) เคญी เค•เคฐो เคคो เคเค• 'เคชुเคฐुเคท เคธिंเคน ' เค•ी เคญाँเคคि เค•เคฐो ! ( Master As I Saw Him, p. 175.)]  
             เคถ्เคฐी เคธुเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ เคจाเคฅ เคธेเคจ เคจे เค…เคชเคจी เคกाเคฏเคฐी เคฎें เคธोเคฎเคตाเคฐ, 24 เคœเคจเคตเคฐी, 1898 เค•ो เคฒिเค–ा เคนै - " เคฐाเคงा -เคช्เคฐेเคฎ เค•ी เคšเคฐ्เคšा เคธเคฐ्เคตเคธाเคงाเคฐเคฃ เค•े เคฒिเคฏे เค•्เคฏों เคตเคฐ्เคœिเคค เคนै ? เค‡เคธ เคช्เคฐเคถ्เคจ เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เคฎें เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เค•เคนा - " เค‡เคธ เคฆेเคถ เคชเคฐ เค‰เคธเค•ा เค•्เคฏा เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคนुเค† เคฏเคน เคคो เคฆेเค–ो। เค‰เคธ เคช्เคฐेเคฎเคญाเคต เค•ा เคธเคฐ्เคตเคธाเคงाเคฐเคฃ เคฎें เคช्เคฐเคšाเคฐ เค•िเคฏे เคœाเคจे เคธे เคธाเคฐा เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เคธ्เคค्เคฐैเคฃ ( effeminate) เคฌเคจ เค—เคฏा เคนै। เคธाเคฐा เค‰เฅœीเคธा เค•ाเคฏเคฐों เค•ा เคฆेเคถ เคฌเคจ เค—เคฏा เคนै , เค”เคฐ เคฌंเค—ाเคฒ - เค‡เคธ เคฐाเคงाเคช्เคฐेเคฎ เค•े เคชीเค›े เค‡เคจ 400 เคตเคฐ्เคทों เคฎें เค…เคชเคจा เคชुंเคธเคค्เคต 'has almost lost all sense of manliness!'  เคนी เค–ो เคฌैเค ा เคนैเคฒोเค—ों เค•ो เคฌเคธ เคฐोเคจा เค”เคฐ เค†ँเคธू เคฌเคนाเคจा เคฎाเคค्เคฐ เค†เคคा เคนै , เคฏเคนी เค‰เคจเค•ा เคœाเคคीเคฏ เค—ुเคฃ เคฌเคจ เค—เคฏा เคนै। ... เคœเคฌ เคคเค• เคนृเคฆเคฏ เคฎें เคตाเคธเคจा เค•े เคฒिเคฏे เคคिเคฒเคฎाเคค्เคฐ เคญी เค†เคธเค•्เคคि เคตिเคฆ्เคฏเคฎाเคจ เคนै, เคคเคฌ เคคเค• เคตเคน เคช्เคฐेเคฎ เคธเคฎ्เคญเคต เคจเคนीं। meditating on love to God by thinking of oneself as His wife or beloved, one would very likely be thinking most of the time of one's own wife—the result is too obvious to point out.  ... เค•्เคฏोंเค•ि เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ा เคง्เคฏाเคจ เค…เคชเคจी เคช्เคฐिเคฏा เคฎाเคจเค•เคฐ เค•เคฐเคคे เค•เคฐเคคे, เคธाเคงाเคฐเคฃ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค…เคงिเค•ांเคถ เคธเคฎเคฏ เค…เคชเคจी เคช्เคฐिเคฏा (เคชเคค्เคจी เคฏा เค‰เคชเคชเคค्เคจी) เค•े เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคนी เค–ोเคฏा เคฐเคนेเค—ा เค”เคฐ เค‡เคธเค•ा เคชเคฐिเคฃाเคฎ เค•्เคฏा เคนोเค—ा เคฏเคน เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนै।  Why not try first to get rid of carnal desires? You will say, "How is that possible? I am a householder." เคชเคนเคฒे เค…เคชเคจी เค‡เคจ्เคฆ्เคฐिเคฏाเคธเค•्เคคि , เคญोเค—ों เค•ी เคฒाเคฒเคธा เค•ा เคนी เคค्เคฏाเค— เค•्เคฏों เคจ เค•เคฐो ? เคคुเคฎ เค•เคนोเค—े - ' เคฏเคน เค•ैเคธे เคธเคฎ्เคญเคต เคนै , เคฎैं เคคो เค—ृเคนเคธ्เคฅ เคนूँ। ' Because one is a householder, does it mean that one should be a personification of incontinence, or that one has to live in marital relations all one's life?  เค—ृเคนเคธ्เคฅ เคนोเคจे เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคชเคถु เคฌเคจ เคœाเคจा เคคो เคจเคนीं เคนै , เค•ि เค•ोเคˆ เคฎूเคฐ्เคคिเคฎเคจ्เคค เคตाเคธเคจा เคฌเคจ เคœाเคฏे เค”เคฐ เค†เคœเคจ्เคฎ เคตैเคตाเคนिเค• เคธुเค– เค•ा เค‰เคชเคญोเค— เค•เคฐเคคा เคฐเคนे ? เค”เคฐ เคซिเคฐ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•े เคฒिเคฏे เคฏเคน เค•िเคคเคจा เคฒเคœ्เคœाเคธ्เคชเคฆ เคนै เค•ि เคตเคน เคธ्เคตเคฏं เค•ो เคธ्เคค्เคฐी เคธเคฎเคเคจे เคฒเค—े , เคœिเคธเคธे เค•ि เคฎเคงुเคฐ เคญाเคต เค•ा เค†เคšเคฐเคฃ เค•เคฐ เคธเค•े ! เฅฎ/เฅจเฅฎเฅง 
       เคฌเคฒ्เค•ि เค…เคฒ्เคฎोเฅœा เคฎें เคœूเคจ 1897 เค•ो เคชเคนुँเคšे เค•िเคธी เค†เค—ंเคคुเค• (เค…เคถ्เคตिเคจी เค•ुเคฎाเคฐ ?) เค•ो เคธเคฒाเคน เคฆेเคคे เคนुเค เค•เคนा เคฅा เค•ि - erotic Radha-Krishna songs เคตे 'เคฐाเคงा-เค•ृเคท्เคฃ ' เคช्เคฐेเคฎเค—ीเคค เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เคœो เคฒोเค— เค•ाเคฎुเค• เค—ीเคค เค—ाเคคे เคนों, เค‰เคจเค•ी เคชीเค  เค•ो เคšाเคฌुเค• เคฎाเคฐ-เคฎाเคฐ เค•เคฐ เคฒाเคฒ เค•เคฐ เคฆेเคจा เคšाเคนिเค।" เค‡เคธी เคธुเคฐ เคฎें เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคญเค—िเคจी เคจिเคตेเคฆिเคคा เค•ो เคšेเคคाเคตเคจी เคฆेเคคे เคนुเค เค•เคนा เคฅा เค•ि เคคुเคฎ 'เคธौंเคฆเคฐ्เคฏ-เคตिเคœ्เคžाเคจ เคฎเคคाเคตเคฒंเคฌी (aesthete) เคคเคฅा 'effeminate' เคธ्เคค्เคฐैเคฃ-เคธ्เคตเคญाเคต เคตाเคฒे เคฐเคตीเคจ्เคฆ्เคฐเคจाเคฅ เคŸैเค—ोเคฐ เค•े เคธौเคจ्เคฆเคฐ्เคฏोเคชाเคธเค• 'เคŸैเค—ोเคฐ เคชเคฐिเคตाเคฐ ' เคธे เคญी เคœเคฐा เคฌเคšเค•े เคนी เคฐเคนเคจा;"Remember that that family has poured a lot of erotic venom over Bengal." เคฏाเคฆ เคฐเค–เคจा เค•ि เค‡เคธ เคชเคฐिเคตाเคฐ เคจे เคฌंเค—ाเคฒ เค•े เคŠเคชเคฐ เค•ाเคฎुเค•เคคा เค•े เคœเคนเคฐ เค•ा เคฌเคนुเคค เคœ्เคฏाเคฆा เคฌौเค›ाเคฐ เค•िเคฏा เคนै। เคญเค—िเคจी เคจिเคตेเคฆिเคคा เคญी เค…เคชเคจे เค—ुเคฐु เคธे เค‡เคคเคจी เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคฅीं เค•ि เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคชเคจी เคธเคนेเคฒी เคœोเคธिเฅžिเคจ เคฎैเค•्เคฒाเค‰เคก เค•ो (15 เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ, 1904) เค•ो เคฒिเค–िเคค เคชเคค्เคฐ เคฎें เค•เคนा เคฅा - ". . .Mr. Tagore's is not the type of manhood that appeals to me." เคŸैเค—ोเคฐ เคฎें เคตैเคธा 'เคชौเคฐुเคท ' เคนी เคจเคนीं เคนै, เคœो เคฎुเคे เค†เคฆเคฐ्เคถ เคฒเค—เคคा เคนोเค‡เคจเค•ो เคนी เค…เค—เคธ्เคค 19, 1999 เค•ो เคฒिเค–िเคค เคเค• เคชเคค्เคฐ เคฎें เค•เคนा เคฅा -  Again Swami is right. Work like this requires persons like you and myself who have no other object or thought in life. The Householder Disciple is always a failure, when he leads. As  follower he does very well.เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคนी เคธเคนी เคฅे , เคœเคฌ เคตे เค•เคนเคคे เคฅे เค•ि เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค•े (เคฎเคนाเคฎเคฃ्เคกเคฒ) เค†เคจ्เคฆोเคฒเคจ เค•ो เคšเคฒाเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคฎेเคฐे เค”เคฐ เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคœैเคธे (เคœीเคตเคจเคฎुเค•्เคค) เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เค•ी เคนी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนोเคคी เคนै, เคœिเคจเค•े เคฒिเคฏे เคœीเคตเคจ เคฎें, เคฎเคนाเคฎเคฃ्เคกเคฒ เค•े เค†เคฆเคฐ्เคถ  เค”เคฐ เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เค•े เค…เคฒाเคตा เค•ोเคˆ เค…เคจ्เคฏ เคตिเคšाเคฐ เคฏा เค•ाเคฐ्เคฏ เค‰เคคเคจा เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคจเคนीं เคนोเคคा । เคœเคฌเค•ि เคตैเคธा เคต्เคฏเค•्เคคि เคœो เค…เคญीเคคเค• เคœीเคตเคจเคฎुเค•्เคค เคจเคนीं เคฌเคจ เคธเค•ा เคนै, เค—ृเคนเคธ्เคฅी เค•े เค•ाเคฐ्เคฏ เคฎें เค‰เคฒเคा เคนुเค† เคนै, เคœเคฌ เคตैเคธा เคถिเคท्เคฏ เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค•े เค†ंเคฆोเคฒเคจ เค•ा เคจेเคคृเคค्เคต เค•เคฐเคจे เคฒเค—เคคा เคนै, เคคो เคตเคน เคนเคฎेเคถा เค…เคธเคซเคฒ เคนी เคธिเคฆ्เคง เคนोเคคा เคนै। เคœเคฌเค•ि เคเค• เค…เคจुเคฏाเคฏी เค•े เคฐूเคช เคฎें เคตเคน เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›ा เค•ाเคฐ्เคฏ เค•เคฐเคคा เคนै। " 
                [ Vivekananda always emphasized "man-making" as his educational goal for building character and equipping students to the task of what he called "life-building." This program of education included women as well as the lower castes (they were often lumped together by the Swami).However, he equivocated with the word man (manus in Bengali), occasionally using it in a generic sense--"mankind" or "humanity"--but often meaning specifically "male." For example, his concept for manliness--standing for both the Bengali manusyatva ("humanity" or "humanness") and purusatva ("masculinity" or "maleness"), often denoted the latter. He pointed out that this manliness would inculcate "individuality" with "backbone,"  he once told Nivedita: "Yes, the older I grow, the more everything seems to me to lie in manliness. This is my gospel. Do even evil like a man!" ( Master As I Saw Him, p. 175.) " The whole of Orissa has been turned into a land of cowards, and Bengal, running high after the Radha-prema, these past four hundred years, has almost lost all sense of manliness." He in fact advised a visitor at Almora in June 1897 to "use the whip left and right" on those who were indulging in the erotic Radha-Krishna songs (meaning, of course, the Vaishnavas/ His Eastern and Western Disciples, The Life of Swami Vivekananda, 2 vols.).In similar vein, he interpreted the poems of the aesthete Rabindranath Tagore (who would be the recipient of the Nobel Prize for Literature in 1913) as effeminate (เคธ्เคค्เคฐैเคฃ เคฏा เคฎเค‰เค—ा) and warned Nivedita about the Tagores: "Remember that that family has poured a lot of erotic venom over Bengal." The Sister was so influenced by her guru that she confided to Josephine MacLeod: ". . .Mr. Tagore's is not the type of manhood that appeals to me." Letters of Nivedita, II, 686: Nivedita's letter (October 15, 1904).Courtesy :Swami Vivekananda's Concept of Woman/Narasingha P. Sil/Western Oregon State College/http/www.lib.uchicago.edu/] 
         เค…เคชเคจे เคญเค•्เคคों เค”เคฐ เคฏूเคฐोเคชीเคฏ เคถिเคท्เคฏाเค“ं เค•े เคธाเคฅ เคถ्เคฐीเคฎเคคी เคฌुเคฒ เค•े เค…เคคिเคฅि เค•े เคฐूเคช เคฎें เคธ्เคตाเคฎीเคœी 11 เคœूเคจ 1898 เค•ो เค…เคฒเคฎोเฅœा เคธे เค•ाเคถ्เคฎीเคฐ -เคญ्เคฐเคฎเคฃ เค•े เคฒिเค เคฐเคตाเคจा เคนो เค—เคฏे। เค•्เคทीเคฐเคญเคตाเคจी , เค…เคฎเคฐเคจाเคฅ เค†เคฆि เคคीเคฐ्เคฅเคธ्เคฅाเคจों เค•ा เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•เคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ เค•िเคธी เค…เคฆृเคถ्เคฏ เคถเค•्เคคि เค•े เคช्เคฐเคญाเคต เคธे เคชुเคจः เคธเคฎเคคเคฒ เคฎें เคฐเคนเคจे เคตाเคฒे เคœเคจเคธाเคงाเคฐเคฃ เค•े เคฌीเคš เคชเคนुँเคš เค—เค। เคฆेเคตเคญूเคฎि เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•े เค†เค•เคฐ्เคทเคฃ เค•ो เค›ोเฅœ เค•เคฐ, เคชुเคจः เคธंเคธाเคฐ เค•े เค•ोเคฒाเคนเคฒ เคฎें เคตाเคชเคธ เคฒौเคŸเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคฌाเคง्เคฏ เค•िเคฏे เคœाเคจे เคธे เค‰เคจเค•े เคฎเคจ เค•ो เคœो เคชीเฅœा เคนुเคˆ, เคตเคน เค…เคจ्เคคเคคोเค—เคค्เคตा เค‰เคจเค•े เค—ुเคฐुเคฆेเคต , เค†เคšाเคฐ्เคฏ , เคœीเคตเคจ เค•े เค†เคฆเคฐ्เคถ , เค…เคชเคจे เค‡เคท्เคŸ เคฆेเคตเคคा , เคช्เคฐाเคฃों เค•े เคฆेเคตเคคा เคถ्เคฐीเคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•े เคŠเคชเคฐ เคซूเคŸ เคชเฅœी। เคฏเคน เคธเคฌ เคธुเคจเค•เคฐ เคฎाँ เคธाเคฐเคฆा เคจे เค•เคนा- " เคฌेเคŸे , เคคुเคฎ เค•เคฐ เคนी เค•्เคฏा เคธเค•เคคे เคนो , เคคुเคฎ्เคนाเคฐी เคถिเค–ा (เคšोเคŸी) เคคो เค‰เคจเค•े เคนाเคฅों เคธे เคฌँเคงी เคนुเคˆ เคนै। 
           เค•्เคฐिเคฏाเคค्เคฎเค• เคตेเคฆाเคจ्เคค เค•ा เคช्เคฐเคšाเคฐ เค•ाเคฐ्เคฏ:  เคฏเคน เคœाเคจเค•เคฐ เค•ि เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคฌेเคฒुเฅœ เคฎเค  เคฎें เคจिเคตाเคธ เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं , เคช्เคฐเคคिเคฆिเคจ เค•ॉเคฒेเคœ เค•े เค…เคจेเค• เค›ाเคค्เคฐ เคต เคถिเค•्เคทिเคค เคฏुเคตเค• เค‰เคจเค•े เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•े เคฒिเคฏे เค†เคจे เคฒเค—े। เค…เคงिเค•ांเคถ เคฏुเคตเค•ों เค•ी เคถाเคฐीเคฐिเค• เคฆुเคฐ्เคฌเคฒเคคा , เคจैเคคिเค• เคšเคฐिเคค्เคฐเคนीเคจเคคा เคคเคฅा เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคถिเค•्เคทा เค•े เคช्เคฐเคญाเคต เคธे เคฎเคธ्เคคिเคท्เค•-เคตिเค•ृเคคि เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เค•्เคทुเคฌ्เคง เคนोเค•เคฐ เคช्เคฐाเคฏः เค•เคนเคคे เคฅे - " I want to preach a man-making Religion ." เคฎैं เคเค• เคฎเคจुเคท्เคฏ-เคจिเคฐ्เคฎाเคฃเค•ाเคฐी เคงเคฐ्เคฎ เค•ा เคช्เคฐเคšाเคฐ เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคा เคนूँ।" เคฆो เคนเคœाเคฐ เคตीเคฐเคนृเคฆเคฏ (เคชौเคฐुเคท เคธเคฎ्เคชเคจ्เคจ) , เคตिเคถ्เคตाเคธी , เคšเคฐिเคค्เคฐเคตाเคจ เคต เคฌुเคฆ्เคงिเคฎाเคจ เคฏुเคตเค• เคคเคฅा 30 เค•เคฐोเฅœ เคฐूเคชเคฏे เคนोเคจे เคชเคฐ เคฎैं เคญाเคฐเคค เค•ो เค…เคชเคจे เคชैเคฐों เคชเคฐ เค–เฅœा เค•เคฐ เคฆे เคธเค•เคคा เคนूँ। " เคตिเฅฆเคšเฅฆ /เฅจเฅซเฅญ
            'เคฎเคจुเคท्เคฏ-เคจिเคฐ्เคฎाเคฃเค•ाเคฐी เค•्เคฐिเคฏाเคค्เคฎเค• เคตेเคฆाเคจ्เคค ~ Be and Make ' เค•ा เค…เคฆ्เคตैเคค เคญाเคต เคธे เค…เคจुเคธเคฐเคฃ (pursuit) เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคญी เคเค• เค†เคถ्เคฐเคฎ เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคे เคฅे। เค•िเคจ्เคคु เคฌเคนुเคค เคขूँเฅเคจे เคธे เคญी เค…เคฒเคฎोเฅœा เค•े เคจिเค•เคŸ เค†เคถ्เคฐเคฎ -เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เคฏोเค—्เคฏ เค•ोเคˆ เค‰เคชเคฏुเค•्เคค เคธ्เคฅाเคจ เค–ोเคœ เคชाเคจा เคธเคฎ्เคญเคต เคจเคนीं เคนुเค† เคฅा। เคฌाเคฆ เคฎें เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เค•े เคœीเคคोเฅœ เคชเคฐिเคถ्เคฐเคฎ เคธे เคฎाเคฏाเคตเคคी เคฎें เคตเคน เค…เคฆ्เคตैเคค -เค†เคถ्เคฐเคฎ เคธ्เคฅाเคชिเคค เคนुเค†। เค•िเคจ्เคคु, เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เคจे เค‰เคธ เค†เคถ्เคฐเคฎ เค•ो เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เคฎें เคธเคšเคฎुเคš เค…เคชเคจा เคœीเคตเคจ เคนी เคฆाเคต เคชเคฐ เคฒเค—ा เคฆिเคฏा เคฅा। 'เฆคাঁเฆฐ เฆธেเฆ–াเฆจেเฆ‡ เฆฎৃเฆค্เฆฏু เฆนเงŸ เฆเฆฌং เฆ…เฆจเฆคিเฆฆূเฆฐเฆธ্เฆฅ เฆ›োเฆŸ เฆชাเฆนাเงœি เฆจเฆฆীเฆฐ เฆงাเฆฐে เฆคাঁเฆฐ เฆถเฆฐীเฆฐেเฆฐ เฆ…เฆ—্เฆจি-เฆธংเฆธ্เฆ•াเฆฐ เฆนเงŸ।' 
    เค†เคถ्เคฐเคฎ เคธ्เคฅाเคชिเคค เคนोเคจे เค•े เค•ुเค› เคนी เคฆिเคจों เคฌाเคฆ เค‰เคจเค•ी เคฎृเคค्เคฏु เคนो เค—เคฏी, เค”เคฐ เค†เคถ्เคฐเคฎ เคธे เคฅोเฅœी เคนी เคฆूเคฐ เคชเคฐ เคฌเคนเคจे เคตाเคฒी เคเค• เคชเคนाเฅœी เคจเคฆी เค•े เค•िเคจाเคฐे เค‰เคจเค•े เคถเคฐीเคฐ เค•ा (เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ - เคชเคฆ्เคงเคคि เคธे) เค…เค—्เคจि-เคธंเคธ्เค•ाเคฐ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा। [เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค…เค•्เคธเคฐ เค•เคนเคคे เคฅे -" เคธाเคงाเคฐเคฃ เคฒोเค— เคœीเคตเคจ เคธे เคช्เคฐेเคฎ เคฐเค–เคคे เคนैं, เคคुเคฎ्เคนें เคฎृเคค्เคฏु เคธे เคช्เคฐेเคฎ เคฐเค–เคจा เคนोเค—ा। เคฎृเคค्เคฏु เคธे เคช्เคฐेเคฎ เคฐเค–เคจे เค•ा เคฎเคคเคฒเคฌ เคนै - เคญाเคฐเคค เค•े เค•เคฒ्เคฏाเคฃ เค•ी เค•ाเคฎเคจा เคธे เค…เคชเคจे เคช्เคฐाเคฃों เค•ो เคจ्เคฏोเค›ाเคตเคฐ เค•เคฐ เคฆेเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคธเคฆा เคคैเคฏाเคฐ เคฐเคนเคจा।"
             เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ (เค…เคฆ्เคตैเคค เค†เคถ्เคฐเคฎ เคธ्เคฅाเคชिเคค เคนोเคจे เค•े เคธเคฎเคฏ) เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคฆूเคธเคฐी เคฌाเคฐ เคตिเคฆेเคถ เคฏाเคค्เคฐा เคชเคฐ เคจिเค•เคฒे เคนुเค เคฅे। เค‡เคธเคฒिเค เค†เคถ्เคฐเคฎ เค•े เคธ्เคฅाเคชिเคค เคนोเคจे เคชเคฐ เคตे เคตเคนाँ เคจเคนीं เคœा เคธเค•े เคฅे। เค…เคฎेเคฐिเค•ा ,เคฏूเคฐोเคช, เค…เคซ्เคฐीเค•ा เค†เคฆि เคธ्เคฅाเคจों เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เค•े เคฌाเคฆ, เคฌเคฎ्เคฌเคˆ เค•े เคฌเคจ्เคฆเคฐเค—ाเคน เคชเคฐ เค‰เคคเคฐเคคे เคนी เคœเคฌ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เค•ा เคธเคฎाเคšाเคฐ เคœाเคจเคจा เคšाเคนा -(เค‰เคจ्เคนें เคชूเคฐ्เคตाเคญाเคธ เคนो เค—เคฏा เคฅा), เคคเคฌ เค‰เคจ्เคนें เคชเคคा เคšเคฒा เค•ि เค•ुเค› เคนी เคฆिเคจों เคชूเคฐ्เคต เค‰เคจเค•ा เคฆेเคนाเคจ्เคค เคนो เค—เคฏा เคนै। 

         เคฌेเคฒुเฅœ เคฎเค  เคชเคนुँเคšเค•เคฐ เคนी เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคฎाเคฏाเคตเคคी เคœाเคจे เค•ी เคคैเคฏाเคฐी เค•เคฐเคจे เคฒเค—े। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฏเคฅोเคšिเคค เคธเคฎเคฏ เคชเคนเคฒे  เค…เคฆ्เคตैเคค เค†เคถ्เคฐเคฎ, เคฎाเคฏाเคตเคคी เค•ो เค…เคชเคจे เค†เค—เคฎเคจ เค•ी เคธूเคšเคจा เคจเคนीं เคญेเคœी เคฅी, เค…เคคः เคคเคฏ เค•िเคฏा เค•ि เคฎाเคฏाเคตเคคी เคธे  เค•िเคธी เคต्เคฏเค•्เคคि เค•े เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เคธ्เคŸेเคถเคจ เคชเคฐ เค‰เคชเคธ्เคฅिเคค เคจ เคนो เคธเค•เคจे เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคตे เค…เคฒเคฎोเฅœा เคนोเคคे เคนुเค เคœाเคฏेंเค—े। เค‡เคธเคฒिเคฏे เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฌเคฆ्เคฐी เคถाเคน เค•ो เคญी เคคाเคฐ (telegram) เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เคชเคนुँเคšเค•เคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฆेเค–ा เค•ि, เค‰เคจเค•ो เคฎाเคฏाเคตเคคी เคฒे เคœाเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคฐเคœाเคจเคจ्เคฆ (เค•ाเคฒीเค•ृเคท्เคฃ)  เคกांเคกी เคฒेเค•เคฐ เค‰เคชเคธ्เคฅिเคค เคนैं। เคคเคฌ เคคเค• เคฒाเคฒा เคฌเคฆ्เคฐीเคถाเคน เคญी เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ो เค…เคฒเคฎोเฅœा เคฒे เค†เคจे เค•े เคฒिเคฏे เคฒाเคฒा เค—ोเคตिเคจ्เคฆเคฒाเคฒ เคถाเคน เค•ो เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เคญेเคœ เคšुเค•े เคฅे। เค‡เคธ เคฌाเคฐ เคธ्เคตाเคฎी เคถिเคตाเคจเคจ्เคฆ เค”เคฐ เคธ्เคตाเคฎी เคธเคฆाเคจเคจ्เคฆ เคญी เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•े เคธाเคฅ เคฅे। เค•ाเคฒीเค•ृเคท्เคฃ เค”เคฐ เคธ्เคตाเคฎी เคถिเคตाเคจเคจ्เคฆ เคจे เคตिเคšाเคฐ-เคตिเคฎเคฐ्เคถ เค•เคฐเค•े เคฏเคน เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคฒिเคฏा เค•ि เค…เคฒเคฎोเฅœा เคœाเคจे เคธे เค‰เคจเค•ो เคตเคนीं เค…เคŸเค• เคœाเคจा เคนोเค—ा, เคœเคฌเค•ि เคถीเค˜्เคฐाเคคिเคถीเค˜्เคฐ เคฎाเคฏाเคตเคคी เคชเคนुँเคšเคจा เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนै;  เค…เคคः (30 เคฆिเคธเคฎ्เคฌเคฐ, 1900 เค•ो) เค…เคฒเคฎोเฅœा เคจ เคœाเค•เคฐ เคธीเคงा เคฎाเคฏाเคตเคคी เค•े เคฒिเคฏे เคฐเคตाเคจा เคนुเค।
               เค•िเคจ्เคคु เคฏเคน เคธोंเคšเค•เคฐ เค•ि เค•เคฎ เคธे เค•เคฎ เคฎाเคฏाเคตเคคी เคธे เคฒौเคŸเคคे เคธเคฎเคฏ เคตे เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ो เค…เคฒเคฎोเฅœा เค…เคตเคถ्เคฏ เคฒे เคœा เคธเค•ेंเค—े - เค—ोเคตिเคจ्เคฆเคฒाเคฒ เคจे เค‰เคจเค•ा เคธाเคฅ เคจเคนीं เค›ोเฅœा। เคคเคฅाเคชि, เคตैเคธा เคนो เคจ เคธเค•ा। เค•ाเค เค—ोเคฆाเคฎ เคธे เคฎाเคฏाเคตเคคी เค•े เคชเคฅ เคชเคฐ, เคฆूเคธเคฐे เคฆिเคจ เคญเคฏंเค•เคฐ เค“เคฒे เคคเคฅा เคฌเคฐ्เคซ เค—िเคฐเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคธเคญी เค•ो เคฌเคนुเคค เค•เคท्เคŸ เค‰เค ाเคจा เคชเฅœा। เคคเคฅाเคชि ,เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคจे เค…เคฒเคฎोเฅœा เค•ा เค†เคคिเคฅ्เคฏ เคฎोเคฐเคจाเคฒा เค•े เคกाเค• เคฌंเค—เคฒे เคฎें 1 เคœเคจเคตเคฐी, 1901 เค•ो เค—ोเคตिเคจ्เคฆเคฒाเคฒ เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เค—्เคฐเคนเคฃ เค•िเคฏा เคฅा।   
            เค…เคฒเคฎोเฅœा เคชเคนाเฅœ เค•ी เคšोเคŸी เค•े เคชเคถ्เคšिเคฎी เค›ोเคฐ (Bright end Corner) เค•े เคจिเค•เคŸ, เคชเคนाเฅœी เค•ी เคขเคฒाเคจ เคชเคฐ เคธ्เคตाเคฎी เคคुเคฐिเคฏाเคจเคจ्เคฆ เคจे 1917 เคˆ. เคฎें 'เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เค•ुเคŸीเคฐ ' เคจाเคฎเค• เคเค• เค†เคถ्เคฐเคฎ เค•ो เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•िเคฏा เคฅा। ' เคฌ्เคฐाเค‡เคŸ เคंเคก เค•ॉเคฐ्เคจเคฐ' เคเค• เคตिเคถेเคท เคฌिंเคฆु เคนै เคœเคนाँ เคธे เคค्เคฐिเคถूเคฒ เคชเคฐ्เคตเคค, เคจंเคฆा เคฆेเคตी, เคจंเคฆเค•ोเคŸ, เคชंเคšाเคšूเคฒी เค‡เคค्เคฏाเคฆि เคœैเคธे เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เคšोเคŸिเคฏों  เค•े เค…เคตिเคถ्เคตเคธเคจीเคฏ เคฆृเคถ्เคฏों เค•ो เคฆेเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคฏเคนाँ เคชเคฐ เคธूเคฐ्เคฏाเคธ्เคค เค”เคฐ เคธूเคฐ्เคฏोเคฆเคฏ เคธเคฌเคธे เคช्เคฐเคคीเค•्เคทिเคค เค˜เคŸเคจाเคं เคนैं। เคฏเคนाँ เคธे 'เคธिเคฏाเคฆेเคตी เคชเคนाเฅœ' เคฌเคนुเคค เคญเคต्เคฏ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै। เคตเคนाँ , เคชुเคฐुเคทเคธिंเคน (เคจเคฐเคธिंเคน) เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคจे เคฌเคนुเคค เคฒเคฎ्เคฌे เคธเคฎเคฏ เคคเค• เคคเคชเคธ्เคฏा เค•ी เคฅी। เค‰เคธ เคชเคนाเฅœ เค•े เคถिเค–เคฐ เคชเคฐ  เค•ुเค› เค—ाเค›เคตृเค•्เคท เคฏुเค—ों เคธे เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค–เฅœे เคนैं,เคœिเคธे เคฆेเค–เคจे เคธे เคฒเค—เคคा เคนै, เคธเคšเคฎुเคš เคตเคนाँ เค•ोเคˆ เคธिंเคน เค–เฅœा เคนो। เค‡เคธ เค†เคถ्เคฐเคฎ เคธाเคฎเคจे เคธे เคนी ~  ' เฆ•োเฆถী เฆจเฆฆীเฆŸি เฆঁเฆ•ে เฆฌেঁเฆ•ে เฆšเฆฒে เฆ—েเฆ›ে' เค•ोเคถी เคจเคฆी เค†เฅœे -เคคिเคฐเค›े เคฐाเคธ्เคคों เคธे เคฌเคนเคคे เคนुเค เคฌเคนुเคค เคฆूเคฐी เคคเค• เคšเคฒी เค—เคฏी เคนै। 
         เคฏเคนाँ เคธे เคฅोเฅœा เคจीเคšे เคœाเค•เคฐ เคธเคฎीเคช เคฎें เคนी, เคเค• เคชुเคฐाเคจा เคฌंเค—เคฒा เค†เคœ เคญी เค–เฅœा เคนै। เคฏเคน เคฎเค•ाเคจ - 'เคšिเคฒเค•ाเคชेเคŸा เคนॉเค‰เคธ' เคฒाเคฒा เคฌเคฆ्เคฐीเคถाเคน เค•े เคตंเคถเคงเคฐों เค•ा เคนी เคนै। เคธ्เคตाเคฎी เคคुเคฐिเคฏाเคจเคจ्เคฆ เค…เคฎेเคฐिเค•ा เคฎें เค…เคชเคจा เคช्เคฐเคšाเคฐ-เค•ाเคฐ्เคฏ เคธเคฎाเคช्เคค เค•เคฐเค•े เคตाเคชเคธ เคฒौเคŸ เค†เคจे เค•े เคฌाเคฆ เค…เคฒเคฎोเฅœा เคšเคฒे เค†เคฏे เคฅे เค”เคฐ เคธ्เคตाเคฎी เคถिเคตाเคจเคจ्เคฆ เค•े เคธाเคฅ เค‡เคธी เคฎเค•ाเคจ เคฐเคนเคคे เคนुเค เค•เค ोเคฐ เคคเคชเคธ्เคฏा เคฎें เคจिเคฎเค—्เคจ เคฐเคนเคคे เคนुเค เคธเคฎเคฏ เคต्เคฏเคคीเคค เค•เคฐเคคे เคฅे। เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เค•ी เคฌเคนुเคค เคธाเคฐी เคธ्เคฎृเคคिเคฏों เค•ो เคธँเคœोเคฏ เค…เคฒเคฎोเฅœा เค•ा เคฏเคน เค†เคถ्เคฐเคฎ เค†เคœ เคเค• 'เคคीเคฐ्เคฅ เคธ्เคฅเคฒ ' เคฌเคจ เค—เคฏा เคนै। เคฆेเคถ-เคตिเคฆेเคถ เคธे เคฌเคนुเคค เคธाเคฐे เคธंเคจ्เคฏाเคธी, เคญเค•्เคค , เคชเคฐ्เคฏเคŸเค• เคง्เคฏाเคจ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค…เคช्เคฐैเคฒ เคธे เคœूเคจ เค”เคฐ เคธिเคคंเคฌเคฐ เคธे เคจเคตंเคฌเคฐ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เค‡เคธ เคœเค—เคน เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฏเคนाँ เคฌैเค เค•เคฐ เคง्เคฏाเคจ เค•เคฐเคจे เคธे เค‰เคจเค•ा เคฎเคจ เคธ्เคตเคคः เคนी เค…เคจ्เคคเคฐ्เคฎुเค–ी เคนो เคœाเคคा เคนै।

             เค‡เคธ เค†เคถ्เคฐเคฎ เค•े เคจिเค•เคŸ เคฎें เคนी 'เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคฒेเคฌोเคฐेเคŸเคฐी' เค…เคตเคธ्เคฅिเคค เคนै। เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•े เคช्เคฐเคฅเคฎ เคถिเคท्เคฏ เคธ्เคตाเคฎी เคธเคฆाเคจเคจ्เคฆ เค•े เคถिเคท्เคฏ เค”เคฐ เค•ृเคทि เคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เคชเคฆ्เคฎเคถ्เคฐी เคช्เคฐोเงฆ เคฌोเคธी เคธेเคจ (เคตเคถी เคธेเคจ) -เคจे เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เค•ी เคตिเคšाเคฐเคงाเคฐा เคธे เค…เคจुเคช्เคฐेเคฐिเคค เคนोเค•เคฐ, เค•ृเคทि เคช्เคฐเคงाเคจ เคฆेเคถ เคญाเคฐเคค เค•ी เค†เคฎ เคœเคจเคคा เค•ी เคธेเคตा เค•े เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคธे " เคช्เคฒांเคŸ เคซिเคœिเคฏोเคฒॉเคœी เคเคตं เค•ृเคทि เค…เคจुเคธंเคงाเคจ เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ "  เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‡เคธ เคช्เคฐเคฏोเค—เคถाเคฒा เค•ो เคœुเคฒाเคˆ 1924 เคฎें เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•िเคฏा เคฅा। 1 เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ 1974 เค•ो เคญाเคฐเคคीเคฏ เค•ृเคทि เค…เคจुเคธंเคงाเคจ เคชเคฐिเคทเคฆ เคฆ्เคตाเคฐा เค‡เคธ เคธंเคธ्เคฅाเคจ เค•ो เค…เคชเคจे เค…เคจ्เคคเคฐ्เค—เคค เคฒे เคฒिเคฏा เคเคตं เค‡เคธเค•ा เคจाเคฎ " เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคชเคฐ्เคตเคคीเคฏ เค•ृเคทि เค…เคจुเคธंเคงाเคจ เคธंเคธ्เคฅाเคจ" เคนो เค—เคฏा। เคœिเคธเค•ा เค†เคฆเคฐ्เคถ เคตाเค•्เคฏ เคนै -' เคช्เคฐเค—เคคि เค•ी เค“เคฐ เค…เค—्เคฐเคธเคฐ เคฐเคนो! ' 
           เคฆเคฐเค…เคธเคฒ เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคœी เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ-เคนिเคค เค•ो เคนी เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ-เคงเคฐ्เคฎ เคธเคฎเคเคคे เคฅे, เค‡เคธเคฒिเคฏे  " เค‰เคฆ्เคฏोเค—-เคธंเคธ्เคฅाเคชเคจ  เคเคตं เค•ृเคทि เค…เคจुเคธंเคงाเคจ " เคœैเคธे เค•ाเคฐ्เคฏों เค•ो เคญी เคญाเคฐเคคीเคฏ เค—ृเคนเคธ्เคฅों เค•ा เคงเคฐ्เคฎ (เค•เคฐ्เคคเคต्เคฏ ) เค•े เคฆाเคฏเคฐे เคฎें เคฐเค–เคคे เคฅे। เคตे เค•เคนเคคे เคฅे เคนเคฐ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธ्เคค्เคฐी เคชुเคฐुเคท เค•ो เคงเคจी เคนोเคจा เคšाเคนिเค, เค…เคชเคจा เค‰เคฆ्เคฏोเค— เคฒเค—ाเค“, เค‰เคฆ्เคฏोเค—ी เคฌเคจो- เค‰เคจเค•ा เค†เคน्เคตाเคจ เคฅा~ ' เคช्เคฐเค—เคคि เค•ी เค“เคฐ เค…เค—्เคฐเคธเคฐ เคฐเคนो! ' (เค†เคœाเคฆी เค•े 73 เคธाเคฒ เคฌाเคฆ เคญी เค‰เคธे เค—เคฐीเคฌ เค•्เคฏों เคฐเคนเคจा เคšाเคนिเคฏे ?) เคเค• เคฌाเคฐ เคตे เคเค•्เคธเคช्เคฐेเคธ เคจाเคฎเค• เคœเคนाเคœ เคฎें เคฌैเค  เคœाเคชाเคจ เคœा เคฐเคนे เคฅे। เคธाเคฅ เคฎें เคธंเคฏोเค— เคธे เคœเคฎเคถेเคฆ เคœी เคŸाเคŸा เคญी เคฅे। เคฌाเคคเคšीเคค เคฎें เคชเคคा เคšเคฒा เคตे เคœाเคชाเคจ เคธे เคฎाเคšिเคธ เค•े เค†เคฏाเคค เคนेเคคु เคœा เคฐเคนे เคนैं- เคธ्เคตाเคฎी เคœी เคจे เค•เคนा- เคเค• เคชเคคเคฒी เคธी เคฒเค•เคก़ी เค•ा เคฌเค•्เคธा, เคฌाเคฐीเค• เคฒเค•เคก़िเคฏों เค•ी เคคीเคฒिเคฏों เคชเคฐ เคฒเค—ा เคฌाเคฐूเคฆी เคฎเคธाเคฒा- เค•्เคฏा เคนเคฎ เคญाเคฐเคค เคฎें เคฏเคน เคญी เคจเคนीं เคฌเคจा เคธเค•เคคे? เคœो เคญी เค‰เคฆ्เคฏोเค— เคฒเค—ाเคจा เคนो, เคญाเคฐเคค เคฎें เคนी เคฒเค—ाเค“। เคœเคฎเคถेเคฆ เคœी เคŸाเคŸा เคจे เค‰เคจเค•ी เคช्เคฐेเคฐเคฃा เคธे เคญाเคฐเคค เคฎें เคŸाเคŸा เคธ्เคŸीเคฒ เค•ा เค‰เคฆ्เคฏोเค— เคฒเค—ाเคฏा। เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•े เค‡เคธी เค‰เคชเคฆेเคถ เคธे เค…เคจुเคช्เคฐेเคฐिเคค เคนोเค•เคฐ  เคช्เคฐोเฅฆ เคฌोเคธी เคธेเคจ เคจे เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा เคฎें เคญाเคฐเคค เค•े เคช्เคฐเคฅเคฎ เค•ृเคทि เค…เคจुเคธเคจ्เคงाเคจ เคธंเคธ्เคฅाเคจ เค•ो 'เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคฒेเคฌोเคฐेเคŸเคฐी' เค•े เคจाเคฎ เคธे เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•िเคฏा เคฅा। เค•ृเคทि เค…เคจुเคธเคจ्เคงाเคจ เค•े เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฏเคน เคธंเคธ्เคฅाเคจ เคนी เคช्เคฐเคฅเคฎ เคฎाเคฐ्เค—-เคจिเคฐ्เคฎाเคคा (pioneer) เคนै।   

          เค…เคฒ्เคฎोเคก़ा เค•ी เค…เคชเคจी เคชเคนเคฒी เคฏाเคค्เคฐा เค•े เคธเคฎเคฏ , เคธ्เคตाเคฎीเคœी เคœเคฌ เคจंเค—े-เคชाँเคต เคฆुเคฐ्เค—เคฎ เคชเคฅों เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เค•े เคถ्เคฐเคฎ เค”เคฐ เคญूเค– เคธे เคจिเคขाเคฒ เคนोเค•เคฐ เค…เคฐ्เคงเคฎूเคฐ्เค›िเคค เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคเค• เคšเคŸ्เคŸाเคจ เคชเคฐ เคœाเค•เคฐ เคธो เค—เค เคฅे, เค”เคฐ เคเค• เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เฅžเค•ीเคฐ  เคจे เค–ीเคฐा เค–िเคฒाเค•เคฐ เค‰เคจเค•े เคช्เคฐाเคฃों เค•ी เคฐเค•्เคทा เค•ी เคฅी, เคตเคน เคธ्เคฅाเคจ เค†เคถ्เคฐเคฎ เคธे เคฒเค—เคญเค— 3 เค•ि.เคฎी. เค•ी เคฆूเคฐी เคชเคฐ  เคนै। เค…เคญी เค‰เคธ เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ 'เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เคฎेเคฎोเคฐिเคฏเคฒ เคฐेเคธ्เคŸ เคนाเค‰เคธ' เคจाเคฎเค• เคเค• เคตिเคถ्เคฐाเคฎाเค—ाเคฐ เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคธ 'เคตिเคถ्เคฐाเคฎाเค—ाเคฐ เคธ्เคฎाเคฐเค•' เค•ा เค‰เคฆ्เค˜ाเคŸเคจ 4 เคœुเคฒाเคˆ 1971 เค•ो เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฅा। เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें  เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจเคจ्เคฆ เค•े เคธ्เคฎाเคฐเค• เค•े เคฐूเคช เคธे เคฏเคน เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เคธ्เคฎाเคฐเค• เคนै। เค†เคœ เค‡เคธเค•े เคธाเคฎเคจे เคธे เคนोเค•เคฐ เคเค• เคšौเฅœा เค”เคฐ เค‰เคค्เค•ृเคท्เคŸ เคธเฅœเค• เคฎाเคฐ्เค— เค—ुเคœเคฐเคคा เคนै। เค•เฅœी เคงूเคช , เคตเคฐ्เคทा เคฏा เคฌเคฐ्เคซเคฌाเคฐी เคนोเคจे เคชเคฐ เคชเคฐ्เคฏเคŸเค• เคฏเคนाँ เค†เคถ्เคฐเคฏ เคชा เคธเค•เคคे เคนैं, เคคเคฅा เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•े เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคคเคฒ्เคฒीเคจ เคนो เคธเค•เคคे เคนैं। 

        เค‡เคธเค•े เคธเคฎीเคช เคนी เคตเคน เคšเคŸ्เคŸाเคจ เคนै, เค”เคฐ เคฅोเฅœी เคนी เคฆूเคฐी เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เค•เคฌ्เคฐिเคธ्เคคाเคจ เค•े เคจिเค•เคŸ เค‰เคธ เคซเค•ीเคฐ เค•ी เคœो เค•ुเคŸिเคฏा เคฅी, เค‰เคธे เคญी เคฏเคนाँ เคธे เคฆेเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค‡เคธ เคตिเคถ्เคฐाเคฎाเค—ाเคฐ เคฎें เคœो เคจเคฒ เคฒเค—ा เคนुเค† เคนै, เคตเคน เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคชीเคจे เค•े เคชाเคจी เค•ा เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เคธ्เคฐोเคค เคนै। เคฏเคน เคนॉเคฒ (เคตिเคถाเคฒ เคฌैเค เค•) เคšाเคฐों เค“เคฐ เคธे เค–ुเคฒा เคนुเค† เคนै। เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เคฌเคฐ्เคซ เคธे เคขเค•ीं เคธเคซेเคฆ เคšोเคŸिเคฏाँ เคฆूเคฐ เคธे เคฆेเค–ी เคœा เคธเค•เคคी เคนैं। เค‡เคธเค•े เคšाเคฐो เคคเคฐเคซ เคฌเฅœे เคฌเฅœे เค—เคฎเคฒों เคฎें เค•เคˆ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคซूเคฒ เคฒเค—े เคนुเค เคนैं, เคšाเคฐों เค“เคฐ เคฒเคค्เคคเคฐ เคฎें เคฒเค—े เคซूเคฒों เค•े เค—ुเคš्เค›े เคŠเคชเคฐ เคคเค• เค–िเคฒे เคนुเค เคนैं। เค…เคฎेเคฐเค•ी เคšिเคค्เคฐเค•ाเคฐ เค…เคฐ्เคฒ เค•्เคฐिเคธ्เคŸเคฐ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคšिเคค्เคฐिเคค เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•ी เคเค• เค‘เค‡เคฒเคชेंเคŸिंเค— เคŠเคชเคฐ เคธे เคจीเคšे เค•ी เคคเคฐเคซ เค†เคคी เคนुเคˆ เคंเคเคฐी (lattice) เคธे เคฒเคŸเค•ी เคนुเคˆ เคนै। เคนॉเคฒ เคฎें เคช्เคฐเคตिเคท्เคŸ เคนोเคคे เคนी เคง्เคฏाเคจเคธिเคฆ्เคง เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•े เค‰เคชเคฆेเคถों เค•ा เคธ्เคฎเคฐเคฃ เคนोเคจे เคฒเค—เคคा เคนै। เค‰เคธ เคšिเคค्เคฐ เค•ी เคชृเคท्เค เคญूเคฎि เคฎें เคถिเคตाเคฒเคฏ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ा เคฎाเคจเคธ เคธเคฐोเคตเคฐ เค”เคฐ เค•ैเคฒाเคถ เคšिเคค्เคฐिเคค เคนैं। เคนॉเคฒ เค•े เคคीเคจ เคคเคฐเคซ เคชเคฐ्เคฏเคŸเค•ों เค•े เคฌैเค เคจे เค•े เคฒिเคฏे เคธीเคฎेเคจ्เคŸ เค•े เคฌेंเคš เคฌเคจे เคนुเค เคนैं। 
            เค–เคฎ्เคญों เคฎें เคฒเค—े เค•ाँเคš เค•े เคจीเคšे เคธ्เคตाเคฎीเคœी เค•े 10 เคธเคจ्เคฆेเคถ เค…ंเค—्เคฐेเคœी, เคนिเคจ्เคฆी เค”เคฐ เค‰เคฐ्เคฆू เคฎें เค‰เคค्เค•ीเคฐ्เคฃ เคนैं। เค‡เคจ เคธเคจ्เคฆेเคถों เคฎें เคธेเคตा , เคจिःเคธ्เคตाเคฐ्เคฅ เค•เคฐ्เคฎ , เคงเคฐ्เคฎ , เคฎเคจुเคท्เคฏ เคœीเคตเคจ เค•ा เค†เคฆเคฐ्เคถ , เคเค•ाเคค्เคฎเค•เคคा , เคตिเคถ्เคตाเคธ , เคฎुเค•्เคคि (เคญ्เคฐเคฎเคฎुเค•्เคคि เคฏा เคฎोเค•्เคท ), เคšเคฐिเคค्เคฐ, เคชเคฐเคฎ् เคธเคค्เคฏ เคคเคฅा เคธเคญी เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ, เคญूเคค เค”เคฐ เคญเคตिเคท्เคฏ เค•े เคธเคฎเคธ्เคค เคฎเคนाเคชुเคฐुเคทों (เคญाเคตी เค…เคตเคคाเคฐों , เคœीเคตเคจเคฎुเค•्เคค เคถिเค•्เคทเค•ों, เคจेเคคाเค“ं) เค•े เคšเคฐเคฃों เคฎें เคธाเคท्เคŸांเค— -เคช्เคฐเคฃाเคฎ เคจिเคตेเคฆिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै।
[เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคญाเคฐเคค เค•े เคฒिเคฏे , เคญाเคตी เคญाเคฐเคค เค•ा เคธเคจ्เคฆेเคถ:  the message of India that is to be India as she is at present: เคตिเคถ्เคต เค•ो เคญाเคฐเคค เค•ा เคธเคจ्เคฆेเคถ/เฅฏ/เฅจเฅฏเฅญ ]: เค‡เคจ เคธเคจ्เคฆेเคถों เคฎें เคชเคนเคฒा เคธเคจ्เคฆेเคถ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนैं -
 ๐Ÿ”ฑ๐Ÿ™" เคฎेเคฐे เคœीเคตเคจ เค•ी เคจिเคท्เค ा เคคो เคฎेเคฐी เค‡เคธ เคฎाเคคृเคญूเคฎि เค•े เคช्เคฐเคคि เคนी เค…เคฐ्เคชिเคค เคนै। เค”เคฐ เคฏเคฆि เคฎुเคे เคนเคœाเคฐ เคœเคจ्เคฎ เคญी เคฒेเคจा เคชเฅœे,  เคคो เคฎेเคฐे  เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคœीเคตเคจ เค•ा เคช्เคฐเคค्เคฏेเค•  เค•्เคทเคฃ , เคฎेเคฐे เคฆेเคถเคตाเคธिเคฏो , เคฎेเคฐे เคฎिเคค्เคฐो , เคคुเคฎ्เคนाเคฐी เคธेเคตा เคฎें เค…เคฐ्เคชिเคค เคนोเค—ा।
( My life's allegiance is to this my motherland; and if I had a thousand lives, every moment of the whole series would be consecrated to your service, my countrymen, my friends.) 
(เฆเฆ‡ เฆฎাเฆคৃเฆญূเฆฎিเฆฐ เฆช্เฆฐเฆคিเฆ‡ เฆ†เฆฎাเฆฐ เฆธাเฆฐাเฆœীเฆฌเฆจেเฆฐ เฆ†เฆจুเฆ—เฆค্เฆฏ ; เฆเฆฌং เฆ†เฆฎাเฆ•ে เฆฏเฆฆি เฆธเฆนเฆธ্เฆฐเฆฌাเฆฐ เฆœเฆจ্เฆฎเฆ—্เฆฐเฆนเฆฃ เฆ•เฆฐিเฆคে เฆนเงŸ , เฆคเฆฌে เฆธেเฆ‡ เฆธเฆนเฆธ্เฆฐ เฆœীเฆฌเฆจেเฆฐ เฆช্เฆฐเฆคি เฆฎুเฆนূเฆฐ্เฆค เฆ†เฆฎাเฆฐ เฆธ্เฆฌเฆฆেเฆถเฆฌাเฆธীเฆฐ , เฆนে เฆ†เฆฎাเฆฐ เฆฌเฆจ্เฆงুเฆฌเฆฐ্เฆ— - เฆคোเฆฎাเฆฆেเฆฐเฆ‡ เฆธেเฆฌাเงŸ เฆฌ্เฆฏাเฆคিเฆค เฆนเฆ‡เฆฌে !) 
 ๐Ÿ”ฑ๐Ÿ™ เค…เคฆ्เคตैเคค เคฆเคฐ्เคถเคจ (เคฎเคนाเคตाเค•्เคฏों) เค•ी เคฎเคนिเคฎा เคฏเคนी เคนै  เค•ि เคตเคน เคธिเคฆ्เคงाเคจ्เคค เค•ा เคช्เคฐเคšाเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै, เคต्เคฏเค•्เคคि เค•ा เคจเคนीं; เค”เคฐ เคฌाเคตเคœूเคฆ เค‡เคธเค•े เคตเคน เคธाเคงाเคฐเคฃ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค”เคฐ เค…เคตเคคाเคฐ -เคฆोเคจों เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เค•ो เค…เคชเคจी เค…เคชเคจी เคฒीเคฒा เค•เคฐเคจे เค•ा เคชूเคฐ्เคฃ เค…เคตเคธเคฐ เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคคा เคนै।  เค‡เคธीเคฒिเคฏे  เคตेเคฆाเคจ्เคค เค•े เคธिเคฆ्เคงाเคจ्เคคों [เคšाเคฐ เคฎเคนाเคตाเค•्เคฏों ] เค•ा เคช्เคฐเคšाเคฐ เคจ เค•ेเคตเคฒ เคญाเคฐเคค เค•े เค—ाँเคต -เค—ाँเคต เคฎें เคนोเคจा เคšाเคนिเคฏे, เคฌเคฒ्เค•ि เคญाเคฐเคค เค•े เคฌाเคนเคฐ เคญी। เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•ी เคฎเคจเคถ्เคšेเคคเคจा เคฎें เคนเคฎाเคฐे เคตिเคšाเคฐों [เคเค•ं เคธเคค ..] เค•ा เคช्เคฐเคตेเคถ เคนोเคจा เคนी เคšाเคนिเคฏे , เค•िเคจ्เคคु เคฒेเค–ों-เค—्เคฐเคจ्เคฅों เค•े  เคฆ्เคตाเคฐा เคจเคนीं, เคฌเคฒ्เค•ि เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เคฆ्เคตाเคฐा। [ เคœीเคตเคจเคฎुเค•्เคค เคถिเค•्เคทเค•ों เค•े เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃเคธ्เคตเคฐूเคช เค—เค िเคค เคœीเคตเคจ เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे
(  Here is the glory of the Advaita system preaching a principle, not a person, yet allowing persons, both human and divine, to have their full play.  So, The principles of the Vedanta not only should be preached everywhere in India, but also outside. Our thought must enter into the make-up of the minds of every nation, not through writings, but through persons.  )  
๐Ÿ”ฑ๐Ÿ™' เคจ เคช्เคฐเคœเคฏा เคงเคจेเคจ : เคญाเคฐเคค เค•ा เคฎเคนाเคจ เค†เคฆเคฐ्เคถ - เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃเคค्เคต ! เคœเคจ्เคฎ เคธे เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃเคค्เคต !  เคธเคฎ्เคชเคค्เคคि เคนीเคจ, เคจिःเคธ्เคตाเคฐ्เคฅ , เคจैเคคिเค• เคตिเคงाเคจ เค•े เค…เคคिเคฐिเค•्เคค เค…เคจ्เคฏ เค•िเคธी เคถाเคธเค• เคฏा เค•ाเคจूเคจ เค•े เค…เคงीเคจ เคจเคนीं। เคนाँ,เคฎेเคฐे เคฌเคจ्เคงुเค“ं, เคฏเคนी เค—ौเคฐเคตเคฎเคฏ เคญाเค—्เคฏ เคนเคฎाเคฐे เคฆेเคถ เค•ा เคนै; เค•्เคฏोंเค•ि เค‰เคชเคจिเคทเคฆ เคฏुเค—ीเคจ เคธुเคฆूเคฐ เค…เคคीเคค เคฎें , เคนเคฎเคจे เค‡เคธ เคธंเคธाเคฐ เค•ो เคšुเคจौเคคी เคฆी เคฅी - ' เคจ เคช्เคฐเคœเคฏा เคงเคจेเคจ เคค्เคฏाเค—ेเคจैเค•े เค…เคฎृเคคเคค्เคตเคฎाเคจเคถुः' ~เค•ुเค› เคฒोเค— เค•เคฐ्เคฎ เคธे, เคช्เคฐเคœा เคธे เค”เคฐ เคงเคจ เคธे เคจเคนीं เค•िเคจ्เคคु เค•ेเคตเคฒ เคค्เคฏाเค— เคธे เค…เคฎृเคค เคธ्เคตเคฐुเคช เคชเคฐเคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคจाเคฐाเคฏเคฃ เค•ो เคช्เคฐाเคช्เคค เคนुเค ॥  (เคฎเคนाเคจाเฅฆ เฅงเฅจ/เฅฉ )เค…เคฐ्เคฅाเคค เคจ เคคो เคตंเคถ เคตिเคธ्เคคाเคฐ เค•เคฐเคจे เคธे เค”เคฐ เคจ เคธเคฎ्เคชเคค्เคคि เคฆ्เคตाเคฐा , เคตเคฐเคจ เค•ेเคตเคฒ 'เคธाเคฆเค—ी เค”เคฐ  เคค्เคฏाเค—' เคฆ्เคตाเคฐा เคนी เค…เคฎृเคคเคค्เคต เค•ी เค‰เคชเคฒเคฌ्เคงि เคนोเคคी เคนै।
เคจ เค•เคฐ्เคฎเคฃा เคจ เคช्เคฐเคœเคฏा เคงเคจेเคจ เคค्เคฏाเค—ेเคจैเค•े เค…เคฎृเคคเคค्เคตเคฎाเคจเคถुः।
เคชเคฐेเคฃ เคจाเค•ं เคจिเคนिเคคं เค—ुเคนाเคฏां เคตिเคญ्เคฐाเคœเคคे เคฏเคฆ्เคฏเคคเคฏो เคตिเคถเคจ्เคคि ॥
(เค•ैเคตเคฒ्เคฏोเคชเคจिเคทเคฆ्- เฅฉ)
เค‰เคธ (เค…เคฎृเคค) เค•ी เคช्เคฐाเคช्เคคि เคจ เค•เคฐ्เคฎ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा, เคจ เคธเคจ्เคคाเคจ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค”เคฐ เคจ เคนी เคงเคจ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคนो เคชाเคคी เคนै। (เค‰เคธ) เค…เคฎृเคคเคค्เคต เค•ो เคธเคฎ्เคฏเค•् เคฐूเคช เคธे (เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค•ो เคœाเคจเคจे เคตाเคฒों เคจे) เค•ेเคตเคฒ เคค्เคฏाเค— เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคนी เคช्เคฐाเคช्เคค เค•िเคฏा เคนै। เคธ्เคตเคฐ्เค—เคฒोเค• เคธे เคญी เคŠเคชเคฐ เค—ुเคนा เค…เคฐ्เคฅाเคค् เคฌुเคฆ्เคงि เค•े เค—เคน्เคตเคฐ เคฎें เคช्เคฐเคคिเคท्เค िเคค เคนोเค•เคฐ เคœो เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคฒोเค• เคช्เคฐเค•ाเคถ เคธे เคชเคฐिเคชूเคฐ्เคฃ เคนै, เคเคธे เค‰เคธ (เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคฒोเค•) เคฎें เคธंเคฏเคฎเคถीเคฒ เคฏोเค—ीเคœเคจ เคนी เคช्เคฐเคตिเคท्เคŸ เคนोเคคे เคนैं ॥

๐Ÿ”ฑ๐Ÿ™เคจ เคฎेเคงเคฏा เคจ เคฌเคนुเคจा เคถ्เคฐुเคคेเคจ ।

เคจाเคฏเคฎाเคค्เคฎा เคช्เคฐเคตเคšเคจेเคจ  เคฒเคญ्เคฏो เคจ เคฎेเคงเคฏा เคจ เคฌเคนुเคจा เคถ्เคฐुเคคेเคจ ।
เคฏเคฎेเคตैเคท เคตृเคฃुเคคे เคคेเคจ เคฒเคญ्เคฏเคธ्เคคเคธ्เคฏैเคท เค†เคค्เคฎा เคตिเคตृเคฃुเคคे เคคเคจुं เคธ्เคตाเคฎ्।।
(เคฎुเคฃ्เคกเค•ोเคชเคจिเคทเคฆ् เฅฉ/เฅจ/เฅฉ, เค•เค ोเคชเคจिเคทเคฆ् เฅง/เฅจ/เฅจเฅฉ)
เคญाเคทเคฃ/เคช्เคฐเคตเคšเคจ  เค•เคฐเคจे เคฏा เคธुเคจเคจे เคธे, เคฌुเคฆ्เคงि เคธे เคฏा เค…เคงिเค• เคถाเคธ्เคค्เคฐ -เคœ्เคžाเคจ เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเคจे เคธे เคนी เคชเคฐเคฎाเคค्เคฎा เค•ो เคช्เคฐाเคช्เคค เคจเคนीं เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा । เคตเคน เคชเคฐเคฎाเคค्เคฎा เคœिเคธे เค…เคชเคจी เคช्เคฐाเคช्เคคि เค•ा เคชाเคค्เคฐ เคธเคฎเค เคฒेเคคा เคนै, เคตเคน เค‰เคธी เค•े เคนृเคฆเคฏ เค•ो เค…เคชเคจा เค†เคงाเคฐ เคฎाเคจเค•เคฐ เคตเคนीं เคฆเคฐ्เคถเคจ เคฆेเคคा เคนै । เคฏเคน 'เค†เคค्เคฎा' เคช्เคฐเคตเคšเคจ เคฆ्เคตाเคฐा เคฒเคญ्เคฏ เคจเคนीं เคนैं, เคจ เคนी เคฎेเคงा-เคถเค•्เคคि เค”เคฐ เคจ เคถाเคธ्เคค्เคฐों เค•ो เคฌเคนुเคค เค…เคงिเค• เคœाเคจเคจे-เคธुเคจเคจे เคธे เคช्เคฐाเคช्เคฏ เคนै। เค•ेเคตเคฒ เคตเคนी 'เค‰เคธे' เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคนै เคœिเคธเค•ा 'เคฏเคน เคตเคฐเคฃ เค•เคฐเคคा เคนै; เค•ेเคตเคฒ เค‰เคธเค•े เคช्เคฐเคคि เคนी เคฏเคน 'เค†เคค्เคฎा' เค…เคชเคจे เคธ्เคตเคฐूเคช เค•ा เค‰เคฆ्เค˜ाเคŸเคจ เค•เคฐเคคा เคนै।
 ๐Ÿ”ฑ๐Ÿ™เคนเคฎाเคฐा เคธเคฎाเคงाเคจ : เคญाเคฐเคค เค•े เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค†เคฆเคฐ्เคถ เคนैं - เคค्เคฏाเค— เค”เคฐ เคธेเคตा ! Our solution is unworldliness — renunciation. " - เค…เคธंเคธाเคฐिเค•เคคा - เคค्เคฏाเค—। เคชुเคฐाเคฃों เคฎें เค•เคนा เคนै เค•ि เค•เคฒिเคฏुเค— เคฎें เค•ेเคตเคฒ เค…-เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคนी เคนोंเค—े เค”เคฐ เคฏเคน เคญเคตिเคท्เคฏเคตाเคฃी เค…เคงिเค•ाเคงिเค• เคธเคค्เคฏ เคนोเคคी เคœा เคฐเคนी เคนै। เคซिเคฐเคญी เค•ुเค› เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคถेเคท เคฐเคนเคคे เคนैं , เค”เคฐ เคตเคน เคญी เค•ेเคตเคฒ เคญाเคฐเคค เคฎें। เค•िเคจ्เคคु เคชเคนเคฒे ' เค•्เคทเคค्เคฐिเคฏเคค्เคต !'  - เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคฌเคจเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคฏเคน เคธोเคชाเคจ เคชเคนเคฒे เคชाเคฐ เค•เคฐเคจा เคนोเค—ा। 
๐Ÿ”ฑ๐Ÿ™เค•िเคจ्เคคु เคชเคนเคฒे 'เค•्เคทเคค्เคฐिเคฏเคค्เคต !'  - เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคฌเคจเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคฏเคน เคธोเคชाเคจ เคชเคนเคฒे เคชाเคฐ เค•เคฐเคจा เคนोเค—ा। เค…เคคीเคค เคฎें  เค•ुเค› เคจे เคชाเคฐ เค•เคฐ เคฒिเคฏा เคนोเค—ा, เคฎेเคฐी เคฏเคน เคœเคจ्เคฎเคญूเคฎि เค…เคชเคจे - ' เคชเคถुเคฎाเคจเคต เค•ो เคฆेเคตเคฎाเคจเคต เคฎें เคฐूเคชाเคจ्เคคเคฐिเคค เค•เคฐเคจे' เค•े เคฏเคถोเคชुเคฐिเคค เคฒเค•्เคท्เคฏ เค•ी เค“เคฐ เค…เคชเคจे เคธเคนเคœ เคฎเคนिเคฎाเคฎเคฏ เคชเคฆเค•्เคทेเคช เค•े เคธाเคฅ เคช्เคฐเค—เคคि เค•ी เค“เคฐ เคธเคฆा เค…เค—्เคฐเคธเคฐ เคฐเคนी เคนै। [ เคจเคตเคจीเคฆा เคœो เคชूเคฐ्เคตเคœเคจ्เคฎ เคฎें เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เคฅे เคตे เคคเคฌ เคญी เค‹เคทि เคคुเคฒ्เคฏ เค•्เคทเคค्เคฐीเคฏ, เค•िเคจ्เคคु เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃเคค्เคต -เคช्เคฐाเคช्เคค เค•ैเคช्เคŸเคจ เคธेเคตिเคฏเคฐ เค•ो เคญी เคœเคจ्เคฎ เคธे เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคฌเคจเคจे เค•े เคฒिเคฏे เคญाเคฐเคค เคฎें เคฎुเค–ोเคชाเคง्เคฏाเคฏ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคตंเคถ เคฎें เคœเคจ्เคฎ เค—्เคฐเคนเคฃ เคชเฅœเคคा เคนै।  เคชเคฐ เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เค•े เค•เคฐ्เคฎिเคฏों เค•ो เคคो เค…เคชเคจे เคœीเคตเคจ เคธे เคช्เคฐเคค्เคฏเค•्เคท เคฆिเค–ाเคจा เคนोเค—ा । ]
[Kshatriyahood — we must pass through that to become a Brahmin. Some may have passed through in the past, but the present must show that. ] 
 เคฎเคนाเคญाเคฐเคค  เคฎें เค•เคนा เคนै , 'เคฆाเคจเคฎ् เคเค•ं เค•เคฒी เคฏुเค—े '  เค…เคฐ्เคฅाเคค เค•เคฒिเคฏुเค— เคฎें เคฆाเคจ เคนी เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เค•เคฐ्เคฎ เคนै। เคœเคฌ เคคเค• 'Be and Make' เค•े เคจिเคท्เค•ाเคฎ เค•เคฐ्เคฎ เคฆ्เคตाเคฐा เคถुเคฆ्เคง เคจ เคนो,  เคคเคฌ เคคเค• เค•िเคธी เค•ो เคœ्เคžाเคจ เค•ी เคช्เคฐाเคช्เคคि เคจเคนीं เคนोเคคी।  เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•ी เคชुเค•ाเคฐ - เคค्เคฏाเค— , เคค्เคฏाเค—ी เคชुเคฐुเคท ! ~ เคฌเคจो เค”เคฐ เคฌเคจाเค“ ! ( " Gift is the only Karma in Kali Yuga. None attaining knowledge until purified by Karma. "Renunciation — Renouncers — the national call.)

[ เค•ोเคตिเคก -19 เคฒॉเค•-เคกाเค‰เคจ เค•े เคฆौเคฐाเคจ 14 เค…เคช्เคฐैเคฒ 2020 เค•ो เค‡เคธ เคฌंเค—เคฒा เคชुเคธ्เคคिเค•ा เค•ा เคฆूเคธเคฐी เคฌाเคฐ เค…เคจुเคตाเคฆ เค•िเคฏा เค—เคฏा। เคจเคตเคจीเคฆा เค•ी เค‡เคš्เค›ा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฎเคนाเคฎเคฃ्เคกเคฒ เค•े เค‡เคธ เคฌंเค—เคฒा เคชुเคธ्เคคिเค•ा เค•ा เคชเคนเคฒा เคนिंเคฆी เค…เคจुเคตाเคฆ 24 เคธाเคฒ เคชเคนเคฒे 4 เคฎाเคฐ्เคš, 1998 เค•ो  เคชूเคฐा เคนुเค† เคฅा।]  
-----------------------------
 " เค…เคจुเคฒोเคฎ เค”เคฐ เคตिเคฒोเคฎ। 'เคจेเคคि เคจेเคคि ' เค•เคฐเคคे เคนुเค เคธเคฎाเคงि เคฎें เคชเคนुँเคšเค•เคฐ เคคुเคฎ्เคนाเคฐा 'เค…เคนं' เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคฎें เคตिเคฒीเคจ เคนो เคœाเคคा เคนै। เคซिเคฐ เคœเคฌ เคธเคฎाเคงि เคธे เค‰เคคเคฐ เค•เคฐ เคคुเคฎ เคจीเคšे เค†เคคे เคนो, เคคเคฌ เคคुเคฎ्เคนें เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै เค•ि เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคนी เคคुเคฎ्เคนाเคฐे 'เค…เคนं' เค•े เคฐूเคช เคฎें เคคเคฅा เคธाเคฐे เคœเค—เคค เค•े เคฐूเคช เคฎें เคต्เคฏเค•्เคค เคนो เคฐเคนा เคนै। ...เคœिเคธเค•ा เคจिเคค्เคฏ เคธ्เคตเคฐूเคช เคนै, เค‰เคธी เค•ी เคฒीเคฒा เคญी เคนै। เคซिเคฐ เคœो เคจिเคค्เคฏ เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคนै, เคตเคนी เคฒीเคฒा เคฎें เคญी เคนै। เคธाเคงเค• เคฒीเคฒा เคฎें เคธे เคนोเคคा เคนुเค†, เคจिเคค्เคฏ เคฎें เคชเคนुँเคšเคคा เคนै , เคซिเคฐ เคจिเคค्เคฏ เคฎें เคธे เค‰เคคเคฐเค•เคฐ เคฒीเคฒा เคฎें เค†เคคा เคนै। เคคเคฌ เค‰เคธे เคฒीเคฒा (เคœเค—เคค-เคจाเคฎเคฐूเคช) เคฎिเคฅ्เคฏा เคจเคนीं เคนोเคคी, เคตเคน เคจिเคค्เคฏ เค•ी เคนी เค•ी เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคी เคนै। เคœिเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคเค• เคนी เคซเคฒ เคธे เค›िเคฒเค•ा , เค—ूเคฆा เค”เคฐ เคฌीเคœ เค†เคคे เคนैं, เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคœीเคต, เคœเค—เคค เคœเฅœ เค”เคฐ เคšेเคคเคจ เคธเคญी เคชเคฆाเคฐ्เคฅ เคเค• เคนी เคˆเคถ्เคตเคฐ เคธे เค†เคคे เคนैं।
                     เค‡เคธ 'เค†เคค्เคฎเคจिเคฐीเค•्เคทเคฃ' , เค…ंเคคเคฐ्เคจिเคฐिเค•्เคทเคฃ (introspection) เคฏा เคธเคฎुเคฆ्เคฐเคฎเคจ्เคฅเคจ เค•ा เคธूเคค्เคฐ เคฆेเคคे เคนुเค - เคธเคจ्เคค เค•เคฌीเคฐ เค•เคนเคคे เคนैं : "เฅ เคจिंเคฆเค• เคจिเคฏเคฐे เคฐाเค–िเค, เค‘ंเค—เคจ เค•ुเคŸी เค›เคตाเคฏ, เคฌिเคจ เคชाเคจी, เคธाเคฌुเคจ เคฌिเคจा, เคจिเคฐ्เคฎเคฒ เค•เคฐे เคธुเคญाเคฏ।"เค…เคฐ्เคฅ : เคœो เคนเคฎाเคฐी เคจिंเคฆा เค•เคฐเคคा เคนै, เค‰เคธे เค…เคชเคจे เค…เคงिเค•ाเคงिเค• เคชाเคธ เคนी เคฐเค–เคจा เคšाเคนिเค। เคตเคน เคคो เคฌिเคจा เคธाเคฌुเคจ เค”เคฐ เคชाเคจी เค•े เคนเคฎाเคฐी เค•เคฎिเคฏां เคฌเคคा เค•เคฐ เคนเคฎाเคฐे 'เคธ्เคตเคญाเคต' (เคธเคš्เคšिเคฆाเคจเคจ्เคฆ เคธ्เคตเคฐूเคช) เค•ो เคธाเคซ़ เค•เคฐเคคा เคนै। เคฒेเค•िเคจ เค•्เคฏा เค†เคœ เคนเคฎ เคฎें เค‡เคคเคจी เคธเคนเคจเคถเค•्เคคि เคนै เค•ी เคนเคฎ เค…เคชเคจी เคจिंเคฆा เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐ เคชाเคं। เค…เคชเคจे เค†เคฒोเคšเค•ों เค•ो เค…เคชเคจे เคชाเคธ เคฐเค– เคชाเคं ?เคนเคฎ เคเคธे เคฒोเค—ों เคธे เคฆूเคฐ เคนी เคฐเคนเคจा เคชเคธंเคฆ เค•เคฐเคคे เคนैं เคœो เคนเคฎाเคฐी เคจिंเคฆा เค•เคฐเคคे เคนैं ,เค•्เคฏोंเค•ि เคนเคฎ เค–ुเคฒे เคฆिเคฒ เคธे เค…เคชเคจी เค†เคฒोเคšเคจा เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เคจเคนीं เค•เคฐ เคชाเคคे। เคธเคš्เคšी เคช्เคฐเคธंเคถा เค‰เคค्เคธाเคนเคตเคฐ्เคงเค• เคนोเคคी เคนै, เคœैเคธे ....  เค†เคชเค•ा เคนृเคฆเคฏ เคฌเคนुเคค เคตिเคถाเคฒ เคนै, เค†เคชเค•ी เคฌुเคฆ्เคงि เคฌเฅœी เคคीเค•्เคท्เคฃ เค”เคฐ เคตिเคตेเค•-เคธเคฎ्เคชเคจ्เคจ เคนै, เค†เคชเค•ा เคถเคฐीเคฐ เค…เคฌ เคญी เคฏुเคตा เคนी เคฒเค—เคคा เคนै; เค…เคฐ्เคฅाเคค เค†เคชเค•ा 3H เคธเคนी เคฐूเคช เคฎें-เคธเค•ाเคฐाเคค्เคฎเค• เคฆिเคถा เคฎें เคตिเค•เคธिเคค เคนुเค† เคนै ! เค•्เคฏोंเค•ि เคฏเคน เคช्เคฐเคธंเคถा เคฎเคจुเคท्เคฏ เคœीเคตเคจ เค•े เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เค•ो เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเคจे เค•ी เคฆिเคถा เคฎें เคธเค•ाเคฐाเคค्เคฎเค• เคฆृเคท्เคŸि เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคคी เคนै।
             เค‡เคจ्เคนें เคธुเคจเค•เคฐ เค•िเคจ्เคคु เค˜เคฎเคฃ्เคก เคจเคนीं เค•เคฐเคจा; เคตเคนीं เคจिเคจ्เคฆा เคธुเคจเค•เคฐ เคญी เคตिเคšเคฒिเคค เคจเคนीं เคนोเคจा เคนै।  เค•्เคฏोंเค•ि  เคœिเคจ เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เค•ो เคœीเคตเคจ เค•ा เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ - " เคœ्เคžाเคจ เค•े เคฌाเคฆ เคตिเคœ्เคžाเคจ เคฎें เค†เค—े เคฌเฅो " เคจเคนीं เคนोเคคा; เคฏा เคœिเคธเค•ी เคชूเคœाเคชเคฆ्เคงเคคि เคนเคฎเคฒोเค—ों เคธे เค…เคฒเค— เคนै, เคตे เคนเคฎाเคฐी เค…เคฆ्เคตैเคค เคฆृเคท्เคŸि เค•ो เคจเคนीं เคธเคฎเค เคธเค•เคคे। เคซिเคฐ เคญी เคนเคฎें เค‰เคจเคธे เค˜ृเคฃा เคจ เค•เคฐ เค‰เคจเค•ो เค‰เคšिเคค เคœीเคตเคจ -เคชเคฆ्เคงเคคि เค•ा เคฎाเคฐ्เค—เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•เคฐเคคे เคฐเคนเคจा เคšाเคนिเค। เคฒेเค•िเคจ เค‰เคจเค•े เค…เคจुเคšिเคค เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เคชเคฐ เคšुเคช เคญी เคจเคนीं เคฐเคนเคจा เคšाเคนिเค। เค…เคจ्เคฏाเคฏ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคธे เค…เคจ्เคฏाเคฏ เคธเคนเคจे เคตाเคฒा เค…เคงिเค• เคฆोเคทी เคนै।
           เคฏเคฆि เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคธाเคฎเคฐ्เคฅ्เคฏ เคนै เคคो เค•्เคฐोเคง เค•िเคฏे เคฌिเคจा เคธเคฎाเคœ -เคตिเคฐोเคงी, เค”เคฐ เคฆेเคถเคฆ्เคฐोเคนी เค†เคคंเค•เคตाเคฆिเคฏों เค•ो เค‰เคšिเคค เคฆंเคก เค…เคตเคถ्เคฏ เคฆेเคจा เคšाเคนिเค।  เคคाเค•ि เคตे เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏเค•เคฐ्เคฎिเคฏों เค”เคฐ เค•ोเคฐोเคจा เคตाเคฐिเคฏเคฐ्เคธ เคชเคฐ เคนเคฎเคฒा เค•เคฐเคจे เค•ी เคฌाเคค เคธोเคš เคญी เคจ เคธเค•ें। เค•िเคจ्เคคु เคฆंเคก เคฆेเคคे เคธเคฎเคฏ ,เคฏा  เคถिเค•्เคทा เคฆेเคคे เคธเคฎเคฏ เค…เคฆ्เคตैเคค เคœ्เคžाเคจ เคฒुเคช्เคค เคคो เคจเคนीं เคนुเค† ?... เฅ เฅ เฅ ... เค”เคฐ เค†เคœ เคเคธे เค†เคฒोเคšเค• เคญी เคฌเคนुเคค เค•เคฎ เคนी เคนोंเค—े เคœो เคตाเค•เคˆ เคฎें เคนเคฎाเคฐी [เคคเคฌ्เคฒीเค—ी เคœเคฎाเคค เคœैเคธे เคฎूเคฐ्เค–ों เค•ी]  เค•เคฎिเคฏों เค•ो เคธเคนी เคคเคฐीเค•े เคธे [ เคœैเคธे เคฎाँ เคกเค•ैเคค เค…เคฎเคœเคฆ เค•ो เคธुเคงाเคฐเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏเคค्เคจ เค•เคฐเคคी เคฅीं, เค‰เคธ เคคเคฐเคน  เคธे]  เคฌเคคाเคं เค”เคฐ เค‰เคจ्เคนें เคธुเคงเคฐเคตाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐें। ... เฅ เฅ เฅ ..
เค‰เคŸเค•เคฎंเคกเคฒเคฎ เคฏा เคŠเคŸी เคคเคฎिเคฒเคจाเคกु เคฐाเคœ्เคฏ เค•ा เคเค• เคถเคนเคฐ เคนै। เค•เคฐ्เคจाเคŸเค• เค”เคฐ เคคเคฎिเคฒเคจाเคกु เค•ी เคธीเคฎा เคชเคฐ เคฌเคธा เคฏเคน เคถเคนเคฐ เคฎुเค–्เคฏ เคฐूเคช เคธे เคเค• เคชเคฐ्เคตเคคीเคฏ เคธ्เคฅเคฒ (เคนिเคฒ เคธ्เคŸेเคถเคจ) เค•े เคฐूเคช เคฎें เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคธเคฎाเคšाเคฐ เคฎिเคฒเคจे เคชเคฐ เค‰เคจเค•े เคฎुँเคน เคธे เคจिเค•เคฒा, ‘‘เคฎेเคฐा เคฆाเคนिเคจा เคนाเคฅ เคšเคฒा เค—เคฏा।’’ เคธ्เคตाเคฎी เคœी เค‰เคธे เคช्เคฐेเคฎ เคธे ‘เคฎेเคฐा เคจिเคท्เค ाเคตाเคจ เค—ुเคกเคตिเคจ’ (My faithful Goodwin) เค•เคนเคคे เคฅे। เคœो 99 เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคถुเคฆ्เคงเคคा เค•े เคธाเคฅ 200 เคถเคฌ्เคฆ เคช्เคฐเคคि เคฎिเคจเคŸ เคฒिเค–เคคा เคฅा। 
                 เคนเคฎ เคฒोเค— เคœो เค•ुเค› เคฆेเค–เคคे เคนैं เคฏा เค…เคจुเคญเคต เค•เคฐเคคे เคนैं,  เคธเคญी เคฆृเคท्เคŸिเค—ोเคšเคฐ เคตเคธ्เคคुเค“ं เค•ी เคธंเคฐเคšเคจा เคธाเค•ाเคฐ เค”เคฐ เคจिเคฐाเค•ाเคฐ เค•े เคธเคฎ्เคฎिเคฒเคจ เคธे เคนुเคˆ เคนै।  เคถिเคตा (เคถเค•्เคคि -เค•ाเคฒी) เคถिเคต (เคฌ्เคฐเคน्เคฎ) เค•ा เค†เคฒिंเค—เคจ เค•เคฐ เคฐเคนी เคนै। เคฏเคน เค•ोเคˆ เค•เคฒ्เคชเคจा เคจเคนी เคนै।  เคตे เคฆोเคจो เค…เคญिเคจ्เคจ เคนैं เค”เคฐ เค•ेเคตเคฒ เคฎाเคจเคธिเค• เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ (เคฎเคจीเคทा) เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคนी เค‰เคจ เคฆोเคจो เค•ो เคฏा 'เคธंเคฏुเค•्เคคाเค•्เคทเคฐ' เค•ो เคชृเคฅเค• เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคถเคฌ्เคฆ ( ' เคจाเคฎ '-  เคชเคฐा, เคฎเคง्เคฏเคฎा, เคชเคถ्เคฏเคจ्เคคि เค”เคฐ เคตैเค–เคฐी ) เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เค…เคฐ्เคฅ เค•े เคธเคฎाเคจ เคนी เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เค•े เคฏे เคฆोเคจों เคฐूเคช ( เคจिเคฐाเค•ाเคฐ เค”เคฐ เคธाเค•ाเคฐ ) เคธเคจाเคคเคจ เคนैं ! เคœीเคตเคจ เค•ा เคฎूเคฒ เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคนै- เคถिเคตเคค्เคต (เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคค्เคต) เค•ी เคช्เคฐाเคช्เคคि।  เค‰เคชเคจिเคทเคฆ् เค•ा เค†เคฆेเคถ เคนै ‘เคถिเคตो เคญूเคค्เคตा เคถिเคตं เคฏเคœेเคค्’ เคถिเคต เคฌเคจเค•เคฐ เคถिเคต เค•ी เค†เคฐाเคงเคจा เค•เคฐो। เคช्เคฐเคถ्เคจ เคนै-เคนเคฎ เคถिเคต เค•ैเคธे เคฌเคจें เคเคตं เคถिเคตเคค्เคต เค•ो เค•ैเคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐें ? เค•ेเคตเคฒ เคเค• เคนी เคšिเคฐเคจ्เคคเคจ เคงเคฐ्เคฎ เคนै, เค”เคฐ เคตเคน เคนै - " เคธ्เคตเคฏं เคฎें เคชเคฐเคฎेเคถ्เคตเคฐ เค•ी เค…เคจुเคญूเคคि"!  เค•े เคฒिเค เค†เคคเคฎिเคฐिเค•्เคทเคฃ เค•ी เคชเคฆ्เคงเคคि เค•ो เคธीเค–เคจा เค”เคฐ เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคคे เคฐเคนเคจा।   เค”เคฐ เคถेเคท เคœो เค•ुเค› เคนै เคตเคน เคธเคฌ เคต्เคฏเคฐ्เคฅ เคนै। เคฏเคน เคœाเคจเค•เคฐ เค…เคจेเค• เคต्เคฏเค—्เคฐ เค†เคค्เคฎाเคฏें เคฏเคนाँ เค†เคฏेंเค—ी เค•ि ' เคฏเคน เคธंเคธाเคฐ เคงोเค–े เค•ी เคŸเคŸ्เคŸी เคนै' เคฏเคนाँ เคธเคฌ เค•ुเค› เคฎिเคฅ्เคฏा เคนै, เค”เคฐ เคฏเคฆि เค•ुเค› เคธเคค्เคฏ เคนै, เคคो เคตเคน เคนै 'เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เคญเค•्เคคि', เค•ेเคตเคฒ เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เค‰เคชाเคธเคจाเคฏें। 'เคฏเคธ्เคฎाเคจ्เคจ เค‹เคคे เค•िเคž्เคšเคจ เค•เคฐ्เคฎ เค•्เคฐिเคฏเคคे เคคเคจ्เคฎे เคฎเคจः เคถिเคตเคธंเค•เคฒ्เคชเคฎเคธ्เคคु॥   
             เคชเคตเคนाเคฐी เคฌाเคฌा เค•เคฃ-เค•เคฃ เคฎें เคญเค—เคตाเคจ เค•ो เคฆेเค–เคคे เคฅे เค”เคฐ เคช्เคฐाเคฃीเคฎाเคค्เคฐ เคฎें เคญी เค‰เคจ्เคนें เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•े เคฆเคฐ्เคถเคจ เคนोเคคे เคฅे। เคเค• เคฌाเคฐ เค‰เคจ्เคนें เคเค• เคจाเค— เคจे เคกเคธ เคฒिเคฏा เคคเคฌ เคญी เคชเคตเคนाเคฐी เคฌाเคฌा เคจे เค‰เคธ เคจाเค— เค•ो เคฎाเคฐเคจे เค•े เคฌเคœाเคฏ เค‰เคธเคฎें เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ा เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•เคฐ เคฒिเคฏा।  เค”เคฐ เคจाเค— เคธे เค•เคนा เค•ि เคช्เคฐเคญु เค†เคช เค†เค เค”เคฐ เค†เคชเคจे เคฎुเคे เคฎेเคฐे เคชाเคชों เคธे เคฎुเค•्เคค เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค‡เคธเค•े เคฒिเค เค†เคชเค•ा เค•ोเคŸी เค•ोเคŸी เคงเคจ्เคฏเคตाเคฆ। เคชเคตเคนाเคฐी เคฌाเคฌा เค•เคฃ-เค•เคฃ เคฎें เคญเค—เคตाเคจ เค•ो เคฆेเค–เคคे เคฅे เค”เคฐ เค‰เคจ्เคนें เคช्เคฐाเคฃीเคฎाเคค्เคฐ เคฎें เคญी เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•े เคฆเคฐ्เคถเคจ เคนोเคคे เคฅे।
           เคเค•เคฌाเคฐ เค‰เคจ्เคนें เคเค• เคจाเค— เคจे เคกเคธ เคฒिเคฏा เคคเคฌ เคญी เคชเคตเคนाเคฐी เคฌाเคฌा เคจे เค‰เคธ เคจाเค— เค•ो เคฎाเคฐเคจे เค•े เคฌเคœाเคฏ เค‰เคธเคฎें เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ा เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•เคฐ เคฒिเคฏा เค”เคฐ เคจाเค— เคธे เค•เคนा เค•ि เคช्เคฐเคญु เค†เคช เค†เค เค”เคฐ เค†เคชเคจे เคฎुเคे เคฎेเคฐे เคชाเคชों เคธे เคฎुเค•्เคค เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค‡เคธเค•े เคฒिเค เค†เคชเค•ा เค•ोเคŸी เค•ोเคŸी เคงเคจ्เคฏเคตाเคฆ। เคฌाเคฌा เคฎเคนीเคจों เค•ुเค› เค–ाเคคे เคชीเคคे เคจเคนीं เคฅे เค‡เคธीเคฒिเค เคตเคนां เค•े เคฒोเค—ों เคจे เค‰เคจเค•ा เคจाเคฎ เคชเคตเคนाเคฐी เคฌाเคฌा เคฐเค– เคฆिเคฏा เคœिเคธเค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนै เคชเคตเคจ เค•ा เค†เคนाเคฐ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒा । เคฌाเคฌा เค•เคญी เค•िเคธी เค•े เคธाเคฎเคจे เคจเคนीं เค†เคคे เคฅे। เค‰เคธी เค—ुเคซा เคฎें เคเค• เคฆीเคตाเคฐ เค•े เคชीเค›े เคฐเคน เค•เคฐ เค…เคชเคจे เคญเค•्เคคों เคธे เคฌाเคค เค•เคฐเคคे เคฅे। เคเค• เคฌाเคฐ เคœเคฌ เคธ्เคตाเคฎी เคตिเคตेเค•ाเคจंเคฆ เคจे เค‰เคจเคธे เคช्เคฐเคถ्เคจ เค•िเคฏा เค•ि เคตो เคฆुเคจिเคฏा เค•े เคธाเคฎเคจे เค†เค•เคฐ เค•्เคฏों เคจเคนीं เคฒोเค—ों เค•ा เค•เคฒ्เคฏाเคฃ เค•เคฐเคคे ? เคคो เคฌाเคฌा เค•ा เคœเคตाเคฌ เคฅा เค•ि เคœเคฐुเคฐी เคจเคนीं เคนै เค•ि เคถเคฐीเคฐ เค•े เคธाเคฅ เคนी เค•เคฒ्เคฏाเคฃ เค•िเคฏा เคœाเค เค…เคชเคจी เค†เคค्เคฎा เค•े เคœเคฐिเค เคญी เคฒाเค–ों เคฒोเค—ों เค•े เคฎเคจों เคคเค• เคชเคนुंเคšा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคœीเคตเคจ เค•ो เคฌเคฆเคฒा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค†เคœ เคญी เคชเคตเคนाเคฐी เคฌाเคฌा เค•ी เค•ोเคˆ เคซोเคŸो เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคจเคนीं เคนै।
         เคฌाเคฌा เค•िเคธी เคธे เคญी เค•ोเคˆ เคธเคนाเคฏเคคा เคจเคนीं เคฒेเคคे เคฅे । เคฏเคนां เคคเค• เค•ि เคฒोเค—ों เค•ो เค‰เคจเค•े เคœीเคตเคจ เค•े เคฌाเคฆ เคญी เค‰เคจเค•े เค…ंเคคिเคฎ เคธंเคธ्เค•ाเคฐ เค•ा เคญाเคฐ เคจा เค‰เค ाเคจा เคชเคก़े เค‡เคธเคฒिเค 1898 เค•े เคเค• เคฆिเคจ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค—ुเคซा เค•े เค…ंเคฆเคฐ เคนी เคฆिเคต्เคฏ เค…เค—्เคจि เค•ो เคช्เคฐเค•เคŸเค•เคฐ เค–ुเคฆ เค•ा เค…เค—्เคจि-เคธंเคธ्เค•ाเคฐ เค•เคฐ เค…เคชเคจी เค‡เคนเคฒीเคฒा เคธเคฎाเคช्เคค เค•เคฐ เคฒी เคฅी।
                เคถिเค•ाเค—ो เคœाเคจे เคธे เคชเคนเคฒे เคตिเคตेเค•ाเคจंเคฆ เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เคชเคฐ เคฅे เคคเคญी เคตเคนीं เค‰เคจเค•ी เคฎुเคฒाเค•ाเคค เคเค• เคธाเคงु เคธे เคนुเคˆ । เคธ्เคตाเคฎी เคœी เค‰เคธ เคธाเคงु เคธे เคฌเคนुเคค เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนुเค । เค‰เคธी เคธाเคงु เคจे เคธ्เคตाเคฎी เคœी เค•ो เคเค• เค•เคฅा เคธुเคจाเคˆ। เคฏเคน เค•เคฅा เค•ुเค› เคเคธी เคฅी เค•ि เคเค• เคธंเคค เค•े เค˜เคฐ เคชเคฐ เคฐाเคค เค•ो เคเค• เคšोเคฐ เค˜ुเคธ เค†เคฏा। เคตो เคšोเคฐ เค‰เคธ เคธंเคค เค•ा เค•ंเคฌเคฒ เค”เคฐ เคฌเคฐ्เคคเคจ เคšुเคฐा เค•เคฐ เคญाเค— เคนी เคฐเคนा เคฅा เค•ि เค…เคšाเคจเค• เคตो เคธंเคค เคœाเค— เค—เค เค”เคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคšोเคฐ เค•ो เคชเค•เคก़ เคฒिเคฏा। เคฒेเค•िเคจ เค‰เคธ เคšोเคฐ เค•े เค†เคถ्เคšเคฐ्เคฏ เค•ा เค िเค•ाเคจा เคจเคนीं เคฐเคนा เคœเคฌ เค‰เคธ เคธंเคค เคจे เค•เคนा เค•ि เคนे เคช्เคฐเคญु เค†เคช เคนเคฎाเคฐे เค˜เคฐ เคšोเคฐी เค•เคฐเคจे เค†เค เคนैं เคฏे เคฎेเคฐे เคฒिเค เคธौเคญाเค—्เคฏ เค•ी เคฌाเคค เคนै,  เค†เคช เค‡เคจ เคตเคธ्เคคुเค“ं เค•ो เคฒे เคœाเค•เคฐ เคฎुเค เคชเคฐ เค•ृเคชा เค•ीเคœिเค । เคตो เคšोเคฐ เค‰เคธ เคธंเคค เค•े เคชैเคฐों เคฎें เค—िเคฐ เคชเคก़ा । เคธ्เคตाเคฎी เคœी เคจे เคชूเค›ा เค•ि เคตो เคธंเคค เค•ौเคจ เคนैं เค”เคฐ เค‰เคธ เคšोเคฐ เค•ा เค•्เคฏा เคนुเค† ?  
     เคคเคฌ เค‰เคธ เคธाเคงु เคจे เคฌเคคाเคฏा เค•ि- เคตो เคšोเคฐ เคฎैं เคนी เคฅा เค”เคฐ เคธंเคค เคฅे เคชเคตเคนाเคฐी เคฌाเคฌा । เคธ्เคตाเคฎी เคœी เคคुเคฐंเคค เคชเคตเคนाเคฐी เคฌाเคฌा เคธे เคฎिเคฒเคจे เค•े เคฒिเค เค—ाเคœीเคชुเคฐ เค†เค เค”เคฐ เค•เคˆ เคฆिเคจों เคคเค• เคฌाเคฌा เค•े เคธाเคจिเคง्เคฏ เคฎें เคฐเคนे । เคธ्เคตाเคฎी เคœी เคจे เคฌाเคฌा เคธे เค•เคนा เค•ि เคตो เค‰เคจ्เคนें เค…เคชเคจा เคถिเคท्เคฏ เคฌเคจा เคฒें। เคฌाเคฌा เคจे เค•เคนा เค•ि เค•ुเค› เคฆिเคจ เคฐुเค• เคœाเค“ । เค•ुเค› เคฆिเคจों เคฎें เคนी เคธ्เคตाเคฎी เคœी เค•े เคธเคชเคจे เคฎें เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเค•ृเคท्เคฃ เคชเคฐเคฎเคนंเคธ เค†เค เค”เคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•เคนा เค•ि เคธ्เคตाเคฎी เคœी เค•े เค—ुเคฐु เค ाเค•ुเคฐ เคฆेเคต เคนी เคนैं ।
------------------

























  






เค•ोเคˆ เคŸिเคช्เคชเคฃी เคจเคนीं: