Sunday, September 16, 2012

ЁЯФЖЁЯЩП рдХैрд╕ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдЪाрд╣िрдП ? (рж╢িржХ্рж╖া ржЪাржЗ) (рдЕрдкрдиे рдХो рджूрд╕рд░ों рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд╕рдордЭрдиा рд╣ी рдЕрдЬ्рдЮाрди рд╣ै। ) ЁЯФЖЁЯЩП (SVHS-4.5) 'рд╢्рд░рдж्рдзाрд╡ाрди рд▓рднрддे рдЬ्рдЮाрдирдо।' рд╣рдоाрд░े рднीрддрд░ рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╣ी рдкूрд░्рдгрдд्рд╡ (perfection-divinity) рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ै ! ЁЯФЖЁЯЩП [(рд╢िрдХ्рд╖ा : рд╕рдорд╕्рдд рд░ोрдЧों рдХा рд░ाрдордмाрдг рдИрд▓ाрдЬ рд╣ै) :рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдФрд░ рд╣рдоाрд░ी рд╕рдо्рднाрд╡рдиा ЁЯФЖЁЯЩП

 рдХैрд╕ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдЪाрд╣िрдП ?

       рдПрдХ рдордиुрд╖्рдп рд╕े рджूрд╕рд░े рдордиुрд╖्рдп рдоें рдЕрди्рддрд░ рдХा рдХाрд░рдг рдХ्рдпा рд╣ै ? рд╢िрдХ्рд╖ा ! рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрд╕ंрд╕्рдХृрдд рдордиुрд╖्рдп рднी, рд╕ुрд╕ंрд╕्рдХृрдд рдПрд╡ं рд╕рдн्рдп (refined) рдордиुрд╖्рдп рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдордиुрд╖्рдп рдХा рдЬीрд╡рди рдмोрдз рдпाрдиि рдЕрди्рдп рдЬीрд╡ों рдФрд░ рдЬрдЧрдд рдХे рдк्рд░рддि рдЙрд╕рдХा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдЙрджाрд░, рдЙрди्рдирдд рдФрд░ рд╡िрд╕्рддृрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рдордиुрд╖्рдп рдХो рд╡िрд╢्рд╡ рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдоें рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рд╢рдХ्рддि рдХा рдЬ्рдЮाрди рддрдеा рдЙрди рд╢рдХ्рддिрдпों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдоें рджрдХ्рд╖рддा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЖрдд्рдо-рд╢рдХ्рддि рдоें рдЙрд╕рдХा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рджृрдв рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। 
     рдпрдеाрд░्рде рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा 'рдЬ्рдЮाрди' рдХी рдкрд░िрдзि рдоें рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде- рд╕ाрде рднрдп рдХी рд╕ीрдоा рднी рдШрдЯрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै। рд╕рднी рдХे рд╕ाрде рдПрдХाрдд्рдордХрддा (Oneness) рдХी рдЕрдиुрднूрддि рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдордиुрд╖्рдп рдХी рд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा (self-interest-рд▓ोрдн) рдХ्рд░рдорд╢ः рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै। рдЙрд╕рдХे рдЖрдЪाрд░-рд╡िрдЪाрд░ рдФрд░ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдоें рд╕ंрдпрдо рдФрд░ рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै। рдордиुрд╖्рдп рдЕрдкрдиे рдиिрдЬी рд╕्рд╡ाрд░्рде рдХो рднूрд▓ рдХрд░, рдЙрд╕рдХा рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХрд░ рджूрд╕рд░ों рдХे рд╣िрдд рд▓िрдпे рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиा рд╕ीрдЦрддा рд╣ै। рд╕рдЬ्рдЬрдирддा,рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рдоैрдд्рд░ी рдХी рднाрд╡рдиा рдХे рд╕ाрдордиे рдШृрдгा, рдж्рд╡ेрд╖ рдФрд░ рд╣िंрд╕ा рдХे рд╡िрдЪाрд░ рдкрд░ाрдЬिрдд рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ै। рдЕрдкрдиे рд╕ुрдЦрднोрдЧ рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдХे рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдкрд░рд╣िрдд рдХी рднाрд╡рдиा рдмрдб़ी рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै। рд╡िрднिрди्рди рдорддрднेрджों рдХी рд╕ीрдоाрд░ेрдЦाрдпें рдХ्рд░рдорд╢ः рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдУрдЭрд▓ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рд╕рдмों рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░ेрдо рд╕े рд╣ृрджрдп рд╡िрд╣्рд╡рд▓ (overwhelmed) рд╣ो рдЙрдарддा рд╣ै। рдмाрд╣्рдп рд╡िрд╖рдпों рдоें рд╕ुрдЦ рдФрд░ рдЖрдирди्рдж рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдоें рдЖрдоूрд▓ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди (Radical change) рд╣ो рдЬाрдиे рдХाрд░рдг рд╣्рд░рджрдп рд╢ुрдж्рдз рдФрд░ рдкрд╡िрдд्рд░ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рд╢िрдХ्рд╖ा рд╣ी рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╕ुрд╕ंрд╕्рдХृрдд рдФрд░ рд╕рдн्рдп рдордиुрд╖्рдп рдоें рдкрд░िрдгрдд рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै। 
       рдЕрд╢िрдХ्рд╖िрдд рдордиुрд╖्рдп рдФрд░ рдкрд╢ु рдоें рдХ्рдпा рдЕрди्рддрд░ рд╣ै ? рдкрд╢ु рдкूрд░्рдг рд╣ोрддा рд╣ै , рдЬрдмрдХि рдордиुрд╖्рдп рдЕрдкूрд░्рдг рдЬрди्рдо рд▓ेрддा рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдордиुрд╖्рдп рдоें рдХुрдЫ рди рдХुрдЫ рдХрдоिрдпाँ рд░рд╣рддी рд╣ैं, рд╢िрдХ्рд╖ा рд╣ी рдЙрд╕े рдкूрд░्рдг рдмрдиाрддा рд╣ै। рдордиुрд╖्рдп рдХो рдкूрд░्рдгрдд्рд╡ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ा рджेрдиा рд╣ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै। рдХिрди्рддु рдкूрд░्рдгрддा рдХрд╣ीं рдмाрд╣рд░ рд╕े рдирд╣ीं рдЖрддी рд╣ै। рдмрд▓्рдХि рдордиुрд╖्рдп рдХे рднीрддрд░ рд╣ी рдкूрд░्рдгрддा рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╕ूрдк्рдд рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╣ै। рдмाрд╣рд░ рд╕े рдоृрджु рдЖрдШाрдд рдХрд░ рднीрддрд░ рдХी рд╕ूрдк्рдд рдкूрд░्рдгрддा рдХो рдЬाрдЧ्рд░рдд рдХрд░ा рджेрдиा рд╣ी рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдХाрд░्рдп рд╣ै। 
         рд╣рдоाрд░े рднीрддрд░ рдкूрд░्рдгрддा рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ै, рдЗрд╕ рд╕рдд्рдп рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░ рд▓ेрдиे рдпा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░рдиे рдХो рд╣ी рд╢्рд░рдж्рдзा рдХрд╣рддे рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдордиुрд╖्рдп рдмрди рдЬाрдиे рдХी рд╕ाрдзрдиा рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдЕрдд्рдпрди्рдд рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै । рдХ्рдпोंрдХि рд╣рдоाрд░े рднीрддрд░ рдкूрд░्рдгрдд्рд╡ (perfection) рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╣ी рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ै; рдЗрд╕ рд╕рдд्рдп рдХो рдЬाрдиे рдмिрдиा рд╣рдо рдЙрд╕े рдЬाрдЧ्рд░рдд рдХैрд╕े рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं ? рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै- рдПрдХ рдордиुрд╖्рдп рд╕े рджूрд╕рд░े рдордиुрд╖्рдп рдоें рдЕрди्рддрд░  рдЕрди्рддрд░ рдХेрд╡рд▓ рдЗрд╕ी рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рдХाрд░рдг рд╣ै। рдЬिрд╕рдоें рдЬिрддрдиी рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ोрддी рд╣ै, рдЙрд╕рдХो рдЙрддрдиा рд╣ी рд▓ाрдн рдоिрд▓рддा рд╣ै। 'рд╢्рд░рдж्рдзाрд╡ाрди рд▓рднрддे рдЬ्рдЮाрдирдо।'  
         рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рд╕ाрде рдЬрдм рдЪेрд╖्рдЯा рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рддрдм рднीрддрд░ рдХी рдкूрд░्рдгрддा рдХ्рд░рдорд╢ः рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै। рдкूрд░्рдгрддा рдХी рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХрдЯीрдХрд░рдг (Revelation-рдЖрд╡िрд░्рднाрд╡) рдХो рд╢िрдХ्рд╖ा рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЬिрд╕ рд╡्рдпрдХ्рддि рдоें рдЬिрддрдиी рдоाрдд्рд░ा рдоें рдкूрд░्рдгрдд्рд╡ рдк्рд░рдХрдЯ (revealed) рд╣ुрдЖ рд╣ै, рдЙрд╕े рдЙрддрдиी рд╣ी рдоाрдд्рд░ा рдоें рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ी рд╕ाрде рдордиुрд╖्рдп рдоें рдЬो рдХрдЪ्рдЪेрдкрди рдХा рдПрд╣рд╕ाрд╕, рдЕрдзूрд░ेрдкрди рдХा рдПрд╣рд╕ाрд╕ рдеा, рд╡рд╣ рдХ्рд░рдорд╢ рдХрдо рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै। рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╡िрдж्рдпрдоाрди рдкूрд░्рдгрддा рдХा рднाрд╡ (рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рдЖрджि рдкрд╣рд▓े рдЪрд░्рдЪा рдХिрдпे рдЧрдП рдЧुрдг ) рд╡े рд╕рднी рдЧुрдг рдХ्рд░рдорд╢ः рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯिрдд (Unfold) рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं।    
         рдЕрдкूрд░्рдг (Imperfectрд╣ोрдиे рдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп рдХ्рдпा рд╣ै ? рдЗрд╕рдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп рд╣ै, рдФрд░ рдХुрдЫ рдкाрдиे рдХी рд▓ाрд▓рд╕ा। рдоैं рдЬैрд╕े-рдЬैрд╕े рдкूрд░्рдг рд╣ोрддा рдЬाрдЙँрдЧा, рддो рдоेрд░ी рдХाрдордиाрдпें рдХ्рд░рдорд╢ः рдХрдо рд╣ोрддी рдЬाрдпेंрдЧी, рдоेрд░ी рд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рдХрдо рд╣ोрддी рдЬाрдПрдЧी, рдоेрд░ा рднрдп рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा ! рдоेрд░ी рджूрд╕рд░ों рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░рддा рдХрдо рд╣ोрддी рдЬाрдПрдЧी, рдЕрд░्рдеाрдд рдоैं рджाрд╕рдд्рд╡ рд╕े рдоुрдХ्рддि рдХी рдУрд░  рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ोрддा рдЬाрдКंрдЧा । рдкрд░рд╡рд╢рддा рдХा рдордиोрднाрд╡, рдкрд░ाрдзीрдирддा рдХा рдордиोрднाрд╡, рд╣ीрди рднाрд╡ рдХрдо рд╣ोрддा рдЬाрдпेрдЧा। рдХ्рдпा рдкाрд░рдзीрдирддा рдХी рдмेреЬिрдпों рдоें рдЬрдХреЬा рд╣ुрдЖ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХрднी рд╕ुрдЦ рдкा рд╕рдХрддा рд╣ै? 'рдкрд░ाрдзीрди рд╕рдкрдиेрд╣ूं рд╕ुрдЦ рдиाрд╣ीं'-- рджाрд╕рдд्рд╡ рдоें рд╕ुрдЦ рдХрд╣ाँ рд╣ै ? 
         рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╣рдорд▓ोрдЧ рдпрдеाрд░्рде рд╕ुрдЦ рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ी рдмрди рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा (self-reliance) рдХी рд╢рдХ्рддि рдЬैрд╕े-рдЬैрд╕े рдмреЭрддी рд╣ै, рд╡ैрд╕े -рд╡ैрд╕े рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╢्рд░рдж्рдзा рднी рдмрдврдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдмाрдд рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рдХि рд╕рдорд╕्рдд рд╢рдХ्рддि рдХा рд╕्рд░ोрдд рдоेрд░े рд╣ृрджрдп рдоें рд╣ी рд╣ै। рдпрд╣  рднी рд╕рдордЭ рдоें рдЖрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рджैрд╣िрдХ рд╢рдХ्рддि рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдоाрдирд╕िрдХ рд╢рдХ्рддि рдЕрдзिрдХ рдоूрд▓्рдпрд╡ाрди рд╣ै। рдоाрдирд╕िрдХ рд╢рдХ्рддि рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЬ्рдЮाрди рдХी рдкрд░िрдзि рдФрд░ рдЕрдЪ्рдЫा-рдмुрд░ा рдоें рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рднी рдмрдв рдЬाрддी рд╣ै। рдЬрдЧрдд рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдХा рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рдХ्рд░рдорд╢ः рд╕्рдкрд╖्рдЯрддрд░ рдФрд░ рдмोрдзрдЧрдо्рдп рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै। рд╕्рд╡ाрд░्рдердкूрд░्рдг рд╡िрдЪाрд░ों рдХा рдЖрд╡ेрдЧ рдХрдо рд╣ोрддा рдЬाрддा рд╣ै, рджूрд╕рд░े рдордиुрд╖्рдпों рдХे рд╕ाрде рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рдордзुрд░рддा рдЖрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै। рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдордирди рдХрд░рдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рдЬाрдЧ्рд░рдд рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде- рд╕ाрде, рдпрд╣ рдЖрд╕्рдеा рдФрд░ рджृрдв рд╣ोрддी рдЬाрддी рд╣ै рдХि рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдордиुрд╖्рдп рдХे рднीрддрд░ рднी рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рдкूрд░्рдгрддा (Unselfishness) рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХी рдкूрд░ी рд╕рдо्рднाрд╡рдиा рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдЖрдд्рдорд╢्рд░рдж्рдзा рд╕рднी рдордиुрд╖्рдпों рдХे рдк्рд░рддि рд╢्рд░рдж्рдзा рдХा рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░ рд▓ेрддी рд╣ै। рд╕рдЪ्рдЪी рд╢्рд░рдж्рдзा рдПрдХ рдордиुрд╖्рдп рдХो рджूрд╕рд░े рдордиुрд╖्рдп рдХे рдиिрдХрдЯ рдЦीँрдЪ рд▓ाрддी рд╣ै। рдХ्рд░рдорд╢ः рдордиुрд╖्рдп-рдоाрдд्рд░  рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░ेрдо рдЙрдордб़рдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै, рдЕрднेрдж рдпा рдПрдХрдд्рд╡ (рдХोрдИ рдкрд░ाрдпा рдирд╣ीं , рд╕рднी рдЕрдкрдиे рд╣ैं) рдХी рдзाрд░рдгा рдмрдврддी рдЬाрддी рд╣ै। рдЕрдм, рдкрд╢ुрдУं рдХे рд╕рдоाрди рдЕрдкрдиे рдХो рд╣ी рдХेрди्рдж्рд░ рдоें рд░рдЦрдХрд░ рд╕рднी рдХुрдЫ рдкрд░ рдЕрдкрдиा рдЕрдзिрдХाрд░ рдЬрдоाрдиे рдХी рдмाрддें рд╕ोрдЪрдиा рд╕ंрднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╡्рдпрдХ्рддि рджूрд╕рд░ों рдХे рд▓िрдпे рд╕ोрдЪрдиा рд╕ीрдЦрддा рд╣ै। рд╣ृрджрдп рдХी рд╕ंрд╡ेрджрдиाрдУं рдХा рдХेрди्рдж्рд░рдмिंрджु рд╕्рд╡рдпं рдХे рднीрддрд░ рд╣ी рдЕрдЪрд▓ рди рд░рд╣рдХрд░, рд╡िрд╕्рддाрд░िрдд рд╣ोрддा рд╣ै,рд╕рднी рдордиुрд╖्рдпों рдХे рд╣ृрджрдп рдХो рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।
рдЕрдм рдЕрдкрдиा рд╕ुрдЦ рдкрд╣рд▓े рдХे рд╕рдоाрди рдЙрддрдиा рдмреЬा рдирд╣ीं рджिрдЦрддा рд╣ै। рджूрд╕рд░ों рдХा рд╕ुрдЦ, рдЖрдирди्рдж рдФрд░ рдХрд▓्рдпाрдг рд╣ी рдЙрд╕рдХो рдЕрдкрдиा рд╕ुрдЦ рдпा рдЖрдирди्рдж рдХे рд╕ाрдоाрди рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕ुрдЦ рдпा рдЖрдирди्рдж рдХी рдзाрд░рдгा рдПрдХ рдирдпा рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░ рд▓ेрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдмाрдд рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рдХि рднोрдЧों рдоें рдпा рдорди рдХी рдЕрдиिрдпंрдд्рд░िрдд рд╢ैрддाрдиिрдпों рдоें рд╕ुрдЦ рдпा рдЖрдирди्рдж рдирд╣ीं рд╣ै। рд╕рднी рдХा рд╕ुрдЦ рд╣ी рдоेрд░ा рд╕ुрдЦ рд╣ै, рд╕рдмों рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рд╣ी рдоेрд░ा рдХрд▓्рдпाрдг рд╣ै, рд╕рдмों рдХा рдЖрдирди्рдж рд╣ी рдоेрд░ा рдЖрдирди्рдж рд╣ै।
       рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЕрдкрдиे рд▓िрдпे рдЕрдЧ्рд░ाрдзिрдХाрд░ рдкाрдиे рдХी рдХाрдордиा рдЬрдЧрд╣ рд╕рдмों рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ рдХा рдз्рдпाрди рдЖрддा рд╣ै, рдпрд╣ीं рд╕े рдиैрддिрдХрддा рдХा рдЬрди्рдо рд╣ोрддा рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рдиैрддिрдХрддा рдХा рдоुрдЦ्рдп рд╕िрдж्рдзाрди्рдд рдпрд╣ी рд╣ै। рдкूрд░्рдгрдд्рд╡ (Oneness-рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा) рдХे рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╕рдмों рдХे рд╕ाрде рдПрдХ рд╣ोрдиा рд╕ीрдЦрддे рд╣ैं। рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╕рдмो рдХे рд╕ाрде рдЕрднिрди्рди рд╣ैं, рдЗрд╕рдХो рдЬाрди рд▓ेрдиा рд╣ी рдЬ्рдЮाрди рд╣ै। рдЕрдкрдиे рдХो рджूрд╕рд░ों рд╕े рдЕрд▓рдЧ рд╕рдордЭрдиा рд╣ी рдЕрдЬ्рдЮाрди рд╣ै। рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХे рд╣ृрджрдп рдоें рдЬ्рдЮाрди рдХी рдпрд╣ рдЬ्рдпोрддि рдк्рд░рдЬ्рд╡рд▓िрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рдХि рд╣рдорд▓ोрдЧों рдоें рд╕े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХे рднीрддрд░ рдЬो рдкूрд░्рдгрдд्рд╡ рд╣ै, рд╡рд╣ी рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ै। рдЗрд╕рдХो рдЬाрди рд▓ेрдиा рд╣ी, рдкूрд░्рдгрдд्рд╡ рдЬाрди рд▓ेрдиा рд╣ो рдЧрдпा ! рдкूрд░्рдгрдд्рд╡ рдЬाрди рд▓ेрдиा рд╣ी рдпрдеाрд░्рде рд╢िрдХ्рд╖ा рд╣ै। рд╡рд╣ рдкूрд░्рдгрдд्рд╡ рд╣ी рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХी рд╕рдорд╕्рдд рд╢рдХ्рддिрдпों рдФрд░ рдЬ्рдЮाрди рдХा рд╕्рд░ोрдд рд╣ै। рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рдЙрд╕ рдкूрд░्рдгрддा рдХो рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╕рдорд╕्рдд рдЖрдЪाрд░ -рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ो рдЬाрдиे рдХो рд╣ी ' рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╣ोрдиा' рдХрд╣рддे рд╣ैं। рд╢рдХ्рддि рдФрд░ рдЬ्рдЮाрди рдХे рдЙрд╕ рд╕्рд░ोрдд (рд╡िрд╡ेрдХ-рд╕्рд░ोрдд) рдХो рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рдХрд░рдиे рд╕े рд╣ी рдпрдеाрд░्рде рд╕ुрдЦ рдФрд░ рдЖрдирди्рдж рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै। [рд╢्рд░ी рдирд╡рдиीрд╣рд░рдг рдоुрдЦोрдкाрдз्рдпाрдп рдХे рд╢рдм्рджों рдоें -'рд╡िрд╡ेрдХрджрд░्рд╢рдиाрдн्рдпाрд╕ेрди рд╡िрд╡ेрдХрд╕्рд░ोрдд рдЙрдж्рдШाрдЯ्рдпрддे'- рдЕрд░्рдеाрдд рд╕्рд╡ाрдоी  рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд् рджрд░्рд╢рди рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рдиे рд╕े ' рд╡िрд╡ेрдХ рд╕्рд░ोрдд ' рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै!] 
        рд╕рдЪ्рдЪी рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрдиे рд╕े рд╣рдорд▓ोрдЧ рдоाрдиो рдПрдХ рдирдпा рдЬीрд╡рди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдФрд░ рдЙрд╕ рдирдпे рдЬीрд╡рди рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдПрдХ рдирдпा рдЬीрд╡рди рдмोрдз рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╣рдоाрд░ी рдЖँрдЦों рдХे рд╕ाрдордиे рдпрд╣ рдЬрдЧрдд рдПрдХ рдирдпे рдЖрд▓ोрдХ рд╕े рдЙрдж्рднाрд╕िрдд рд╣ो рдЙрдарддा рд╣ै। рдРрд╕ी рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рд╣ी рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХा рдЬीрд╡рди, рдЬीрд╡рди рдХी рд╕ाрд░्рдердХрддा, рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рддрдеा рд╡िрд╢्рд╡ рдн्рд░ाрддृрдд्рд╡ рдХी рдЖрдзाрд░рд╢िрд▓ा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рдРрд╕ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдЕрд╡рд╢्рдп  рдоिрд▓рдиी рдЪाрд╣िрдП। рдЗрд╕  рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпे рдмिрдиा рд╣рдо рдкрд╢ु рд░рд╣ рдЬाрдпेंрдЧे рдЗрд╕ рд╢िрдХ्рд╖ा (=рд╢ीрдХ्рд╖ा) рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рд╕рдоाрдЬ рд╕े рдЕрдиैрддिрдХрддा, рдЕрдд्рдпाрдЪाрд░, рд╢ोрд╖рдг, рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░ рджूрд░ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै; рдПрдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХा рджूрд╕рд░े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд╕ाрде, рдПрдХ рдзрд░्рдо рдХा рджूрд╕рд░े рдзрд░्рдо рдХे рд╕ाрде рдЬो рд╡िрдж्рд╡ेрд╖ рд╣ै, рд╡рд╣ рдХрднी рджूрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा, рдоाрдирд╡-рд╕рдоाрдЬ рдоें рдПрдХाрдд्рдордХрддा (Oneness) рдХी рдмाрддें рдХेрд╡рд▓ рдХрд╣рдиे рдХी рдмाрддें рд╣ी рдмрди рдХрд░ рд░рд╣ рдЬाрдПँрдЧी ।
==========








Thursday, September 13, 2012

ЁЯФ▒ЁЯФЖЁЯЩП'рдкुрдиः рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдЪрд░्рдЪा' ЁЯФ▒(ржЖржмাрж░ рж╢িржХ্рж╖াрж░ ржХржеা) ЁЯФЖЁЯЩП " [SVHS- 4.2 : рд╢िрдХ्рд╖ा : рд╕рдорд╕्рдд рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХी рд░ाрдордмाрдг рдФрд╖рдзि ! ] [(SVHS-20 ) рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдФрд░ рд╣рдоाрд░ी рд╕рдо्рднाрд╡рдиा ] [ рд╢िрдХ्рд╖ाрд░्рдеी рдИрд╢्рд╡рд░ (рднрдЧрд╡ाрди) рдХी рдоूрд░्рддि/рдк्рд░рддिрдоा рд╣ै рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдЙрд╕рдоें рдк्рд░ाрдг-рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдкुрдЬाрд░ी/ рдЬреЬ рд╡рд╕्рддुрдУं рдоें рдк्рд░ाрдгрдордп рдХोрд╖ рдпा рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╢рд░ीрд░ рдирд╣ीं рд░рд╣рддा। ]

рдкुрдиः рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдЪрд░्рдЪा
      
      рдпрд╣ рд╕ुрдирдХрд░ рд╣ी рд╢ाрдпрдж рдЖрдк рдХुрдкिрдд рд╣ों рдХि рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдЙрдкрд░ рддो рдХрдИ рдмाрд░ рдЪрд░्рдЪा рд╣ो рдЪुрдХी рд╣ै, рдЕрдм рдПрдХрдмाрд░ рдлिрд░ рд╕े рдЗрд╕рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рдпा рдЬрд░ुрд░рдд рд╣ै? рдХिрди्рддु, рдХोрдИ рдЙрдкाрдп рдирд╣ीं рд╣ै। рдЪाрд╣े рд╣рдо рдХिрд╕ी рднी рд╕рдорд╕्рдпा рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░ें, рдЕंрдд рдоें рдпрд╣ рдкाрдПंрдЧे рдХि рд╕рдмрдХी рдЬреЬ рдоें рд╢िрдХ्рд╖ा рд╣ी рд╣ै। рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдоुрдЦ рд╕े рднी рд╕ुрдирддे рд╣ैं," рдХेрд╡рд▓ рд╢िрдХ्рд╖ा! рд╢िрдХ्рд╖ा ! рд╢िрдХ्рд╖ा ! рдпूрд░ोрдк рдХे рдмрд╣ुрддेрд░े рдирдЧрд░ों рдоें рдоें рдШूрдордХрд░ рдФрд░ рд╡рд╣ाँ рдХे рдЧрд░ीрдмों рдХे рднी рдЕрдорди-рдЪैрди рдФрд░ рд╡िрдж्рдпा рдХो рджेрдЦрдХрд░, рдЕрдкрдиे рдЧрд░ीрдм рджेрд╢рд╡ाрд╕िрдпों рдХी рдпाрдж рдЖрддी рдеी рдФрд░ рдоैं рдЖँрд╕ू рдмрд╣ाрддा рдеा। рдпрд╣ рдЕрди्рддрд░ рдХ्рдпों рд╣ुрдЖ? рдЙрдд्рддрд░ рдоें рдкाрдпा рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े!"(рд╕рд░рд▓ा рдШोрд╖ाрд▓ рдХो рд▓िрдЦिрдд рдкрдд्рд░ /рен/рейрезрез ) 
    рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЬिрд╕ рд╕рдордп рдпрд╣ рдмाрдд рдХрд╣ी рдеी, рддрдм рднाрд░рдд рдкрд░ाрдзीрди рдеा; рддрдеाрдкि рд╕्рд╡ाрдзीрдирддा рд╕े рд▓рдЧрднрдЧ 50 рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рд╣ी рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рдоें рдпूрд░ोрдкीрдп рдоॉрдбрд▓ рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд╣ो рдЪुрдХी рдеी। рдХिрди्рддु, рдЙрд╕ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд▓ोрдЧों рдХो рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдмреЬे рджुःрдЦ рдХे рд╕ाрде 'рдмрджрд╣рдЬрдоी рдХा рдорд░ीрдЬ' (Dyspepsia patients) рдХрд╣рдиा рдкреЬा рдеा। рдЙрд╕ी рд╕рдордп рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдеा,"рд╡िрдЧрдд 50 рд╡рд░्рд╖ों рдоें рд╣рдоाрд░े рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рд╕े рдоौрд▓िрдХ рдЪिрди्рддрди рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╡्рдпрдХ्рддि рдПрдХ рднी рдирд╣ीं рдоिрд▓ рд╕рдХा рд╣ै।" рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдЬैрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдЙрд╕ рд╕рдордп рдеी рдЖрдЬ рднी рд╣ै, рдЧुрдгाрдд्рдордХ рд░ूрдк рд╕े рдЙрд╕рдоें рдХोрдИ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХा рд╣ै। 2 рдлрд░рд╡рд░ी 1835 рдИреж рдХो рд▓ाрд░्рдб рдоेрдХाрд▓े рдиे рдм्рд░िрдЯेрди рдХे рд╕ंрд╕рдж рдоें,  рднाрд░рдд рдоें рдирдпी рд╢िрдХ्рд╖ा рдиीрддि рдХे рдЙрдкрд░ рдПрдХ рдк्рд░рддिрд╡ेрджрди рджेрддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рдеा " рдЗрд╕ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп, рдПрдХ рдРрд╕े рдирдпे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиा рд╣ै-'рдЬो рдЬрди्рдо рд╕े рддो рднाрд░рддीрдп рд╣ोрдЧा, рдХिрди्рддु рд╕ंрд╕्рдХृрддि (рдЕрднिрд░ुрдЪि, рд╡िрдЪाрд░ рдФрд░ рдиैрддिрдХрддा) рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд╣ोрдЧा। рд╣рдо рдПрдХ рдРрд╕ी рд╢िрдХ्рд╖ा-рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд▓ाрдЧु рдХрд░рдиे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं рдЬिрд╕рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдордиुрд╖्рдп рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиा рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╢ाрд╕рди рдХो рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдордЬрдмूрддी рд╕े рдЪрд▓ाрдиे рдХे рдпंрдд्рд░ рд░ूрдк рдоें рдХुрд╢рд▓ рдХिрд░ाрдиिрдпों рдХी рдЬрдоाрдд рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा।" рдФрд░ рдЕрдШोрд╖िрдд рд░ूрдк рд╕े рдЖрдЬ рднी рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдкрдж्рдзрддि рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдордиुрд╖्рдп рдиिрд░्рдоाрдг рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рд╕рд░рдХाрд░ी рдк्рд░рд╢ाрд╕рди-рддрди्рдд्рд░ рдЪрд▓ाрдиे рд╡ाрд▓े рдЗंрдбिрдпрди рдПрдбрдоिрдиिрд╕्рдЯ्рд░ेрдЯिрд╡ рд╕рд░्рд╡िрд╕' (I.A.S) рд░ूрдкी рдЯाрдИ-рдХोрдЯ рдзाрд░ी 'рд╕ुрдкрд░-рдХिрд░ाрдиी' рдпा 'рд╕िрд╡िрд▓ рд╕рд░्рд╡ेрди्рдЯ' рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиा рд╣ी рдмрдиा рд╣ुрдЖ рд╣ै।
     рд▓ॉрд░्рдб рдоेрдХाрд▓े рдиे рддो рдмрд╣ुрдд рдЧрд░्рд╡ рдХे рд╕ाрде рд▓िрдЦा рдеा, рднाрд░рдд рдХो рдРрд╕ी рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рджेрдХрд░ рдЬा рд░рд╣ा рд╣ूँ рдХि, рдоाрдд्рд░ 40 рд╡рд░्рд╖ों рдХे рднीрддрд░ рдпрд╣ाँ рдПрдХ рднी рдоूрд░्рддि-рдкूрдЬрдХ рд╢ेрд╖ рдирд╣ीं рд░рд╣ेрдЧा! рдХिрди्рддु, рд╡िрдзि рдХा рд╡िрдзाрди рджेрдЦिрдпे। рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рд╢िрдХ्рд╖ा-рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा 1835 рдИреж рдоें рд▓ाрдЧु рд╣ुрдИ рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдПрдХ рд╣ी рд╡рд░्рд╖ рдмाрдж рд╣ी -18 рдлрд░рд╡рд░ी 1836 рдИреж рдХो рдмंрдЧाрд▓ рдХे рдЧाँрд╡ 'рдХाрдоाрд░рдкुрдХुрд░' рдоें рдПрдХ рдмрдЪ्рдЪे рдХा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ, рдЬिрд╕рдХा рдиाрдо рдеा рдЧрджाрдзрд░ ! рд╡े рдЬрдм рдкाрдард╢ाрд▓ा рдЧрдП, рддो рд╡рд╣ाँ рдХрд╣ा - рдпрд╣ рд╡िрдж्рдпा рдоुрдЭे рдирд╣ीं рдЬрдоेрдЧी! рдпрджि рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рдХे рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХो рдаीрдХ рд╕े рджेрдЦा рдЬाрдп рддो рдпрд╣ рдк्рд░рдердо рдЫाрдд्рд░ рдЕрд╕рди्рддोрд╖ рдЖрди्рджोрд▓рди рдеा। рдЫाрдд्рд░-рдЕрд╕рди्рддोрд╖ рдХे рд╣рдЬाрд░ рдХाрд░рдгों рдоें рд╕े рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░рдг рдпрд╣ी рд╣ै рдХि рдЫाрдд्рд░ों рдХो рд╕рд╣ी рдвंрдЧ рдХी 'рд╢िрдХ्рд╖ा' рдирд╣ीं рдоिрд▓рддी। рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХो рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдиाрдо рдкрд░ рдЬो рдХुрдЫ рджेрдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХी рдЧрдпी, рдЙрд╕рдХा рдПрдХ рдЕंрд╢ рднी рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЧ्рд░рд╣рдг рдирд╣ीं рдХिрдпा। рдФрд░ рдоेрдХाрд▓े рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рд╕рдордпाрд╡рдзि рдХे рднीрддрд░ рд╣ी, рдЕрд░्рдеाрдд рдЙрди्рдиीрд╕рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдоें рд╣ी рдЧрджाрдзрд░ рдиे рджिрдЦрд▓ा рджिрдпा рдХि 'рдоूрд░्рддि-рдкूрдЬा' (paganism-рдмुрддрдкрд░рд╕्рддी) рдХिрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं, рдФрд░ рдоाрдирд╡рдЬाрддि рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЬीрд╡рди्рдд -рд╡ेрдж рдЦोрд▓рдХрд░ рд░рдЦ рджिрдпा, рдЬिрд╕рдХो рджेрдЦрдХрд░ рд╣ी рдордиुрд╖्рдп рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдордЭ рд╕рдХрддा рд╣ै, рд╢िрдХ्рд╖ा рдХिрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं (рдмाрд▓рдХ рдЧрджाрдзрд░ рдиे рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рд╣ी рд╡ेрджрдоूрд░्рддि рдХे рд░ूрдк рдоें рдЧреЭ рдХрд░ рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдордиुрд╖्рдпों рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдЙрджрд╣ाрд░рдг рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░ рджिрдпा, рдЙрдирдХे рдЬीрд╡рди рдХो рджेрдЦ рдХрд░ рд╣ी рдордиुрд╖्рдп рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рд╕рдордЭ рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि 'рд╢िрдХ्рд╖ा' рдХिрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рдпрдеाрд░्рде рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें  рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдордиुрд╖्рдп рдХैрд╕ा рд╣ोрддा рд╣ै?) рдмाрд▓рдХ рдЧрджाрдзрд░ рдЬैрд╕े рдПрдХ рд╢्рд░ेрд╖्рда рдЫाрдд्рд░ рдеे, рд╡ैрд╕े рд╣ी рд╡े рдПрдХ рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╢िрдХ्рд╖рдХ рднी рдеे। рдЕрдкрдиी рд╢िрдХ्рд╖ा рдкूрд░ी рдХрд░ рд▓ेрдиे рдХे рдмाрдж рд╣ी рдЙрди्рд╣ोंрдиे ' рд╢िрдХ्рд╖рдХ ' (рдиेрддा,рдкैрдЧрдо्рдмрд░) рдХा рдХाрд░्рдпрднाрд░ рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░ рд▓िрдпा। рдХोрдИ рдХुрдо्рд╣ाрд░ рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрдЪ्рдЫी рдЕрдЪ्рдЫी рдоिрдЯ्рдЯी рд▓ेрдХрд░ рд╡िрднिрди्рди рджेрд╡рдоूрд░्рддिрдпों рдХो рдЧрдв़ рд▓ेрддा рд╣ै, рдаीрдХ рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡िрднिрди्рди рдЕрд▓्рдкрд╡्рдпрд╕्рдХ рддрд░ुрдгों рдХे рдЬीрд╡рди рдЧрдарди рдХा рджाрдпिрдд्рд╡ рдЕрдкрдиे рд╣ाрдеों рдоें рд▓ेрдХрд░, рддिрд▓ -рддिрд▓ рдХрд░рдХे рдХिрд╕ी рд╕िрдж्рдзрд╕्рдд рд╢िрд▓्рдкрдХाрд░ рдХी рддрд░рд╣ рдЙрдирдХे рдЬीрд╡рди рдХो рд╡िрд▓рдХ्рд╖рдг рджेрд╡рдоूрд░्рддि рдХे рд░ूрдк рдоें рдЧреЭ рджिрдпा। рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд╢ाрд░рджाрдордгि рдФрд░ рдПрдХ рд╡िрд╡ेрдХाрдиंрдж рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рднी рд╢िрдХ्рд╖ा рдЬрдЧрдд рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рд╕рджैрд╡ рдПрдХ рдЕрддुрд▓рдиीрдп рдЙрджाрд╣рд░рдг рдмрдиा рд░рд╣ेрдЧा।
     рдЖрдЬрдХрд▓ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд░्рд╖ 5 рд╕िрддрдо्рдмрд░ рдХो рд╣рдо рдЕрдкрдиे рджाрд░्рд╢рдиिрдХ, рд╢िрдХ्рд╖ाрд╡िрдж рдФрд░ рдкूрд░्рд╡ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдбाреж рдПрд╕реж рд░ाрдзाрдХृрд╖्рдгрди рдХे рдЬрди्рдорджिрди рдХो рд╢िрдХ्рд╖рдХ рджिрд╡рд╕ рдХे рд░ूрдк рдоें рдордиाрддे рд╣ैं। рдЙрд╕ рдЙрдкрд▓рдХ्рд╖्рдп рдоें 'рд╢िрдХ्рд╖ा' рдкрд░ рдХाрдлी рдЪрд░्рдЪा рд╣ोрддी рд╣ै, рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╣рдо рднी рдеोреЬी рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рдоेрдХाрд▓े рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡िрдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдм्рд░िрдЯिрд╢-рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рд▓िрдпे рднрд▓े рд╣ी рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ो рдХिрди्рддु, рдХिрди्рддु рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рд╕िрдж्рдзाрди्рддों рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдиिрдХृрд╖्рдЯ рдФрд░ рд╕ाрд░рд╣ीрди рдеी । рдоेрдХाрд▓े рдиे рд╕ोрдЪा рдеा, рдЙрд╕рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрдиे рдХे рдмाрдж рднाрд░рдд рдоें рдоूрд░्рддिрдкूрдЬा рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрдПрдЧी। рдХिрди्рддु, рд╣рдордиे рддो рдпрд╣ рджेрдЦा рдХि рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдпрджि рдоूрд░्рддि-рдкूрдЬрдХ рдирд╣ीं рд╣ो, рддो рдЙрд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा-рджाрди рдХे рд╡्рд░рдд рдоें рд╕िрдж्рдзि рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддी। рдЖрдк рд╕ोрдЪ рд░рд╣े рд╣ोंрдЧे рдХि рдпрд╣ рднी рдХ्рдпा рдмाрдд рд╣ुрдИ? рдеोреЬा рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд╣рддा рд╣ूँ, рдоूрд░्рддिрдкूрдЬрдХ рдХ्рдпा рдХрд░рддे рд╣ैं? рд╡े (рдоिрдЯ्рдЯी -рдкрдд्рдерд▓ рдХी рдоूрд░्рддि рдоें рдк्рд░ाрдг-рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХрд░рдХे) рдоृрдг्рдордпी рдоूрд░्рддि рдХो рдЪिрди्рдордпी рдмрдиा рджेрддे рд╣ैं। рдЬो рдоूрд░्рддि рдкूрдЬрдХ рд╡ैрд╕ा рдХрд░ рдкाрддे  рд╣ैं, рд▓ोрдЧ рдЙрди्рд╣ीं (рдЬрдЧрддрдЧुрд░ु рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг) рдХे рд╕ाрдордиे рдЕрдкрдиा рд╕िрд░ рдЭुрдХाрддे рд╣ैं ! рдХिрди्рддु, рдЬो рдкुрддрд▓ी (puppet) рдХा рдЕрднिрд╡ाрджрди рдХрд░рдХे, рдЙрд╕े рдкुрддрд▓ी рдХे рд░ूрдк рдоें рдЫोреЬрдХрд░ рдЙрд╕рд╕े рдХिрдиाрд░ा рдХрд░ рд▓ेрддे рд╣ैं, рд╡ैрд╕े рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХौрди рдЪाрд╣рддा рд╣ै ? [рдЬो рд▓ोрдЧ рдоूрд░्рддि рдоें рдк्рд░ाрдг-рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХिрдпे рдмिрдиा рдЕрд░्рдеाрдд рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рджेрд╡рдд्рд╡ рдХो рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХा рдЙрдкाрдп рд╕िрдЦрд▓ाрдпे рдмिрдиा, рдХेрд╡рд▓ рдЙрд╕рдХा рдЕрднिрд╡ाрджрди рдХрд░рдХे, рдЙрд╕े рдоूрд░्рддि рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣ी рдЫोреЬрдХрд░ рд╣рдЯ рдЬाрддे рд╣ैं рд╡ैрд╕े рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдХौрди рдпाрдж рд░рдЦрддा рд╣ै?] рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдЬो рд╕рдЪ्рдЪे рд╢िрдХ्рд╖рдХ (рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж,рдирд╡рдиीрджा рдЬैрд╕े рдиेрддा, рдкैрдЧрдо्рдмрд░рд╣ोрддे рд╣ैं, рд╡े рдиिрд╖्рдХ्рд░िрдп, рдЬрдб़-рдкिрдг्рдб рдЬैрд╕े рдЫाрдд्рд░ рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдк्рд░ाрдг-рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХрд░рдХे рдЙрд╕рдХे рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рдм्рд░рд╣्рдордд्рд╡ (рджिрд╡्рдпрддा) рдХो  рдЬाрдЧ्рд░рдд  рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рд▓िрдЦрддे рд╣ैं - "рд╢िрдХ्рд╖ाрдмрд▓ рд╕े рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдЬाрдЧृрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рд╢рдХ्рддि рд╕े рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рдм्рд░рд╣्рдо рдЬाрдЧ рдЙрдарддे рд╣ैं !" ( Through education comes faith in one's own Self, and through faith in one's own Self the inherent Brahman is waking up, рж╢িржХ্рж╖াржмрж▓ে  ржЖржд্ржоржк্рж░ржд্ржпрзЯ, ржЖржд্ржоржк্рж░ржд্ржпрзЯেрж░ ржмрж▓ে ржЕржи্рждрж░্ржиিрж╣িржд ржм্рж░াрж╣্ржо ржЬেржЧে ржЙржаেржи !' рд╢्рд░ीрдорддी рд╕рд░рд▓ा рдШोрд╖ाрд▓ рдХो 24 рдЕрдк्рд░ैрд▓, 1897 рдХो рд▓िрдЦिрдд рдкрдд्рд░/рем/рейрезрез) 
     рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдЙрдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рддे рд╕рдордп рд╣рдо рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рддंрдЧрд╣ाрд▓ी, рдЙрдирдХे рдкे-рд╕्рдХेрд▓, рдЯ्рдпूрд╢рди-рдл़ी рдоें рдмрдв़ोрдд्рддрд░ी рдХी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा, рдоैрдЪिंрдЧ рдЧ्рд░ाрди्рдЯ, рдмрдб़े рдкैрдоाрдиे рдкрд░ рдХрджाрдЪाрд░ рдЗрдд्рдпाрджि рдмाрддों рдХे рдЙрдкрд░ рд╣ी рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд╕े рдХोрдИ рдЗंрдХाрд░ рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा рдХि рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рддंрдЧрд╣ाрд▓ी рдиे рд╢िрдХ्рд╖ा-рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рдмрд╣ुрдд рд╣рдж рддрдХ рд╢िрдеिрд▓ рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै। рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╡рд░्рдЧ рд╕рдоाрдЬ рд╕े рдЬैрд╕ा рд╕рдо्рдоाрди рдкाрдиे рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ी рд╣ै, рд╡рд╣ рдЙрд╕े рдирд╣ीं рдоिрд▓рддा। рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдХी рдиिрджेрд╢рдХ рдордг्рдбрд▓ी рдХे рдХुрдЫ рд╕рджрд╕्рдп рдЖрдЬ рднी рдЬрдоीрди्рджाрд░ी рд╡ाрд▓ी рдоाрдирд╕िрдХрддा рд╕े рдЧ्рд░рд╕्рдд рд╣ैं рдФрд░ рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЕрднिрднाрд╡рдХ рдЕрдкрдиे рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рдХे рдк्рд░рддि рдпा рддो рдЕрдирднिрдЬ्рдЮ рд╣ैं рдЕрдерд╡ा рдЙрджाрд╕ीрди рд╣ैं। рдЫाрдд्рд░ рд╢्рд░рдж्рдзाрд╣ीрди рд╣ो рдЧрдпे рд╣ैं, рд╡े рдиाрд░ेрдмाрдЬी рдХрд░рдиे рдФрд░ рддोреЬ-рдлोрдб़ рдоें рд▓рдЧे рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдЬрдм рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдкाрд░्рдЯिрдпाँ, рд╢िрдХ्рд╖ाрдг рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдХे рд╕ंрдЪाрд▓рдХ, рд╢िрдХ्рд╖рдХрдЧрдг рддрдеा рдЫाрдд्рд░ рд╕рднी рдпрджि рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдЧुрдЯрдмрди्рджी рдХे рд╕्рд╡ाрд░्рдерд╕िрдж्рдзि рдоें рд▓рдЧे рд╣ों ; рддрдм рдРрд╕े рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рдХेрд╡рд▓ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╡рд░्рдЧ рд╣ी рдЕрдХेрд▓े рдЕрдкрдиी рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ी рдХैрд╕े рдиिрднा рд╕рдХрддा рд╣ै ? рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕рд╣ी рдмाрдд рд╣ै। рдХिрди्рддु рд╕рдоाрдЬ рдХा рд╕рднी рд╡рд░्рдЧ рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рддрд░्рдХ рджेрдиे рд▓рдЧें- рдХि рдЬрдм рджूрд╕рд░े рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиे рд▓рдЧेंрдЧे, рддрдм рдоैं рднी рдЕрдкрдиे рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░ूँрдЧा -рддрдм рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा ? рдФрд░ рджुрд░्рднाрдЧ्рдп рд╕े рдЖрдЬ рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХुрддрд░्рдХ рдХा рд╕рд╣ाрд░ा рд▓ेрдХрд░, рд╕рдоाрдЬ рдХा рдХोрдИ рднी рд╡рд░्рдЧ рдЕрдкрдиा рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рдирд╣ीं рдиिрднा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рд╕े рдмिрд▓्рд▓ी рдХे рдЧрд▓े рдоें рдШрди्рдЯी рдирд╣ीं рдмंрдз рдкाрддी। рдФрд░ рдЕрдзिрдХांрд╢ рдпрд╣ рдЪрд░्рдЪा рдмाрдд рдкрд░ рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рдХि рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдХुрд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХे рд▓िрдП рдХौрди рд╕ा рджрдг्рдб рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП
      рдХिрди्рддु рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рдоाрдзाрди рддो рддрднी рд╣ो рд╕рдХेрдЧा, рдЬрдм рдЙрд╕ рдоूрд▓ рдХाрд░рдг рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे  рдЙрдЪिрдд рдЙрдкाрдп рдвूंреЭ рд▓ेрдиे рдХे рдмाрдж рд╣рдордоें рд╕े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЙрд╕ рдЙрдкाрдп рдХो рд▓ाрдЧु рдХрд░рдиे рдоें рд▓рдЧ рдЬाрдпे। рд╣рдоें рд╡ैрд╕ा рдХрд░рддे рджेрдЦрдХрд░ рджूрд╕рд░े рд▓ोрдЧ рднी рдЕрдкрдиे рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХे рдк्рд░рддि рдпрдеेрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рдЬाрдЧрд░ूрдХ рд╣ो рдЬाрдпेंрдЧे। рдЬрдм рд╣рдо рд╕рднी рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рдХрд░्рддрд╡्рдп рдЙрдЪिрдд рдвंрдЧ рд╕े рдкाрд▓рди рдХрд░рдиे рд▓рдЧेंрдЧे, рддрднी рд╣рдоें рдЕрдкрдиा рдЙрдЪिрдд рдЕрдзिрдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рд╕рдХेрдЧा। рдпрджि рд╕рднी рд▓ोрдЧ рдЗрд╕ рддрде्рдп рдХो рд╕рдордЭ рдЬाрдПँ рддो рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╕рдорд╕्рдпाрдпों рдХो рдмрд╣ुрдд рд╣рдж рддрдХ рджूрд░ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
        рд╢िрдХ्рд╖ा рдоूрд▓рддः рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдж्рд╡ैрдд рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा (рджोрд╣рд░ी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा) рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХा рдЕрдкрдиा рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рд╣ी рдЫाрдд्рд░ों рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕िрд▓िрдпे рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╕рдмрд╕े рдоूрд▓्рдпрд╡ाрди рд╕ाрдзрди рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣ैं। рдХिрди्рддु 'рд╕рдордЧ्рд░рд╢िрдХ्рд╖ा рд░ूрдкी рдорд╣ाрдиाрдЯрдХ' рдХे рдиाрдпрдХ рдХी рднूрдоिрдХा рдоें рдЫाрдд्рд░ рд╣ैं। рдлिрд░ рднी  рдЗрд╕ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдХो рд╢िрдХ्рд╖ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕े рдЬुреЬे рд╣рдо рдоें рд╕े рдЕрдзिрдХांрд╢ рд▓ोрдЧ рдЕрдХ्рд╕рд░ рднूрд▓ рдЬाрддे рд╣ैं। рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╢िрдХ्рд╖рдг рдк्рд░рдгाрд▓ी (рд╡ेрджाрди्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХ -рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдкрд░рдо्рдкрд░ा) рджрд░рдЕрд╕рд▓  рдПрдХ рд╡िрд░ाрдЯ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдкूрдЬрдиोрдд्рд╕рд╡ рд╣ै। рдЗрд╕ рдкूрдЬрдиोрдд्рд╕рд╡ рдоें рдЫाрдд्рд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдк्рд░рддिрдоा рд╣ैं рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдкुрдЬाрд░ी рд╣ैं। рдкूрдЬा рдХрд░рддे рд╕рдордп рдкुрдЬाрд░ी (рд╢िрдХ्рд╖рдХ) рдЗрддрдиे рдк्рд░ेрдордкूрд░्рдг рд╕्рд╡рд░ рд╕े рдоंрдд्рд░ोрдЪ्рдЪाрд░ рдХрд░ेрдЧा рдХि рдЙрд╕рдХे рд╢рдм्рдж рдЫाрдд्рд░ рдХे рд╣्рд░рджрдп рдХो рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░ рд▓ेंрдЧे।  рдк्рд░рддिрдоा (рдЫाрдд्рд░) рдоें рдк्рд░ाрдг рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХрд░рддे рд╕рдордп рд╡े рдХрд╣ेंрдЧे - " рд╣े рдордиुрд╖्рдп-рд░ूрдкी рджेрд╡рддा, рдЗрд╣ाрдЧрдЪ्рдЫ !  рдпрд╣ाँ рдЖрдУ। рдЗрд╣ा рддिрд╖्рда ! рдпрд╣ाँ рдмैрдаो।  рдЕрдд्рд░ рдЕрдзिрд╖्рдаाрдиं рдХुрд░ु - рдпрд╣ीं рдкрд░ рд╡ाрд╕ рдХрд░ो, рдордо рдкूрдЬा рдЧृрд╣ाрди ! - рдоेрд░ी рдкूрдЬा рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░ो। "  
      рд╡ैрд╕े рдЖрдзुрдиिрдХ рд▓ोрдЧ рдкूрдЫ рд╕рдХрддे рд╣ैं , рдорд╣ाрд╢рдп , рдЖрдкрд▓ोрдЧ рдХैрд╕ी рдмाрддें рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं, рдХрд╣ीं рдЖрдк рдХुрдЫ рднूрд▓ рддो рдирд╣ीं рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं? рдпрджि рдЖрдк рдк्рд░ाрдЪीрди рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХे рдКрдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ों рддो рдЖрдкрдХो рдХрд╣рдиा рдЪाрд╣िрдпे рдеा рдХि рдЧुрд░ुрд╕ेрд╡ा рдпा рдЧुрд░ु рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдк्рд░рдгिрдкाрдд рдХрд░рдиे рд╕े рд╣ी рд╡िрдж्рдпा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै।рдЕрдерд╡ा рдпрд╣ рдХрд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП рдеा рдХि рдЧुрд░ुрджрдХ्рд╖िрдгा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा рд╣ी рд╡िрдж्рдпा-рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рдЙрдкाрдп рд╣ै। рдХिрди्рддु рдмाрдд рдХ्рдпा рд╣ै -рдЬाрдирддे рд╣ैं ? рдЬिрди рд▓ोрдЧों рдкрд░ рд╕्рдеाрдпी рд░ूрдк рд╕े рдкुрдЬाрд░ी рдХा рдХाрд░्рдп (рдиेрддृрдд्рд╡) рд╕ौंрдк рджिрдпा рдЧрдпा рдеा рд╡े рд▓ोрдЧ рдЕрди्рддрддोрдЧрдд्рд╡ा рдХेрд╡рд▓ рджрдХ्рд╖िрдгा рд╕े рд╣ी рд╕рди्рддुрд╖्рдЯ рди рд░рд╣рдХрд░ рдХेрд╡рд▓ рдФрд░ рджो -рджो рдФрд░ рджो рдХी рдоाँрдЧ рдХрд░рдиे рд▓рдЧे рдеे।  рд▓ेрдХिрди рдоैं рдХ्рдпा рджे рд╕рдХрддा рд╣ूँ, рдпрд╣ рдмाрдд рдЧौрдг рд╣ो рдЧрдпी рдеी। рдЫाрдд्рд░ों рдХा рднी рдпрд╣ рдХрд░्рддрд╡्рдп рд╣ै, рдХि рд╡े рдк्рд░рдгिрдкाрдд, рдк्рд░рд╢्рди рдФрд░ рдЧुрд░ुрд╕ेрд╡ा, рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рдЧुрд░ु рджрдХ्рд╖िрдгा, рджेрдХрд░ рд╣ी рд╡िрдж्рдпा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдЧी- рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рд╕рдордЭे। рд╡ैрд╕े рд╣ी рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рднी рдЫाрдд्рд░ рдХे рдк्рд░рддि рд╢्рд░рдж्рдзा рд░рдЦрдиी рд╣ोрдЧी। рдк्рд░рддिрдоा рдоें рдк्рд░ाрдг рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рднी рдкुрдЬाрд░ी рдХो рд╣ी рдк्рд░рддिрдоा рдХे рд╕ाрдордиे рдЕрдкрдиा рд╢ीрд╢ рдЭुрдХाрдиा рдкреЬрддा рд╣ै। рдХोрдИ рднी рдкुрдЬाрд░ी рдк्рд░рддिрдоा рдоें рдк्рд░ाрдг рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХрд░рдиे рдХे рдЕрд╣ंрдХाрд░ рдоें рдЖрдХрд░ рдк्рд░рддिрдоा рдХे рд╕िрд░ рдкрд░ рдкैрд░ рд░рдЦрдиे рдХी рдзृрд╖्рдЯрддा рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा। рдХ्рдпा рджрдХ्рд╖िрдгेрд╢्рд╡рд░ рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рдиे рдЕрдкрдиे рдЫाрдд्рд░ рдирд░ेрди рдХो рдк्рд░рднु рдоैं рдЬाрдирддा рд╣ूँ рдХि рддुрдо्рд╣ीं рдирд░-рд░ूрдкी рдиाрд░ाрдпрдг рд╣ो!' рдХрд╣рдХрд░  рджोрдиों рд╣ाрде рдЬोреЬ рдХрд░ рдк्рд░рдгाрдо рдирд╣ीं рдХिрдпा рдеा?  рдпрд╣ рдХाрд░्рдп рдХेрд╡рд▓ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣ी рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдХ  рд╣ी рд╕рдмрд╕े рдоूрд▓्рдпрд╡ाрди рд╕ाрдзрди рд╣ैं। 
    рдЕрддрдПрд╡ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдЗрд╕ рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ाрдзрди 'рд╢िрдХ्рд╖рдХ' рдХो рд╕рд░्рд╡рджा рдорди -рд╡рдЪрди, рдХрд░्рдо рд╕े рдкрд╡िрдд्рд░ рдФрд░ рд╢ुрдж्рдз рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдпрджि рдРрд╕े рд╢ुрдж्рдз рд╡्рд░рддрдзाрд░ी рд╢िрдХ्рд╖рдХ (рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рд╢िрдХ्рд╖рдХ) рд╣рд░ рд╕्рдеाрди рдоें рдЬाрдХрд░ рд╕рдорд╡ेрдд рд╕्рд╡рд░ рдоें рдк्рд░ेрдо рд╕े " рдЗрд╣ाрдЧрдЪ्рдЫ ! рдЗрд╣ाрдЧрдЪ्рдЫ ! " рдХा рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХрд░ेंрдЧे рддो рдпрд╣ рдз्рд╡рдиि рдкूрд░े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд╣्рд░рджрдп рдХो рдЫू рд▓ेрдЧी рдФрд░ рджेрд╢ рдЬाрдЧ рдЙрдаेрдЧा। рдФрд░ рдЬो 'рд╕िрдж्рдз' рдкुрдЬाрд░ी  рд╕ोрдпे рд╣ुрдП рджेрд╡рддा рдХो рдЬाрдЧ्рд░рдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╣ोрддे рд╣ैं, рднाрд░рдд рдХा рд╕рдоाрдЬ рдЙрдирдХो рдпрдеेрд╖्рдЯ рд╕рдо्рдоाрди рджेрдиा рдЬाрдирддा рд╣ै। рдХिрди्рддु, рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиे рдоंрдд्рд░ рдХो рд╕िрдж्рдз рдХिрдпे рдмिрдиा рд╣ी рд╕िрдж्рдз рдЧुрд░ु рдХा рднेрд╖ рдзाрд░рдг рдХрд░рдХे рджрдХ्рд╖िрдгा рдоाँрдЧрдиे  рдкँрд╣ुрдЪ рдЬाрдпें рддो рдХ्рдпा рд╡ैрд╕ा рд╣ी рд╕рдо्рдоाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै ?
    рдЖрдЬрдХрд▓ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рднी рдПрдХ рдЙрдж्рдж्рдпोрдЧ (Industry) рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрдЦा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рд╕ाрдзाрд░рдг рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рд▓ाрдЧрдд-рдкूँрдЬी рдХे рдЕрдиुрдкाрдд рдоें рдоुрдиाрдлा рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै, рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдЗрд╕рдХी рдЙрдкेрдХ्рд╖ा рд╣ोрддी рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЕрдм рдиौрдХрд░ी рдпा рд░ोрдЬрдЧाрд░ рджेрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╡िрд╢ेрд╖ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдКрдкрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдХृрдкा-рджृрд╖्рдЯि рд╣ुрдИ рд╣ै। рд╣рдЬाрд░ों-рд╣рдЬाрд░ рдЕрдпोрдЧ्рдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдЗрд╕ рдЧрдгрджेрд╡рддा (рдпाрдиि рдЬрдирддा-рдЬрдиाрд░्рджрди ) рдХी рдорд╣ाрдкूрдЬा рдоें рдкुрдЬाрд░ी (рдк्рд░ोрдлेрд╕рд░ -рдбीрди) рдХे рдкрдж рдкрд░ рдиिрдпुрдХ्рдд рд╣ो рд░рд╣े рд╣ैं। рдХिрддрдиे рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рдХी рдмाрдд рд╣ै рдХि рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि рд░ोрдмोрдЯ,'рдоाрдирд╡ рдорд╢ीрди'  рдХी рдЪाрднी рдШुрдоाрдиे рдоें рднी рдЕрдХ्рд╖рдо рд╣ै, рд╡рд╣ рдордиुрд╖्рдп рдХे рд╣ृрджрдп рдХो рдирдпे рд╕ाँрдЪे рдоें рдвाрд▓рдиे рдЪрд▓ा рд╣ै। рдЖрди्рддрд░िрдХ рд╢рдХ्рддि рдХे рдЧुрдгрд╡ाрдЪрдХ рдХ्рд░рдоाрдЧрдд рдЙрди्рдирддि рдХो рд╢िрдХ्рд╖ा рдХрд╣рддे рд╣ैं। рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рд╢рдХ्рддि рд╕े рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдЬैрд╕ा рдЧुрдг рднी рдЬाрдЧ्рд░рдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। [рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣्рд░рджрдп рдоें рдЖрдирди्рдж рдШрдЯ рдХो рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।]  рдХिрди्рддु, рдЗрд╕  рдХाрд░्рдп рдХो рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЕрдн्рдпрд╕्рдд рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдХुрд╢рд▓ рд╢िрд▓्рдкрдХाрд░ рдЪाрд╣िрдпे।рдЬो рд▓ोрдЧ рдРрд╕ा рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рд╡े рд╣ी рд╕рдоाрдЬ рдХो рдмрджрд▓рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдирдпा рднाрд░рдд рдЧреЭрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╢िрд▓्рдкिрдпों (рд╢िрдХ्рд╖рдХों,рдиेрддाрдУं, рдкैрдЧрдо्рдмрд░ों) рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдРрд╕े рд╢िрд▓्рдкрдХाрд░ों (рдЬीрд╡рдирдоुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖рдХों) рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдмреЭрдиे рдкрд░ рджेрд╢ рд╕्рд╡рдпं рдЬाрдЧ рдЙрдаेрдЧा। рдХिрд╕ी рдФрд░ों рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХिрдпे рдмिрдиा - рдЗрдирдХे рдЖрдЧे рдЖрдиे , (рдиेрддृрдд्рд╡ рджेрдиे) рд╕े рд╣ी рджेрд╢ рдЬाрдЧ рдЙрдаेрдЧा। 
========
 рдЬрдирддा рдоें рдЖрдд्рдо рд╡िрдж्рдпा рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। рд╢िрдХ्рд╖ाрдмрд▓ рд╕े рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдЬाрдЧ्рд░рдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рд╢рдХ्рддि рд╕े рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рдм्рд░рд╣्рдо рдЬाрдЧ рдЙрдарддे рд╣ैं !  рдЕрдм рдЙрдкाрдп рд╣ै рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдкрд╣рд▓े рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрди।  рдЗрд╕рд╕े рдоेрд░ा рдорддрд▓рдм рдЬрдЯा-рдЬूрдЯ, рджрдг्рдб, рдХрдордг्рдбрд▓ु рдФрд░ рдкрд╣ाреЬों рдХी рдХрди्рджрд░ाрдУं рд╕े рдирд╣ीं,рдЬो рдЗрд╕ рд╢рдм्рдж рдХे рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рдХрд░рддे рд╣ी рдпाрдж рдЖрддे рд╣ैं। рддो рдоेрд░ा рдорддрд▓рдм рдХ्рдпा рд╣ै? рдЬिрд╕ рдЬ्рдЮाрди рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдордиुрд╖्рдп рдЕрдЬ्рдЮाрдирддा рдХे рдмрди्рдзрди рд╕े рдоुрдХ्рдд  рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рд╕ंрд╕ाрд░-рдмрди्рдзрди рддрдХ рд╕े рдЫुрдЯрдХाрд░ा рдкा рдЬाрддा рд╣ै, рдЙрд╕рд╕े рдХ्рдпा рддुрдЪ्рдЫ рднौрддिрдХ рдЙрди्рдирддि рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХेрдЧी ? рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ो рд╕рдХेрдЧी।"  

      рдЬिрддрдиे рднी рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп рднाрд░рдд рдоें рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ुрдП рд╣ैं, рд╕рднी рдЗрд╕ рдмाрдд рдкрд░ рд╕рд╣рдордд рд╣ैं рдХि -" рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬीрд╡ाрдд्рдоा рдоें рдЕрдирди्рдд рд╢рдХ्рддि рдЕрд╡्рдпрдХ्рдд рднाрд╡ рд╕े рдиिрд╣िрдд рд╣ै!" рдЪींрдЯी рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдИрд╕ा-рдоोрд╣рдо्рдордж рддрдХ рд╕рднी рдоें рд╡рд╣ рдЖрдд्рдоा рд╡िрд░ाрдЬрдоाрди рд╣ै। рдЕрди्рддрд░ рдХेрд╡рд▓ рдЙрд╕рдХे рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ीрдХрд░рдг рдХे рднेрдж рдоें рд╣ै। "рдиिрдоिрдд्рддрдордк्рд░рдпोрдЬрдХं рдк्рд░рдХृрддीрдиां рд╡рд░рдгрднेрджрд╕्рддु рддрддः рдХ्рд╖ेрдд्рд░िрдХрд╡рдд्॥ рдХैрд╡рд▓्рдпрдкाрдж рей ॥ рд╕ूрдд्рд░ाрд░्рде—рд╕рдд् рдФрд░ рдЕрд╕рдд्рдХрд░्рдо рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдкрд░िрдгाрдо (рдкрд░िрд╡рд░्рддрди) рдХे рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдХाрд░рдг рдирд╣ीं рд╣ैं, рд╡рд░рди् рд╡े рдЙрд╕рдХी рдмाрдзाрдУं рдХो рджूрд░ рдХрд░ рджेрдиेрд╡ाрд▓े рдиिрдоिрдд्рдд рдоाрдд्рд░ рд╣ैं, рдЬैрд╕े рдХिрд╕ाрди рдЬрдм рдЦेрддों рдХी рдоेंреЬ рддोреЬ рджेрддा рд╣ै рдФрд░ рдПрдХ рдЦेрдд рдХा рдкाрдиी рджूрд╕рд░े рдЦेрдд рдоें рдЪрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै, рд╡ैрд╕े рд╣ी рдЖрдд्рдоा рднी рдЖрд╡рд░рдг рдЯूрдЯрддे рд╣ी рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ी рдЬाрддी рд╣ै। рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдЕрд╡рд╕рд░ рдФрд░ рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рджेрд╢-рдХाрд▓ рдоिрд▓рддे рд╣ी рдЙрд╕ рд╢рдХ्рддि рдХा рд╡िрдХाрд╕ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╢рдХ्рддि рдХो рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рдЬा рдЬाрдХрд░ рдЬрдЧाрдиा рд╣ोрдЧा। рдЗрд╕ीрд╕े рджेрд╢ рдХा рднрд▓ा рд╣ोрдЧा। рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╣ी рдЬीрд╡рди рдХा рдЪिрди्рд╣ рд╣ै , рдФрд░ рд╣рдоें рд╕ाрд░ी рджुрдиिрдпा рдоें рдЕрдкрдиे рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЖрджрд░्рд╢ों рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा।" рен/рейрезрез-резрек 
==========


 

Wednesday, September 12, 2012

'"рдпुрд╡ा рд╕рдорд╕्рдпा рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди " (ржпুржм рж╕ржорж╕্ржпা ржУ рж╕্ржмাржоী ржмিржмেржХাржиржи্ржж) 'рдУрдЬрд╕ рд╣ी рдордиुрд╖्рдп рдХा рд╕рдЪ्рдЪा рдордиुрд╖्рдпрдд्рд╡ рд╣ै !' [ SVHS- 3.4 рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдФрд░ рд╣рдоाрд░ी рд╕рдо्рднाрд╡рдиा : рдЦрдг्рдб 3 -рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдФрд░ рдпुрд╡ा рд╕рдоाрдЬ ]*

рдпुрд╡ा рд╕рдорд╕्рдпा рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди "

"Youth problems and guidance of Swami Vivekananda"
 
॥ рез।।

 'рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдХे рд▓िрдП рд╢्рд░рдж्рдзा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै !' 
        
       рдПрдХ рджिрди рдмрд▓рд░ाрдо рдорди्рджिрд░ рдХे рдПрдХ рдХрдорд░े рдоें рдПрдХрдд्рд░िрдд рдмрд╣ुрдд рд╕े рд╢्рд░ोрддाрдУं рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХрд╣ рд░рд╣े рдеे, " рдЖрдЬ рд╣рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै, рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рдЕрдм рд╣рдоें рдкुрдиः рдПрдХ рдмाрд░ рд╕рдЪ्рдЪी рд╢्рд░рдж्рдзा рдХा рднाрд╡ рдЬाрдЧ्рд░рдд рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा, рд╣рдоाрд░े рд╕ोрдпे рд╣ुрдП рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХो рдЬрдЧाрдиा рд╣ोрдЧा, рддрднी рдЖрдЬ рджेрд╢ рдХे рд╕ाрдордиे рдЬो рд╕рдорд╕्рдпाрдпें рд╣ैं, рдЙрдирдХा рд╕рдоाрдзाрди рд╕्рд╡рдпं рд╣рдоाрд░े рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╣ो рд╕рдХेрдЧा।"
      рдХिрди्рддु, рдЗрд╕ рдЙрдд्рддрд░ рд╕े рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рди рд╣ो рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдиे рдк्рд░рд╢्рди рдХिрдпा, " рдХेрд╡рд▓ рд╢्рд░рдж्рдзा рд╕े рд╣ी рд╣рдоाрд░े рд╕рдоाрдЬ рдХे рдЕрд╕ंрдЦ्рдп рджोрд╖ рдХैрд╕े рджूрд░ рд╣ोंрдЧे? рджेрд╢ рдоें рдЬो рдмुрд░ाрдЗрдпाँ рдФрд░ рдХुрд░ीрддिрдпाँ рд╣ैं,рдЙрди्рд╣ें рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рддрдеा рдЕрди्рдп рджेрд╢рднрдХ्рдд рд╕ंрд╕्рдеाрдпें рдк्рд░рдЪाрд░ рдФрд░ рдЖрди्рджोрд▓рди рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं, рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд╕рд░рдХाрд░ рд╕े рдк्рд░ाрд░्рдердиा рднी рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं, рдХ्рдпा рдЗрд╕рд╕े  рднी рдЕрдЪ्рдЫा рдХोрдИ рдоाрд░्рдЧ рд╣ै ? рд╢्рд░рдж्рдзा рднрд▓ा рдЗрди рд╕рдм рдХрдоिрдпों рдХो рдХैрд╕े рдкूрд░्рдг рдХрд░ рджेрдЧी ?  
рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдмोрд▓े - " рднिрдЦрдоंрдЧों рдХी рдоाँрдЧे рдХрднी рдкूрд░ी рдирд╣ीं рд╣ोрддी। рдоाрдиा рдХी рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд╕рд░рдХाрд░ рддुрдордХो рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдХी рд╡рд╕्рддुрдПँ рджेрдиे рдХो рдПрдХрдмाрд░ рд░ाрдЬी рднी рд╣ो рдЬाрдпे , рдкрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рдФрд░ рд╕ंрднाрд▓рдХрд░ рд░рдЦрдиेрд╡ाрд▓े рдордиुрд╖्рдп рдХрд╣ाँ рд╣ैं ? рдЗрд╕рд▓िрдП рдкрд╣рд▓े -'рдордиुрд╖्рдп' рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░ो। рд╣рдоें рдЕрднी 'рдордиुрд╖्рдпों' рдХी  рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै , рдФрд░ рдмिрдиा рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि 'рдордиुрд╖्рдп' рдХैрд╕े рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै ?  
рдк्рд░рд╢्рдирдХрд░्рддा рдиे рдХрд╣ा - " рдЖрдк рдЬो рдмाрдд рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं, рдмрд╣ुрд╕ंрдЦ्рдпрдХ рд▓ोрдЧ рдРрд╕ा рдирд╣ीं рдоाрдирддे। " 
       рдЗрд╕ рдкрд░ рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХा рдиिрд░्рднीрдХ рдЙрдд्рддрд░ рдоिрд▓ा- " рдЬिрд╕े рддुрдо рдмрд╣ुрд╕ंрдЦ्рдпा рдХрд╣рддे рд╣ो, рд╡рд╣ рдоूрд░्рдЦों рдХी рдФрд░ рдЕрддि рд╕ाрдзाрд░рдг рдмुрдж्рдзि рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓ों рдХी рдЬрдоाрдд рд╣ै। рд╕рднी рджेрд╢ों рдоें, рдЬिрдирдХे рдкाрд╕ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рд╣ै, рдРрд╕े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХрдо рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпे рд╣ी рдХुрдЫ рдоेрдШाрд╡ी рдФрд░ рд╡िрдЪाрд░рд╢ीрд▓ рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рдЕрдЧ्рд░рдгी рд╣ोрддे рд╣ैं , рдФрд░ рдмрд╣ुрд╕ंрдЦ्рдпा рд╕рджैрд╡ рдЙрдирдХा рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдХрд░рддी рд╣ै। " (рд╡िреж рд╕ाреж рдЦреж рео-реиремреп-ренреж)
    рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХी рдЗрди рдмाрддों рдХो рд╕्рдорд░рдг рд░рдЦрдиे рдХी рд╡िрд╢ेрд╖ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдЬ्рдЮाрди рдпा рдкрдж рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЪाрд╣े рдЬिрддрдиा рднी рдЧрд░्рд╡ рдХ्рдпों рди рдХрд░ें, рдХिрди्рддु рд╣рдордоें рд╕े рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╡्рдпрдХ्рддि рдн्рд░рдоिрдд (Hypnotized) рд╣ैं, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣рдордоें рд╕े рдЕрдзिрдХांрд╢ рд▓ोрдЧों рдоें рдЗрд╕ 'рд╢्рд░рдж्рдзा'- рдиाрдордХ рд╡рд╕्рддु рдХा рдиिрддाрди्рдд рдЖрднाрд╡ рд╣ै। рдЖрдЬ рдЬрдм рд╣рдо рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рд╕े рдмोрдЭिрд▓ рдпुрдЧ рдоें рд╡ाрд╕ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं, рддрдм рд╣рдоें рдЗрд╕ рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдз्рдпाрди рджेрдиा рдЪाрд╣िрдпे।
        рдЕрднी рджेрд╢ рдХे рд╕ाрдордиे рдЕрд╕ंрдЦ्рдп рд╕рдорд╕्рдпाрдпें рд╕ुрд░рд╕ा рдХे рд╕рдоाрди рдоुँрд╣ рдлैрд▓ाрдпे рдЦреЬी рд╣ैं। рдЧрд░ीрдмी, рдЕрд╢िрдХ्рд╖ा, рдмреЭрддी рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा, рд╕ाрдо्рдк्рд░рджाрдпिрдХрддा, рджрд▓िрдд-рдкिрдЫреЬे рд╕рдоुрджाрдп,  рдХाрдиूрди-рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░िрдп рдПрдХрддा рдПрд╡ं рдЕрдЦрдг्рдбрддा, рджेрд╢ рдХी рд╕ीрдоाрдУं рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा, рднूрдоि рдЕрдзिрдЧ्рд░рд╣рдг рддрдеा рдХृрд╖ि рдпोрдЧ्рдп рднूрдоि рдоें рд╕िंрдЪाрдИ, рдЙрдд्рдкाрджрди рджрд░ рдоें рд╡ृрдж्рдзि, рдЬрд▓ рдФрд░ рд╡ाрдпु рдк्рд░рджुрд╖рдг, рд╡्рдпрдХ्рддि, рд╕рдоाрдЬ рддрдеा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд╕ाрдордиे рдЕрдкрдиा рдХोрдИ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рджрд░्рд╢рди рдФрд░ рдХिрд╕ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЖрджрд░्рд╢ рдХा рди рд╣ोрдиा, рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░, рдХाрд▓ा рдзрди, рдиाрд░ी рд╢рдХ्рддि рдХा рдЕрдкрдоाрди, рдкрд░рд╕्рдкрд░ рд╕ौрд╣ाрд░्рдж рдХी рдХрдоी рдЖрджि рдФрд░ рднी рдХрдИ рд╕рдорд╕्рдпाрдпें рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдХे рд╕ाрдордиे рд╣ैं। рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдПрдХ рдирдИ рд╕рдорд╕्рдпा рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдоें рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ुрдИ рд╣ै , рд╡рд╣ рд╣ै --рд╡рдпोрд╡ृрдж्рдз (рдмреЬे -рдмुрдЬुрд░्рдЧ) рд▓ोрдЧों рдХी рд╕рдорд╕्рдпा।
       рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╕рдорд╕्рдпाрдпें рдПрдХ рд╣ी рд╕िрдХ्рдХे рдХे рджो рдкрд╣рд▓ू рд╣ैं। рд╣рдо рдЬрдм рддрдХ рдЬीрд╡िрдд рд╣ैं, рд╕рдорд╕्рдпाрдпें рд░рд╣ेंрдЧी рд╣ी। рдЬрд╣ाँ рдЬीрд╡рди рдирд╣ीं рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рдХोрдИ рд╕рдорд╕्рдпा рднी рдирд╣ीं рд╣ै рдпрджि рд╕ूрд░्рдп рдХे рддाрдкрдоाрди рдХा рд╣рдоाрд░े рдЬीрд╡рди рдкрд░ рдХोрдИ рдк्рд░рднाрд╡ рдирд╣ीं рдкреЬрддा, рддो рд╣рдо рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рд▓ेрдХрд░ рдХрднी рдЪिंрддिрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддे рдХि рдЙрд╕рдХा рддाрдкрдоाрди рдШрдЯ рд░рд╣ा рд╣ै рдХि рдирд╣ीं? рдЬीрд╡рди рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рддрдеा рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрдиे рдоें рдЬो рдмाрдзрдХ рд╣ोрддा рд╣ो, рдЬीрд╡рди-рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯрди (рд╡िрдХाрд╕ -рдпा рдЬीрд╡рдирдЧрдарди) рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рдХो рдЬो рд╕ंрдХुрдЪिрдд рдХрд░рддा рд╣ो, рдЬिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рдЬीрд╡рди рдкрде рдкрд░ рдЧрддिрд╢ीрд▓ рд░рд╣рдиे рдоें рдмाрдзाрдПँ рдЖрддी рд╣ैं-рдЙрд╕ी рдХो рд╕рдорд╕्рдпा рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЬрд╣ाँ рдЬीрд╡рди рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рд╕рдорд╕्рдпाрдПं рднी рдЬुреЬी рд░рд╣рддी рд╣ैं। рдЬीрд╡рди (Life) рдХो рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХрд╣рддे рд╣ैं-  "рдПрдХ рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рд╢рдХ्рддि (рдкूрд░्рдгрддा)рдЕрдкрдиे рдХो рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ рд░рд╣ी рд╣ै; рдХिрди्рддु рдмाрд╣рд░ी рдкрд░िрд╡ेрд╢ рддрдеा рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рдоाрдиो рдЙрд╕рдХो рджрдмाрдпे рд░рдЦрдиा рдЪाрд╣рддी рд╣ैं। рдЙрди рд╕рдорд╕्рдд рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХे рджрдмाрд╡ рдХा рдЕрддिрдХ्рд░рдо рдХрд░рдХे рдЖрдд्рдорд╡िрдХाрд╕ рдХрд░рдиे рдФрд░ рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рджिрд╡्рдпрддा (Inherent Divinity) рдХो рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯिрдд рдХрд░рдиे рдХा рдиाрдо рд╣ी рдЬीрд╡рди рд╣ै।" 
[рдкिрддा рдХी рдоृрдд्рдпु рдХे рдмाрдж рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдиंрдж рдХो рдЬिрди рдШोрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рдХрд╖्рдЯों рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рдиा рдкреЬा рдеा , рдЙрди्рд╣ें рдпाрдж рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдеा -those dark days helped him to grow and gain strength. “Life is the unfoldment and development of a being under circumstances tending to press it down.”  "He only lives who lives for others, the rest are more dead than alive.  Expansion is life, contraction is death. Love is life, and hatred is death. Strength is life, weakness is death.] 


॥ реи।।

рдмрдЪрдкрди рд╕े рд╣ी рдпрдеाрд░्рде рд╢िрдХ्рд╖ा рдкрд░ рдЬोрд░ рджेрдиा рд╣ोрдЧा !

         рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рдКрдкрд░ рд╣ी рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЬैрд╕े рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рд╡ृрдж्рдзि рдпा рд╡ाрдпु рдк्рд░рджुрд╖рдг рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдЖрджि। рдХुрдЫ рд╕рдорд╕्рдпाрдПं рдзीрд░े- рдзीрд░े рдПрдХ рдХुрдирдмे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा (рд╡ंрд╢рд╡ाрдж) рдоें рдкрд░िрдгрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдЬैрд╕े рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдХी рдЧрд░ीрдмी, рд╕ाрдо्рдк्рд░рджाрдпिрдХрддा, рдкिрдЫреЬे рдПрд╡ं рджрд▓िрддों рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдЖрджि। рддрддрдкрд╢्рдЪाрдд рдпрд╣ी рд╕рдорд╕्рдпा рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╕рдоाрдЬ рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рдиे рд▓рдЧрддी рд╣ैं। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдЬрдм рд╣рдо рдХिрд╕ी рд╕рдоुрджाрдп-рд╡िрд╢ेрд╖ рдХो рдз्рдпाрди рдоें рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХो рд╕ुрд▓рдЭाрдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рддे рд╣ैं рддो рдЙрд╕ рд╕рдоुрджाрдп рд╡िрд╢ेрд╖ рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рдоाрдзाрди рддो рд╣ोрддा рдирд╣ीं рдЙрд▓्рдЯे, рдирдИ рд╕рдорд╕्рдпाрдпें рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै।рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рд╕рдоुрджाрдп-рд╡िрд╢ेрд╖ рдпा рдХ्рд╖ेрдд्рд░-рд╡िрд╢ेрд╖ рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рд╣рд▓ рдвूँрдврдиे рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд╡ृрд╣рдд्рддрд░ рдоाрдирд╡-рд╕рдоुрджाрдп рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рдк्рд░рддिрдХाрд░ рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░рдиा рдЕрдзिрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рддрдеा рддрд░्рдХрд╕ंрдЧрдд рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЗрд╕ी рдкрдж्рдзрддि рдХे рдкрдХ्рд╖рдзрд░ рдеे।
         рдкूрд░्рд╡ोрдХ्рдд рд╕рдоुрджाрдп-рд╡िрд╢ेрд╖ рдХे рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рд╡рдпोрд╡ृрдж्рдз рд▓ोрдЧों рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдоें рдеोреЬी рдирдИ -рдирдИ рд╣ै। рд╡рдпोрд╡ृрдж्рдз (рдмреЬेрдмुрдЬुрд░्рдЧ,рд╕ेрд╡ाрдиिрд╡ृрдд्рдд) рд▓ोрдЧ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдХोрдИ рд╕्рдеाрдпी рд╕рдоूрд╣ рдирд╣ीं рд╣ै। рдЬो рдкрд╣рд▓े рд╢िрд╢ु рдеे рд╡े рд╣ी рддрд░ुрдг рд╣ुрдП, рдпुрд╡ा рд╣ुрдП, рдк्рд░ौреЭ рд╣ुрдП рддрдеा рдЕंрдд рдоें рд╡ृрдж्рдз рд╣ुрдП рд╣ैं। рдЙрдо्рд░ рдХे рдЗрд╕ рдкреЬाрд╡ рдкрд░ рдкрд╣ुँрдЪ рдХрд░ рдЙрди्рд╣ें рдХुрдЫ рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рдиा рдкреЬ рд░рд╣ा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдпрд╣ рд╕рдорд╕्рдпा рд╕ंрдкрди्рди рдЙрдкрднोрдХ्рддाрд╡ाрджी (Affluent consumerist) рд╕рдоाрдЬ рдХी рджेрди рд╣ै। 
[рдЗрд╕ -'рд╢्рд░рд╡рдирдХुрдоाрд░'  рдХे рджेрд╢ рдоें рдкрд╣рд▓े рдпрд╣ рд╕рдорд╕्рдпा рдирд╣ीं рдеी।] рдРрд╕ी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХा рдЕрдиुрдХрд░рдг рдХрд░рдиे рдХे рдкрд░िрдгाрдо рд╕्рд╡рд░ूрдк рдпрд╣ рд╕рдорд╕्рдпा рдЖрдЬ рд╣рдоाрд░े рд╕рдоाрдЬ рдоें рднी рдк्рд░рд╡िрд╖्рдЯ рд╣ो рдЧрдпी рд╣ै। рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░, рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдпूрд░ोрдк рдоें рдмाрд▓्рдпाрд╡рд╕्рдеा рдФрд░ рдХिрд╢ोрд░ाрд╡рд╕्рдеा рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдЕрднी рдЧंрднीрд░ рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░рдиे рд▓рдЧी рд╣ै। рд╡рд╣ाँ рдХे рд╢िрдХ्рд╖ाрд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХे рдк्рд░рддि рдХाрдлी рд╕рдЬрдЧ рддрдеा рдк्рд░рдпрдд्рдирд╢ीрд▓ рд╣ैं। рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рджेрд╢ों рдоें рдЬो рд╕рдорд╕्рдпा рдХिрд╢ोрд░ों рдХे рд▓िрдП рдЖрдо рдмрди рдЪुрдХी рд╣ै рд╡рд╣ рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдоें рдЕрднीрддрдХ рдХेрд╡рд▓ рдЕрдиाрде  рдмрдЪ्рдЪों рдоें рд╣ी рдкाрдИ рдЬाрддी рдеी। рдХिрди्рддु,рдЕрдм, рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдоें рднी рдЗрд╕ рдЖрдпुрд╡рд░्рдЧ рдкрд░ рднोрдЧрд╡ाрджी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рдкреЬрдиे рд▓рдЧा рд╣ै। рдлिрд░ рднी рд╣рдо рдЕрднी рддрдХ рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЬाрдЧрд░ूрдХ рдирд╣ीं рд╣ुрдП рд╣ैं। рдпрджि рдмाрд▓рдХों рдФрд░ рдпुрд╡ाрдУं рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдХा рд╕рдоुрдЪिрдд рдвंрдЧ рд╕े рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЧрдпा рддो рд╡рдпोрд╡ृрдж्рдз рд▓ोрдЧों рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рднी рд╡ैрд╕ी -рдХी рд╡ैрд╕ी рд╣ी рдмрдиी рд░рд╣ेрдЧी। 
рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдмрдЪ्рдЪों рдоें рднी рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕рдорд╕्рдпा рджिрдЦ рд░рд╣ी рд╣ै। рдЬिрд╕рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдиे рдЬोрд░ рджेрдХрд░ рдХрд╣ा рд╣ै, рдмрдЪрдкрди рдоें рдпрдеाрд░्рде рд╢िрдХ्рд╖ा рдирд╣ीं рдоिрд▓ рдкाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рд╢िрд╢ुрдУं рдФрд░ рдХिрд╢ोрд░ों рдоें рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕рдорд╕्рдпा рдЬो рдкрд╣рд▓े рд╡िрджेрд╢ों рдоें рджिрдЦाрдИ рджेрддी рдеी, рдЕрдм рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдоें рднी рджिрдЦाрдИ рджेрдиे рд▓рдЧी рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдХे рдиाрдмाрд▓िрдЧ рд▓реЬрдХे рднी рдЬрдШрди्рдп рдЕрдкрд░ाрдз рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं ! (рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рд╣рд▓ рд╣рдоाрд░े рд░ाрдЬрдиेрддा рд╡्рдпрд╕्рдХ рд╣ोрдиे рдХी рдЙрдо्рд░ 14 рд╡рд░्рд╖ рдХрд░ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं।) рдкрд╣рд▓े рдоाрддा-рдкिрддा рдпा рдЕрднिрднाрд╡рдХ рдЕрдкрдиी рд╕ंрддाрдиों рдХो рдпрдеाрд░्рде рдордиुрд╖्рдп (рдоाँ -рдмрд╣рдиों рдХो рд╕рдо्рдоाрди рджेрдиे рд╡ाрд▓ा рдордиुрд╖्рдп) рдмрдиाрдиे рдХे рдк्рд░рддि рд╕рдЪेрд╖्рдЯ рд░рд╣рддे рдеे, рдХिрди्рддु рдзрди рдХрдоाрдиे рдоें рд╡्рдпрд╕्рдд рдЖрдЬ рдХे рдоाрддा -рдкिрддा [рдордо्рдоी-рдбैрдбी]  рдЙрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдпрдеाрд░्рде рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиे рдХे рдк्рд░рддि рдШोрд░ рдЙрджाрд╕ीрди рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рдпрджि рд╕рдордп рд░рд╣рддे рд╕рдоाрдзाрди рдирд╣ीं рдвूंрдвा рдЧрдпा рддो рдпрд╣ рд╕рдорд╕्рдпा рд╡िрдХрд░ाрд▓ рд╣ोрддी рдЬाрдПрдЧी рдФрд░ рд╣рдо рдпुрд╡ाрдУं рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдХी рдЬреЬ рддрдХ рдХрднी рдирд╣ीं рдкрд╣ुँрдЪ рдкाрдПंрдЧे।  
        рдХिрд╕ी рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рд╣рд▓ рдХрд░рдиे рдХे рджो рдЙрдкाрдп рд╣ैं, рдкрд╣рд▓ा рддрд░ीрдХा рд╣ै - 'рдЙрдкрдЪाрд░ाрдд्рдордХ' (Curative) рдФрд░ рджूрд╕рд░ा рд╣ै рдиिрд░ोрдзाрдд्рдордХ (Preventive)। рдХिрди्рддु, рд░ोрдЧ рд╣ो рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рдЙрд╕рдХा рдЙрдкрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд░ोрдЧ рд╣ो рд╣ी рдирд╣ीं рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рдЬ्рдпाрджा рдЙрдд्рддрдо рддрд░ीрдХा рд╣ै। рдЬो рд╕рдоाрдЬ рдХिрд╕ी рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рджिрдЦाрдИ рдкреЬрдиे рдХे рдкрд╣рд▓े рд╣ी рдЙрд╕рдХा  рдкूрд░्рд╡ाрдиुрдоाрди рдХрд░ рд▓ेрддा рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рд░ोрдХрдеाрдо рдоें рд╕рдорд░्рде рд╣ोрддा рд╣ै рд╡рд╣ рдХрдИ рджुрд░्рджрдордиीрдп рд╕рдорд╕्рдпाрдпों рд╕े рдмрдЪ рдЬाрддा рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ (рд╕ंрдЧрдарди) рдоें рдЬिрддрдиी рднी рд╕рдорд╕्рдпाрдпें рджृрд╖्рдЯिрдЧोрдЪрд░ рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ैं рдЙрдирдоें рд╕े рдЕрдзिрдХांрд╢ рдХा рдХाрд░рдг рд╣рдоाрд░े рд╕рдоाрдЬ рдпा рдЙрд╕рдХे рд╕ंрдЪाрд▓рдХों (рдиेрддाрдУं, рд╢िрдХ्рд╖рдХों) рдоें рджूрд░ рджृрд╖्рдЯि рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ी рд╣ै। 
          рд╕рдорд╕्рдпा рддो рдЬीрд╡рди рдХे рд╕ाрде рдЬुреЬी рд╡рд╕्рддु рд╣ै। рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдХा рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╢ैрд╢рд╡рдХाрд▓ рд╕े рд╣ी рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдпрджि рдЙрд╕ी рд╕рдордп рд╕े рд╕ंрднाрд╡िрдд  рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХा рдиिрд░ोрдзाрдд्рдордХ рдЙрдкाрдп (рдмрдЪрдкрди рд╕े рд╣ी рдордиुрд╖्рдп-рдиिрд░्рдоाрдг рдФрд░ рдЬीрд╡рди-рдЧрдарди рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा) рдХो рдирд╣ीं рдЕрдкрдиाрдпा рдЧрдпा, рддो рдмреЬे рд╣ो рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рдХрдИ рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рд╕рдоाрдзाрди рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ो рдкाрддा। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡ृрд╣рдд्рддрд░ рдоाрдирд╡-рд╕рдоुрджाрдп рдХी рд╕рдордЧ्рд░ рд╕рдорд╕्рдпाрдпों (overall problems) рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдкрд░ рдз्рдпाрди рдХेрди्рдж्рд░िрдд рд░рдЦрдиे рдХे рдкрдХ्рд╖рдзрд░ рдеे, рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╡े рдЙрдкрдЪाрд░ाрдд्рдордХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдиिрд░ोрдзाрдд्рдордХ рдЙрдкाрдп рд▓ाрдЧु рдХрд░рдиे рдХे рдкрдХ्рд╖рдзрд░ рднी рдеे। рдХ्рдпोंрдХि, рдЙрдкрдЪाрд░ाрдд्рдордХ рдкрдж्рдзрддि рдоें рдХोрдИ рд╕рдорд╕्рдпा, рдпा рдмुрд░ाрдИ рдЬो рдмреЭ рдХрд░ рджिрдЦाрдИ рджे рд░рд╣ी  рд╣ो, рдпा рдХोрдИ рдШाрд╡ рдХा рдЬो рдиाрд╕ूрд░ рдмрди рдЪुрдХा рд╣ो, рдЙрд╕рдХा рдСрдкрд░ेрд╢рди рдХрд░рдиा рдкреЬрддा рд╣ै, рдХाрдЯрдиा рдпा рддोрдбрдиा рдкреЬрддा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдиिрд░ोрдзाрдд्рдордХ рдкрдж्рдзрддि рдоें рдХिрд╕ी рдЪीрдЬ рдХो рддोреЬрдиा рдирд╣ीं рдкреЬрддा рдмрд▓्рдХि рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиा рд╣ोрддा рд╣ै। 
       рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдиे рдХрднी рднंрдЬрди рдХрд░рдиे рдкрд░ рдирд╣ीं , рд╣рдоेрд╢ा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиे рдкрд░ рд╣ी рдмрд▓ рджिрдпा рд╣ै। рд╕рдорд╕्рдпा (рдЧाँрда) рдХो рдХाрдЯрдиा рдпा рддोрдбрдиा рдирд╣ीं рд╣ै рдмрд▓्рдХि, рдмाрд▓рдХ, рдХिрд╢ोрд░ рдпा рдпुрд╡ा- рдЬिрд╕ рдХिрд╕ी рдХे рдЬीрд╡рди рд╕े рдЬुреЬी рд╣ुрдИ рд╕рдорд╕्рдпा рд╣ै- рдЙрд╕ рдЬीрд╡рди рдХो рд╣ी рдЙрдЪिрдд рддрд░ीрдХे рд╕े рдЧреЭ рджेрдиा рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕्рдеाрдпी рд╕рдоाрдзाрди рд╣ै। рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рджрдд्рдд рд╕рдорд╕्рдд рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХा рдоूрд▓ рд╕ूрдд्рд░ рднी рдпрд╣ी рд╣ै।
    рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХрд╣рддे рдеे - " рдпрджि рдоेрд░ी рдХोрдИ рд╕ंрддाрди рд╣ोрддी рддो рдоैं рдЙрд╕े рдЬрди्рдо рд╕े рд╣ी рд╕ुрдиाрддा- 'рддрдд्рд╡рдорд╕ि рдиिрд░ंрдЬрдиः।' рддुрдордиे рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ी рдкुрд░ाрдгों рдоें рд░ाрдиी рдорджाрд▓рд╕ा рдХी рд╡рд╣ рд╕ुрди्рджрд░ рдХрд╣ाрдиी рдкреЭी рд╣ोрдЧी। рдЙрд╕рдХे рд╕ंрддाрди рд╣ोрддे рд╣ी рд╡рд╣ рдЙрд╕рдХो рдЕрдкрдиे рд╣ाрде рд╕े рдЭूрд▓े рдкрд░ рд░рдЦрдХрд░ рдЙрд╕рдХो рд▓ोрд░ी рд╕ुрдиाрддे рд╣ुрдП рдЧाрддी рдеी- 'рддुрдо рд╣ो рдоेрд░े рд▓ाрд▓ рдиिрд░ंрдЬрди рдЕрддिрдкाрд╡рди рдиिрд╖्рдкाрдк, рддुрдо рд╣ो рд╕рд░्рд╡-рд╢рдХ्рддिрдоाрди, рддेрд░ा рд╣ै рдЕрдоिрдд рдк्рд░рддाрдк।' рдЗрд╕ рдХрд╣ाрдиी рдоें рдПрдХ рдорд╣ाрди рд╕рдд्рдп рдЫिрдкा рд╣ुрдЖ рд╣ै- 'рдЕрдкрдиे рдХो рдмрдЪрдкрди рд╕े рд╣ी рдорд╣ाрди рд╕рдордЭो рдФрд░ рддुрдо рд╕рдЪрдоुрдЪ рдорд╣ाрди рд╣ो рдЬाрдУрдЧे!" (рел/резрейрео) 
============
        [рджाрджा рдпрд╣ рдХрд╣ाрдиी рдЕрд╡рд╢्рдп рд╕ुрдиाрдпा рдХрд░рддे рдеे рдХि рднाрд░рдд рдХी рдоाрддाрдпें рдк्рд░ाрдЪीрди рдХाрд▓ рдЕрдкрдиी рд╕рди्рддाрдиों рдХो рдмрдЪрдкрди рд╕े рд╣ी рдЖрдд्рдорд╢्рд░рдж्рдзा рдЬाрдЧृрдд рдХрд░рдиे рдХी рдХрдеाрдпें рд╕ुрдирдХрд░ рдЙрди्рд╣ें, рдЖрдд्рдорд╡ेрдд्рддा рдпा  рдм्рд░рд╣्рдорд╡िрдж рдордиुрд╖्рдп рдмрдирдиे рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрддी рдеीं। рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рдЗрд╕рдХा рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ै- рд░ाрдиी рдорджाрд▓рд╕ा। рдЗрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рдкुрдд्рд░ों рдХो рдкрд░рдо рдЬ्рдЮाрди рдХा рдЙрдкрджेрд╢ рджेрдХрд░ рдЬीрд╡рди рдЬीрдиे рдХी рджिрд╢ा рджिрдЦाрдИ рдеी। рдкुрдд्рд░ рд╕े рдоां рдХा рдоोрд╣ рдХिрд╕ी рд╕े рдЫिрдкा рдирд╣ीं рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд░ाрдиी рдорджाрд▓рд╕ा рдиे рдЗрд╕ рдоोрд╣ рд╕े рд╣рдЯрдХрд░ рдЕрдкрдиे рдЪाрд░ों рдкुрдд्рд░ों рдХो рдОрд╕ी рд╢िрдХ्рд╖ा рджी рдЬिрд╕рд╕े рдЙрдирдХे рдХрд░्рдо рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдЙрдирдХी рдкрд╣рдЪाрди рд╣ो। 
          рд╡े рдоाрдирддीं рдеी рдХि рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рдиाрдо рдХी рдорд╣िрдоा рдХुрдЫ рдирд╣ीं рд╣ै। рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдЙрд╕рдХे рдиाрдо рд╕े рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рдЙрд╕рдХे рдХрд░्рдоो рд╕े рдкрд╣рдЪाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬрдм рд░ाрдЬा рдЛрддрдз्рд╡рдЬ рдЕрдкрдиे рдкुрдд्рд░ों рдХा рдиाрдордХрд░рдг рдХрд░рддे рдеे рддो рдорджाрд▓рд╕ा рдХो рд╣ंрд╕ी рдЖрддी рдеी। рдкрд╣рд▓े рддीрди рдкुрдд्рд░ों рдХे рдЬрди्рдо рдХे рдмाрдж рд░ाрдЬा рдиे рдЙрдирдХा рдиाрдордХрд░рдг рдХिрдпा рддो рд╡े рд╣рд░ рдмाрд░ рд╣ंрд╕ी।
      рдЕрдкрдиे рддीрдиों рдкुрдд्рд░ों рдХो рдорджाрд▓рд╕ा рдиे рдпрд╣ी рд╕िрдЦाрдпा। рдЙрди्рд╣ें рдирд╢्рд╡рд░ рд╢рд░ीрд░ рд╡ рднौрддिрдХ рд╕ुрдЦों рд╕े рдоोрд╣ рдирд╣ीं рдХрд░рдиे рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджी। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдмрддाрдпा рдХि рд╡िрдж्рд╡ाрди рд╡рд╣ी рд╣ै рдЬो рд╕ुрдЦों рдХो рднी рджुрдЦ рд╕рдордЭрдХрд░ рдЬीрд╡рдирдпाрдкрди рдХрд░ें। рдЙрдирдХे рддीрди рдкुрдд्рд░ рд╣ुрдП। рдмреЬे рдХा рдиाрдо рд╡िрдХ्рд░ांрдд, рджूрд╕рд░े рдХा рдиाрдо рд╕ुрдмाрд╣ु рдФрд░ рддीрд╕рд░े рдХा рдиाрдо рд╢рдд्рд░ुрдорд░्рджрди рдеा। рдорджाрд▓рд╕ा рдиे рдЙрди्рд╣ें рдм्рд░рд╣्рдордЬ्рдЮाрди рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджी। рдЕрдкрдиे рд▓рдб़рдХे рдХो рдкाрд▓рдиे рдоें рд░рдЦ рдХрд░, рдЭुрд▓ाрддे рдЭुрд▓ाрддे рдпрд╣ рд▓ोрд░ी рдЧा рдХрд░ рд╕ुрдиाрддी рдеीं-

рд╢ुрдж्рдзोsрд╕ि рд░े рддाрдд рди рддेsрд╕्рддि рдиाрдо,

  рдХृрддं рд╣ि рддे рдХрд▓्рдкрдирдпाрдзुрдиैрд╡ ।

рдкंрдЪाрдд्рдордХрдо рджेрд╣рдоिрджं рди рддेsрд╕्рддि,

 рдиैрд╡ाрд╕्рдп рдд्рд╡ं рд░ोрджिрд╖ि рдХрд╕्рдп рд╣ेрддो: ॥

 рд╣े рддाрдд! рддू рддो рд╢ुрдж्рдз рдЖрдд्рдоा рд╣ै, рддेрд░ा рдХोрдИ рдиाрдо рдирд╣ीं рд╣ै। рдпрд╣ рдХрд▓्рдкिрдд рдиाрдо рддो рддुрдЭे рдЕрднी рдоिрд▓ा рд╣ै। рд╡рд╣ рд╢рд░ीрд░ рднी рдкाँрдЪ рднूрддों рдХा рдмрдиा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рди рдпрд╣ рддेрд░ा рд╣ै, рди рддू рдЗрд╕рдХा рд╣ै। рдлिрд░ рдХिрд╕рд▓िрдпे рд░ो рд░рд╣ा рд╣ै? 
рдмрдЪрдкрди рд╕े рд╣ी рд╡ेрджाрди्рдд рд╕ुрдирдХрд░ рддीрдиों рдкुрдд्рд░ों рдХो рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рд╣ो рдЧрдпा рдФрд░ рд╡े рдЬंрдЧрд▓ рдоें рддрдкрд╕्рдпा рдХрд░рдиे рдЪрд▓े рдЧрдП। рддрдм рдорджाрд▓рд╕ा рдХा рдЪौрдеा рдкुрдд्рд░ рд╣ुрдЖ। рддрдм рд░ाрдЬा рдиे рдорджाрд▓рд╕ा рд╕े рдХрд╣ा рдХि рдХрдо рд╕े рдХрдо рдЗрд╕ рдкुрдд्рд░ рдХो рддो рд╕ांрд╕ाрд░िрдХ-рдЬ्рдЮाрди рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджो рдЬिрд╕рд╕े рд╣рдоाрд░ा рд░ाрдЬрдкाрдЯ рдЪрд▓ рд╕рдХे।  
       рд░ाрдиी рдорджाрд▓рд╕ा рдиे рдЕрдкрдиे рдЪौрдеे рдкुрдд्рд░ рдиाрдо рдЕрд▓рд░्рдХ (рдкрдЧрд▓ा рдХुрдд्рддा ) рд░рдЦा।  рдорджाрд▓рд╕ा рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рд╡рд╣ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд╢ूрд░рд╡ीрд░, рдкрд░ाрдХ्рд░рдоी рд░ाрдЬा рд╣ुрдЖ।  рдХुрдЫ рд╕рдордп рдмाрдж рд░ाрдЬा рдЛрддुрдз्рд╡рдЬ рдЕрдкрдиी рдкрдд्рдиी рдорджाрд▓рд╕ा рдХे рд╕ाрде рдЕрд▓рд░्рдХ рдХो рд░ाрдЬ्рдп рд╕ौंрдкрдХрд░ рдЬंрдЧрд▓ рдоें рддрдкрд╕्рдпा рдХрд░рдиे рдЪрд▓े рдЧрдП। рд╣ाрд▓ांрдХि рд░ाрдЬा рдХे рдХрд╣рдиे рдкрд░ рдЪौрдеे рдкुрдд्рд░ рдХो рдзрд░्рдо, рдЕрд░्рде рдФрд░ рдХाрдо рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХी рднी рд╢िрдХ्рд╖ा рджी। рд▓ेрдХिрди рддрдкрд╕्рдпा рдХे рд▓िрдП рд╡рди рдоें рдЬाрддे рд╕рдордп рдЙрд╕े рднी рдпрд╣ी рдЙрдкрджेрд╢ рджिрдпा рдХि рдЖрдд्рдоा рдиिрд░ाрдХाрд░ рд╣ै। рдЕंрддрдд: рдоां рдХी рджी рд╣ुрдИ рдпрд╣ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдкाрдХрд░ рдЪौрдеे рдкुрдд्рд░ рдХो рднी рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрди рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ुрдИ рдХि рддू рд╢ुрдж्рдз рдЖрдд्рдоा рд╣ै, рддेрд░ा рдХोрдИ рдиाрдо рдирд╣ीं рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдпрд╣ рд░ाрдиी рдорджाрд▓рд╕ा рдХी рд╣ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдеी рдХि рдЬिрд╕рд╕े рд╕ुрдмाрд╣ु, рд╡िрдХ्рд░ांрдд рдФрд░ рд╢рдд्рд░ुрдорд░्рджрди рдЬैрд╕े рдм्рд░рд╣्рдордЬ्рдЮाрдиी рдФрд░ рдЕрд▓рд░्рдХ рдЬैрд╕े рдк्рд░рддाрдкी рд░ाрдЬा рд╣ुрдП। рдорджाрд▓рд╕ा рднाрд░рдд рдХी рдПрдХ рдЧौрд░рд╡рдордпी рдоाँ рдеीं।
рдоाँ рдмрдиो рддो рдЖрджрд░्рд╢ рдоाрддा рдорджाрд▓рд╕ा рдЬैрд╕ी
рдорджाрд▓рд╕ा рджेрд╡ी рдХрд╣рддी рд╣ैं- "рдПрдХ рдмाрд░ рдЬो рдоेрд░े рдЙрджрд░ рд╕े рдЧुрдЬрд░ा рд╡рд╣ рдпрджि рджूрд╕рд░ी рд╕्рдд्рд░ी рдХे рдЙрджрд░ рдоें рдЬाрдп, рдоुрдХ्рдд рди рд╣ोрдХрд░ рджूрд╕рд░ा рдЬрди्рдо рд▓े,  рддो рдоेрд░े рдЧрд░्рднрдзाрд░рдг рдХो рдзिрдХ्рдХाрд░ рд╣ै !рд╡े рдЬрдм рдЕрдкрдиे рдкुрдд्рд░ों рдХो рдкाрд▓рдиे рдоें рд╕ुрд▓ाрддी рдеीं, рддрдм рдЙрдирдХो рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЬ्рдЮाрди рдХी рд▓ोрд░िрдпाँ рд╕ुрдиाрддी рдеीं। рдЬैрд╕ेः

рд╢ुрдж्рдзोрд╜рд╕ि рдмुрдж्рдзोрд╜рд╕ि рдиिрд░ंрдЬрдиोрд╜рд╕ि, рд╕ंрд╕ाрд░рдоाрдпाрдкрд░िрд╡рд░्рдЬिрддोрд╜рд╕ि ।

рд╕ंрд╕ाрд░-рд╕्рд╡рдкрдиं рдд्рдпрдЬ рдоोрд╣рдиिрдж्рд░ां,  рдорджाрд▓рд╕ा рд╡ाрдХ्рдпрдоुрд╡ाрдЪ рдкुрдд्рд░рдо् ।।

'рд╣े рдкुрдд्рд░, рддू рд╢ुрдж्рдз рд╣ै, рдмुрдж्рдз рд╣ै, рдиिрд░ंрдЬрди рд╣ै, рддूँ рддो рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рдоाрдпा рд╕े рд░рд╣िрдд рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ंрд╕ाрд░ рд╕्рд╡рдкрдирдоाрдд्рд░ рд╣ै। рдЙрда, рдЬाрдЧ, рдоोрд╣рдиिрдж्рд░ा рдХा рдд्рдпाрдЧ рдХрд░ ! рддू рд╕рдЪ्рдЪिрджाрдиंрдж рд╕्рд╡рд░ुрдк рдЖрдд्рдоा рд╣ै।'
рдЗрди рдЖрд░्рдп рдорд╣िрд▓ा рдиे, рдЖрджрд░्рд╢ рдоाрддा рдиे рдЕрдкрдиे рд╕рднी рдкुрдд्рд░ों рдХो рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрди рд╕े рд╕рдо्рдкрди्рди рдмрдиाрдХрд░ рд╕ंрд╕ाрд░-рд╕ाрдЧрд░ рд╕े рдкाрд░ рдХрд░ा рджिрдпा।
рдоाँ (рдорд╣िрд▓ा) рдмрдиो рддो рдРрд╕ी рдмрдиो। рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрди рдХी рд▓ोрд░िрдпाँ рд╕ुрдиाрдУ। рдШрд░ рдоें рднी рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрди рдХी рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ो। рд╕ुрдЦ-рджुःрдЦ рдЖрдпे рддो рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрди рдХी рдиिрдЧाрд╣ों рд╕े рдиिрд╣ाрд░ो। рдЗрд╕ рд╕ंрд╕ाрд░ рд╕े рдХрднी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдордд рд╣ोрдУ। рдЕрдкрдиे рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХी рдорд╕्рддी рдоें рдорд╕्рдд рд░рд╣ो। 

рд░ाрдЬрдХुрдоाрд░ी рдорджाрд▓рд╕ा рдПрдХ рдкौрд░ाрдгिрдХ рдЪрд░िрдд्рд░ рд╣ै, рдЬिрд╕рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдкुрд░ाрдгों рдоें рдоिрд▓рддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдЧрди्рдзрд░्рд╡рд░ाрдЬ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╡рд╕ु рдХी рдкुрдд्рд░ी рдеी। рдХाрд▓ांрддрд░ рдоें рдЙрд╕рдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рд░ाрдЬрдХुрдоाрд░ рдЛрддुрдз्рд╡рдЬ рдХे рд╕ाрде рд╣ुрдЖ।
рд░ाрдЬा рдЛрддुрдз्рд╡рдЬ рдПрдХ рдмाрд░ рдЕрд╕ुрд░ों рд╕े рдпुрдж्рдз рдХрд░рдиे рдЧрдП। рдЗрдирдХी рд╕ेрдиा рдЕрд╕ुрд░ рдкрдХ्рд╖ рдкрд░ рднाрд░ी рдкреЬ рд░рд╣ी рдеी। рдЛрддुрдз्рд╡рдЬ рдХी рд╕ेрдиा рдХा рдордиोрдмрд▓ рдЯूрдЯ рдЬाрдпे рдЗрд╕рд▓िрдпे рдоाрдпाрд╡ी рдЕрд╕ुрд░ों рдиे рдпे рдЕрдлрд╡ाрд╣ рдлैрд▓ा рджी рдХि рдЛрддुрдз्рд╡рдЬ рдоाрд░े рдЧрдпे। рдпрд╣ рд╕ूрдЪрдиा рд░ाрдиी рдорджाрд▓рд╕ा рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪी рддो рд╡рд╣ рдЗрд╕ рдЧрдо рдХो рд╕рд╣ рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХी рдФрд░ рдЙрд╕рдиे рдЕрдкрдиे рдк्рд░ाрдг рдд्рдпाрдЧ рджिрдП।
рдЕрд╕ुрд░ों рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рддрдХрд░ рдЬрдм рдЛрддुрдз्рд╡рдЬ рд░ाрдЬрдорд╣рд▓ рд▓ौрдЯे рддो рд╡рд╣ां рдорджाрд▓рд╕ा рдХो рдирд╣ीं рдкाрдпा। рдорджाрд▓рд╕ा рдХे рд╡िрдпोрдЧ рд╕े рд░ाрдЬा рдХो рдмрдб़ा рд╕рджрдоा рд▓рдЧा рдФрд░ рд╡े рд░ाрдЬ-рдХाрдЬ рдЫोреЬрдХрд░ рд╡िрдХ्рд╖िрдк्рддों рдХी рддрд░рд╣ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рдиे рд▓рдЧे।
рдорджाрд▓рд╕ा рдХा рдкुрдирд░्рдЬीрд╡рди
рдЛрддुрдз्рд╡рдЬ рдХे рдк्рд░िрдп рдоिрдд्рд░ рдиाрдЧрд░ाрдЬ рд╕े рдЕрдкрдиे рдоिрдд्рд░ рдХी рдпे рдЕрд╡рд╕्рдеा рджेрдЦी рди рдЧрдИ рдФрд░ рд╡े рд╣िрдоाрд▓рдп рдоें рддрдкрд╕्рдпा рдХрд░рдиे рдЪрд▓े рдЧрдП рддाрдХि рднрдЧрд╡ाрди рд╢िрд╡ рдХो рдк्рд░рд╕рди्рди рдХрд░ рд╕рдХे। рд╢िрд╡ рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ुрдП рдФрд░ рд╡рд░рджाрди рдоांрдЧрдиे рдХो рдХрд╣ा рддो рдиाрдЧрд░ाрдЬ рдиे рдЙрдирд╕े рдЕрдкрдиे рд▓िрдП рдХुрдЫ рди рдоांрдЧрдХрд░ рдоिрдд्рд░ рдЛрддुрдз्рд╡рдЬ рдХे рд▓िрдпे рдорджाрд▓рд╕ा рдХो рдкुрдирд░्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рдиे рдХी рдоांрдЧ рд░рдЦ рджी। рд╢िрд╡рдЬी рдХे рд╡рд░рджाрди рд╕े рдорджाрд▓рд╕ा рдЕрдкрдиी рдЙрд╕ी рдЖрдпु рдХे рд╕ाрде рдоाрдирд╡-рдЬीрд╡рди рдоें рд▓ौрдЯ рдЖрдИ рдФрд░ рдкुрдиः рдЛрддुрдз्рд╡рдЬ рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдИ।
рдоृрдд्рдпु рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рдоिрд▓े рдкुрдирд░्рдЬीрд╡рди рдиे рдорджाрд▓рд╕ा рдХो рдоाрдирд╡ рд╢рд░ीрд░ рдХी рдирд╢्рд╡рд░рддा рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдХे рд╕ाрд░-рддрдд्рд╡ рдХा рдЬ्рдЮाрди рдХрд░ा рджिрдпा। рдЕрдм рд╡рд╣ рдкрд╣рд▓े рд╡ाрд▓ी рдорджाрд▓рд╕ा рдирд╣ीं рд░рд╣ी। рд╡िрд╖рдп-рднोрдЧ рдоें рдЙрд╕рдХी рд░ूрдЪि рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЧрдИ рдФрд░ рд╡рд╣ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЪिंрддрди рдоें рдордЧ्рди рдоें рд░рд╣рдиे рд▓рдЧी। рдкрддि рдиे рдЬрдм рд╕ंрддाрди рдк्рд░ाрдк्рддि рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдк्рд░рдХрдЯ рдХी рддो рдорджाрд▓рд╕ा рдиे рдХрд╣ा рдХि рдоैं рд╕ंрддाрди рдирд╣ीं рдЪाрд╣рддी рд╣ूं। рдкрддि рдиे рдЬрдм рдЗрд╕рдХा рдХाрд░рдг рдкूрдЫा рддो рдорджाрд▓рд╕ा рдмोрд▓ी рдХि рдпрджि рд╕ंрддाрди рдХुрд╕ंрд╕्рдХाрд░ी рдпा рдХुрд▓ рдХा рдХрд▓ंрдХ рдиिрдХрд▓ рдЬाрдП рддो рдоैं рдЙрд╕े рдирд╣ीं рдЭेрд▓ рд╕рдХрддी। рдкрддि рдиे рдХрд╣ा--"рдоैं рдФрд░ рддुрдо рджोрдиों рд╣ी рдзрд░्рдо рдХे рд░ाрд╕्рддे рдкрд░ рдЪрд▓рдиेрд╡ाрд▓े рд╣ैं рддो рд╣рдоाрд░ी рд╕ंрддाрди рдХुрд╕ंрд╕्рдХाрд░ी рдХ्рдпों рд╣ोрдЧी?" рдорджाрд▓рд╕ा рдиे рдЙрдд्рддрд░ рджिрдпा--"рдХрднी-рдХрднी рдЕрдЪ्рдЫे рдоां-рдмाрдк рдХी рд╕ंрддाрди рднी рдмुрд░ी рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдмुрд░े рдоां-рдмाрдк рдХी рд╕ंрддाрди рднी рдЕрдЪ्рдЫी рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдирд╣ीं рд╣ै рдХि рдЕрдЪ्рдЫे рдоां-рдмाрдк рдХी рд╕ंрддाрди рдЕрдЪ्рдЫी рд╣ी рд╣ो।"
рд╕ंрддाрди рдк्рд░ाрдк्рддि
рдмрдб़ी рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд╕े рдорджाрд▓рд╕ा рдиे рд╕ंрддाрди рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рдиा рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХिрдпा। рдкрд░, рдкрддि рд╕े рд╡рдЪрди рд▓े рд▓िрдпा рдХि рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рд╕ंрддाрдиों рдХे рд▓ाрд▓рди-рдкाрд▓рди рдХा рджाрдпिрдд्рд╡ рдЙрд╕рдХे рдКрдкрд░ рд╣ोрдЧा рдФрд░ рдкрддि рдЙрд╕рдоें рдХोрдИ рд╣рд╕्рддрдХ्рд╖ेрдк рдирд╣ीं рдХрд░ेंрдЧें।
рдорджाрд▓рд╕ा рдЧрд░्рднрд╡рддी рд╣ुрдИ рддो рд╡рд╣ рдЙрдкाрд╕рдиा рдоें рдЕрдзिрдХ рд╕рдордп рджेрдиे рд▓рдЧी। рд╕рдордп рдкाрдХрд░ рд╕ंрд╕्рдХाрд░ी рдкुрдд्рд░ рд╣ुрдЖ, рдЬिрд╕рдХा рдкрд╡िрдд्рд░рддा рдХे рд╕ाрде рд╡рд╣ рд▓ाрд▓рди-рдкाрд▓рди рдХрд░рдиे рд▓рдЧी। рд╢िрд╢ु рдЬрдм рд░ोрддा рдеा рддो рдЙрд╕े рд╡ेрджांрдд рдЬ्рдЮाрди рд╕े рдкूрд░्рдг рд▓ोрд░ी рд╕ुрдиाрддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддी рдеी-- рддू рд╢ुрдж्рдз рд╣ै рддू рдмुрдж्рдз рд╣ै, рддू рд╣ै рдиिрд░ंрдЬрди рд╕рд░्рд╡рджा। рд╕ंрд╕ाрд░ рдоाрдпा рд╕े рд░рд╣िрдд, рддू рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╕्рдеिрдд рд╕рд░्рд╡рджा।।
рдкुрдд्рд░ों рдХा рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп
рд╕рдордп рдмीрддрддा рдЧрдпा, рдПрдХ рдХे рдмाрдж рдПрдХ рддीрди рдкुрдд्рд░ рд╣ुрдП-- рд╡िрдХ्рд░ांрдд, рд╕ुрдмाрд╣ू рдФрд░ рд╢рдд्рд░ुрдорд░्рджрди। рддीрдиों рдкुрдд्рд░ рдорджाрд▓рд╕ा рд╕े рд╕ंрд╕्рдХाрд░िрдд рдеे। рдорджाрд▓рд╕ा рдиे рдЙрди्рд╣ें рдоाрдпा рд╕े рдиिрд░्рд▓िрдк्рдд рдиिрд╡ृрддिрдоाрд░्рдЧ рдХा рд╕ाрдзрдХ рдмрдиाрдпा рдеा, рдЗрд╕рд▓िрдпे рд╕рдмрдиे рд░ाрдЬрдорд╣рд▓ рдХा рдд्рдпाрдЧрдХрд░ рд╕ंрди्рдпाрд╕ рд▓े рд▓िрдпा। рдкिрддा рдЛрддुрдз्рд╡рдЬ рдпрд╣ рд╕ोрдЪрдХрд░ рджु:рдЦी рд░рд╣рдиे рд▓рдЧे рдХि рд╣рдоाрд░ा рд╡ंрд╢ рдХैрд╕े рдЪрд▓ेрдЧा।
рдПрдХ рдмाрд░ рдХिрд╕ी рд╕рд╣ेрд▓ी рдиे рд░ाрдиी рдорджाрд▓рд╕ा рд╕े рдкूрдЫा рдХि рддुрдо рдХैрд╕ी рдоां рд╣ो, рдХ्рдпा рддेрд░े рдЕंрджрд░ рдордорддा рдирд╣ीं рд╣ै? рддुрдо рдХैрд╕े рдЕрдкрдиे рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рдмрдЪ्рдЪे рдХो рд╕ंрди्рдпाрд╕ी рдмрдиाрдХрд░ рдЬंрдЧрд▓ рднेрдЬ рджेрддी рд╣ो? рдорджाрд▓рд╕ा рдиे рдЙрдд्рддрд░ рджिрдпा--"рдЬो рдЬीрд╡ рдПрдХ рдмाрд░ рдоेрд░ी рдХोрдЦ рдоें рдЖ рдЧрдпा рдЕрдЧрд░ рджोрдмाрд░ा рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рджूрд╕рд░ी рд╕्рдд्рд░ी рдХे рдЧंрджे рдХोрдЦ рдоें рдЬाрдП рддो рдпрд╣ рдоेрд░े рдЬीрд╡рди рдХे рд▓िрдП рдзिрдХ्рдХाрд░ рд╣ै। рдоैं рдЕрдкрдиी рд╕ंрддाрдиों рдХो рдЬрди्рдо-рдорд░рдг рд░ूрдкी рдорд╣ाрджुрдЦ рдоें рдирд╣ीं рдЬाрдиे рджेрдиा рдЪाрд╣рддी।"
рдорджाрд▓рд╕ा рдлिрд░ рд╕े рдЧрд░्рднрд╡рддी рд╣ुрдИ рддो рдкрддि рдиे рдЕрдиुрд░ोрдз рдХिрдпा рдХि рд╣рдоाрд░ी рд╕рднी рд╕ंрддाрдиें рдЕрдЧрд░ рдиिрд╡ृрддिрдоाрд░्рдЧ рдХी рдкрдеिрдХ рдмрди рдЧрдИ рддो рдпे рд╡िрд░ाрдЯ рд░ाрдЬ-рдкाрдЯ рдХो рдХौрди рд╕ंрднाрд▓ेрдЧा। рдЗрд╕рд▓िрдпे рдХрдо рд╕े рдХрдо рдЗрд╕ рдкुрдд्рд░ рдХो рддो рд░ाрдЬрдХाрдЬ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджो। рдорджाрд▓рд╕ा рдиे рдкрддि рдХी рдЖрдЬ्рдЮा рдоाрди рд▓ी। рдЬрдм рдЪौрдеा рдкुрдд्рд░ рдкैрджा рд╣ुрдЖ рддो рдорджाрд▓рд╕ा рдиे рдЙрд╕рдХा рдиाрдо рдЕрд▓рд░्рдХ рд░рдЦा рдФрд░ рдЙрд╕े рд░ाрдЬрдзрд░्рдо рдФрд░ рдХ्рд╖рдд्рд░िрдпрдзрд░्рдо рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджी।
рдк्рд░рддाрдкी рд░ाрдЬा рдЕрд▓рд░्рдХ
рдЕрд▓рд░्рдХ рдоाрддा рдХे рджिрд╡्рдп рдЬ्рдЮाрди рд╕े рд╕ंрд╕्рдХाрд░िрдд рд╣ोрдХрд░ рд╕рд░्рд╡рдЧुрдгрд╕ंрдкрди्рди рд╣ो рдЧрдпा। рдЙрд╕рдХी рдЧिрдирддी рд╢्рд░ेрд╖्рда рд░ाрдЬाрдУं рдоें рд╣ोрдиे рд▓рдЧी। рдЙрди्рд╣ें рд░ाрдЬрдХाрдЬ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд╕ाрде рдоाँ рдиे рди्рдпाрдп, рдХрд░ुрдгा, рджाрди рдЗрди рд╕рдмрдХी рднी рд╢िрдХ्рд╖ा рджी рдеी। рд╡ाрд▓्рдоीрдХि рд░ाрдоाрдпрдг рдоें рдЖрдЦ्рдпाрди рдоिрд▓рддा рд╣ै рдХि рдПрдХ рдиेрдд्рд░рд╣ीрди рдм्рд░ाрд╣्рдордг рд░ाрдЬा рдЕрд▓рд░्рдХ рдХे рдкाрд╕ рдЖрдпा рдФрд░ рдЕрд▓рд░्рдХ рдиे рдЙрд╕े рдЕрдкрдиे рджोрдиों рдиेрдд्рд░ рджाрди рдХрд░ рджिрдпे। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдЕрд▓рд░्рдХ рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдкрд╣рд▓े рдиेрдд्рд░рджाрдиी рд╣ुрдП। рдЗрд╕ рдЕрдж्рднुрдд рдд्рдпाрдЧ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдЕрд▓рд░्рдХ рдХो рдоाँ рдорджाрд▓рд╕ा рдХे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рд╕े рд╣ी рдоिрд▓ी рдеी।
рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдмाрд▓рдХ рдХ्рд╖рдд्рд░िрдп рдХुрд▓ рдоें рдЬрди्рдоा рд╣ो рддो рдм्рд░рд╣्рдордЬ्рдЮाрдиी рдХी рдЬрдЧрд╣ рд░рдгрдХौрд╢рд▓ рд╕े рдпुрдХ्рдд рд╣ोрдЧा। рдиाрдо рд╢ूрд░рд╡ीрд░ों рдЬैрд╕े рд╣ोंрдЧें рддो рдЙрд╕ी рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рдЖрдЪрд░рдг рдХрд░ेрдЧा। рдЗрди рд╕рдм рд╕्рдеाрдкिрдд рдоाрди्рдпрддाрдУं рдХो рдорджाрд▓рд╕ा рдиे рдПрдХ рд╕ाрде рдз्рд╡рд╕्рдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рджिрдЦा рджिрдпा рдХि рдоाँ рдЕрдЧрд░ рдЪाрд╣े рддो рдЕрдкрдиे рдмाрд▓рдХ рдХो рд╢ूрд░рд╡ीрд░ рдФрд░ рд╢рдд्рд░ुंрдЬрдп рдмрдиा рджे рдФрд░ рд╡ो рдЕрдЧрд░ рдЪाрд╣े рддो рдЙрд╕े рдзीрд░-рдЧंрднीрд░, рдорд╣ाрдд्рдоा, рдм्рд░рд╣्рдордЬ्рдЮाрдиी рдФрд░ рддрдкрд╕्рд╡ी рдмрдиा рджे। рдЕрдкрдиे рдкुрдд्рд░ рдХो рдПрдХ рд╕ाрде рд╕ाрдзрдХ рдФрд░ рд╢ाрд╕рдХ рджोрдиों рдЧुрдгों рд╕े рдпुрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХा рджुрд░्рд▓рдн рдХाрдо рдХेрд╡рд▓ рдоाँ рдХा рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै।
рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдиंрдж рдиे рдорджाрд▓рд╕ा рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрдХрд░ рдХрд╣ा рдеा, "рдЕрдЧрд░ рдоेрд░ी рдХोрдИ рд╕ंрддाрди рд╣ोрддी рддो рдоैं рдЬрди्рдо рд╕े рд╣ी рдЙрд╕े рдорджाрд▓рд╕ा рдХी рддрд░рд╣ рд▓ोрд░ी рд╕ुрдиाрддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддा-- рд╢ुрдж्рдзोрд╜рд╕ि рдмुрдж्рдзोрд╜рд╕ि рдиिрд░ंрдЬрдиोрд╜рд╕ि। рд╕ंрд╕ाрд░ рдоाрдпा рдкрд░िрд╡рд░्рдЬिрддोрд╜рд╕ि। рд╕ंрд╕ाрд░ рд╕्рд╡рдк्рдиं рдд्рдпрдЬ рдоोрд╣рдиिрдж्рд░ां।।"
-------------------------------------------------------

॥ рей।।

рдпुрд╡ा рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рдоूрд▓ рдХाрд░рдг рдЙрдирдХी рдк्рд░ाрдг рдКрд░्рдЬा рд╣ै 
   
     рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдФрд░ рдХुрдирдмे рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं (рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рди्рдпाрдп) рд╕े рдмाрд▓рдХों, рдХिрд╢ोрд░ों рдФрд░ рд╡рдпोрд╡ृрдж्рдз рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдоें рдЕंрддрд░ рд╣ै рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдЗрди рджोрдиों рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдпुрд╡ा- рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рднी рдЕрдкрдиा рдПрдХ рд╡ैрд╢िрд╖्рдЯ рд╣ै। рдпुрд╡ा- рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рджो рдкрд╣рд▓ु рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ैं। рдмाрд▓рдХ рдФрд░ рдХिрд╢ोрд░ рдЕрдкрдиी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╕्рд╡рдпं рдкрд░ेрд╢ाрди рд░рд╣рддे рд╣ैं। рд╡рдпोрд╡ृрдж्рдз рд▓ोрдЧ рднी рдЕрдкрдиी рд╣ी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рд╕े  рдкीреЬिрдд рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдХिрди्рддु, рдпुрд╡ाрд╡рд░्рдЧ рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рдмोрдЭ рдХेрд╡рд▓ рдпुрд╡ाрд╡рд░्рдЧ рдХो рд╣ी рд╡рд╣рди рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рдкреЬрддा рдмрд▓्рдХि  рдХрдИ рдмाрд░ рдЙрд╕рдХी рдкीреЬा  рд╕рдоाрдЬ рдХो рднी рд╕рд╣рдиी рдкреЬрддी рд╣ै। 
     рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдЗрд╕рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХी рдЪिрди्рддा рд╕рдмों рдХे рдорди рдоें рдЙрдарддी рд░рд╣рддी рд╣ै। рд╕рднी рд▓ोрдЧ рдРрд╕ा рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЙрди्рд╣ें рдпुрд╡ा-рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХा рдкрддा рд╣ै рдХिрди्рддु, рдмрд╣ुрдд рдеोреЬे рд╕े рд▓ोрдЧ рд╣ी рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рдоूрд▓ рдХाрд░рдг рдХो рд╕рдордЭрддे рд╣ैं; рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдвूँреЭ рдкाрдиा рддो рдЦैрд░ рдЕрдзिрдХांрд╢ рд▓ोрдЧो рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╕े рдмाрд╣рд░ рд╣ै рд╣ी। рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдорди рдоें рднी рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рдоूрд▓ рдХाрд░рдг, рдЙрд╕рдХे  рдЧुрдг-рдзрд░्рдо рдФрд░ рд╕рдоाрдзाрди рдХे рдк्рд░рддि рдЬो рд╡िрдЪाрд░ рд╣ोрддा рд╣ै рд╡рд╣ рдЕрди्рдп рд╡рд░्рдЧ рд╡िрдЪाрд░ों рдХे рд╕ाрде рдоेрд▓ рдирд╣ीं рдЦाрддा।  рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдоें рдЕंрддрд░ рд░рд╣рдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी  рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рдпुрд╡ा рдоिрд▓рдХрд░ рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдирд╣ीं рдиिрдХाрд▓ рдкाрддे рдЬिрд╕рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк  рд╡िрдЪाрд░ों рдХा рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд░ूрдк рдоें рджिрдЦाрдИ рдкреЬрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै। 
          рд╕рдорд╕्рдпा рддो рдЬीрд╡рди рдХे рд╕ाрде рдЬुреЬी рд╣ुрдИ рдЪीрдЬ рд╣ै। рдФрд░ рдпुрд╡ाрд╡рд╕्рдеा рдоें рдЬीрд╡рди рдХी рдЧрддि рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рддीрд╡्рд░ рд░рд╣рддी рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдпुрд╡ाрдХाрд▓ рдоें рдмाрдзाрдПँ рднी рдЕрдзिрдХ рдЖрддी рд╣ैं। рдЬीрд╡рди рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдоें рдЖрдиे рд╡ाрд▓ी рдмाрдзा рдХो рд╣ी рд╕рдорд╕्рдпा рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдпे рдпुрд╡ा рдЬीрд╡рди рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдпрджि рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдз्рдпाрди рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░े рддो рдЗрд╕рдоें рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рдХ्рдпा рд╣ै ? рдпौрди рдХी рдк्рд░ाрдгрдЙрд░्рдЬा рдХा рдк्рд░ाрдЪुрд░्рдп рдпुрд╡ाрдУं рдХो рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╡िрд╢िрд╖्рдЯрддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै, рдХिрди्рддु рдЙрд╕рдХा рдЖрдХ्рд░ोрд╢ рд╕рдоाрдЬ рдХो рд╢ंрдХिрдд рдХрд░ рджेрддा рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕рднी рд▓ोрдЧ рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдпुрд╡ा рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдЬрд▓्рдж рд╕े рдЬрд▓्рдж рд╣ो।
         рдпुрд╡ा-рд╕рдорд╕्рдпा рдХрд╣рдиे рд╕े, рдЦुрдж рдпुрд╡ाрд╡рд░्рдЧ рдХ्рдпा рд╕рдордЭрддा рд╣ै ? рдпुрд╡ाрд╡рд░्рдЧ рд╕्рд╡рдЪ्рдЫंрджрддा (freedom)  рдЪाрд╣рддा рд╣ै -рдЦुрд▓ी рдЫूрдЯ рдЪाрд╣рддा рд╣ैं। рдХिрди्рддु, рд╡рд╣ рдкाрддा рд╣ै  рдХि рд╕рдоाрдЬ рд╣рд░ рдХрджрдо рдкрд░ рдЙрдирдХी рд╕्рд╡рдЪ्рдЫंрджрддा рдоें рдмाрдзा рдбाрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै। (рд╡ेрд▓ेрди्рдЯाрдИрди рдбे рдирд╣ीं рдоाрдиाрдиे рджेрддा рд╣ै।) рдордирдоाрдиी рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЙрд╕рдХे рдорди рдоें  рдкूрд░ी рджुрдиिрдпा рдХे рдк्рд░рддि рдХ्рд░ोрдз рдЬाрдЧ рдЙрдарддा рд╣ै। рдпुрд╡ा рдЬीрд╡рди рдХी рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рдХे рд╕ाрде, рдЬो рдЕрдХ्рд╕рд░ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рд╣ोрддा рд╣ै, рд╡рд╣ рдЙрдирдХा рдЖрдХ्рд░ोрд╢ рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕ рдЖрдХ्рд░ोрд╢ рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╡िрдиाрд╢рдХ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдЕрдкрдиे рдЖрдХ्рд░ोрд╢ рдХो рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рд╡рд╣ рдЬो рдХुрдЫ рд╕ाрдордиे рджीрдЦрддा рд╣ै , рдЙрд╕ी рдХो рддोреЬ-рдлोреЬ рдбाрд▓рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै।
     рдпुрд╡ा рдЖрджрд░्рд╢рд╡ाрджी рд╣ोрддा рд╣ै, рдЙрд╕рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдЖрджрд░्рд╢ рдХा рдПрдХ рдЕрд╕рдкрд╖्рдЯ рд╕ा рдоॉрдбрд▓ рд░рд╣рддा рд╣ै। рдХिрди्рддु, рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╡рд╣ рд╣рд░ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЧैрд░-рдмрд░ाрдмрд░ी рдФрд░ рдЕрди्рдпाрдп рдХो рджेрдЦрддा рд╣ै। рд╡рд╣ рджेрдЦрддा рд╣ै рдХि  рдХुрдЫ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЬрд╣ाँ рдиिрд╢्рдЪिрди्рдд рд╣ोрдХрд░ рдЕрдкрдиा рдЬीрд╡рди рдмिрддा рд░рд╣े рд╣ैं, рд╡рд╣ीँ рдЙрд╕рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдЕрдиिрд╢्рдЪिрддрддा рд╣ै,  рдЬिрд╕े рд╡рд╣  рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ैं, рдк्рд░ाрдк्рдд  рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрддा рдФрд░ рджुःрдЦी рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै; рддрдеा рдЗрди рд╕рдмрдХे рд▓िрдП рд╡рд╣ рд╡рдпोрдмृрдж्рдз (рдмреЬे-рдмुрдЬुрд░्рдЧों) рдХो рд╣ी рдЬिрдо्рдоेрджाрд░  рдоाрдирдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╡рд╣ рдЙрдирдХा рд╕рдо्рдоाрди рднी рдирд╣ीं рдХрд░рддा рд╣ै । рдпुрд╡ा рд╕рдоुрджाрдп рдпрд╣ी рд╕ोрдЪрддा рд╣ै рдХि рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╕ाрд░ी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдЗрди рдмреЬे-рдмुрдЬुрд░्рдЧों рдиे рд╣ी рдмрдиाрдИ рд╣ैं, рдЗрд╕рд▓िрдпे рдЙрдирдХा рдЖрдХ्рд░ोрд╢ рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╣рд░ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рдЫिрди्рди-рднिрди्рди рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЙрддाрд░ू рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।  
       рдХिрди्рддु, рдпрд╣ рдпुрд╡ा рд╕рдорд╕्рдпा рдирд╡ीрди рдирд╣ीं рд╣ै рдмрд▓्рдХि рд╢ाрд╢्рд╡рдд рд╣ै। рд╣ाँ,  рдЗрд╕рдоें рдХुрдЫ рдирдП рдЖрдпाрдо  рдЕрд╡рд╢्рдп рдЬुреЬ рдЧрдП  рд╣ैं। рд╡े рджेрдЦрддे рд╣ैं рдХि рдШрд░ рдХा рдЖрднाрд╡ рд╣ै, рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рд╕рдоाрди рдЕрд╡рд╕рд░ рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдирд╣ीं рд╣ै, рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддा рд╣ै, рдиौрдХрд░ी рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рднी рдХрдо рд╣ोрддा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै, рдкैрд╕ा рдХрдоाрдиा рдХрдаिрди рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै, рдЦेрд▓-рдХूрдж рдпा рдордиोрд░ंрдЬрди рдХे рд╕ाрдзрди рднी рд╕ुрд▓рдн рдирд╣ीं рд╣ैं।  (рдЦुрд▓ा -рдоैрджाрди,рдкाрд░्рдХ, рддाрд▓ाрдм рдЖрджि рдкрд░ рднूрдоाрдлिрдпाрдУं рдиे рдХрдм्рдЬा рдЬрдоा рд▓िрдпा рд╣ै। ) рдЗрди рд╕рдм рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдЙрдирдХे рдорди рдоें рдиिрд░ाрд╢ा рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХ्рд░ोрдз рдЙрдирдХे рдорди рдХो рдЖрдЫрди्рди рдХрд░ рд▓ेрддा  рд╣ै। рдпрд╣ рдЖрдХ्рд░ोрд╢ рдлрдЯ рдкреЬрдиे рдХे рд▓िрдпे рдХिрд╕ी рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХी рдк्рд░рддीрдХ्рд╖ा рдирд╣ीं рдХрд░рддा рдЬैрд╕े рд╣ी рдХोрдИ рдиिрд╣िрдд рд╕्рд╡ाрд░्рдеी рд╡्рдпрдХ्рддि рдпा рджрд▓ рдЙрдирдХी рдордиोрд╡्рдпрдеा рдпा рдЕрднिрд▓ाрд╖ा рдХे рдк्рд░рддि рдеोреЬी рд╕ी рднी рд╕рд╣ाрдирднूрддि рджिрдЦाрддा рд╣ै, рд╡े рд╡िрд╡ेрдХ-рд╡िрдЪाрд░ рдХिрдпे рдмिрдиा рд╣ी рдЙрд╕рдХे рдкीрдЫे рдкाрдЧрд▓ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд╕े  рд╕्рд╡ाрд░्рдеी рддрдд्рд╡ों рдХा рд╕्рд╡ाрд░्рде рддो рд╕िрдж्рдз рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдХिрди्рддु, рдпुрд╡ाрдУं рдХी рдк्рд░ाрдг рдКрд░्рдЬा рдХрд╣ीं рд░ेрдЧिрд╕्рддाрди рдоें рджрдлрди рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै।   
           рдпुрд╡ा-рд╕рдорд╕्рдпा рдХрд╣рдиे рд╕े рджूрд╕рд░े рд▓ोрдЧ (рдмреЬे-рдмुрдЬुрд░्рдЧ) рдХ्рдпा рд╕ोрдЪрддे рд╣ैं рд╡े рд╕рдордЭрддे рд╣ैं рдХि рдпे рд▓реЬрдХे рддो рдмреЬे рдЙрджрдг्рдб рд╣ो рдЧрдпे рд╣ैं, рдеोреЬी  рднी рд╡िрдирдо्рд░рддा рдЗрдирдоें рдирд╣ीं рдмрдЪी рд╣ै, рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЕрд╕ंрдпрдоी рдФрд░ рд╡िрдз्рд╡ंрд╢рдХ рдмрди рдЧрдП рд╣ैं। рдРрд╕ी рд╕ोंрдЪ рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓ों рдХा рдПрдХ рд╕рдоूрд╣ рддो рдпुрд╡ा рд╡рд░्рдЧ  рдХी рдиिрди्рджा рдХрд░рдХे рд╣ी рдЪुрдк рдмैрда рдЬाрддा рд╣ै।  рд╡рд╣ीँ рдХुрдЫ рдЕрди्рдп рд▓ोрдЧ  рдЗрдирдХे рдЙрдкрд░ рдмाрд╣рд░ рд╕े рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдеोрдк рдХрд░ рдЗрди्рд╣ें рдмрди्рдзрдиों рдоें рдЬрдХреЬрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рдЙрдкрдж्рд░рд╡ рд╕े рдмрдЪाрдиे рдХे рд╕्рд╡ाрд░्рдерд╡рд╢ рд╡े рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдк्рд░рд▓ोрднрди рджेрдХрд░ рдпा рджрдмाрд╡ рдбाрд▓рдХрд░ рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं।  рдпा рдЙрдкрд░ рд╕े рдк्рд░рд▓ेрдк рдЪреЭा рдХрд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो  рд╕ुрд░ुрдЪिрдкूрд░्рдг рдмрдиाрдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░рддे рд╣ैं, рдпा рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдЙрдирдХे рдХ्рд░ोрдз рдХो рд╣рд▓्рдХा рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рдпुрд╡ाрдУ рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рд╡े рдЕрдкрдиी рдЖрдзुрдиिрдХ рдЙрджाрд░рддा рдХा рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХрд░рддे рд╣ुрдП, рдмрд╣ुрдд рд╣ुрдЖ рддो рдЗрдирдХे рд▓िрдпे рдЖрдоोрдж-рдк्рд░рдоोрдж рдФрд░ рдЦेрд▓-рдХूрдж рдХे рд▓िрдпे рдЕрдзिрдХ рдЕрд╡рд╕рд░ рджेрдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा (20 -20 рдХ्рд░िрдХेрдЯ рдоैрдЪ рдЖрджि) рдХрд░рддे рд╣ैं, рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоें рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдЙрдд्рддीрд░्рдг рдХрд░рд╡ा рджेрддे рд╣ैं, рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рджрдХ्рд╖рддा рдЕрд░्рдЬिрдд рдХिрдпे рдмिрдиा рд╣ी рдиौрдХрд░ी рд▓рдЧрд╡ा рджेрддे  рд╣ैं, рд╡िрд╡ाрд╣ рдХрд░рдиे рдХी рдмाрдз्рдпрддा рдХो рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░, free mixing, рдмे-рд░ोрдХ-рдЯोрдХ рдоिрд▓рди рдХो рд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рдоाрди्рдпрддा рджेрдиे рдХो рддैрдпाрд░ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं।  

॥ рек।।

 'рдХрдЪ्рдЪा рдоैं  рдХो рдкрдХ्рдХा рдоैं' рдоें рд░ूрдкांрддрд░िрдд рдХрд░рдиे рдЪेрд╖्рдЯा рдХो рд╣्рд░рджрдп рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХрд╣рддे рд╣ैं' 
   
      рджोрдиों рдкрдХ्рд╖ों рдоें рд╕े рдХोрдИ рднी рдкрдХ्рд╖ рдпुрд╡ा-рд╕рдорд╕्рдпा рдХो  рд╕рдордЭрдиे рдХो рддैрдпाрд░ рдирд╣ीं рд╣ै, рд╢ाрдпрдж рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рдоुрдЦ्рдп рдкрд╣рд▓ु рднी рдпрд╣ी рд╣ै। рдпुрд╡ा-рд╕рдорд╕्рдпा рднी рдк्рд░ाрдг-рдЙрд░्рдЬा рдХे рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯрди рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рд╣ै, рдЗрд╕ рдХाрд▓ рдХी рдЕрд╕ीрдо рдк्рд░ाрдг рдКрд░्рдЬा рд╣ी рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░ рд▓ेрддी рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, 'рдЬीрд╡рди' рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै- рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рд╢рдХ्рддि рдХो рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯिрдд рдФрд░ рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиा ! рд╣рдордиे рдпрд╣ рджेрдЦा рд╣ै рдХि рдЬीрд╡рди рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдХे рдоाрд░्рдЧ рдоें рдЖрдиे рд╡ाрд▓ी рдмाрдзाрдУं рдХो рд╣ी рд╕рдорд╕्рдпा рдХрд╣рддे рд╣ैं, рдЗрд╕рд▓िрдпे рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рдЕрдиुрд╕рди्рдзाрди рднी рдЬीрд╡рди рдХे рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯрди рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХो рдз्рдпाрди рдоें рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। 
         рдкिрдЫрд▓े рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╣рдордиे рджेрдЦा рд╣ै рдХि рдпुрд╡ा рд╕рдоुрджाрдп рд╕े рднिрди्рди рдЕрди्рдп рд╡рдпोрд╡ृрдж्рдз рд▓ोрдЧ рдпा рддो рдЙрдирдХी рдиिрди्рджा рдХрд░рддे рд╣ैं рдпा рдХुрдЫ рдЪрддुрд░-рд╕्рд╡ाрд░्рдеी рд▓ोрдЧ рдЙрди्рд╣ें рднोрдЧ-рд╕ुрдЦ рдХा рдк्рд░рд▓ोрднрди рджेрдХрд░ рдЙрдирдХी рд╢िрдХाрдпрдд рдФрд░ рдХ्рд░ोрдз рдХो рд╢ांрдд рдХрд░рдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдк्рд░рд▓ोрднрди рджेрдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдЬीрд╡рди-рдкुрд╖्рдк рдХे рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯिрдд рд╣ोрдиे рдоें рдмाрдзा рд╣ी рдкрд╣ुँрдЪाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдпे рдпрд╣ рдХрднी рд╕рдоाрдзाрди рдХा рдкрде рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा। рдлिрд░ рдпुрд╡ाрд╡рд░्рдЧ рдЬिрд╕ рд╕рдд्рддा рдХो рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ рд░рд╣ा рд╣ोрддा рд╣ै, рд╡рд╣ рдЙрд╕рдХी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕рдд्рддा (рдЖрдд्рдоा)- рдЙрд╕рдХा ' рдкрдХ्рдХा рдоैं' рдирд╣ीं, рдЙрд╕рдХा 'рдХрдЪ्рдЪा рдоैं' (рдоिрде्рдпा рдЕрд╣ं-рджेрд╣ाрдз्рдпाрд╕) рд╣ै। рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕рдд्рддा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा 'рдХрдЪ्рдЪा рдоैं' рдХो 'рдкрдХ्рдХा рдоैं ' рд░ूрдкाрди्рддрд░िрдд рдХрд░рдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा (рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг) рдХो рд╣ी рд╡िрдХाрд╕ рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╡िрдХрд╕िрдд рд╕рдд्рддा рдХो рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░ рдкाрдиे рдкрд░ рд╣ी рд╡े рд╕рдЪ्рдЪा рдЬीрд╡рди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдФрд░  рдпुрд╡ाрд╡рд░्рдЧ рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рд╣ी рд╕рдоाрдзाрди рднी рдпрд╣ी рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।
       рдХрдЪ्рдЪा 'рдоैं' (рд╡्рдпрд╖्рдЯि рдЕрд╣ं) рдХा рд╕рд░्рд╡рдЧрдд рдЕрд╣ं, рд╡िрд░ाрдЯ 'рдоैं'-рдмोрдз рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрдиा рдмीрдЬ рдХे рдЕंрдХुрд░िрдд рд╣ोрдиे рдЬैрд╕ी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╣ै। рдЫोрдЯा рд╕ा рдмрд░рдЧрдж рдХा рдмीрдЬ рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕंрдХुрд░िрдд рд╣ोрддे рд╕рдордп рдХреЬी рдоिрдЯ्рдЯी рдХा рднेрджрди рдХрд░рдХे рдкौрдзे рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрдкрдиे рдХो рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдмीрдЬ рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрдкрдиे рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯрди рдХी рдмाрдзा рдХो рдЬैрд╕े рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рд▓ाँрдШ рдЬाрддा рд╣ै , рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдпुрд╡ाрдУं рдХा рдЬीрд╡рди-рдкुрд╖्рдк рднी рд╕рдоाрдЬ рдХे рдХрдаोрд░ рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХो рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рднेрджрддे рд╣ुрдП рд╡िрдХрд╕िрдд рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा।  рдЕрддः рд╣рдоें рдпрд╣ рд╕рдордЭрдиा рд╣ोрдЧा рдХि рдпुрд╡ा рд╕рдорд╕्рдпा рдХी рдЬреЬ рдЬीрд╡рди-рдкुрд╖्рдк рдХे рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯिрдд рд╣ोрдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдоें (рдХрдЪ्рдЪा рдоैं рдХो рдкрдХ्рдХा рдоैं рд░ूрдкाрди्рддрд░िрдд рдХрд░рдиे рдоें) рд╣ी рдиिрд╣िрдд рд╣ै рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рдЗрд╕ी рдкрд╣рд▓ु (рд▓ीрдбрд░рд╢िрдк рдЯ्рд░ेрдиिंрдЧ рдХे рдк्рд░рдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ाрд░) рдХी рдУрд░ рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХा рдз्рдпाрди рдЖрдХृрд╖्рдЯ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। [рджाрджा рдХे рдоुрдЦ рд╕े рд╕ुрдиा рдеा, рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рд╕े рдПрдХрдмाрд░ рдХिрд╕ी рдиे рдкूрдЫा рдеा-" Swamiji, r u a Buddhist ? рддो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдеोреЬा рд╡्рдпंрдЧाрдд्рдордХ рд░ूрдк рд╕े рдХрд╣ा рдеा -"No, I am a bud-dist." рдЕрд░्рдеाрдд рдоैं рдмौрдж्рдз рддो рдирд╣ीं рд╣ूँ, рд▓ेрдХिрди рдЬीрд╡рди-рдкुрд╖्рдк рдЦिрд▓ाрдиे рдоें, "рд╡्рдпрд╖्рдЯि рдЕрд╣ं рдХो рд╕рд░्рд╡рдЧрдд рдЕрд╣ं рдоें рд░ूрдкांрддрд░िрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо  рдПрдХ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдФрд░ рдЪрдкрд░ाрд╕ рдк्рд░ाрдк्рдд рдоाрд▓ी (рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдпा рдиेрддा) рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ूँ !
    рдпुрд╡ाрдУं рдХे рднीрддрд░ рдЪंрдЪрд▓рддा, рдЕрд╕्рдеिрд░рддा, рдмреЬे-рдмुрдЬुрд░्рдЧ рд▓ोрдЧों рдХे рдХрдердиी- рдХрд░рдиी  рдоें рдЖрдд्рдоीрдпрддा рдХे рдЕрднाрд╡ рдХे рдХाрд░рдг (рдкोрд▓िрдЯिрдХ्рд╕ рдХрд░рдиे рд╕े) рдЙрдд्рдкрди्рди рдЕрд╕рд╣िрд╖्рдгुрддा, рдмुрдж्рдзि рдХी рдЕрдкрд░िрдкрдХ्рд╡рддा рдХे рд╕ाрде рдХुрдЫ рдХрд░ рджिрдЦाрдиे рдХी рдЖрддुрд░рддा, рдЕрд╕ीрдо рдЙрдд्рд╕ाрд╣, рдЬोрд╢, рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕рдорд╕्рдд рджोрд╖ों, рдЕрди्рдпाрдпрдкूрд░्рдг рдХाрд░्рдпों рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдХे рд╕ाрде рдХिрд╕ी рдЕрдиिрд╢्рдЪिрдд рдЖрджрд░्рд╢  рдХे рдк्рд░рддि рдЖрд╕्рдеा рдЖрджि рдмाрддें рдпुрд╡ाрдУं рдоें рджेрдЦी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ैं। рдпुрд╡ा рд╕рдоुрджाрдп рд╕्рд╡ाрднाрд╡ рд╕े рдЕрддिрд╡ाрджी рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬीрд╡рди рдХे рдХिрд╕ी рднी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЬрд╣ाँ рдмрд▓-рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдкреЬрддी рд╣ो рд╡рд╣ाँ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╕े рдЕрдзिрдХ рдмрд▓ рд▓рдЧा рджेрдиा рдЙрдирдХा рд╕्рд╡ाрднाрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдЬो рдХुрдЫ рдХрд░рддा рд╣ै, рдЙрд╕े рдЕрддी рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪा рдХрд░ рджрдо рд▓ेрддा рд╣ै। рдЬिрд╕рд╕े рдк्рд░ेрдо рдХрд░рддा рд╣ै рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдк्рд░ेрдо рдХрд░рддा рд╣ै, рдЬिрд╕ рдмाрдд рд╕े рдШृрдгा рдХрд░рддा рд╣ैрдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдШृрдгा рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрд╣ी рдЙрдирдХा рд╡ैрд╢िрд╖्рдЯ рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЙрдирдХे рднीрддрд░ рдЕрд╕ीрдо рдк्рд░ाрдг-рдЙрд░्рдЬा [рдЬीрд╡рдиीрд╢рдХ्рддि] рд╣ोрддी рд╣ै। рдХिрди्рддु рдпрд╣ी рдЕрддिрд╡ाрдж рдЙрд╕рдХी рджुрд░्рдмрд▓рддा рдХा рдХाрд░рдг рднी рд╣ै
       рддрди्рджूрд░ (oven) рдоें рдЖँрдЪ рджेрддे рд╕рдордп рдЬрдм рдзुрдЖँ рд╕े рдЖँрдЦ рдЬрд▓ рд░рд╣ा рд╣ोрддा рд╣ै, рдЙрд╕ рд╕рдордп рднोрдЬрди рдирд╣ीं рдкрдХाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा। рдЕрдЧ्рдиि рдЬрд▓ рдЬाрдиे рдкрд░ рдзुрдЖँ рдиिрдХрд▓рдиा рдмрди्рдж рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рддрднी рдЦाрдиा рдкрдХाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЬीрд╡рди рдХा рдпрд╣ рдкреЬाрд╡, рдпौрд╡рди рдХा рд╕рдордп рд╣ी рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें  рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдХा рд╕рд╣ी  рд╕рдордп рд╣ै।  рдХिрди्рддु, рдпुрд╡ाрд╡рд╕्рдеा рдоें рдзुрдЖँ рдиिрдХрд▓рдиे рдХी рдЕрд╡рдзि рдХा рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХрд░ рд▓ेрдиा рд╣ी рддो рд╕рдорд╕्рдпा рд╣ै। рдФрд░ рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै- рдХрд░्рдо рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдЬीрд╡рди рдХो рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рддрд░ीрдХे рд╕े рдЧрдаिрдд рдХрд░ рд▓ेрдиा। рдРрд╕ा рд╕ुрдЧрдаिрдд рдФрд░ рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдпुрд╡ा рдЬीрд╡рди рд╣ी рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕рднी рд╕рдоुрджाрдпों рдХे рд╕рдорд╕्рдд рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЖрд╣ाрд░ рдХो рдкрдХाрдиे рд╡ाрд▓ा рдИрди्рдзрди рд╣ै। рдЗрд╕ рдКрд░्рдЬाрд╡ाрди рдпुрд╡ाрд╡рд░्рдЧ рдЕрдкрдиे рдХो рдЕрд▓рдЧ рд░рдЦрдиे рд╕े рд╣рдоाрд░ा рд╕рдоाрдЬ  рдиिрд╢्рдЪрд▓ рдФрд░ рдЧрддिрд╢ूрди्рдп рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा। 
          'рдЖрд╣ाрд░ ' рдХा рдЕрд░्рде рдХेрд╡рд▓ рдЦाрдж्рдж्рдп рдкрджाрд░्рде рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ै। рдЬिрд╕ рд╡рд╕्рддु рдХो рдЧ्рд░рд╣рдг рдирд╣ीं рдХрд░рдиे рд╕े рдЬीрд╡рди рдЪрд▓ рд╣ी рдирд╣ीं рд╕рдХрддा, рдЙрд╕ी рдХो рдЖрд╣ाрд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं ! рдХрдЪ्рдЪे рдЦाрдж्рдп-рдкрджाрд░्рде рдХो рдЧ्рд░рд╣рдгीрдп рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдпे рдЕрдЧ्рдиि рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╡ेрджों рдоें рдЕрдЧ्рдиि рдХो рдЕрди्рди рдкाрд▓рдХ рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै। рдкрд░ рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЕрдЧ्рдиि рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдпे ? рд╡ेрджों рдоें рдк्рд░ाрд░्рдердиा рд╣ै - "рд╕рджा рдпुрд╡ा рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рд╣े рдЕрдЧ्рдиिрджेрд╡! рдЖрдк рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рд╣ोрддा  (рдпрдЬ्рдЮ рд╕рдо्рдкрди्рди рдХрд░्рддा) рдХे рд░ूрдк рдоे рдпрдЬ्рдЮрдХुрдг्рдб рдоे рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ोрдХрд░ рд╣рдоाрд░े (рдпрдЬрдоाрди рдХे) рд╕्рддुрддि рд╡рдЪрдиो (рдорд╣ाрд╡ाрдХ्рдпों) рдХा рд╢्рд░рд╡рдг рдХрд░ें॥
рдиि рдиो рд╣ोрддा рд╡рд░ेрдгрдп: рд╕рджा рдпрд╡िрд╖्рда рдорди्рдорднि:। рдЕрдЧ्рдиे рджिрд╡िрдд्рдорддा рд╡рдЪ:॥ реи। "
     рдЕрд░्рдеाрдд рд╕рд░्рд╡рджा рдпрд╡िрд╖्рда (рдпुрд╡ा рд╢्рд░ेрд╖्рда), рд╡рд░рдгीрдп рдФрд░ рддेрдЬ рд╕ंрдкрди्рди рдЕрдЧ्рдиि рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдпे ! рдпुрд╡ा рд╕рдоुрджाрдп рд╣ी рд╕рдоाрдЬ рдХा рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдЕрди्рдирдкाрд▓рдХ, рдЕрдЧ्рдиिрд╕्рд╡рд░ूрдк, рддेрдЬःрд╕ंрдкрди्рди рдФрд░  рд╡рд░рдгीрдп рд╣ैं।  рдпрд╣ рдЕрдЧ्рдиि рд╡िрдз्рд╡ंрд╢ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдЕрдЧ्рдиि рдирд╣ीं рд╣ै। рдХुрд╢рд▓рддा рдкूрд░्рд╡рдХ рдХрд░्рдо рдХा рдиिрд╖्рдкाрджрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЗрд╕ी рдЕрдЧ्рдиि (рдм्рд░рд╣्рдорддेрдЬ рдХे рд╕ाрде рдХ्рд╖ाрдд्рд░рд╡ीрд░्рдп) рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै।  рдЪंрдЪрд▓рддा рдФрд░ рдЕрд╕्рдеिрд░рддा рд░рд╣рдиे рдкрд░ рдХाрд░्рдп рдХा рдиिрд╖्рдкाрджрди рд╕рдлрд▓рддाрдкूрд░्рд╡рдХ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдпुрд╡ाрдУं рдХा рдЬीрд╡рди рдЪंрдЪрд▓ рдФрд░ рдЬोрд╢ीрд▓ा рд╣ोрддा рд╣ै, рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрдЧ्рдиि рдХी рд▓рд╣рд░ाрддी рд╣ुрдИ рд╢िрдЦा рднी рд╕рд░्рд╡рдЧ्рд░ाрд╕ी рд╣ोрддी рд╣ै।  рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рд╕ंрд╣िрддा рдоें рдЕрдЧ्рдиि рдХा рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै - 
рдд्рд╡ं рд╣ोрддा॒ рдордиु॑рд░्рд╣ि॒рддोрд╜рдЧ्рдиे॑ рдп॒рдЬ्рдЮेрд╖ु॑ рд╕ीрджрд╕ि। рд╕ेрдоं рдиो॑ рдЕрдз्рд╡॒рд░ं рдп॑рдЬ
 -рд╣े рдордиुрд╖्рдпों рдХे рд╣िрддैрд╖ी рдЕрдЧ्рдиिрджेрд╡ ! рдЖрдк рд╣ोрддा рдХे рд░ूрдк рдоें рдпрдЬ्рдЮ рдоें рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╣ों рдФрд░ рд╣рдоाрд░े рдЗрд╕ рд╣िंрд╕ा рд░рд╣िрдд рдпрдЬ्рдЮ рдХो рд╕рдо्рдкрди्рди рдХрд░ें। рдХ्рдпोंрдХि рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдоें рдирд╣ीं рд░рдЦрдиे рд╕े рдХोрдИ рднी рд╢рдХ्рддि (рдКрд░्рдЬा) рдХाрд░्рдпрдХрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддी, рд╡िрдз्рд╡ंрд╢рдХ рд░ूрдк рднी рдзाрд░рдг рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЭूрдаी рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдпा рдЪाрдЯुрдХाрд░िрддा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдпुрд╡ाрдЬीрд╡рди рдХे рдХ्рд░ोрдз рдХो рд╢ाрди्рдд рдХрд░рдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рд╕े рдХाрдо рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा। рдпрдЬ्рдЮ рдХा рдЕрд░्рде рд╣ोрддा рд╣ै рдд्рдпाрдЧ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдо्рдкाрджिрдд рдХрд░्рдо।  рджीрдк्рддिрдоाрди (рдУрдЬрд╕्рд╡ी) рд╡рдЪрдиों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдЧ्рдиिрд╕्рд╡рд░ूрдк рдпुрд╡ा рд╕рдоुрджाрдп рдХो, рдЙрдирдХी рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рд╢рдХ्рддि (рджिрд╡्рдпрддा, рдкूрд░्рдгрддा, рдм्рд░рд╣्рдордд्рд╡, Oneness) рдХे рд╕ंрдмрди्рдз рдоें рдЬाрдЧ्рд░рдд рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा

॥ 5 ।।

 'рдЖрдд्рдо्рд╡ैрд╣ी рдк्рд░рднрд╡рддे рди рдЬрдбः  рдХрджाрдЪिрдд'
 
     рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдкрдиे рдУрдЬрд╕्рд╡ी рд╕рди्рджेрд╢ рдоें рдХрд╣рддे рд╣ैं -" рдХिрди्рдиाрдо рд░ोрджिрд╕ि рд╕рдЦे рдд्рд╡рдпि рд╕рд░्рд╡рд╢рдХ्рддिः ! рдЕрд░्рдеाрдд, рд╣े рд╕рдЦे ! рддुрдо рдХ्рдпों рд░ो рд░рд╣े рд╣ो ? рддुрдо्рд╣ाрд░े рднीрддрд░ рд╣ी рд╕ाрд░ी рд╢рдХ्рддिрдпाँ рдиिрд╣िрдд рд╣ैं। (Inherent Divinity-рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЖрдд्рдоा рдЕрд╡्рдпрдХ्рдд рдм्рд░рд╣्рдо рд╣ै) рдЗрд╕ рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдХो рдЬाрди рд▓ो рдлिрд░  рдЙрд╕ рдЕрдирди्рдд рд╢рдХ्рддि (рдкूрд░्рдгрддा) рдХो рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░ो। "рд▓ोрдЧ рдХрд╣рддे рд╣ैं- рдЗрд╕ рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░ो,рдЙрд╕ рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░ो, рдоैं рдХрд╣рддा рд╣ूँ рдкрд╣рд▓े рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░ो। рдХрд╣ो рдоैं рд╕рдм рдХुрдЫ рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ूँ।"
'рдЖрдд्рдо्рд╡ैрд╣ी рдк्рд░рднрд╡рддे рди рдЬрдбः рдХрджाрдЪिрдд'--рдЕрдкрдиी рд╢рдХ्рддि рдХे рдмрд▓ рдкрд░ рд╣ी рд╕ाрд░े рдХाрдо рдХिрдпे рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं! рдЬреЬ  рдХी рдХोрдИ рд╢рдХ्рддि рдирд╣ीं -рдк्рд░рдмрд▓ рд╢рдХ्рддि рдЖрдд्рдоा рдХी рд╣ी рд╣ै। " рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं - "рд╕рдорд╕्рдд рд╡ेрдж рдпрд╣ी рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрддे рд╣ैं।  рдиिрд░ाрд╢ рдордд рд╣ोрдиा, рдоाрд░्рдЧ рдмреЬा рдХрдаिрди рд╣ै-рдЫुрд░े рдХी рдзाрд░ рдкрд░ рдЪрд▓рдиे рдХे рд╕рдоाрди рджुрд░्рдЧрдо рд╣ै; рдлिрд░ рднी рдиिрд░ाрд╢ рди рд╣ोрдиा, рдЙрдаो ! рдЬाрдЧो ! рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпे рдмिрдиा рд╡िрд╢्рд░ाрдо рдордд рд▓ो! "
      рдХिрди्рддु, рд╣рдо рд▓ोрдЧ рдХ्рдпा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं ? рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдк्рд░рддि рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдУрдЬрд╕्рд╡ी рд╕рди्рджेрд╢ рд╣рдо рд▓ोрдЧों рдХे рдоुрдЦ рд╕े рдХрд╣ाँ рдиिрдХрд▓рддे рд╣ैं ? рдЙрдирдХे рдЪंрдЪрд▓ рдЪिрдд्рдд рдХो рдФрд░ рднी рдЕрдзिрдХ рдЪंрдЪрд▓ рдХрд░ рджेрдиे рдХे рд▓िрдпे рдЙрдирдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдлेрд╕ рдмुрдХ рдФрд░ рдпूрдЯ्рдпूрдм рдкрд░ рдЕрд╢्рд▓ीрд▓ рдЧाрдиे, рдЕрд╢्рд▓ीрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп, рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рд╡ीрдбिрдпो рдФрд░ рдЯी.рд╡ी-рдзाрд░ाрд╡ाрд╣िрдХ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рд╣рдо 'рд╢्рд░рд╡्рдп-рджृрд╢्рдп ' (audio -video) рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЬिрддрдиे рднी рджुрд░्рдмрд▓ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рднाрд╡ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं рдЙрди рд╕рдмрдХो  рдпुрд╡ाрд╡рд░्рдЧ рдХे рд╕ाрдордиे рдкрд░ोрд╕рдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।
           рдпुрд╡ाрдУं рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рд╣ी рдпрд╣ рд╣ै рдХि, рдЙрдирдХे рдкाрд╕ рдЬो рдк्рд░рдЪुрд░ рдоाрдд्рд░ा рдоें рд╣ै - рд╕рддेрдЬ рдЗрди्рдж्рд░िрдп, рдк्рд░ाрдг рдЙрд░्рдЬा, рдЬीрд╡рдиी-рд╢рдХ्рддि,  рд╕рдмрд▓ рд╢рд░ीрд░, рдорди, рдмुрдж्рдзि, рдЖрд╡ेрдЧ, рдЗрдЪ्рдЫा,рдЖрдХांрдХ्рд╖ा рдЖрджि, рдЙрди्рд╣ें рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рдХे рдЙрдирдХा рд╕рджुрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиा рд╡े рдирд╣ीं рдЬाрдирддे рд╣ैं, рдЙрд▓्рдЯे рдЙрд╕рдХा рджुрд░ूрдкрдпोрдЧ рд╣ी рдХрд░ рдмैрдарддे рд╣ैं। рд╢िрдХ्рд╖ा рдЗрди рд╕рднी рд╢рдХ्рддिрдпों рдХा рд╕рджुрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиा рд╕िрдЦाрддी рд╣ै। рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡рд╣ рд╣ै рдЬो рдорди рдХो рд╕ंрдпрдоिрдд рдХрд░рдиा рд╕िрдЦाрддी рд╣ै। рдпрд╣ рд╢िрдХ्рд╖ा рддो рд╣рдо рдЙрди्рд╣ें рджेрддे рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ैं рдФрд░ рдЬो рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрддे рд╣ैं, рдЙрд╕рд╕े рд╡े рдЕрдкрдиी рдк्рд░ाрдгрдЙрд░्рдЬा рдХा рджुрд░ूрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиा рд╣ी рдЕрдзिрдХ рд╕ीрдЦрддे рд╣ैं। рдЙрд╕рдХे рдкрд░िрдгाрдо рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣рдо рдЬीрд╡рди рдкрд░्рдпрди्рдд - " рд╢рд░ीрд░ рдХे рджाрд╕, рдорди рдХे рджाрд╕, рдЬрдЧрдд рдХे рджाрд╕, рдПрдХ рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХे рджाрд╕, рдПрдХ рдЕрдкрдоाрди рдЬрдирдХ рд╡рдЪрди рдХे рджाрд╕, рдЬीрд╡рди рдХे рджाрд╕, рдоृрдд्рдпु рдХे рджाрд╕--- рд╣рд░ рд╡рд╕्рддु рдХे рджाрд╕ рдмрдиे рд░рд╣рддे рд╣ैं।"
       рджूрд╕рд░ों рдХे рдЙрдкрд░ рдЖрд░ोрдк рдореЭ рдХрд░ рд╣рдо рдЗрд╕рдХे рд╡िрд╖рдордп рдкрд░िрдгाрдо рд╕े рдмрдЪ рдирд╣ीं рд╕рдХрддे। рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं- " рдХрд╣ो рдХि (рдЕрдкрдиे рджेрд╣ाрдз्рдпाрд╕ рдЬрдиिрдд рдЕрд╣ं рдоें рд▓िрдкрдЯे рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг) рдЬिрди рдХрд╖्рдЯों рдХो рд╣рдо рдЕрднी рдЭेрд▓ рд░рд╣े рд╣ैं , рд╡े рд╣рдоाрд░े рд╣ी рдХिрдпे рд╣ुрдП рдХрд░्рдоों рдХे рдлрд▓ рд╣ैं। рдпрджि рдпрд╣ рдоाрди рд▓िрдпा рдЬाрдп, рддो рдпрд╣ рднी рдк्рд░рдоाрдгिрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдХि рд╡े рдлिрд░ рд╣рдоाрд░े рдж्рд╡ाрд░ा рдирд╖्рдЯ рднी рдХिрдпे рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЬो рдХुрдЫ рд╣рдордиे рд╕ृрд╖्рдЯ рдХिрдпा рд╣ै , рдЙрд╕рдХा рд╣рдо рдз्рд╡ंрд╕ рднी рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं , рдЬो рдХुрдЫ рджूрд╕рд░े рдиे рдХिрдпा рд╣ै, рдЙрд╕рдХा рдиाрд╢ рд╣рдорд╕े рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा। рдЕрддрдПрд╡ рдЙрдаो рд╕ाрд╣рд╕ी рдмрдиो рд╡ीрд░्рдпрд╡ाрди рд╣ोрдУ। рд╕рдм рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рдЕрдкрдиे рдХрди्рдзों рдкрд░ рд▓ो - рдпрд╣ рдпाрдж рд░рдЦो рдХि рддुрдо рд╕्рд╡рдпं рдЕрдкрдиे рднाрдЧ्рдп рдХे рдиिрд░्рдоाрддा рд╣ो। рддुрдо рдЬो рдХुрдЫ рдмрд▓ рдпा рд╕рд╣ाрдпрддा рдЪाрд╣ो, рд╕рдм рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╣ी рднीрддрд░ рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ै। рдЕрдкрдиे рд╣ाрдеों рдЕрдкрдиा рднрд╡िрд╖्рдп рдЧреЭ рдбाрд▓ो। 'рдЧрддрд╕्рдп рд╢ोрдЪрдиा рдиाрд╕्рддि' -рдЕрдирди्рдд рднрд╡िрд╖्рдп рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╕ाрдордиे рдкреЬा рд╣ै। рддुрдо рд╕рджैрд╡ рдпрд╣ рдмाрдд рд╕्рдорд░рдг рд░рдЦो рдХि рддुрдо्рд╣ाрд░ा рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡िрдЪाрд░, рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХाрд░्рдп рд╕ंрдЪिрдд рд░рд╣ेрдЧा (рдЪिрдд्рдд-рдЧुрдк्рдд рдЙрд╕рдХा рдХाрд░्рдмрди рдХॉрдкी рд░рдЦ рд▓ेрдЧा।); рдФрд░ рдпрд╣ рднी рдпाрдж рд░рдЦो рдХि рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рддुрдо्рд╣ाрд░े рдЕрд╕рдд -рд╡िрдЪाрд░ рдФрд░ рдЕрд╕рдд- рдХाрд░्рдп  рд╢ेрд░ों рдХी рддрд░рд╣ рддुрдо рдкрд░ рдХूрдж рдкреЬрдиे рдХी рддाрдХ рдоें рд╣ैं, рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕рдд-рд╡िрдЪाрд░ рдФрд░ рд╕рдд-рдХाрд░्рдп рднी рд╣рдЬाрд░ों рджेрд╡рддाрдУं рдХी рд╢рдХ्рддि рд▓ेрдХрд░ рд╕рд░्рд╡рджा рддुрдо्рд╣ाрд░ी рд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рддैрдпाрд░ рдЦреЬे рд╣ैं। "
   рдЙрдкाрдп рдХ्рдпा рдиिрдХрд▓ा ? " рд╕ाрдзू (рд╕рдд्) рдпुрд╡ा рдмрдиो ! ["рдпुрд╡ा рд╕्рдпाрдд् рд╕ाрдзु рдпुрд╡ाрдз्рдпाрдпрдХः। рдЖрд╢िрд╖्рдаो рджृрдвिрд╖्рдаो рдмрд▓िрд╖्рдаः॥ (-рддैрдд्рддिрд░ीрдпोрдкрдиिрд╖рдж्-2.7)рддुрдо рд╕ाрдзु (рдкрд╡िрдд्рд░) рдмрдиो рд╡ैрд╕ा рдмрди рдкाрдиे рд╕े рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╕рдорд╕्рдд рдЕрд╕ाрдзु рднाрд╡ (рдЕрдкрд╡िрдд्рд░ рд╡िрдЪाрд░) рдмिрд▓्рдХुрд▓ рджूрд░ рд╣ो рдЬाрдпेंрдЧे। рдФрд░ рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЬрдЧрдд рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा। рдпрд╣ी рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рдмреЬा рд▓ाрдн рд╣ोрдЧा।  рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдоाрдирд╡рдЬाрддि рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ी рд╕рдмрд╕े рдмреЬा рд▓ाрдн рд╣ोрдЧा। рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рдХрд╣ा рдеा - " рджुрдиिрдпा рддрднी рдкрд╡िрдд्рд░ рдФрд░ рдЕрдЪ्рдЫी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै , рдЬрдм рд╣рдо рд╕्рд╡рдпं рдкрд╡िрдд्рд░ рдФрд░ рдЕрдЪ्рдЫे рд╣ों। рд╡рд╣ рд╣ै рдХाрд░्рдп рдФрд░ рд╣рдо рд╣ैं рдЙрд╕рдХे рдХाрд░рдг। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЖрдУ , рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдХो рдкрд╡िрдд्рд░ рдмрдиा рд▓ें। рдЖрдУ, рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдХो рдкूрд░्рдг рдмрдиा рд▓ें ! "   

|| 6 |

 'рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдЬाрдЧрд░рдг рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा'  
           
    рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЕंрдЧ рд╣ै- рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп, рд╕ंрдпрдо, рд╕рджुрдкрдпोрдЧ-рдмुрдж्рдзि (рдордиीрд╖ा -wit),рдФрд░ рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдЖрджि। рд▓ेрдХिрди, рдЗрди рд╕рдорд╕्рдд рдЪाрд░िрдд्рд░िрдХ рдЧुрдгों рдХी рдмुрдиिрдпाрдж -'рд╢्рд░рдж्рдзा' рдпा рдЕрдж्рднुрдд рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдкрд░ рд╣ी рдЯिрдХी рд╣ुрдИ рд╣ै।  рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдиे рд╢्рд░рдж्рдзा рдХो рд╣ी рдЬीрд╡рди рдХी рд╕рдорд╕्рдд рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХी рдХुंрдЬी рдХрд╣ा рд╣ै। рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं-"рдЗрд╕ рд╢्рд░рдж्рдзा рдпा (рдЖрдд्рдоा рдХे рдк्рд░рддि) рдпрдеाрд░्рде рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдХрд░рдиा рд╣ी рдоेрд░ा рдЬीрд╡рдиोрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै (рдЬीрд╡рди рдХा рд╡्рд░рдд рд╣ै)। (рел/рейрейрек) 
    " рддुрдордоें рд╕े рдЬिрди рд▓ोрдЧों рдиे рдЙрдкрдиिрд╖рджों рдоें рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕ुрди्рджрд░ -'рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж ' рдХा рдЕрдз्рдпрди рдХिрдпा рд╣ै, рдЙрди्рд╣ें рд╕्рдорд░рдг рд╣ोрдЧा рдХि рдХिрд╕ рддрд░рд╣ рдПрдХ рд░ाрдЬрд░्рд╖ि (рдмाрдЬрд╢्рд░рд╡ा) рдПрдХ рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ рдХा рдЕрдиुрд╖्рдаाрди рдХрд░рдиे рдЪрд▓े рдеे, рдФрд░ рджрдХ्рд╖िрдгा рдоें рдЕрдЪ्рдЫी рдЪीрдЬें рди рджेрдХрд░ рдЕрдиुрдкрдпोрдЧी рдЧौрдУं рдХा рджाрди рдХрд░ рд░рд╣े рдеे।" (рел/реирезреи) рдпрд╣ाँ рдз्рдпाрди рджेрдиे рдХी рдмाрдд рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рдмреЬे-рдмुрдЬुрд░्рдЧों рдХो рдЕрдиुрдЪिрдд рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд╣ुрдП рджेрдЦрдХрд░, рдЕрднी рдХे рдпुрд╡ा рдЕрдкрдиी рд╢рдХ्рддि рдХा рд╕рджुрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे ( рдЪрд░िрдд्рд░рдиिрд░्рдоाрдг,рдЬीрд╡рди-рдЧрдарди рдпा рдм्рд░рд╣्рдорд╡िрдж्рдпा рдЕрд░्рдЬрди рдЖрджि) рдХे рдмрдЬाрдп рдЖрдкा рдЦोрдХрд░ рдЕрдкрдиे 'рдмुрдЬुрд░्рдЧ рдоाँ-рдмाрдк' рдкрд░ рд╣ी рдЖрдХ्рд░ोрд╢ рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं। 
     рд▓ेрдХिрди рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдЖрдЧे рдХрд╣рддे рд╣ैं, " рдХрдеा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЙрд╕ी рд╕рдордп рдЙрдирдХे рдкुрдд्рд░ рдирдЪिрдХेрддा рдХे рд╣ृрджрдп рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдХा рдЖрд╡िрд░्рднाрд╡ рд╣ुрдЖ। рдоैं рддुрдо्рд╣ाрд░े рд▓िрдП рдЗрд╕ 'рд╢्рд░рдж्рдзा' рд╢рдм्рдж рдХा рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдЕрдиुрд╡ाрдж рдирд╣ीं рдХрд░ूँрдЧा, рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рдЧрд▓рдд рд╣ोрдЧा। рдЗрд╕ рдЕрдж्рднुрдд рд╢рдм्рдж - 'рд╢्рд░рдж्рдзा' рдХा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЕрд░्рде рд╕рдордЭ рд▓ेрдиा, рдмрд╣ुрдд рдХрдаिрди рд╣ै। рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХे рдЗрд╕ рд╢्рд░рдж्рдзा рд╢рдм्рдж рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдХाрд░िрддा (efficiency) рдЕрддि рдЖрд╢्рдЪрд░्рдпрдЬрдирдХ рд╣ै। рд╣рдо рджेрдЦेंрдЧे рдХि рдпрд╣ рдХिрд╕ рддрд░рд╣ рд╢ीрдШ्рд░ рдлрд▓ рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै। рдЬैрд╕े рд╣ी рдирдЪिрдХेрддा рдХे рд╣ृрджрдп рдоें 'рд╢्рд░рдж्рдзा' рдЖрд╡िрд░्рднूрдд рд╣ोрддी рд╣ै, рдЙрд╕рдХे рдорди рдоें рд╡िрдЪाрд░ рдЙрдарддा рд╣ै- " рдоैं рдмрд╣ुрддों рд╕े рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ूँ, рдХुрдЫ рд▓ोрдЧों рд╕े рдЫोрдЯा рднी рд╣ूँ, рдкрд░рди्рддु рдХрд╣ीं рднी рдРрд╕ा рдирд╣ीं рд╣ूँ рдХि рд╕рдмрд╕े рдЫोрдЯा рд╣ोрдКं, рдЕрддः рдоैं рднी рдХुрдЫ рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ूँ। " рдЙрд╕рдХा рдпрд╣ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рд╕ाрд╣рд╕ рдмреЭрддा рдЧрдпा, рдФрд░ рдЬो рд╕рдорд╕्рдпा рдЙрд╕рдХे рдорди рдоें рдеी, рдЙрд╕ рдмाрд▓рдХ рдиे рд╣рд▓ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ा - рд╡рд╣ рд╕рдорд╕्рдпा рдоृрдд्рдпु рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдеी। рдЗрд╕рдХी рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдХा рдкрддा рддो рдпрдо рдХे рдШрд░ рдЬाрдиे рдкрд░  рд╣ी рд╣ो рд╕рдХрддी рдеी, рдЕрддः рд╡рд╣ рдмाрд▓рдХ рд╡рд╣ीं рдЧрдпा।  рдиिрд░्рднीрдХ рдирдЪिрдХेрддा рдпрдо рдХे рдпрд╣ाँ рдкрд╣ुँрдЪрдХрд░ рддीрди рджिрди рддрдХ рдк्рд░рддीрдХ्рд╖ा рдХрд░рддा рд░рд╣ा рдФрд░ рддुрдо рдЬाрдирддे рд╣ो рдХि рдХिрд╕ рддрд░рд╣ рдЙрд╕рдиे рдЕрдкрдиा рдЕрднीрдк्рд╕िрдд (рдоृрдд्рдпु рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╣рд▓) рдк्рд░ाрдк्рдд  рдХिрдпा। рд╣рдоें рдЬिрд╕ рдЪीрдЬ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै, рд╡рд╣ рдпрд╣ рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ी рд╣ै। рджुрд░्рднाрдЧ्рдпрд╡рд╢ рднाрд░рдд рд╕े рдЗрд╕рдХा рдк्рд░ाрдпः рд▓ोрдк рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै рдФрд░ рд╣рдоाрд░ी рд╡рд░्рддрдоाрди рджुрд░्рджрд╢ा рдХा рдХाрд░рдг рднी рдпрд╣ी рд╣ै। рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдЗрд╕ рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рднेрдж рд╕े рд╣ी рдордиुрд╖्рдп -рдордиुрд╖्рдп рдЕрди्рддрд░ рдкाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ी рд╣ै, рдЬो рдПрдХ рдордиुрд╖्рдп рдХो рдмреЬा (рдЖрдд्рдоाрдмृрд╣рдж рдпा рдм्рд░рд╣्рдо) рдФрд░ рджूрд╕рд░े рдХो рдХрдордЬोрд░ рдФрд░ рдЫोрдЯा (рдирд╢्рд╡рд░ рд╢рд░ीрд░) рдмрдиाрддी рд╣ै। рдоैं рдпрд╣ी рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ рдХी рдРрд╕ी рд╣ी рд╢्рд░рдж्рдзा рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╣ृрджрдп рдоें рднी рдк्рд░рд╡िрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрдпे। рд╡рд╣ рдЖрдд्рдоा рдЕрдирди्рдд рд╢рдХ्рддि рдХा рдЖрдзाрд░ рд╣ै, рдХोрдИ рдЙрд╕рдХा рдиाрд╢ рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा, рдЙрд╕рдХी рд╡рд╣ рдЕрдирди्рдд рд╢рдХ्рддि рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрдиे рдХे рд▓िрдП рдХेрд╡рд▓ рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХी рдк्рд░рддीрдХ्рд╖ा рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рд╣рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдХी рд╣ी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ै, рд╣рдоें, рдпрд╣ाँ рдЬिрддрдиे рднी рдордиुрд╖्рдп рд╣ैं, рд╕рднी рдХो рдЗрд╕рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рд╢्рд░рдж्рдзा рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХा рдорд╣ाрди рдХाрд░्рдп рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╕ाрдордиे рдкреЬा рд╣ुрдЖ рд╣ै।"рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ी рд╕ाрде рдЬो рдордиोрднाрд╡ рдпुрд╡ाрдУं рдХी рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдоें рдХрдоी рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рдФрд░ рдЧंрднीрд░ рдмрдиा рджेрддा рд╣ै, рдЙрд╕рдХी рдУрд░ рд╕ंрдХेрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं- " рд╣рдоाрд░े рдЬाрддीрдп рдЦूрди рдоें рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рднрдпाрдирдХ рд░ोрдЧ рдХा рдмीрдЬ рд╕рдоा рд░рд╣ा рд╣ै, рдФрд░ рд╡рд╣ рд╣ै рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡िрд╖рдп рдХो рд╣ँрд╕рдХрд░ рдЙреЬा рджेрдиा, рдЧाрдо्рднीрд░्рдп рдХा рдЖрднाрд╡, рдЗрд╕ рджोрд╖ рдХा рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рдд्рдпाрдЧ рдХрд░ो। рд╡ीрд░ рдмрдиो, рд╢्рд░рдж्рдзा рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ोрдУ, рдФрд░ рд╕рдм рдХुрдЫ рддो рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдЖ рд╣ी рдЬाрдпेрдЧा। рдоुрдЭे рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ै- рд╡िрд╢ेрд╖рддः рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдХे рдпुрд╡рдХों рдкрд░।" (рдХрд▓рдХрдд्рддा рдЕрднिрдиंрджрди рдХा рдЙрдд्рддрд░- рел/реирезреи-резрей) 
         рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рд╕े рдХिрд╕ी рдиे рдкूрдЫा  рдеा- " рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рд╕े рдЗрд╕ рд╢्рд░рдж्рдзा рдХा рд▓ोрдк рдХैрд╕े рд╣ो рдЧрдпा ? " рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдиे рдЙрдд्рддрд░ рджेрддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рдеा- " рдмрдЪрдкрди рд╕े рд╣ी рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рдирдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╢िрдХ्рд╖ा (negative education ) рджी рдЬाрддी рд░рд╣ी рд╣ै। рд╣рдордиे рдпрд╣ी рддो рд╕ीрдЦा рд╣ै рдХि рд╣рдо рдирдЧрдг्рдп рд╣ैं, рдиाрдЪीрдЬ рд╣ैं। рд╣рдоें рдХрднी рдпрд╣ рдирд╣ीं рдмрддाрдпा рдЧрдпा рдХि рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдоें рднी рдмреЬे рдмреЬे рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖ों рдХा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдХोрдИ рднी рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдЖрд╢ाрд╡ाрджी (positive) рд╡िрдЪाрд░ рд╣рдоें рд╕िрдЦрд▓ाрдпे рдирд╣ीं рдЬाрддे। рд╕ीрдиा рддाрди рдХрд░, рд╕िрд░ рдЙрдаा-рдХрд░ рдХे рдПрдХ рд╕ाрде рд╣ाрде рдкैрд░ рд╣िрд▓ाрдиा (рдШाрд╕ -рдоाрдЯी, рдШाрд╕-рдоाрдЯी рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЪрд▓рдиा) рднी рдирд╣ीं рдЖрддा। рд╣рдоें рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों (рдпा рдоुрд╕рд▓рдоाрдиों рдХे?)  рдкूрд░्рд╡рдЬों рдХी рддो рдПрдХ рдПрдХ рдШрдЯрдиा рдФрд░ рддिрдеि рдпाрдж рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рдкрд░рди्рддु рдЕреЮрд╕ोрд╕ рдЕрдкрдиे рд╣ी рджेрд╢ рдХे рдЧौрд░рд╡рдкूрд░्рдг рдЕрддीрдд рд╕े рд╣рдо рдЕрдирднिрдЬ्рдЮ рд░рд╣рддे рд╣ैं। рд╣рдо рдХेрд╡рд▓ рдиिрд░्рдмрд▓рддा рдХा рдкाрда рдкреЭрддे рд╣ैं। рдЕрддः рд╢्рд░рдж्рдзा рдирд╖्рдЯ рди рд╣ो рддो рдХ्рдпा рд╣ो ? " (рео/реиремреп)
==============

|| 7 ||

 рдУрдЬрд╕ рд╣ी рдордиुрд╖्рдп рдХा рд╕рдЪ्рдЪा рдордиुрд╖्рдпрдд्рд╡ рд╣ै ! 

 (Ojas is the real man)

           рдХेрд╡рд▓  рдпुрд╡ा рд╕рдоुрджाрдп рд╣ी рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╕рдоाрдЬ рдХो рдЙрди्рдирддि рдХे рд╢िрдЦрд░ рддрдХ рд▓े рдЬाрдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╣ै ! рдХिрд╕ी рдпुрд╡рдХ рдХी рд╕рдо्рдкрдд्рддि рдЙрд╕рдХी рдпुрд╡ा рдКрд░्рдЬा рд╣ी рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЙрд╕рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рдоूрд▓ рдХाрд░рдг рднी рдпрд╣ी рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рдмुрдж्рдзि рдХी рд╢рдХ्рддि рдФрд░ рд╕ंрдпрдо рдХे рджुрд░ूрдкрдпोрдЧ рд╕े рд╡े рджुрд░्рдмрд▓ рд╣ो рдЧрдП рд╣ैं। рддрдеाрдкि, рдКрд░्рдЬा (рдмрд▓) рд╣ी рдХाрд░्рдп рдХा рд╕ंрдкाрджрди рдХрд░्рддा (executor) рд╣ै। рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЬрд▓рд╢рдХ्рддि рдХे рддीрдХ्рд╖्рдг-рдзाрд░ рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░ рдЦрдирди рдХाрд░्рдп рд╕рдо्рдкाрджिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдпा рдирджी рдХी рддीрд╡्рд░ рдзाрд░ा рдкрд░ рдмाँрдз рдмрдиाрдХрд░ рд╡िрдж्рдпुрдд् рдЙрдд्рдкाрджрди рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рддрдеा  рд╕िंрдЪाрдИ рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै;  рдаीрдХ рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдпुрд╡ा-рд╢рдХ्рддि рдХो рдЙрдкрдпोрдЧी рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдпे, рдпुрд╡ाрдХाрд▓ рдоें рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдФрд░ рд╕ंрдпрдо рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै। 
          рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХрд╣рддे рд╣ैं, " рддुрдо्рд╣ें рдпрджि рдХोрдИ рдЧाрд▓ी (рдЕрднिрд╢ाрдк) рджे рддो рдЙрд╕рдХे рдк्рд░рддि рдХृрддрдЬ्рдЮ рд╣ोрдУ। рдХ्рдпोंрдХि рдЧाрд▓ी рдпा рдЕрднिрд╢ाрдк рдХ्рдпा рд╣ै, рдпрд╣ рджेрдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрд╕рдиे рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╕ाрдордиे рдоाрдиो рдПрдХ рджрд░्рдкрдг рд░рдЦा рд╣ै рдФрд░ рд╡рд╣ рддुрдо्рд╣ाрд░े рд▓िрдП рдЖрдд्рдорд╕ंрдпрдо рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рджे рд░рд╣ा рд╣ै। рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рдоिрд▓े рдмिрдиा рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा, рдФрд░ рджрд░्рдкрдг рд╕ाрдордиे рд░рдЦे рдмिрдиा рд╣рдо рдЕрдкрдиा рдоुрдЦ рдирд╣ीं рджेрдЦ рд╕рдХрддे। " (рен/реореи)       
           рд╢рдХ्рддि рдХा рджुрд░ूрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиा рд╕рдорд╕्рдпा рд╣ै рдФрд░ рд╢рдХ्рддि рдХा рд╕рджुрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиा рд╕рдоाрдзाрди рд╣ै। рдпुрд╡ा-рд╢рдХ्рддि рдХा рджुрд░ूрдкрдпोрдЧ рд╣ोрдиे рдХी рд╕рдо्рднाрд╡рдиा рдХा рдмрдиे рд░рд╣рдиा рд╣ी рд╕рдорд╕्рдпा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕ рд╢рдХ्рддि рдХा рд╕рджुрдкрдпोрдЧ  рд╣ी рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рдоाрдзाрди рд╣ै। рдЖрдд्рдорд╕ंрдпрдо, рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди, рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдЖрджि рдЧुрдгों рд╣ी рд╡рд╣ рджे рд╕рдХрддे рд╣ैं।  рдХिрд╕ी рдк्рд░рд╢्рди рдХे рдЙрдд्рддрд░ рдоें рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं- " рдХोрдИ рд╡рд╕्рддु рдЕрдЪ्рдЫी рд╣ै рдпा рдмुрд░ी рдпрд╣ рдЙрд╕рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕ рджीрдкрдЬ्рдпोрддि рдХो рд╣ी рд▓ो। рдЗрд╕рдХे рдк्рд░рдХाрд╢ рдоें рд╣рдо рдкреЭрддे рд╣ैं рдФрд░ рдХрдИ рдЕрди्рдп рдЙрдкрдпोрдЧी рдХाрдо рднी рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдЙрд╕рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ рдХा рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै। рдЕрдЪ्рдЫा, рдЕрдм рдпрджि рдЙрд╕рдоें рдХोрдИ рдЕрдкрдиी рдКँрдЧрд▓ी рд░рдЦे, рддो рд╡рд╣ рдЬрд▓ рдЬाрдпрдЧा। рдпрд╣ рдЗрд╕рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ рдХा рджूрд╕рд░ा рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै। рдЗрд╕ рддрд░рд╣, рдХोрдИ рд╡рд╕्рддु рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдоें рд▓ाрдпी рдЬाрддी рд╣ै, рдЙрд╕ीрд╕े рдЙрд╕рдХे рднрд▓े -рдмुрд░े рдХा рдиिрд░्рдгрдп рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рд╕े рд╕рдж्рдЧुрдг рдФрд░ рджुрд░्рдЧुрдг , рдкाрдк рдФрд░ рдкुрдг्рдп рд╣ैं। рд╣рдоाрд░ी рдоाрдирд╕िрдХ рдПрд╡ं рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпों рдХा рдЙрдЪिрдд рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ी рдкुрдг्рдп рд╣ै, рдФрд░ рдЙрдирдХा рдЕрдиुрдЪिрдд рдЙрдкрдпोрдЧ рдПрд╡ं рдмрд░्рдмाрджी (waste) рд╣ी рдкाрдк рд╣ै। " [(So we should know that a thing becomes ‘good’ or ‘bad’ according to the way we use it. Similarly with ‘virtue’ and ‘vice’. Broadly speaking, the proper use of any of the faculties of our mind and body is termed ‘virtue’, and its improper application or waste is called ‘vice’.рд╡ाрд░्рддा рдПрд╡ं рд╕ंрд▓ाрдк, рд╢्рд░ी рд╕ुрд░ेрди्рдж्рд░ рдиाрде рд╕ेрди,рео/реиренрей-ренрек)]            
рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे реирел рдЬुрд▓ाрдИ,резреорепрел рдеाрдЙрдЬेंрдб рдЖрдЗрд▓ैंрдб рдкाрд░्рдХ рдХी 'рджेрд╡рд╡ाрдгी' рдоें рдХрд╣ा рдеा -"рдХाрдоुрдХ рдХрд▓्рдкрдиा рдЙрддрдиी рд╣ी рдмुрд░ी рд╣ै , рдЬिрддрдиी рдХाрдоुрдХ рдХ्рд░िрдпा। рдХाрдоेрдЪ्рдЫा рдХो рд╕ंрдпрдоिрдд рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЙрд╕рд╕े рдЙрдЪ्рддрдо рдлрд▓ рд▓ाрдн рд╣ोрддा рд╣ै। рдХाрдорд╢рдХ्рддि рдХो рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╢рдХ्рддि рдоें рдкрд░िрдгрдд рдХрд░ो, рдХिрди्рддु рдЕрдкрдиे рдХो рдкुрд░ुрд╖рдд्рд╡рд╣ीрди (emasculate-рдмрдзिрдпा) рдордд рдмрдиाрдУ, рдХ्рдпोंрдХि рдЙрд╕рд╕े рд╢рдХ्рддि рдХा рдХ्рд╖рдп рд╣ोрдЧा। рдпрд╣ рд╢рдХ्рддि рдЬिрддрдиी рдк्рд░рдмрд▓ рд╣ोрдЧी, рдЗрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрддрдиा рд╣ी рдЕрдзिрдХ рдХाрд░्рдп рд╣ो рд╕рдХेрдЧा। рддीрдм्рд░ рдЬрд▓рдзाрд░ा рдоिрд▓рдиे рдкрд░ рд╣ी рдЙрд╕рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдЦाрди рдЦोрджрдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। " рен/реореи 
 "рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдпрд╡ाрди рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдоें рдк्рд░рдмрд▓ рд╢рдХ्рддि, рдЕрд╕ाрдзाрд░рдг рдИрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рд╕ंрдЪिрдд рд░рд╣рддी рд╣ै।"  
[Unchaste imagination is as bad as unchaste action. Controlled desire leads to the highest result. Transform the sexual energy into spiritual energy, but do not emasculate, because that is throwing away the power. Only or powerful current of water can do hydraulic mining.]  
 [ржХাржо-рж╢ржХ্рждিржХে ржЖржз্ржпাржд্ржоিржХ рж╢ржХ্рждিрждে ржкрж░িржгржд ржХрж░, ржХিржи্рждু ржиিржЬেржХে ржкুрж░ুрж╖ржд্ржмрж╣ীржи ржХрж░ ржиা, ржХাрж░ржг рждাрждে ржХেржмрж▓ рж╢ржХ্рждিрж░ ржЕржкржЪрзЯ рж╣рзЯ। ржПржЗ рж╢ржХ্рждি ржпржд ржк্рж░ржмрж▓ ржеাржХржмে, ржПрж░ ржж্ржмাрж░া рждржд ржЕржзিржХ ржХাржЬ рж╕ржо্ржкржи্ржи рж╣рждে ржкাрж░ржмে। ржк্рж░ржмрж▓ ржЬрж▓েрж░ рж╕্рж░োржд ржкেрж▓ে рждржмেржЗ ржЬрж▓рж╢ржХ্рждিрж░ рж╕াрж╣াржп্ржпে ржЦржиিрж░ ржХাржЬ ржХрж░া ржпেрждে ржкাрж░ে।] 
[рдкрд╢ु рдФрд░ рдордиुрд╖्рдп рдоें рднेрдж рдХ्рдпा рд╣ै ? ... рдЖрд╣ाрд░, рдиिрдж्рд░ा, рднрдп рдФрд░ рдк्рд░рдЬрдирди (рд╡ंрд╢рд╡िрд╕्рддाрд░) рдЖрджि рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рджोрдиों рдоें рдкाрдпे рдЬाрддे рд╣ैं। рднेрдж рдЗрддрдиा рд╣ी рд╣ै рдХि рдордиुрд╖्рдп рдЗрди рд╕рдмрдХा рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рд╡рд╣ рдИрд╢्рд╡рд░ - рдк्рд░рднु рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै। рдкрд╢ु рдпрд╣ рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрддे। рдкрд╢ु рднी рдкрд░ोрдкрдХाрд░ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЪीрдЯिрдпाँ рдкрд░ोрдкрдХाрд░ рдХрд░рддी рд╣ैं, рдХुрдд्рддे рднी рдХрд░рддे рд╣ैं। рдРрд╕ी рджрд╢ा рдоें рдлिрд░ рднेрдж рдХрд╣ाँ ? рдордиुрд╖्рдп рдЕрдкрдиा рдк्рд░рднु рд╕्рд╡рдпं рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╡рд╣ рд╡ाрд╕рдиाрдЬрди्рдп рдХिрд╕ी рднी рд╡िрдХाрд░ рдХो рд░ोрдХ рд╕рдХрддा рд╣ै। .... рдпрд╣ рдмाрдд рдкрд╢ु рдХे рд╡рд╢ рдХी рдирд╣ीं рд░рд╣рддी। рдкрд╢ु рдЪाрд░ों рдУрд░ рд╕े рд╕्рд╡рднाрд╡ рдХी рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा рд╕े рдЬрдХреЬा рд╣ै। рдЗрддрдиा рд╣ी рдЕрди्рддрд░ рд╣ै -рдПрдХ рдЕрдкрдиे рд╕्рд╡ाрднाрд╡ рдХा рд╕्рд╡ाрдоी рд╣ै рдФрд░ рджूрд╕рд░ा рдЕрдкрдиे рд╕्рд╡рднाрд╡ рдХा рджाрд╕। рд╕्рд╡рднाрд╡ рдХ्рдпा рд╣ै ? рдкाँрдЪो рдЗрди्рдж्рд░िрдпाँ рд╣ी рд╕्рд╡рднाрд╡ рд╣ैं। " (рек/резремрей)            

   " рдЬो рд╢्рд░рдж्рдзा рд╡ेрдж -рд╡ेрджाрди्рдд рдХा рдоूрд▓ рдорди्рдд्рд░ рд╣ै, рдЬिрд╕ рд╢्рд░рдж्рдзा рдиे рдирдЪिрдХेрддा рдХो рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдпрдо рдХे рдкाрд╕ рдЬाрдХрд░ рдк्рд░рд╢्рди рдХрд░рдиे рдХा рд╕ाрд╣рд╕ рджिрдпा, рдЬिрд╕ рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рдмрд▓ рд╕े рдпрд╣ рд╕ंрд╕ाрд░ рдЪрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै - рдЙрд╕ी рд╢्рд░рдж्рдзा рдХा рд▓ोрдк?" рдЬрдмрдХि рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рднी рдЕрди्рддрд░ंрдЧ рд░ूрдк рд╕े рдЬुреЬा рд╣ुрдЖ рд╣ै। " рдЕрдм рдЙрдкाрдп рд╣ै -рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдк्рд░рд╕ाрд░। рдкрд╣рд▓े рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрди। ...рдЬिрд╕ рдЬ्рдЮाрди рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдордиुрд╖्рдп рд╕ंрд╕ाрд░-рдмंрдзрди рддрдХ рд╕े рдЫुрдЯрдХाрд░ा рдкा рдЬाрддा рд╣ै, рдЙрд╕рд╕े рдХ्рдпा рддुрдЪ्рдЫ рднौрддिрдХ рдЙрди्рдирддि рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХेрдЧी ? рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ी рд╣ो рд╕рдХेрдЧी। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬीрд╡ाрдд्рдоा рдоें рдЕрдиंрдд рд╢рдХ्рддि рдЕрд╡्рдпрдХ्рдд рднाрд╡ рд╕े рдиिрд╣िрдд рд╣ै।  рд╡рд╣ (рдЕрд╡िрдиाрд╢ी) рдЖрдд्рдоा рдЪींрдЯी рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдКँрдЪे рд╕े рдКँрдЪे рд╕िрдж्рдз рдкुрд░ुрд╖ рддрдХ рд╕рднी рдоें  рд╡िрд░ाрдЬрдоाрди рд╣ै , рдЕрди्рддрд░ рдХेрд╡рд▓ рдЙрд╕рдХे рдк्рд░рдХрдЯीрдХрд░рдг рдХे рднेрдж рдоें рд╣ैंрд╡рд░рдгрднेрджрд╕्рддु рддрддः рдХ्рд╖ेрдд्рд░िрдХрд╡рдд्। рдХिрд╕ाрди рдЬैрд╕े рдЦेрддों рдХी рдоेंреЬ рддोреЬ рджेрддा рд╣ै рдФрд░ рдПрдХ рдЦेрдд рдХा рдкाрдиी рджूрд╕рд░े рдЦेрдд рдоें рдЪрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै, рд╡ैрд╕े рд╣ी рдЖрд╡рд░рдг рдЯूрдЯрддे рд╣ी (рдоिрде्рдпा рдЕрд╣ं рдХा рдЖрд╡рд░рдг рдЯूрдЯрддे рд╣ी) рдЖрдд्рдоा рднी рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╢рдХ्рддि рдХो рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рдЬा рдЬा рдХрд░ рдЬрдЧाрдиा рд╣ोрдЧा। (рдХैрд╡рд▓्рдп рдкाрдж-рек.рей) (24 рдЕрдк्рд░ैрд▓, 1897 рдХो рд╕рд░рд▓ा рдШोрд╖ाрд▓ рдХो рд▓िрдЦा рдкрдд्рд░ 6/312)
> рдордиुрд╖्рдп рдФрд░ рдИрд╕ा (рдЕрд╡рддाрд░) рдоें рдЕрди्рддрд░ : рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдк्рд░ाрдгिрдпों рдоें рдмрд╣ुрдд рдЕрди्рддрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдк्рд░ाрдгी рдХे рд░ूрдк рдоें рддुрдо рдИрд╕ा рдХрднी рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддे। рдоिрдЯ्рдЯी рд╕े рдПрдХ рдоिрдЯ्рдЯी рдХा рд╣ाрдеी рдмрдиा рд▓ो , рдЙрд╕ी рдоिрдЯ्рдЯी рд╕े рдПрдХ рдоिрдЯ्рдЯी рдХा рдЪूрд╣ा рдмрдиा рд▓ो। рдЙрди्рд╣ें рдкाрдиी рдоें рдбाрд▓рджो - рд╡े рдПрдХ рдмрди рдЬाрддे рд╣ैं। рдоिрдЯ्рдЯी рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡े рдиिрд░ंрддрд░ рдПрдХ рд╣ैं , рдЧреЭी рд╣ुрдИ рд╡рд╕्рддुрдУं рдХे рд░ूрдк рдоें рдиिрд░ंрддрд░ рднिрди्рди рд╣ैं। рдм्рд░рд╣्рдо рд╣ी рдИрд╢्рд╡рд░ (рднрдЧрд╡ाрди-рдЕрд╡рддाрд░ рд╡рд░िрд╖्рда) рддрдеा рдордиुрд╖्рдп рджोрдиों рдХा рдЙрдкाрджाрди рд╣ै। рдкूрд░्рдг рд╕рд░्рд╡рд╡्рдпाрдкी рд╕рдд्рддा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣рдо рд╕рдм рдПрдХ рд╣ैं, рдкрд░рди्рддु рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рдк्рд░ाрдгिрдпों рдХे рд░ूрдк рдоें рдИрд╢्рд╡рд░ (рднрдЧрд╡ाрди) рд╢ाрд╢्рд╡рдд рд╕्рд╡ाрдоी рд╣ैं рдФрд░ рд╣рдо рд╢ाрд╢्рд╡рдд рд╕ेрд╡рдХ рд╣ैं।
    "рддुрдо्рд╣ाрд░े рдкाрд╕ рддीрди рдЪीрдЬें '3H'  рд╣ैं- 1. рд╢рд░ीрд░, 2. рдорди 3. рдЖрдд्рдоा! рдЖрдд्рдоा рдЗрди्рдж्рд░िрдпाрддीрдд рд╣ै рдорди (рдоिрде्рдпा рдЕрд╣ं) рдЬрди्рдо рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдХा рдкाрдд्рд░ рд╣ै рдФрд░ рд╡рд╣ी рджрд╢ा рд╢рд░ीрд░ рдХी рд╣ै। рддुрдо рд╡рд╣ी (рдЕрдЬрд░-рдЕрдорд░-рдЕрд╡िрдиाрд╢ी) рдЖрдд्рдоा рд╣ो, рдкрд░ рдмрд╣ुрдзा рддुрдо рд╕ोрдЪрддे рд╣ो рдХी рддुрдо (рдирд╢्рд╡рд░) рд╢рд░ीрд░ рд╣ो। рдЬрдм рдордиुрд╖्рдп рдХрд╣рддा рд╣ै- 'рдоैं рдпрд╣ाँ рд╣ूँ',  рддो рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╡рд╣ рд╢рд░ीрд░ рдХी рдмाрдд рд╕ोрдЪрддा рд╣ै। рдлिрд░ рдПрдХ рджूрд╕рд░ा рдХ्рд╖рдг рдЖрддा рд╣ै , рдЬрдм рддुрдо рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рднूрдоिрдХा рдоें рд╣ोрддे рд╣ो, рддрдм рддुрдо рдпрд╣ рдирд╣ीं рдХрд╣рддे - " рдоैं рдпрд╣ाँ рд╣ूँ ! (рдЕрднी рдордЬा рдЪрдЦाрддा рд╣ूँ!)" рдХिрди्рддु рдЬрдм рдХोрдИ рддुрдо्рд╣ें рдЧाрд▓ी рджेрддा рд╣ै, рдпा рддुрдо्рд╣ाрд░ा рдЕрдкрдоाрди рдХрд░рддा рд╣ै, рдФрд░ рддुрдо рднीрддрд░ рд╕े рдХ्рд░ोрдзिрдд рдирд╣ीं рд╣ो рдЬाрддे, рддрдм рддुрдо рдЖрдд्рдоा рд╣ो "(рдЦंрдб 10. рдкृрд╖्рда 40)
 
рджृрд╖्рдЯिं рдЬ्рдЮाрдирдордпीं  рдХृрдд्рд╡ा рдкрд╢्рдпेрдж्  рдм्рд░рд╣्рдордордпं рдЬрдЧрдд्।  
рджेрд╣рдмुрдж्рдзрдпा рддु рджाрд╕ोрд╜рд╣ं  рдЬीрд╡рдмुрдж्рдзрдпा рдд्рд╡рджंрд╢рдХ। 
рдЖрдд्рдордмुрдж्рдзрдпा  рдд्рд╡рдоेрд╡ाрд╣рдоिрддि рдоे рдиिрд╢्рдЪिрддा рдорддिः ॥

  рдЬ्рдЮाрдирдордп рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕ंрд╕ाрд░ рдХो рдм्рд░рд╣्рдордордп рджेрдЦрдиा рдЪाрд╣िрдП।  рджेрд╣рдмुрдж्рдзि рд╕े рддो рдоैं рдЖрдкрдХा рджाрд╕ рд╣ूँ, рдмрддाрдЗрдпे рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рдХ्рдпा рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ूँ ?  рдЬीрд╡рдмुрдж्рдзि рд╕े рдЖрдкрдХा рдЕंрд╢ рд╣ी рд╣ूँ рдФрд░  рдЖрдд्рдордмुрдж्рдзि рд╕े рдоें рд╡рд╣ी рд╣ूँ рдЬो рдЖрдк рд╣ैं, рдпрд╣ी рдоेрд░ी рдиिрд╢्рдЪिрдд рдорддि рд╣ै॥ 
"рдЬрдм рдоैं рд╕ोрдЪрддा рд╣ूँ рдХि рдоैं рд╢рд░ीрд░ (M/F) рд╣ूँ, рддрдм рдЙрд╕ рджेрд╣рдмुрдж्рдзि рд╕े рдоैं рдЖрдкрдХा рджाрд╕ (рднрдХ्рдд) рд╣ूँ, рдмрддाрдЗрдпे рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рдоैं рдХ्рдпा рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ूँ ? рдЬрдм рдоैं рд╕ोрдЪрддा рд╣ूँ рдХि рдоैं рдорди (рдЕрд╣ं)рд╣ूँ, рдЙрд╕ рдЬीрд╡ рдмुрдз्рджि рд╕े рдЖрдкрдХा рдЕंрд╢ рд╣ूँ, рдпा рдоैं рдЙрд╕ рдЕрдиंрдд рдЕрдЧ्рдиि рдХी рдПрдХ рд╕्рдлुрд▓िंрдЧ рд╣ूँ , рдЬो рддुрдо рд╣ो। рдЬрдм рдоैं рдпрд╣ рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рддा рд╣ूँ рдХि рдоैं рд╣ूँ , рддुрдо рдФрд░ рдоैं рдПрдХ рд╣ूँ - рдпрд╣ рдк्рд░рднु рдХे рдПрдХ рд╢ाрд╢्рд╡рдд рднрдХ्рдд (рд╣рдиुрдоाрди) рдХा рдХрдерди рд╣ैрдХ्рдпा рдорди (рдЬीрд╡рднाрд╡) рдЖрдд्рдоा рд╕े рдмреЭрдХрд░ рд╣ै ?         
[резреж/рекреж ]
          рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рдмिрдиा рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рдХोрдИ рднी рдХाрд░्рдп рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рдиिрд╖्рдкाрджिрдд рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा। рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдХे рдПрдХ рд╕ूрдХ्рдд рдХे рджेрд╡рддा рд╣ी рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ैं। рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж (рдЕрдерд░्рд╡. рем।резрейрей।рек) рдоें рдПрдХ рдЛрд╖ि рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХрд░рддे рд╣ैं-
 
рд╢्рд░рдж्рдзрдпा рджुрд╣िрддा рддрдкрд╕ोрд╜рдзिрдЬाрддा рд╕्рд╡рд╕ा рдЛрд╖िрдгां рднूрддрдХृрддां рдмрднूрд╡ ।
 
рд╕ा рдиो рдоेрдЦрд▓े рдорддिрдоा рдзेрд╣ि рдоेрдзाрдордеो рдиे рдзेрд╣ि рддрдк рдЗрди्рдж्рд░िрдпं рдЪ ।। 

-рдЕрд░्рдеाрдд рдм्рд░рд╣्рдордЪाрд░िрдпों рдХे рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╕ाрдзрдиा рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╢्рд░рдж्рдзा рдХी рджुрд╣िрддा рдЗрд╕ 'рдоेрдЦрд▓ा' #рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рд╣ुрдИ рд╣ै।  рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдоेрдЦрд▓ा рд╣ी рдЛрд╖िрдпों рдХी рднрдЧिрдиी рд╣ैं। рдоेрдЦрд▓ा рдзाрд░рдг рдХрд░рдиे рд╕े рдЙрдирдХो рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдоौрд▓िрдХ рд╡िрдЪाрд░ , рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХी рд╡िрд╢ुрдж्рдзрддा, рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕рдоाрдЬ рдХो рдЕрдкрдиे  рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрдЦрдиे рдХी рджृрд╖्рдЯि - ' рд╡рд╕ुрдзैрд╡ -рдХुрдЯुрдо्рдмрдХрдо'  рдХी рдЬ्рдЮाрдирдордпी рджृрд╖्рдЯि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЕрддрдПрд╡, рд╣े рдоेрдЦрд▓े ! рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рдоौрд▓िрдХ рд╕рдд्рдп рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдЪिрди्рддрди-рд╢рдХ्рддि рджो, рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рдоेрдзा (рд╢्рд░ुрддिрдзाрд░рдг-рд╕рдорд░्рде рдмुрдж्рдзि) рдк्рд░рджाрди рдХрд░ो, рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рддрдк рдХрд░рдиे ( рдХрд╖्рдЯ рд╕рд╣рдиे ) рдХी рд╢рдХ्рддि рджो, рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рдЗрди्рдж्рд░िрдп-рд╕ंрдпрдо рд╕े рдЙрдд्рдкрди рдУрдЬрд╕ рд╢рдХ्рддि рджो !"
[рдоेрдЦрд▓ा # - рдоूँрдЬ рдХी рдмрдиी рдХрдорд░рдзрдиी рдХो рдоेрдЦрд▓ा рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХो рдм्рд░рд╣्рдордЪाрд░ी рдЙрдкрдирдпрди рдХे рд╕рдордп рдФрд░ рддрдкрд╕्рд╡ी рд╕рджा рд╕ाрдзाрд░рдг рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдЛрдд рдЕрдерд╡ा рдиैрддिрдХрддा рдХी рд░рдХ्рд╖िрдХा рдоाрдиी рдЧрдпी рд╣ै। рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рдмрдЯुрдХ рдФрд░ рддрдкрд╕्рд╡िрдпों рдХो рд╕्рдлूрд░्рддि рджेрдиे рдФрд░ рд░ोрдЧों рд╕े рдмрдЪाрдиे рдоें рдоेрдЦрд▓ा рдЕрдж्рднुрдд рд╕рдорд░्рде рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЗрд╕े рдорди्рдд्рд░ рдоें рдЛрд╖िрдпों рдХी рдмрд╣िрди (рд╕्рд╡рд╕ा рджेрд╡ी рд╕ुрднрдЧा рдоेрдЦрд▓ेрдпрдо्) рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрдЬ्рдЮोрдкрд╡ीрдд рд▓ेрддे рд╕рдордп рдХрдорд░ рдкрд░ рдоेрдЦрд▓ा рдмाँрдзрдиी рд╣ोрддी рд╣ै। рдпрдЬ्рдЮोрдкрд╡ीрдд рдзाрд░рдг рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рдЧुрд░ु рдХे рдкाрд╕ рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдХो рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХी рджीрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдХी рджृрд╖्рдЯि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдЕрд░्рде рдоें рдЙрдкрдирдпрди рдоें рдЙрдкрдирдпрди рдХा рдЕрд░्рде рджूрд╕рд░ी рдЖँрдЦ рдпा рдирдИ рджृрд╖्рдЯि рдРрд╕ा рднी рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।] 
      рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं- " рдордиुрд╖्рдп рдоें рдЬो рд╢рдХ्рддि рдХाрдо-рдХ्рд░िрдпा, рдХाрдо-рдЪिрди्рддрди рдЖрджि рд░ूрдкों рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै, рдЙрд╕рдХो рд╕ंрдпрдоिрдд рдХрд░рдиे рдкрд░ рд╡рд╣ рд╕рд╣рдЬ рд╣ी 'рдУрдЬ' рдоें рдкрд░िрдгрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдХाрдордЬрдпी рд╕्рдд्рд░ी-рдкुрд░ुрд╖ рд╣ी рдЗрд╕ рдУрдЬ рдХो рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдоें рд╕ंрдЪिрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдП рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рд╣ी рд╕рджैрд╡ рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рдзрд░्рдо рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै। (рез/реореи) " рдпोрдЧी рджाрд╡ा рдХрд░рддे рд╣ैं рдХि рдордиुрд╖्рдп-рджेрд╣ рдоें рдЬिрддрдиी рд╢рдХ्рддिрдпाँ рд╣ैं, рдЙрдирдоें рдУрдЬ  рд╕рдмрд╕े рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдХोрдЯि рдХी рд╢рдХ्рддि рд╣ै। рдУрдЬрд╕рд╢рдХ्рддि-рд╕рдо्рдкрди्рди рдкुрд░ुрд╖ рдЬो рдХुрдЫ рдХाрд░्рдп рдХрд░рддा рд╣ै, рдЙрд╕ीрдоें рдЕрд▓ौрдХिрдХ-рд╢рдХ्рддि рдХा рдЖрд╡िрд░्рднाрд╡ рджेрдЦा рдЬाрддा рд╣ै। (рез/реорез)
    "рдорд╣ाрди рдпौрди рдКрд░्рдЬा рдпा рдХाрдо-рд╢рдХ्рддि рдЬрдм рдкрд╢ुрд╕ुрд▓рдн рдХ्рд░िрдпा рд╕े рдКрдкрд░ рдЙрдардХрд░ рдоाрдирд╡-рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХे рдорд╣ाрди рдбाрдЗрдиेрдоो (dynamo) рдорд╕्рддिрд╖्рдХ (рд╕рд╣рд╕्рд░ाрд░?) рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрддी рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рд╕ंрдЪिрдд рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╡рд╣ рдУрдЬрд╕ рдЕрд░्рдеाрдд рдорд╣ाрди рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╢рдХ्рддि рдмрди рдЬाрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдУрдЬрд╕ рд╣ी рдордиुрд╖्рдп рдХा рд╕рдЪ्рдЪा рдордиुрд╖्рдпрдд्рд╡ рд╣ै, рдФрд░ рдХेрд╡рд▓ рдордиुрд╖्рдп рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╣ी рдЗрд╕ рдУрдЬ -рд╢рдХ्рддि рдХा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै। рдЬिрд╕рдХी рд╕рдорд╕्рдд рдкрд╢ुрд╕ुрд▓рдн рдХाрдо-рд╢рдХ्рддि рдУрдЬрд╕ рдоें рдкрд░िрдгрдд рд╣ो рдЧрдпी рд╣ै, рд╡рд╣ी рджेрд╡рддा рд╣ै। рдЙрд╕рдХी рд╡ाрдгी рдоें рд╢рдХ्рддि рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рд╡рдЪрди рдЬрдЧрдд рдХो рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं।  (рек/реореп)               
>>>No force can be created; it can only be directed.
"рдХोрдИ рднी рд╢рдХ्рддि рдЙрдд्рдкрди्рди рдирд╣ीं рдХी рдЬा рд╕рдХрддी; рдЙрд╕े рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рджिрд╢ा рдоें рдкрд░िрдЪाрд▓िрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЕрддः рд╣рдоें рдЪाрд╣िрдП рдХि рд╣рдо рдЕрдкрдиी рдХाрдорд╢рдХ्рддि рдХो рдЕрдкрдиे рд╡рд╢ рдоें рдХрд░рдиा рд╕ीрдЦें рдФрд░ рдЕрдкрдиी рдЗрдЪ्рдЫा-рд╢рдХ्рддि рд╕े рдЙрди्рд╣ें рдкрд╢ुрд╡рдд рд░рдЦрдиे (рдиिрдо्рдирдХेрди्рдж्рд░ों) рдХे рдмрдЬाрдп (рдЙрд░्рдз्рд╡рдоुрдЦी) рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдмрдиा рджें।   
" рдЬрдм рддрдХ рдордиुрд╖्рдп рдЕрдкрдиी рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рд╢рдХ्рддि -' рдХाрдорд╢рдХ्рддि ' рдХो рдУрдЬ рдоें рдкрд░िрдгрдд рдирд╣ीं рдХрд░ рд▓ेрддा, рдХोрдИ рднी рд╕्рдд्рд░ी рдпा рдкुрд░ुрд╖, рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд░ूрдк рдоें рдЕрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ  (рд╢िрдХ्рд╖рдХ) рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा। рдЕрддः рд╣рдоें рдЪाрд╣िрдпे рдХि рд╣рдо рдЕрдкрдиी рдорд╣рддी рд╢рдХ्рддिрдпों рдХो рдЕрдкрдиे рд╡рд╢ рдоें рдХрд░рдиा рд╕ीрдЦें рдФрд░ рдЕрдкрдиी ' рдЕрджрдо्рдп рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि ' рдХे рдмрд▓ рдкрд░ рдЙрди्рд╣ें рдкрд╢ुрд╡рдд рд░рдЦрдиे рдХे рдмрдЬाрдп рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдмрдиा рджें। рдЕрддः рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рдкрд╡िрдд्рд░рддा рд╣ी рд╕рдорд╕्рдд рдзрд░्рдо рдФрд░ рдиीрддि рдХी рдЖрдзाрд░рд╢िрд▓ा рд╣ै ! 
рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдмрддाрддा рд╣ै рдХि рд╕рднी рдпुрдЧों рдоें рдмреЬे- рдмреЬे рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХ (рдиेрддा, рдкैрдЧрдо्рдмрд░) рдпा рддो рд╕ंрди्рдпाрд╕ी рдеे рдФрд░ рддрдкрд╕्рд╡ी рдеे рдЕрдерд╡ा рд╡िрд╡ाрд╣िрдд рдЬीрд╡рди рдХा рдкрд░िрдд्рдпाрдЧ рдХрд░ рджेрдиे рд╡ाрд▓े рдеे।  рдХेрд╡рд▓ рдкрд╡िрдд्рд░ рдЬीрд╡рди рдЬीрдиे рд╡ाрд▓े рд╣ी рднрдЧрд╡ाрди рдХा рджрд░्рд╢рди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।"рек/реореп
[" The great sexual force, raised from animal action and sent upward to the great dynamo of the human system, the brain, and there stored up, becomes Ojas or spiritual force."
 This Ojas is the real man and in human beings alone is it possible for this storage of Ojas to be accomplished. One in whom the whole animal sex force has been transformed into Ojas is a god. He speaks with power, and his words regenerate the world. No force can be created; it can only be directed. Therefore we must learn to control the grand powers that are already in our hands and by will power make them spiritual instead of merely animal.
All history teaches us that the great seers of all ages were either monks and ascetics or those who had given up married life; only the pure in life can see God.
рд╢्рд░ी рд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХрд╣ा рдХрд░рддे рдеे : “ рдХिрд╕ी рд╕ुंрджрд░ рд╕्рдд्рд░ी рдкрд░ рдирдЬрд░ рдкреЬ рдЬाрдП рддो рдЙрд╕рдоें рдоाँ рдЬрдЧрджрдо्рдмा рдХे рджрд░्рд╢рди рдХрд░ो। рдРрд╕ा рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░ो рдХि рдпрд╣ рдЕрд╡рд╢्рдп рджेрд╡ी рдХा рдЕрд╡рддाрд░ рд╣ै, рддрднी рддो рдЗрд╕рдоें рдЗрддрдиा рд╕ौंрджрд░्рдп рд╣ै।  рдоाँ рдк्рд░рд╕рди्рди рд╣ोрдХрд░ рдЗрд╕ рд░ूрдк рдоें рджрд░्рд╢рди рджे рд░рд╣ी рд╣ै, рдРрд╕ा рд╕рдордЭрдХрд░ рд╕ाрдордиे рдЦреЬी рд╕्рдд्рд░ी рдХो рдорди-рд╣ी-рдорди рдк्рд░рдгाрдо рдХрд░ो। рдЗрд╕рд╕े рддुрдо्рд╣ाрд░े рднीрддрд░ рдХाрдо рд╡िрдХाрд░ рдирд╣ीं рдЙрда рд╕рдХेрдЧा। рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрд░ाрдо рдХे рдЫोрдЯे рднाрдИ рд▓рдХ्рд╖्рдордг рдХो рдЬрдм рд╕ीрддाрдЬी рдХे рдЧрд╣рдиे рдкрд╣рдЪाрдирдиे рдХो рдХрд╣ा рдЧрдпा рддो рд▓рдХ्рд╖्рдордг рдЬी рдмोрд▓े : рд╣े рддाрдд ! рдоैं рддो рд╕ीрддा рдоाрддा рдХे рдкैрд░ों рдХे рдЧрд╣рдиे рдФрд░ рдиूрдкुрд░ рд╣ी рдкрд╣рдЪाрдирддा рд╣ूँ, рдЬो рдоुрдЭे рдЙрдирдХी рдЪрд░рдгрд╡рди्рджрдиा рдХे рд╕рдордп рджृрд╖्рдЯिрдЧोрдЪрд░ рд╣ोрддे рд░рд╣рддे рдеे। рдХेрдпूрд░-рдХुрдг्рдбрд▓ рдЖрджि рджूрд╕рд░े рдЧрд╣рдиों рдХो рдоैं рдирд╣ीं рдЬाрдирддा। " рдкрд╡िрдд्рд░ рдоाрддृрднाрд╡ рдж्рд╡ाрд░ा рд╡ीрд░्рдпрд░рдХ्рд╖рдг рдХा рдпрд╣ рдЕрдиुрдкрдо рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ै рдЬो рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдХी рдорд╣рдд्рддा рднी рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рддा рд╣ै।}
---------------------------------------------------------
[рд╢िрдХ्рд╖ा /https://estudantedavedanta.net/My-Idea-of-Education.pdf]

॥ 8 ।। 

 " рдЖрдЪाрд░्рдпो: рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдпेрдг рдм्рд░рд╣्рдордЪाрд░िрдгрдо् рдЗрдЪ्рдЫрддे ॥"
                  
        рдЖрд╕्рддिрдХ्рдп рдмुрдж्рдзि  рдХो рд╣ी рд╢्рд░рдж्рдзा рдХрд╣рддे рд╣ैं। 'рд╢्рд░рдж्рдзा' рд░рд╣рдиे рд╕े рд╣ी рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдФрд░ рд╕ंрдпрдо рдХी рд╢рдХ्рддि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै, рдЙрд╕рд╕े рд╕ोрдЪрдиे-рд╕рдордЭрдиे рдХी рд╢рдХ्рддि,'рдоेрдзा' рдЕрд░्рдеाрдд 'рд╢्рд░ुрддिрдзाрд░рдг рд╕рдорд░्рдердмुрдж्рдзि, рддрдкःрд╢рдХ्рддि (рдк्рд░рдпрдд्рди-рдХ्рд╖рдорддा), рд╡ीрд░्рдп рдФрд░ рдУрдЬрд╕ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЬिрд╕ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рдпे рд╕рдм рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ोрддे рд╣ों , рдЙрд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рдХрд╣рдиा рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ै। рд╡िрдж्рдпाрд╣ीрдирддा (Illiteracy) рд╣ी рд╕рдорд╕्рдд рд╕рдорд╕्рдпाрдпों рдХी рдЬрдирдиी рд╣ै। рдЕрддрдПрд╡ рд╕рдорд╕्рдд рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рд╕рдоाрдзाрди рднी рдХेрд╡рд▓ рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдмрд▓ рдкрд░ рд╣ी рд╕ंрднрд╡ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХрд╣рддे рдеे " рдРрд╕ी рдХोрдИ рднी рд╕рдорд╕्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рд╕рдоाрдзाрди рд╢िрдХ्рд╖ा рдорди्рдд्рд░ рдХे рдмрд▓ рдкрд░ рди рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ो ! " рдЗрди рд╕рдм рдХा рдоूрд▓ рд╣ै ' рд╢्рд░рдж्рдзा'। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ी рд╕рдорд╕्рдд рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХी рдоूрд▓ рдХुंрдЬी рд╣ै। рдпुрд╡ा рдЬीрд╡рди (рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдЖрд╢्рд░рдо) рд╣ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░рдиे рдХा рд╕рдмрд╕े рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╕рдордп рд╣ै рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ी рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХो рдПрдХाрдЧ्рд░рддा рдХी рд╢рдХ्рддि, рд╕ंрдпрдо, рдЬीрд╡ंрддрддा рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдХ्рд╖рдорддा (efficiency) рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡ैрд╕ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдпрджि рдирд╣ीं рдоिрд▓ рд╕рдХी рддो рдпौрд╡рди рдХी рд╢рдХ्рддि рд╣ी рд╕рдорд╕्рдпा рдмрди рдХрд░ рдЦрдб़ी рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рдЕрд░्рдЬिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП (рд░рдЯрдиा рдирд╣ीं)   'рдк्рд░рдпрдд्рди' рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдиे рдХрд╣ा рд╣ै- " рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рдиा рд╣ी рдордиुрд╖्рдп рдЬीрд╡рди рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै।"  рдЬीрд╡рди рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдФрд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп, рд╕рдо्рднाрд╡рдиा (рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рджिрд╡्рдпрддा рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि), рд╕рдорд╕्рдпा рдФрд░ рд╕рдоाрдзाрди рдЖрджि рдмाрддों рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХे рд▓िрдП рд╣рдордоें рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд░рд╣рдиी рдЪाрд╣िрдП।
рдпрд╣ рдХ्рд╖рдорддा рднी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдиे рдХрд╣ा рд╣ै-" рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрддे рд╕рдордп рдФрд░ рднी рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╡िрд╖рдп рдХो рд╣рдоें рдпाрдж рд░рдЦрдиा рд╣ोрдЧा, рдХि рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХो рдХिрд╕ी рдк्рд░рд╢्рди рдХा рдЙрдд्рддрд░ рд╕्рд╡рдпं рдЦोрдЬрдиे рдХे рд▓िрдП рдЧрд╣рди рдЪिंрддрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। рд╢िрдХ्рд╖ा рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рджी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП рддाрдХि рд╡े рд╕्рд╡рдпं рдЪिрди्рддрди-рдордирди рдХрд░рдиा рд╕ीрдЦ рдЬाрдпें। рдЗрд╕ рдоौрд▓िрдХ рдЪिрди्рддрди рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдХा рдЖрднाрд╡ рд╣ी рднाрд░рдд рдХे рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрддрдиाрд╡рд╕्рдеा рдХा рдХाрд░рдг рд╣ै। рдпрджि рд▓рдбрдХों рдХो рдРрд╕ी рд╢िрдХ्рд╖ा рджी рдЬाрдпे рдЬिрд╕рд╕े рд╡े рдоौрд▓िрдХ рдЪिंрддрди рдХрд░рдиा рд╕ीрдЦ рд╕рдХें рддрднी рд╡े рд▓ोрдЧ рдордиुрд╖्рдп рдмрди рд╕рдХेंрдЧे рдПрд╡ं рдЬीрд╡рди рд╕ंрдЧ्рд░ाрдо рдоें рдЖрдиे рд╡ाрд▓ी рдХिрд╕ी рднी рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рд╕्рд╡рдпं рд╣ी рд╣рд▓ рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╣ो рдЬाрдпेंрдЧे। 
      рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं- " рдЬो рд╢िрдХ्рд╖ा рддुрдо рдЕрднी рдкा рд░рд╣े рд╣ो , рдЙрд╕рдоें рдХुрдЫ рдЕрдЪ्рдЫा рдЕंрд╢ рднी рд╣ै рдФрд░ рдмुрд░ाрдЗрдпाँ рдмрд╣ुрдд рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдП рдпे рдмुрд░ाрдЗрдпाँ рдЙрд╕рдХे рднрд▓े рдЕंрд╢ рдХो рджрдмा рджेрддी рд╣ैं। рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓ी рдмाрдд рддो рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдпрд╣ рд╢िрдХ्рд╖ा рдордиुрд╖्рдп рдмрдиाрдиेрд╡ाрд▓ी рдирд╣ीं рдХрд╣ी рдЬा рд╕рдХрддी। рдпрд╣ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХेрд╡рд▓ рддрдеा рд╕рдо्рдкूрд░्рдгрддः рдиिрд╖ेрдзाрдд्рдордХ рд╣ै। рдиिрд╖ेрдзाрдд्рдордХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдмुрдиिрдпाрдж рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдоृрдд्рдпु рд╕े рднी рднрдпाрдирдХ рд╣ै। рдХोрдорд▓ рдорддि рдмाрд▓рдХ рдкाрдард╢ाрд▓ा рдоें рднрд░्рддी рд╣ोрддा рд╣ै, рдФрд░ рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓ी рдмाрдд, рдЬो рдЙрд╕े рд╕िрдЦाрдИ рдЬाрддी рд╣ै, рд╡рд╣ рдпрд╣ рдХि рддुрдо्рд╣ाрд░ा рдмाрдк рдоूрд░्рдЦ рд╣ै। рджूрд╕рд░ी рдмाрдд рдЬो рд╡рд╣ рд╕ीрдЦрддा рд╣ै, рд╡рд╣ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рддुрдо्рд╣ाрд░ा рджाрджा рдкाрдЧрд▓ рд╣ै। рдФрд░ рдЪौрдеी рдмाрдд рдпрд╣ рдХि рддुрдо्рд╣ाрд░े рдЬिрддрдиे рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдФрд░ рдЖрдЪाрд░्рдп рд╣ैं , рд╡े рдкाрдЦрдг्рдбी рд╣ैं। рдФрд░ рдЪौрдеी рдмाрдд рдпрд╣ рдХि рддुрдо्рд╣ाрд░े рдЬिрддрдиे рдкрд╡िрдд्рд░ рдзрд░्рдо рдЧ्рд░рди्рде рд╣ैं (рдЧीрддा, рд╢्рд░ीрдордж्рднाрдЧрд╡рдд, рд╡ेрдж, рдЙрдкрдиिрд╖рдж рдЖрджि) рдЙрдирдоें рдЭूрдаी рдФрд░ рдХрдкोрд▓рдХрд▓्рдкिрдд рдмाрддें рднрд░ी рд╣ुрдИ рд╣ैं। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдиिрд╖ेрдзाрдд्рдордХ рдмाрддें рд╕ीрдЦрддे рд╕ीрдЦрддे рдЬрдм рдмाрд▓рдХ рд╕ोрд▓рд╣ рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХो рдкрд╣ुँрдЪрддा рд╣ै , рддрдм рд╡рд╣ рдиिрд╖ेрдзों рдХी рдЦाрди рдмрди рдЬाрддा рд╣ै -рдЙрд╕рдоें рди рдЬाрди рд░рд╣рддी рд╣ै рдФрд░ рди рд░ीреЭ। " (рел/резрепрек-репрел) 
    рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╕े рдпрджि рдпुрд╡ा-рд╕рдорд╕्рдпा рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддी рд╣ो рдФрд░ рджिрди рдк्рд░рддिрджिрди рдмрдврддी рдЬाрддी рд╣ो, рддो рдЗрд╕рдоें рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рдХी рдХ्рдпा рдмाрдд рд╣ै ? рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं - " рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдорддрд▓рдм рдпрд╣ рдирд╣ीं рдХि рддुрдо्рд╣ाрд░े рджिрдоाрдЧ рдоें рдРрд╕ी рдмрд╣ुрдд рд╕ी рдмाрддें рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдаूँрд╕ рджी рдЬाрдпें рдХि рдЕрди्рддрд░्рдж्рд╡рди्рдж्рд╡ рд╣ोрдиे рд▓рдЧे рдФрд░ рддुрдо्рд╣ाрд░ा рджिрдоाрдЧ рдЙрди्рд╣ें рдЬीрд╡рди рднрд░ рдкрдЪा рди рд╕рдХे। рдЬिрд╕ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рд╣рдо рдЕрдкрдиा рдЬीрд╡рди-рдЧрдарди рдХрд░ рд╕рдХें, рдордиुрд╖्рдп рдмрди рд╕рдХें рдФрд░ рд╡िрдЪाрд░ों рдХा рд╕ाрдоंрдЬрд╕्рдп рдХрд░ рд╕рдХें, рд╡рд╣ी рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╢िрдХ्рд╖ा рдХрд╣рд▓ाрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ै। рдпрджि рддुрдо рдкाँрдЪ рд╣ी рднाрд╡ों рдХो рдкрдЪाрдХрд░ рддрджрдиुрд╕ाрд░ рдЬीрд╡рди рдФрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдЧрдаिрдд рдХрд░ рд╕рдХे рд╣ो, рддो рддुрдо्рд╣рд░ो рд╢िрдХ्рд╖ा рдЙрд╕ рдЖрджрдоी рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рд╣ै, рдЬिрд╕рдиे рдПрдХ рдкूрд░े рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдХो рдХंрдард╕्рде рдХрд░ рд░рдЦा рд╣ै।" (рел/резрепрел)            
      рдпрджि рд╣рдорд▓ोрдЧ рднी рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдкाрдиे рдХे рдЗрдХ्рд╖ुрдХ рд╣ों, рдХेрд╡рд▓ рдпुрд╡ा рд╕рдорд╕्рдпा рд╣ी рдирд╣ीं рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рдЕрдиेрдХों рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдпों рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдХрд░рдиे рдХे рдЗрдХ्рд╖ुрдХ рд╣ों, рддो рдЖрдд्рдорд╕ाрддीрдХрд░рдг рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдж्рд╡ाрд░ा рдмाрд░рдо्рдмाрд░ рдЙрд▓्рд▓िрдЦिрдд рдорд╣ाрди рд╡िрдЪाрд░ों рдоें рд╕े рдиिрдо्рдиोрдХ्рдд рдХेрд╡рд▓ рдкाँрдЪ рд╡िрдЪाрд░ों рдХा рдЪрдпрди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдпрдеा -1.рд╢्рд░рдж्рдзा (рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕, рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп, рд╕рдд्рдпрд╡ाрджिрддा), 2. рднрдпрд╢ूрди्рдпрддा। 3. рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рде-рдкрд░рддा। 4рдд्рдпाрдЧ। 5рд╕ेрд╡ा। 
       рдХिрди्рддु рд╢िрдХ्рд╖ा рдХेрд╡рд▓ рд╢िрдХ्рд╖ाрд░्рдеी (trainee) рдХे рдКрдкрд░ рд╣ी рдиिрд░्рднрд░ рдирд╣ीं рдХрд░рддा । " рдоेрд░े рдЧुрд░ुрджेрд╡ рдХिрд╕ी (рд╢िрдХ्рд╖ाрд░्рдеी) рдХो рдвूँреЭрдиे рдирд╣ीं рдЧрдП। рдЙрдирдХा рд╕िрдж्рдзाрди्рдд рдеा рдХि рдордиुрд╖्рдп рдХो рдк्рд░рдердо рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП рддрдеा рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рдлрд▓ рд╕्рд╡рдпं рд╣ी рдоिрд▓ рдЬाрддा рд╣ै। рдордиुрд╖्рдп рдоें рдЬ्рдЮाрди (рд╢ीрдХ्рд╖ा) рдХा рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХेрд╡рд▓ рд╡рд╣ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдкाрд╕ рджेрдиे рдХो рдХुрдЫ рд╣ो, рдХ्рдпोंрдХि рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиा рдХेрд╡рд▓ рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрди рджेрдиा рдирд╣ीं рд╣ै рдФрд░ рди рд╕िрдж्рдзाрди्рддों рдХो рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा рд╣ी - рдЗрд╕рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рд╕рдо्рдк्рд░ेрд╖рдг। "(рдоेрд░े рдЧुрд░ुрджेрд╡рен/реирелрео) " рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рд╢рдм्рджों рдоें рдЕрдкрдиे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рдбाрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЙрд╕рдХे рд╢рдм्рдж рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╕рдм рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा (рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг) рдоें рд╕рджा рдХुрдЫ рджेрдиा рддрдеा рд▓ेрдиा рд░рд╣рддा рд╣ै - рд╢िрдХ्рд╖рдХ (рдЖрдЪाрд░्рдп) рджेрддा рд╣ै рддрдеा рд╢िрд╖्рдп рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рддा рд╣ै। рдкрд░рди्рддु рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХे рдкाрд╕ рдХुрдЫ рджेрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╡рд╕्рддु рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП, рддрдеा рд╢िрд╖्рдп рдХे рд▓िрдП рдЧ्рд░рд╣рдгрд╢ीрд▓ рд╣ोрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। " рдЕрддः рдк्рд░рдердо рд╣рдоें (рдЖрдд्рдорд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХрд░рдХे) рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे рдФрд░ рдпрд╣ी рд╕рдмрд╕े рдмреЬा рдХрд░्рддрд╡्рдп рд╣ै, рдЬो рд╣рдоाрд░े рд╕ाрдордиे рд╣ै। (рен/реирелреп) 
рдХिрди्рддु, рдЖрдЪाрд░्рдп рдХे рднीрддрд░ рд╡рд╣ рд╢рдХ्рддि (рдЬो рдЫाрдд्рд░ рдХे рджिрд▓ो-рджिрдоाрдЧ рдХो рдЭंрдХृрдд рдХрд░ рджे, рд╕ूрдЦे рд╣्рд░рджрдп рдХो рдк्рд░ेрдорд░рд╕ рд╕े рд╕рд░ाрдмोрд░ рдХрд░ рджे)  рдХрд╣ाँ рд╕े рдЖрдпेрдЧी ? рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж рдХे рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рд╕ूрдХ्рдд рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै- " рдЖрдЪाрд░्рдпो: рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдпेрдг рдм्рд░рд╣्рдордЪाрд░िрдгрдо् рдЗрдЪ्рдЫрддे ॥ (рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж - резрез-рел-резрен)  - рдЕрд░्рдеाрдд  рдЖрдЪाрд░्рдп [рдЕрдЩ्рдЧों, рдЙрдкाрдЩ्рдЧों рдФрд░ рд░рд╣рд╕्рдп рд╕рд╣िрдд рд╡ेрджों рдХा рдЕрдз्рдпाрдкрдХ] (рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдпेрдг) рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рд╕े [рд╡ेрджрд╡िрдж्рдпा рдФрд░ рдЗрди्рдж्рд░िрдпрджрдорди рд░ूрдкी рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЖрдЪрд░рдг (Spiritual behavior рд╕े] (рдм्рд░рд╣्рдордЪाрд░िрдгрдо्) рдм्рд░рд╣्рдордЪाрд░ी [рд╡ेрдж рд╡िрдЪाрд░рдиेрд╡ाрд▓े рдЬिрддेрди्рдж्рд░िрдп рдкुрд░ुрд╖] рдХो (рдЗрдЪ्рдЫрддे) рдЪाрд╣рддा рд╣ै ॥резрен॥" рд╡рд░्рддрдоाрди рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рдгाрд▓ी рдоें рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рдХोрдИ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдирд╣ीं рд╣ै। рдХाрд░рдг рдХे рдмिрдиा рдХाрд░्рдп рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдЕрддрдПрд╡ рдпुрд╡ा-рд╕рдорд╕्рдпा рднी рдХोрдИ рдЖрдХрд╕्рдоिрдХ рдШрдЯрдиा рдирд╣ीं рд╣ै। 
      рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдмोрд▓рддे рд╣ुрдП, рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдЕрди्рдп рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рдкрд╣рд▓ु, рдЬो рдпुрд╡ा рд╡рд░्рдЧ рдХो рдЖрдд्рдорд╢्рд░рдж्рдзा рдоें рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै , рдЙрд╕рдХी рддрд░рдл рд╣рдоाрд░ा рдз्рдпाрди рдЖрдХृрд╖्рдЯ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं - " рдоेрд░े рд╡िрдЪाрд░ рд╕े рддो рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рд╕ाрд░ рдорди рдХी рдПрдХाрдЧ्рд░рддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рд╣ै। " " рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рд╣ै рд╕ाрдзрди (рдорди) рдХो рдпोрдЧ्рдп рдмрдиाрдиा рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдорди рдкрд░ рдкूрд░्рдг рдЕрдзिрдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा। рдПрдХाрдЧ्рд░рддा рдХे рд╕ाрде рд╕ाрде рдЕрдиाрд╕рдХ्рддि рдХी рдХ्рд╖рдорддा рдХा рд╡िрдХाрд╕ рд╣рдоें рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा।  рдЬो рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि -рдиिрд╡ृрдд्рддि рдоें рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рд╣ै, рд╡рд╣ी рд╕рдЪ्рдЪा рдкौрд░ुрд╖ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕ाрд░ा рд╡िрд╢्рд╡ рдбрдЧрдордЧा рдЬाрдпे, рддो рднी рддुрдо рдЙрд╕े рдЪिрди्рддाрддुрд░ рдирд╣ीं рдкाрдУрдЧे। " (рек/рд╢्рд╡ाрд╕-рдк्рд░рд╢्рд╡ाрд╕ -рдХ्рд░िрдпा рек/резрелрен-релрео) 
    " рдЬिрд╕ рдордиः рд╕ंрдпрдо рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХा рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рд╡рд╢ рдоें рд▓ाрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рд╡рд╣ рдлрд▓рджाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै, рд╡рд╣ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै। " " рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी рдЕрддीрди्рдж्рд░िрдп рд╕рдд्рдп рдХी рдЕрдкрд░ोрдХ्рд╖ाрдиुрднूрддि (Realization : рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж) рдиाрдордХ рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрди рдоें рдХрд╣рддे рд╣ैं -  " рдЖрдд्рдоा (рдЕрд╡िрдиाрд╢ी рдЗрди्рдж्рд░िрдпाрддीрдд рд╕рдд्рдп) рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рдПрдХ рд╕ुрди्рджрд░ рдЙрдкрдоा рджी рдЧрдпी рд╣ै। [Picture the Self to be the rider and this body the chariot  рд╕्рд╡рдпं (=рдЖрдд्рдоा) рдХो рд╕рд╡ाрд░ (рд░рдеी)  рдФрд░ рдЗрд╕ рд╢рд░ीрд░ рдХो рд░рде рд╕рдордЭो, the intellect to be the charioteer, mind the reins, and the senses the horses.] рдЖрдд्рдоा рдХो рд░рдеी, рд╢рд░ीрд░ рдХो рд░рде, рдмुрдж्рдзि рдХो рд╕ाрд░рдеी , рдорди рдХो рд▓рдЧाрдо рдФрд░ рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХो рдЕрд╢्рд╡ों рдХी рдЙрдкрдоा рджी рдЧрдпी рд╣ै। рдЬिрд╕ рд░рде рдХे рдШोреЬे рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╣ैं , рдЬिрд╕ рд░рде рдХी рд▓рдЧाрдо рдордЬрдмूрдд рд╣ै рдФрд░ рд╕ाрд░рдеी (рдмुрдж्рдзि)  рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рджृреЭ рд░ूрдк рд╕े рдкрдХреЬी рд╣ुрдИ рд╣ै, рд╡рд╣ рд░рдеी (рдЕрдкрд░िрд╡рд░्рддрдиीрдп рдЖрдд्рдоा) рд╡िрд╖्рдгु рдХे (state of Him, the Omnipresent.рдЕрд╡рддाрд░ рд╡рд░िрд╖्рда рдХे) рдЙрд╕ рдкрд░рдо рдкрдж рдХो рдкрд╣ुँрдЪ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЬिрд╕ рд░рде рдХे рдЗрди्рдж्рд░िрдпрд░ूрдкी рдШोреЬे рджृреЭ рднाрд╡ рд╕े рд╕ंрдпрдд рдирд╣ीं рд╣ैं, рддрдеा рд╕ाрд░рдеी рдиे рдордирд░ूрдкी рд▓рдЧाрдо рдордЬрдмूрддी рд╕े рдкрдХреЬी рд╣ुрдИ рдирд╣ीं рд╣ै, рд╡рд╣ рд░рдеी рдЕрди्рдд рдоें рд╡िрдиाрд╢ рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕рднी рдк्рд░ाрдгिрдпों рдоें рдЕрд╡рд╕्рдеिрдд рдпрд╣ рдЖрдд्рдоा рд╕्рд╡рдпं рдХो рдЪрдХ्рд╖ु рдпा рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рдЗрди्рдж्рд░िрдп рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рд╕्рд╡рдпं рдХो рдк्рд░рдХрдЯ рдирд╣ीं рдХрд░рддा рдЕрдкिрддु рдЬिрдирдХा рдорди рд╢ुрдж्рдз рдФрд░ рдкрд░िрд╖्рдХृрдд рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै, рд╡े рд╣ी рдЙрд╕े рдЕрдиुрднрд╡ (realize) рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЬो рдкॉँрдЪो рдЗрди्рдж्рд░िрдпों- рд╢рдм्рдж, рд╕्рдкрд░्рд╢, рд░ूрдк,рд░рд╕, рдФрд░ рдЧंрдз рд╕े рдЕрддीрдд рд╣ै (рдЗрди्рдж्рд░िрдпाрддीрдд рд╣ै), рдЕрдкрд░िрд╡рд░्рддрдиीрдп рд╣ै, рдЬिрд╕рдХा рдЖрджि-рдЕंрдд рдирд╣ीं рд╣ै, рдЬो рд╕िрдиेрдоा рдХे рдкрд░्рджे рдЬैрд╕ा рдЕрдкрд░िрдгाрдоी рд╣ै,  рдЙрд╕рдХो рдЬो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं, рд╡े рдоृрдд्рдпु рдоुрдЦ рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। "he who realises Him, frees himself from the jaws of death." рдХिрди्рддु рдЙрд╕े рдкाрдиा рдмрд╣ुрдд рдХрдаिрди рд╣ै; рдпрд╣ рдоाрд░्рдЧ рддेрдЬ рдЫुрд░ी рдХी рдзाрд░ рдкрд░ рдЪрд▓рдиे рдХे рд╕рдоाрди рдЕрдд्рдпрди्рдд рджुрд░्рдЧрдо рд╣ै। рдпрд╣ рдоाрд░्рдЧ рдмрд╣ुрдд рд▓рдо्рдмा рдФрд░ рдЬोрдЦिрдо рдХा рд╣ै, рдХिрди्рддु рдиिрд░ाрд╢ рдордд рд╣ोрдУ, рдвृреЭрддाрдкूрд░्рд╡рдХ рдмреЭे рдЪрд▓ो, Awake, arise, and stop not till the goal is reached. 'рдЬाрдЧो, рдЙрдаो рдФрд░ рд▓рдХ्рд╖ рдкрд░ рдкрд╣ुँрдЪे рдмिрдиा рд╡िрд╢्рд░ाрдо рдордд рд▓ो। 
 (2/172) 
----------------------------------------------------------------
॥ 9 ।।

' рддूрдЪ्рдЫं рдм्рд░рд╣्рдордкрджं '

(рдкрд╣рд▓े рдЙрдд्рддрдо рднोрдЧ рдХрд░рдиा рд╕िрдЦा рджो , рдлिрд░ рднोрдЧ-рдмंрдзрдиों рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ोрдиे рдХा рдЙрдкाрдп рдмрддा рджो  ) 
          
      рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдПрдХ рдпुрд╡рдХ рд╕े рдХрд╣ рд░рд╣े рд╣ैं-  " рдпрдеाрд░्рде рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ु рдХे рдкाрд╕ рд▓рдЧाрддाрд░ рджो рд░ाрдд рддрдХ рдмोрд▓рддे рд░рд╣рдиे рд╕े рднी рдоुрдЭे рд╢्рд░рдо рдХा рдмोрдз рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдоैं рдЖрд╣ाрд░, рдиिрдж्рд░ा рдЖрджि рдЫोреЬрдХрд░ рд▓рдЧाрддाрд░ рдмोрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ूँ, рдФрд░ рдЪाрд╣ूँ рддो рдоैं рд╣िрдоाрд▓рдп рдХी рдЧुрдлा рдоें рд╕рдоाрдзिрдордЧ्рди рд╣ोрдХрд░ рднी рдмैрдаा рд░рд╣ рд╕рдХрддा рд╣ूँ। рджेрд╢ рдХी рджрд╢ा рджेрдЦрдХрд░ рдФрд░ рдкрд░िрдгाрдо рдХी рдЪिрди्рддा рдХрд░рдХे рд╕्рдеिрд░ рдирд╣ीं рд░рд╣ рд╕рдХрддा ! рд╕рдоाрдзी-рд╡рдоाрдзि рддूрдЪ्рдЫ рд▓рдЧрддी  рд╣ै,- 'рддूрдЪ्рдЫं рдм्рд░рд╣्рдордкрджं ' рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рддुрдо рд▓ोрдЧों рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХी рдХाрдордиा рд╣ी рдоेрд░े рдЬीрд╡рди рдХा рд╡्рд░рдд рд╣ै।" (рем/резрелреж-резрелрез) рд╕ुрдХрд░ाрдд рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдЕрднी рддрдХ рдЬिрддрдиे рднी рдордиीрд╖ी рд╣ुрдП рд╣ैं, рдпुрд╡ा-рд╡рд░्рдЧ рдХे рд▓िрдпे рд╕рднी рдХे рдоुрдЦ рд╕े рдиिрди्рджा рдХे рд╢рдм्рдж рдиिрдХрд▓े рд╣ैं। рдХिрди्рддु, рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХे рдоुрдЦ рд╕े рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдк्рд░рддि  рдПрдХ рднी рдиिрди्рджрдиीрдп рдмाрдд рдирд╣ीं рдиिрдХрд▓ी рд╣ै। рдпुрд╡ाрдУं рдХे рд▓िрдпे  рдХेрд╡рд▓ рдЙрдд्рд╕ाрд╣рд╡рд░्рдзрдХ, рдк्рд░ेрд░рдгाрджाрдпी, рджीрдк्рддिрдоाрди рд╡ाрдХ्рдп рд╣ी рдиिрдХрд▓े рд╣ैं। рдЗрд╕ рдпुрд╡ा рд╡рд░्рдЧ рдХे рдк्рд░рддि рдЙрдирдоें рдЧрд╣рд░ी рд╕рд╣рдиुрднूрддि рдеी।  " рдоेрд░ा рдХाрд░्рдп рд╣ै, рддुрдо рд▓ोрдЧों рдХे рднीрддрд░ рдорд╣ाрди рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдЬाрдЧ्рд░рдд рдХрд░ рджेрдиा, рдпрджि рдПрдХ рдордиुрд╖्рдп рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдоुрдЭे рдПрдХ рд▓ाрдЦ рдмाрд░ рднी рдЬрди्рдо рд▓ेрдиा рдкреЬे рддो рдоैं рдЙрд╕рдХे рд▓िрдпे рднी рддैрдпाрд░ рд╣ूँ। " рдЖрд╣ा ! рдХैрд╕ी рд▓ोрдХ-рдХрд▓्рдпाрдг рдХी рднाрд╡рдиा рд╣ै !   
      "First make the people of the country stand on their legs by rousing their inner power, first let them learn to have good food and clothes and plenty of enjoyment — then tell them how to be free from this bondage of enjoyment." 
 " рдкрд╣рд▓े рднीрддрд░ рдХी рд╢рдХ्рддि рдХो рдЬाрдЧ्рд░рдд рдХрд░рдХे рджेрд╢ рдХे рд▓ोрдЧों рдХो рдЕрдкрдиे рдкैрд░ों рдкрд░ рдЦрдб़ा рдХрд░, рдЕрдЪ्рдЫे рднोрдЬрди-рд╡рд╕्рдд्рд░ рддрдеा рдЙрдд्рддрдо рднोрдЧ рдЖрджि рдХрд░рдиा рд╡े рдкрд╣рд▓े рд╕ीрдЦें। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдЙрди्рд╣ें рдЙрдкाрдп (3H) рдмрддा рджे рдХि рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕рдм рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рднोрдЧ-рдмрди्рдзрдиों рд╡े рдоुрдХ्рдд рд╣ो рд╕рдХेंрдЧे। " (рем/резрелрел) 
     "рдиिрд╖्рдХ्рд░िрдпрддा, рд╣ीрди рдмुрдж्рдзि рдФрд░ рдХрдкрдЯ рд╕े рджेрд╢ рднрд░ рдЧрдпा рд╣ै। рдХ्рдпा рдмुрдж्рдзिрдоाрди рд▓ोрдЧ рдпрд╣ рджेрдЦ рдХрд░ рд╕्рдеिрд░ рд░рд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं ? рд░ोрдиा рдирд╣ीं рдЖрддा? рдордж्рд░ाрд╕, рдмрдо्рдмрдИ, рдкंрдЬाрдм, рдмंрдЧाрд▓- рдХрд╣ीं рднी рддो рдЬीрд╡рдиी рд╢рдХ्рддि рдХा рдЪिрди्рд╣ рджिрдЦाрдИ рдирд╣ीं рджेрддा. рддुрдо рд▓ोрдЧ рд╕ोрдЪ рд░рд╣े рд╣ो- ' рд╣рдо рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╣ैं ! ' рдХ्рдпा рдЦाрдХ рд╕ीрдЦा рд╣ै ? рджूрд╕рд░ों рдХि рдХुрдЫ рдмाрддों рдХो рджूрд╕рд░ी рднाрд╖ा рдоें рд░рдЯ рдХрд░ рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдоें рднрд░рдХрд░, рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоें рдЙрдд्рддीрд░्рдг рд╣ोрдХрд░ рд╕ोрдЪ рд░рд╣े рд╣ो- рд╣рдо рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╣ो рдЧрдпे ! рдзिрдХ्, рдЗрд╕рдХा рдиाрдо рдХрд╣ीं рд╢िрдХ्рд╖ा рд╣ै, рддुрдо्рд╣ाрд░ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХ्рдпा рд╣ै ? рдпा рддो рдХ्рд▓рд░्рдХ рдмрдирдиा рдпा рдПрдХ рджुрд╖्рдЯ-рд╡рдХीрд▓ рдмрдирдиा, рдФрд░ рдмрд╣ुрдд рд╣ुрдЖ рддो рдХ्рд▓рд░्рдХी рдХा рд╣ी рджूрд╕рд░ा рд░ूрдк рдПрдХ рдбिрдк्рдЯी рдордЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрдЯ рдХी рдиौрдХрд░ी-рдпрд╣ी рди? рдЗрд╕рд╕े рддुрдо्рд╣ें рдпा рджेрд╢ рдХो рдХ्рдпा рд▓ाрдн рд╣ुрдЖ ? рдПрдХ рдмाрд░ рдЖँрдЦें рдЦोрд▓рдХрд░ рджेрдЦ- рд╕ोрдиा рдкैрджा рдХрд░рдиेрд╡ाрд▓ी рднाрд░рдд-рднूрдоि рдоें рдЕрди्рди рдХे рд▓िрдпे рд╣ाрд╣ाрдХाрд░ рдордЪा рд╣ै!..рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдЬрдоीрди рдЦोрджрдиे рд▓рдЧ рдЬा, рдЕрди्рди рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХрд░- рдиौрдХрд░ी рдХрд░рдХे рдирд╣ीं-рдЕрдкрдиी рдЪेрд╖्рдЯा рдж्рд╡ाрд░ा рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдиिрдд्рдп рдирд╡ीрди рдЙрдкाрдп рдХा рдЖрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдХрд░рдХे ! рдЗрд╕ी рдЕрди्рди-рд╡рд╕्рдд्рд░ рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдоैं рд▓ोрдЧों рдХो рд░рдЬोрдЧुрдг рдХी рд╡ृрдж्рдзि рдХрд░рдиे рдХा рдЙрдкрджेрд╢ рджेрддा рд╣ूँ।" (6/155) 
   рд╣рдорд▓ोрдЧ рдХ्рдпा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं ? рдмेрд░ोрдЬрдЧाрд░ी рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рдоिрдЯाрдиे рдХे рд▓िрдпे рд╕рдмों рдХे рд▓िрдП рдЫोрдЯी-рдоोрдЯी рдиौрдХрд░ी рдХा рдЙрдкाрдп, рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рддो рдмेрд░ोрдЬрдЧाрд░ी рднрдд्рддा рджेрдиे рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рдЬिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рдоाрдзाрди рддो рд╣ोрддा рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рдкрдв़े-рд▓िрдЦे рд▓реЬрдХे рднी рдЕрдм рдЯ्рд░ेрди рдбрдХैрддी рддрдХ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं, рдФрд░ рдЬिрддрдиे рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╕рдоाрдЬ рд╡िрд░ोрдзी рдХाрд░्рдп рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЙрди рд╕рдорд╕्рдд рдЕрдиैрддिрдХ рдХाрд░्рдпों рдХो рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ै।"
         [  " рд▓ेрдХ्рдЪрд░ рд╕े рдЗрд╕ рджेрд╢ рдоें рдХुрдЫ рднी рди рд╣ोрдЧा, рднाрдИрд▓ोрдЧ рд╕ुрдиेंрдЧे, рд╡ाрд╣-рд╡ाрд╣ рдХрд░ेंрдЧे, рддाрд▓ी рдкीрдЯेंрдЧे, рдмрд╕ рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рдШрд░ рдЬा рдХрд░ рднाрдд рдХे рд╕ाрде рд╕рдм рд╣рдЬрдо рдХрд░ рдЬाрдпेंрдЧे।  рдкुрд░ाрдиे рдЬंрдЧ рдЦाрдП рд▓ोрд╣े рдХो ...рдкрд╣рд▓े рдЖрдЧ рдоें рд▓ाрд▓ рдХрд░рдиा рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा, рддрдм рдХрд╣ीं рд╣рдеौрдб़ी рд╕े рдкीрдЯ рдХрд░ рдХोрдИ рд╡рд╕्рддु ( рдордиुрд╖्рдп) рдмрдиाрдИ рдЬा рд╕рдХेрдЧी। рдЗрд╕ рджेрд╢ рдоें рдЬ्рд╡рд▓рди्рдд рдЬीрд╡рди्рдд рд╕े рдЙрджाрд╣рд░рдг рджिрдЦाрдпे рдмिрдиा рдХुрдЫ рднी рди рд╣ोрдЧा। рдЕрдиेрдХ рд▓рдбрдХों рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै, рдЬो рд╕ाрд░े рдЗрди्рдж्рд░िрдп рднोрдЧों рдХो рдЫोреЬ-рдЫाрдб़ рдХрд░ рджेрд╢ рдХे рд▓िрдпे рдЬिрд╡рдиोрдд्рд╕рд░्рдЧ рдХрд░ें। рдкрд╣рд▓े рдЙрдирдХा рдЬीрд╡рди-рдЧрдарди (рдЪрд░िрдд्рд░ - рдиिрд░्рдоाрдг) рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा, рддрдм рдХрд╣ीं рдХाрдо рд╣ोрдЧा। ' 8/252) ]
" рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рд╣ी рдЬрдЧрдд рдоें рдЕрдоोрдШ рд╢рдХ्рддि рд╣ै। рдк्рд░рдмрд▓ рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ी рдордиुрд╖्рдп рдПрдХ рдРрд╕ी рдЬ्рдпोрддिрд░्рдордпी рдк्рд░рднा рдЕрдкрдиे рдЪाрд░ों рдУрд░ рдлैрд▓ा рджेрддे рд╣ैं рдХि рджूрд╕рд░े рд▓ोрдЧ рд╕्рд╡рддः рдЙрд╕ рдк्рд░рднा рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрдХрд░ рдЙрд╕рдХे рднाрд╡ рдоें рднाрд╡िрдд рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। " рел/резрепрез    
---------------------------------
॥ 10।।

 рдирдЪिрдХेрддा рдЬैрд╕ी 'рдоृрдд्рдпुंрдЬрдпी-рд╢्рд░рдж्рдзा' рд╣ी рд╕рдорд╕्рдд рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рдиिрд░ाрдХрд░рдг рдХा рдЙрдкाрдп рд╣ै 

          рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХी рджृрд╖्рдЯि рдоें рдпुрд╡ाрд╡рд░्рдЧ рд╕рдорд╕्рдпा рдирд╣ीं рдЕрдкिрддु рд░ाрд╖्рдЯ्рд░िрдп-рд╕ंрдкрджा рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдпुрд╡ाрд╡рд░्рдЧ рдХो рддोреЬрдиे, рдХрдордЬोрд░ рдХрд░рдиे рдХी рдмाрдд рд╡े рд╕ोрдЪ рднी рдирд╣ीं рд╕рдХрддे рдеे। рдмрд▓्рдХि рджेрд╢ рдХी рдЙрди्рдирддि рдФрд░ рдиिрд░्рдоाрдгрдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдпुрд╡ाрд╢рдХ्рддि рдХो рдиिрдпोрдЬिрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ा рдеा। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдпुрд╡ा-рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХा рдпрд╣ी рд╕рдмрд╕े рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдоाрд░्рдЧ рд╣ै। 
           рдЬैрд╕ा рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХрд╣ा рдХрд░рддे рдеे- ' рдХोрд▓рдХाрддा рд╕े рджूрд░ рдЬाрдиा рд╣ो рддो рдХाрд╢ी рдХी рдУрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ोрдиा рдкрдб़рддा рд╣ै, рдХाрд╢ी рдХी рдУрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд░рд╣рдиे рд╕े рдХोрд▓рдХाрддा рд╕्рд╡рдпं рд╣ी рджूрд░ рд╣ोрддा рдЬाрддा рд╣ै।рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдпुрд╡ाрд╡рд░्рдЧ рдХा рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХрд░рддे рд╣ैं- " рддुрдо्рд╣ाрд░े 
рднрд╡िрд╖्рдп рдХो рдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рдиे рдХा рдпрд╣ी рд╕рдордп рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдоैं рдХрд╣рддा рд╣ूँ рдХि рдЕрднी рдЗрд╕ рднрд░ी рдЬрд╡ाрдиी рдоें, рдЗрд╕ рдирдпे рдЬोрд╢ рдХे рдЬрдоाрдиे рдоें рд╣ी рдХाрдо рдХрд░ो, рдЬीрд░्рдг рд╢ीрд░्рдг рд╣ो рдЬाрдиे рдкрд░ рдХाрдо рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा। рдХाрдо рдХрд░ो, рдХ्рдпोंрдХि рдХाрдо рдХрд░рдиे рдХा рдпрд╣ी рд╕рдордп рд╣ै। "( рднाрд░рдд рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рел/резрепрен)     
      "рднाрд░рдд рдХो рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рдиे  рдХे рд▓िрдпे рдЖрдк рдХ्рдпा рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं ?" рдЗрд╕ рдк्рд░рд╢्рди рдХा рдЙрдд्рддрд░ рджेрддे рд╣ुрдП рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं-" рдпрджि рд╣рдо рднाрд░рдд рдХो рдкुрдирд░ुрдЬ्рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рдиा рдпा рдЬाрдЧ्рд░рдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рддो рд╣рдоें рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рдХाрдо рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। рдоेрд░ी рдЖрд╢ा , рдоेрд░ा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдирд╡ीрди рдкीреЭी рдХे рдирд╡рдпुрд╡рдХों рдкрд░ рд╣ै। рдЙрди्рд╣ीं рдоें рдоैं рдЕрдкрдиे рдХाрд░्рдпрдХрд░्рддाрдУं рдХा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХрд░ूँрдЧा। рд╡े рд╕िंрд╣рд╡िрдХ्рд░рдо рд╕े рджेрд╢ рдХी рдпрдеाрд░्рде рдЙрди्рдирддि рд╕рдо्рдмрди्рдзी рд╕ाрд░ी рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдХрд░ेंрдЧे। " рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХेрд╡рд▓ рдЗрддрдиा рд╣ी рдирд╣ीं рдоाрдирддे рдеे рдХि, 'рдпुрд╡ा-рд╕рдоुрджाрдп рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд▓िрдП рд╕рдорд╕्рдпा рдирд╣ीं рд╡рд░рди рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рд╕рдо्рдкрджा рд╣ैं',  рдмрд▓्рдХि рд╡े рдпрд╣ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рднी рдХрд░рддे рдеे рдХि рджेрд╢ рдХी рд╕рдорд╕्рдд рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдХेрд╡рд▓ рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ोрдЧा। 
       рд╡िрд░ाрдЯ рд╕рдоाрдЬ рдХी рдХिрд╕ी рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рдХोрдИ рдЕрдХेрд▓ा рд╕рдоाрдзाрди рд╕ंрднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ै।  рд░ाрд╖्рдЯ्рд░िрдп рдкुрдирд░ुрдд्рдеाрди рд░ूрдкी рдЕрддिрд╡िрд╢ाрд▓ рд╕рдорд╕्рдпा рдиे рд╣ी рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХी рд╕рдорд╕्рдд рд╡िрдЪाрд░ों рдФрд░ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХो рдЕрдкрдиा рдЧ्рд░ाрд╕ рдмрдиा рд▓िрдпा рдеा- рдЕрдкрдиी рддрд░рдл рдз्рдпाрди рдЦींрдЪ рд▓िрдпा рдеा। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдЙрдирдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рдеा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЕрдн्рдпुрджрдп। рдпुрд╡ा рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рдоाрдзाрди рддрдеाрдХрдеिрдд рдпुрд╡ा-рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рдЧрдаिрдд рдЫрдж्рдо рд░ाрдЬрдиिрддिрдХ рд╕ंрдЧрдардиों (рдиेрд╣рд░ू рдпुрд╡ा рдХेрди्рдж्рд░ ?) рдж्рд╡ाрд░ा рдЖрдпोрдЬिрдд рдпुрд╡ा рдорд╣ोрдд्рд╕्рд╡ों рдЖрджि рд╕े рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░िрдп рд╕рдорд╕्рдпा (рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдкुрдирд░्рдиिрд░्рдоाрдг) рдХे рдк्рд░рддि рдпुрд╡ाрдУं рдоें рд▓рдЧाрд╡ рдкैрджा рдХрд░ рдХे рд╣ी рдЗрд╕рдХा рд╕рдоाрдзाрди рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।  рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдиे рдЙрд╕ рд╢्рд░рдж्рдзा рд╕рдо्рдкрди्рди рдк्рд░рд╢्рди-рдХрд░्рддा рдпुрд╡рдХ рд╕े рдЗрд╕рдХे рдЖрдЧे рдЬो рдХрд╣ा рдеा, рдЙрд╕े рдЖрдЬ рдХा рд╕рдорд╕्рдпाрдЧ्рд░рд╕्рдд рдпुрд╡ा-рд╕рдоुрджाрдп рднी рд╕ुрди рд╕рдХрддा  рд╣ै- " рдоैं рддो рдХрд╣рддा рд╣ूँ, рдЬो рдХुрдЫ рднी рд╣ो рддू рдХुрдЫ рдХрд░ рдЕрд╡рд╢्рдп ! рдпा рддो рдХिрд╕ी рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХे рд▓िрдП рдЪेрд╖्рдЯाрдХрд░ , рдпा рддो рд╣рдорд▓ोрдЧों рдХी рддрд░рд╣ - 'рдЖрдд्рдордиो рдоोрдХ्рд╖ाрд░्рдеं рдЬрдЧрдд рд╣िрддाрдп рдЪ। ' (рдЕрдкрдиे  рдоोрдХ्рд╖ рдХे рд▓िрдП рддрдеा рдЬрдЧрдд рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдП)-рдпрдеाрд░्рде рд╕ंрди्рдпाрд╕ рдХे рдкрде рдХा рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдХрд░। рджूрд╕рд░ों рдХे рд▓िрдпे рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХा рдмрд▓िрджाрди рдХрд░,  рд▓ोрдЧों рдХे рдж्рд╡ाрд░ -рдж्рд╡ाрд░ рдЬाрдХрд░ рдпрд╣ рдЕрднрдп-рд╡ाрдгी рд╕ुрдиा- 'рдЙрдд्рддिрд╖्рдардд рдЬाрдЧ्рд░рдд рдк्рд░ाрдк्рдп рд╡рд░ाрди्рдиिрдмोрдзрдд ! " (6/109)   
            " рдХ्рдпा рддुрдо рджेрдЦ рдирд╣ीं рдкाрддे рдкूрд░्рд╡ рдХे рдЖрдХाрд╢ рдкрд░ рдЕрд░ुрдгोрджрдп рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै, рд╕ूрд░्рдп рдХे рдиिрдХрд▓рдиे рдоें рдЕрдм рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рд╡िрд▓рдо्рдм рдирд╣ीं рд╣ै। рддुрдорд▓ोрдЧ рдЗрд╕ рд╕рдордп рдХрдорд░ рдХрд╕ рдХрд░ рдХाрдо рдоें рд▓рдЧ рдЬाрдУ, рдШрд░-рдЧृрд╣рд╕्рддी  рдоें рдлंрд╕рдиे рд╕े рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा ? рдЗрд╕ рд╕рдордп рддुрдорд▓ोрдЧों рдХा рдХाрд░्рдп рд╣ै- рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рджेрд╢ рдХे рдХोрдиे рдХोрдиे рдоें, рдЧाँрд╡ рдЧाँрд╡ рддрдХ рдЬा рдХрд░ рд╕рднी рд▓ोрдЧों рдпрд╣ рд╕рдордЭा рджेрдиा рдХि рдЕрдм рдФрд░ рдЖрд▓рд╕्рдп рд╕े рдмैрдаे рд░рд╣рдиे рд╕े рдХाрдо рдирд╣ीं рдЪрд▓ेрдЧा, рд╢िрдХ्рд╖ाрд╣ीрди, рдзрд░्рдорд╣ीрди, рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрддрди рдХे рдХाрд░рдгों рдХो рдЙрди्рд╣ें рд╕рдордЭा рджो рдФрд░ рдХрд╣ो- ' рднाрдИ рд▓ोрдЧ, рдЙрдаो ! рдЬाрдЧो ! рдФрд░ рдХिрддрдиे рджिрдиों рддрдХ рд╕ोрддे рд░рд╣ोрдЧे ?' рдФрд░ рдЙрдирд▓ोрдЧों рдХो рд╕рд░рд▓ рднाрд╖ा рдоें  рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп- рдмाрдгिрдЬ्рдп, рдХृрд╖ि-рдХुрдЯीрд░ рдЙрдж्рдпोрдЧ рдЖрджि рдЧृрд╣рд╕्рде рдЬीрд╡рди рдХे рд▓िрдпे рдЕрдд्рдпाрд╡рд╢्рдпрдХ рд╡िрд╖рдпों рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджो। рдпрджि рдРрд╕ा рдирд╣ीं рдХрд░рддे рддो рддुрдо्рд╣ाрд░े рдкрдврдиे-рд▓िрдЦрдиे рдХो рдзिрдХ्рдХाрд░ рд╣ै, рддुрдо्рд╣ाрд░े рд╡ेрдж-рд╡ेрджाрди्рдд рдкрдврдиे рдХो рднी рдзिрдХ्рдХाрд░ рд╣ै। рджूрд╕рд░ों рдХे рд▓िрдпे рдеोрдбा рд╕ा рднी рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рд╕े, рднीрддрд░ рдХी рд╢рдХ्рддि рдЬाрдЧ рдЙрдарддी рд╣ै,  рд╣्рд░рджрдп рдоें рд╕िंрд╣ рдЬैрд╕ा рдмрд▓ рдЖ рдЬाрддा рд╣ै, рддुрдо рд▓ोрдЧों рдХो рдоैं рдЗрддрдиा рдк्рд░ेрдо рдХрд░рддा рд╣ूँ, рдХिрди्рддु рдоेрд░ी рдЗрдЪ्рдЫा рд╣ोрддी рд╣ै, рдХि рддुрдорд▓ोрдЧ рджूрд╕рд░ों рдХे рд▓िрдпे рдХाрдо рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдорд░ рдЬाрдУ, рдоैं рдпрд╣ рджेрдЦ рдХрд░ рдЦुрд╢ рд╣ो рдЬाрдКं। "     
     рдк्рд░рд╢्рди- рдорд╣ाрд░ाрдЬ, рдРрд╕े рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХрд╣ाँ рд╕े рдЖрдпेंрдЧे рдЬो рд▓рдб़рдХрдкрди рд╕े рд╣ी рдЗрди рдмाрддों рдХो  рд╕ुрдиाрддा рдФрд░ рд╕рдордЭрддा рд░рд╣े ? '
     рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी - " рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╣рдо рдЖрдпे рд╣ैं, рддुрдо рд╕рдм рдЗрд╕ рддрдд्рд╡ рдХो рд╣рдорд╕े рд╕ीрдЦो, рд╕рдордЭो рдФрд░ рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░ो ! рдлिрд░ рдЗрд╕ рднाрд╡ рдХो рдирдЧрд░ рдирдЧрд░, рдЧाँрд╡ рдЧाँрд╡, рдкुрд░рд╡े- рдкुрд░рд╡े рдоें рдлैрд▓ा рджो, рдФрд░ рд╕рдмрдХे рдкाрд╕ рдЬाрдХрд░ рдХрд╣ो, ' рдЙрдаो, рдЬाрдЧो рдФрд░ рд╕ोрдУ рдордд। рд╕ाрд░े рдЕрднाрд╡ рдФрд░ рджुःрдЦ (рдЧрд░ीрдмी рдХी рдоाрдирд╕िрдХрддा) рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рдХि рд╢рдХ्рддि рддुрдо्рд╣ीं рдоें рд╣ै, рдЗрд╕ рдмाрдд рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ी рд╡рд╣ рд╢рдХ्рддि рдЬाрдЧ рдЙрдаेрдЧी। '( 6/14)  (рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╣рдо рдЖрдпे рд╣ैं рдЬो 22 рд╡рд░्рд╖ рдХे рдЙрдо्рд░ рд╕े рдЪрд╢्рдоा рдХा рдЦोрд▓' рдмрдиाрдиे рдХा рдХुрдЯीрд░ рдЙрдж्рдж्рдпोрдЧ
рдПрдХ рдкрдд्рд░ рдоें рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं- " рдоाрди рд╣ो рдЕрдкрдоाрди, рдоैंрдиे рддो рдЗрди рдирд╡рдпुрд╡рдХों рдХा рд╕ंрдЧрдарди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рд╣ी рдЬрди्рдо рд▓िрдпा рд╣ै। рдпрд╣ीं рдХ्рдпा, рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдирдЧрд░ рдоें рд╕ैрдХреЬों рдоेрд░े рд╕ाрде рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ोрдиे рдХे рд▓िрдпे рддैрдпाрд░ рд╣ैं, рдФрдоैं рдпрд╣ рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ рдЗрди्рд╣ें рдЕрдмाрдз्рдп рдЧрддिрд╢ीрд▓ рддрд░ंрдЧों рдХे рд╕рдоाрди рдоैं рднाрд░рдд рдоें рд╕рдм рдУрд░ рднेрдЬूँ ; рдФрд░ рдЬो рджीрди , рд╣ीрди , рдПрд╡ं рдкрджрджрд▓िрдд рд╣ैं, рдЙрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ рдкрд░ рд╕ुрдЦ рд╕्рд╡ाрдЪ्рдЫрди्рдж्рдп , рдиीрддि, рдзрд░्рдо рдПрд╡ं рд╢िрдХ्рд╖ा рдкрд╣ुंрдЪाрдКं। рдФрд░ рдпрд╣ рдХाрд░्рдп рдоैं рдХрд░ूँрдЧा рдпा рдорд░ूँрдЧा। " (рдкрдд्рд░ाрд╡рд▓ी )       
          рдЬिрд╕ рд╢्рд░рдж्рдзा рдЕрд░्рдеाрдд рдЕрдж्рднुрдд рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХे рдмрд▓ рдкрд░ рдирдЪिрдХेрддा рдоृрдд्рдпु рдХे рд╕ाрдордиे рдЬाрдХрд░, рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд् рдпрдорд░ाрдЬ рдХे рд╕ाрдордиे рдЦреЬे рд╣ो рдЧрдП рдеे, рдЙрд╕ी рдЕрдкूрд░्рд╡ рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рдмрд▓ рд╕े рд╣ी рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдиे рднी рджेрд╢-рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рдпुрд╡рдХ рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдХो рдЧреЭрдиे рдХे рд▓िрдпे рдоृрдд्рдпु рдХा рдЖрд▓िंрдЧрди рдХिрдпा рдеा, рдФрд░ рднाрд░рдд рдоाрддा рдХी рд╕ेрд╡ा рдоें рдоृрдд्рдпु-рд╡рд░рдг рдХрд░рдиे рдХा рдЕрдиुрдкрдо рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рдпुрд╡ा-рд╕рдоुрджाрдп рдХे рдорд╕्рддрдХ рдкрд░ рд╡рд░्рд╖िрдд рдХिрдпा рдеा। рдРрд╕ी ' рдоृрдд्рдпुंрдЬрдпी- рд╢्рд░рдж्рдзा '  рдХे рд╕ाрдордиे рдХोрдИ рднी рд╕рдорд╕्рдпा рд╣рд▓ рд╣ुрдП рдмिрдиा рд░рд╣ рд╣ी рдирд╣ीं рд╕рдХрддी।
=============

" рдХ्рдпा рдпрд╣ рдХрднी рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै рдХि рд╕ृрд╖्рдЯि рдЖрджि рдХाрд▓ рд╕े рдЬिрд╕ рджेрд╢ рдХी рд╕рди्рддाрди рдЕрдЦिрд▓ рд╡िрд╢्рд╡ рдХो рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрддी рдЖ рд░рд╣ी рд╣ै, рдХेрд╡рд▓ рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдоूрд░्рдЦ рдмрди рдЬाрдпрдЧी рдХि ( рднाрд░рдд рдХे рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╡ाрдЗрд╕рд░ाрдп рд▓ाрд░्рдб рдХрд░्рдЬрди  рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рдЗрддрдиा рдорд╣ँрдЧा рдХрд░ рджेрдиा рдЪाрд╣рддे рдеे рдордз्рдпрдо рд╡рд░्рдЧ рдЙрд╕ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд░рд╣ рдЬाрдпे ) рд▓ाрд░्рдб рдХрд░्рдЬрди рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдмрди्рдж рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं ? рдХ्рдпा рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдЕрд░्рде рдХेрд╡рд▓ рднौрддिрдХ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХा рдЕрдз्рдпрди, рдФрд░ рджैрдиिрдХ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХी рд╡рд╕्рддुрдУं рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдХрд░ рд▓ेрдиा рднрд░ рд╣ै?  рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ै - рдЬीрд╡рди рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХो рд╕ुрд▓рдЭा рд▓ेрдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рд╡्рдпрдХ्рддि рдмрди рдЬाрдиा। рдФрд░ рдЖрдЬ рдХे рддрдеा рдХрдеिрдд рд╕рдн्рдп рджेрд╢ рдЖрдЬ рднी рдЬिрди рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдоें рдЙрд▓рдЭा рд╣ुрдЖ рд╣ै (рдЬीрд╡-рдИрд╢्рд╡рд░-рдоाрдпा) рдЙрди्рд╣ी рдкрд░ рдЧрд╣рди рдЪिрди्рддрди рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै, рдХिрди्рддु рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдоें рд╕рд╣рд╕्рд░ों рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рд╣ी рдпे рдЧुрдд्рдеिрдпाँ рд╕ुрд▓рдЭा рд▓ी рдЧрдпीं рд╣ैं। ' рдИрд╢्рд╡рд░ рд░ूрдк рдоें рд╕рдмрдХी рдЙрдкाрд╕рдиा рдХрд░ो- рд╕ाрд░े рдЖрдХाрд░ рдЙрд╕рдХे рдорди्рджिрд░ рд╣ैं।  рдмाрдХी рд╕рдм рдХुрдЫ рдн्рд░рдо рд╣ै। ' рдЕрди्рддрд░्рднेрджी-рджृрд╖्рдЯि рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ो '- рд╣рдоेрд╢ा рднीрддрд░ рдХी рдУрд░ рджेрдЦो, рдмाрд╣рд░ (рд╢рд░ीрд░) рдХी рдУрд░ рдХрджाрдкि рдирд╣ीं।  '(9/89 ) 
--------------------------- 

реирей рджिрд╕ंрдмрд░ резрепрежреж рдХो рд╢्рд░ीрдорддी рдоृрдгाрд▓िрдиी рдмрд╕ु рдХो рд▓िрдЦिрдд рдПрдХ рдкрдд्рд░ рдоें рдХрд╣рддे рд╣ैं -" рд╡िрд╢ाрд▓рдХाрдп рд░ेрд▓ рдХे рдЗंрдЬрди рдХो рджूрд░ рд╕े рдЖрддे рджेрдЦрдХрд░, рдирди्рд╣ा рд╕ा рдХीреЬा рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдпे рд░ेрд▓ рдХी рдкрдЯрд░ी рд╕े рд╣рдЯ рдЧрдпा- рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд╣ рдмुрдж्рдзिрдоाрди рд╣ै ? рдорд╢ीрди рдоें рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХा рдХोрдИ рдк्рд░рдХाрд╢ рдирд╣ीं рд╣ै। рдпрди्рдд्рд░ рдХрднी рдиिрдпрдо рдХो рдЙрд▓्рд▓ंрдШрди рдХрд░рдиे рдХी рдХोрдИ рдЗрдЪ्рдЫा рдирд╣ीं рд░рдЦрддा। рдХीреЬा рдиिрдпрдо рдХा рд╡िрд░ोрдз рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा (рд╕्рд╡рдпं рдХो рдбी -рд╣िрдк्рдиोрдЯाрдЗрдЬ्рдб рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै), рдФрд░ рдиिрдпрдо рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдЬाрддा рд╣ै, рдЪाрд╣े рдЙрд╕ рдк्рд░рдпрдд्рди рдоें рд╡рд╣ рд╕िрдж्рдзि рд▓ाрдн рдХрд░े рдпा рдЕрд╕िрдж्рдзि; рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡рд╣ рдмुрдж्рдзिрдоाрди рд╣ै। рдЬिрд╕ рдкрд░िрдоाрдг рдоें рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХे рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрдиे рдоें рд╕рдлрд▓рддा рд╣ोрддी рд╣ै, рдЙрд╕ी рдЕंрд╢ рдоें рд╕ुрдЦ рдЕрдзिрдХ рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдЬीрд╡ рдЙрддрдиा рд╣ी рдКँрдЪा рд╣ोрддा рд╣ै। рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХी рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рд╕рдлрд▓ рд╣ोрддी рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡рд╣ рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рд╣ै।  рдЬिрд╕ рд╕ंрдпрдо рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрдЪ्рдЫाрд╢рдХ्рддि рдХा рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рд╡рд╢ рдоें рд▓ाрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рд╡рд╣ рдлрд▓рджाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै, рд╡рд╣ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै। " реиреп рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ резреорепрем рдХो рд▓рди्рджрди рдоें рдЕрдкрд░ोрдХ्рд╖ाрдиुрднूрддि (рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж) рдкрд░ рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрди рджेрддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं -рдпрджि рдоुрдЭे рдлिрд░ рд╕े рдЕрдкрдиी рд╢िрдХ्рд╖ा рдЖрд░рдо्рдн рдХрд░рдиी рд╣ो рдФрд░ рдЗрд╕рдоें рдоेрд░ा рд╡рд╢ рдЪрд▓े, рддो рдоैं рддрде्рдпों рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрджाрдкि рди рдХрд░ूँ। рдоैं рдорди рдХी рдПрдХाрдЧ्рд░рддा рдФрд░ рдЕрдиाрд╕рдХ्рддि рдХा рд╕ाрдорд░्рде्рдп рдмреЭाрддा рдФрд░ рдЙрдкрдХрд░рдг рдХे рддैрдпाрд░ рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЗрдЪ्рдЫाрдиुрд╕ाрд░ рддрде्рдпों рдХा рд╕ंрдХрд▓рди рдХрд░рддा। " (4.108) 
------------------
11.

рдпौрд╡рди рдХी рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рдЪिрдд्рдд-рд╡ृрдд्рддिрдпों рдХे рднंрд╡рд░ рдоें рдлंрд╕े рдорди рдХा рд╕ंрдпрдо

             рдпुрд╡ा рд╕рдорд╕्рдпा рдХोрдИ рдХ्рд╖рдгिрдХ рдпा рдЕрд▓्рдкрдХाрд▓िрдХ рд╕рдорд╕्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै। рдЬрдм рддрдХ рд╕рдоाрдЬ рд░рд╣ेрдЧा, рдпुрд╡ा рд╕рдорд╕्рдпा рднी рд░рд╣ेрдЧी। рдПрдХ рд╕рдордп рдХा рдпुрд╡ा рд╕рдоुрджाрдп, рджूрд╕рд░े рд╕рдордп рдХे рдпुрд╡ा рд╕рдоुрджाрдп рднिрди्рди рд╣ोрддा рд╣ै।   рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдпुрд╡ा рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕्рдеाрдпी рд╕рдоाрдзाрди  рдХрднी рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा। рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдпрд╣ рд╕рдорд╕्рдпा рд╕рд░्рд╡рдХाрд▓िрдХ (eternal) рд╣ै, рдЗрд╕рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा (Be and Make) рднी рдиिрд░рди्рддрд░ рдЪрд▓рддी рд░рд╣ेрдЧी।
       рдпुрд╡ा рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рджो рдкрд╣рд▓ु рд╣ैं। рдЪूँрдХि рдпрд╣ рдпुрд╡ाрдУं  рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП  рдЙрди рд▓ोрдЧों рдХो рд╣ी рднोрдЧрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдХिрди्рддु, рдЙрдирдХी рд╕рдорд╕्рдпा рд╕े рд╕рдоाрдЬ рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЕрдЫूрддा рдирд╣ीं рд░рд╣ рд╕рдХрддा। рдпौрд╡рди рдХा рдЬोрд╢ рдФрд░ рдЕрддिрдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдХे рд╕ाрде рдмुрдж्рдзि рдХी рдЕрдкрд░िрдкрдХ्рдХ्рд╡рддा рдХे  рдХाрд░рдг рд╕рдоाрдЬ рдоें рднी рдХुрдЫ рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ो рдЬाрддी рд╣ैं। 
           рдпुрд╡ाрдУं рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХो рдФрд░ рднी рджो рднाрдЧों рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдоौрд▓िрдХ рдпा рдЖрди्рддрд░िрдХ рд╕рдорд╕्рдпा рддрдеा  рдЧौрдг рдФрд░ рдмाрд╣्рдп рд╕рдорд╕्рдпा। рдмाрд╣्рдп рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рд╢िрдХ्рд╖ा, рдЕрд░्рдеोрдкा-рд░्рдЬрди, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдЗрдд्рдпाрджि рдЖрддे рд╣ैं। рдЬрдмрдХि рдЖрди्рддрд░िрдХ рд╕рдорд╕्рдпा рд╕्рд╡рдпं рдпौрд╡рди рдХी рдЕрд╕ीрдо рдк्рд░ाрдг-рдЙрд░्рдЬा рд╣ै। рдЬीрд╡рди рдХे рдЗрд╕ рдХाрд▓-рдЦрдг्рдб рдоें рдЕрд╕ीрдо  рдк्рд░ाрдг-рдЙрд░्рдЬा, рдЖрд╡ेрдЧ, рднाрд╡ाрднिрд╡्рдпрдХ्рддि, рдХрд░्рдо, рдЖрд╢ा-рдЖрдХांрдХ्рд╖ा рдЗрдд्рдпाрджि рдЕрдиेрдХ рд╡िрд╖рдпों  рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдмुрдж्рдзि рдХी рдЕрдкрд░िрдк्рдХ्рдХ्рд╡рддा рдХे рдХाрд░рдг рд╕ंрдпрдо рдФрд░ рдиिрдпрди्рдд्рд░рдг (рд╡िрд╡ेрдХ-рдк्рд░рдпोрдЧ) рдХा рдЖрднाрд╡ рд░рд╣рддा рд╣ै। рдЖрди्рддрд░िрдХ рд╕рдордЧ्рд░рддा (internal integrity-рд╕рдд्рдпрдиिрд╖्рдаा ,рд╕рджाрдЪाрд░, рдИрдоाрдирджाрд░ी рдЖрджि), рдиिрд╢्рдЪिрдд рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рддрдеा рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдЖрджрд░्рд╢ рдХा рдЕрднाрд╡ рд░рд╣рддा рд╣ै। рдпौрд╡рди рдХी рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рдЪिрдд्рдд -рд╡ृрдд्рддिрдпों рдХे рднंрд╡рд░ рдоें рдлँрд╕े рд╣ुрдЖ рдорди рдФрд░ рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХी рд╡िрд╡рд╢рддा рд╣ी рдЖрди्рддрд░िрдХ рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рдЙрдкाрджाрди рд╣ैं।
       рдЧौрдг рд╕рдорд╕्рдпा рдЕрд╕्рдеाрдпी рд╣ै рддрдеा рд╡िрднिрди्рди рдХाрд▓ рдоें, рд╡िрднिрди्рди рджेрд╢ों рдоें рд╡рд╣ рд╡िрднिрди्рди рд░ूрдкों рдоें (рд╣िрдк्рдкी рдЖрди्рджोрд▓рди рдЖрджि рдж्рд╡ाрд░ा) рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрддी рд░рд╣рддी рд╣ै। рд▓ेрдХिрди, рдЗрд╕рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдХृрдд рд╕рд╣рдЬ рд╣ै рдФрд░ рдиिрд╖्рдаा рдХे рд╕ाрде рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдк्рд░рдпрдд्рди  рдХрд░рдиे рд╕े рдпрд╣ рд╕ंрднрд╡ рднी рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЬрдмрдХि рджेрд╢-рдХाрд▓ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рдкрд░ рдпुрд╡ा рд╕рдоुрджाрдп рдХी рдоौрд▓िрдХ рд╕рдорд╕्рдпा рдЪिрд░рди्рддрди рдФрд░ рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рд╕рдоाрди рд╣ै рдкрд░ рдЗрд╕рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдЙрддрдиा рд╕рд╣рдЬ рдирд╣ीं, рдХिрди्рддु рдЕрдзिрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рдЬрд╣ाँ рдмाрд╣्рдп рдпा рдЧौрдг рд╕рдорд╕्рдпाрдПं рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рдк्рд░рдпाрд╕ рд╕े рд╕рдоाрдзाрди рд╣ोрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ैं, рд╡рд╣ीँ рдоौрд▓िрдХ рд╕рдорд╕्рдпा [рдЕрд░्рдеाрдд рдЖंрддрд░िрдХ рд╕рдорд╕्рдпा - рдЬिрд╕рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдХिрдпे рдмिрдиा рдпुрд╡ा рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рдоूрд▓ рд╕рдоाрдзाрди рдирд╣ीं рд╣ो рдкाрддा, рдПрд╡ं  рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдЙрди्рдирддि рддрдеा рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдиिрд░ाрдХрд░рдг рдоें рдпुрд╡ा-рд╢рдХ्рддि рдХा рд╕рджुрдкрдпोрдЧ рднी рдирд╣ीं рд╣ो рдкाрддा рд╣ै।] рдХा рд╕рдоाрдзाрди рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдк्рд░рдЪेрд╖्рдЯा (collective social effort) рд╕े рд╣ो рдкाрдиा рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ै।  рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рдк्рд░рдЪेрд╖्рдЯा (рдРрдиुрдЕрд▓ рдХैрдо्рдк-рдкाрдардЪрдХ्рд░ рдЖрджि) рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рддो рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै, рдХिрди्рддु рдЗрд╕рдХा (рдоौрд▓िрдХ рд╕рдорд╕्рдпा-рдЕрд╡िрдж्рдпा рдЖрджि рдкंрдЪрдХ्рд▓ेрд╢ рдХा) рд╕рдоाрдзाрди рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдк्рд░рдпाрд╕ (individual effort :3H рд╡िрдХाрд╕ рдХे 5 рдЕрдн्рдпाрд╕ ) рдХे рдЙрдкрд░ рд╣ी рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै। 
       рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж (рдпुрд╡ाрдУं рдХे рдмреЬे рднैрдпा) рддो рдпुрд╡ा-рд╡рд░्рдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ृрд╖्рдЯ рд╕рдорд╕्рдпा # рдХी рдУрд░ рджृрд╖्рдЯिрдкाрдд рдХрд░рдиे рдХी рдЬрд░ुрд░рдд рднी рдирд╣ीं рд╕рдордЭрддे рдеे।  рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЧौрдг рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХी рдУрд░ рд╕рдордп рд╕рдордп рдкрд░ рдХेрд╡рд▓ рдХुрдЫ рдХुрдЫ рд╕ंрдХेрдд рднрд░ рдХिрдпा рд╣ै।  рдХिрди्рддु, рдпुрд╡ा рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рдоौрд▓िрдХ, рдЖंрддрд░िрдХ рдФрд░ рдЪिрд░рди्рддрди рд░рд╣рд╕्рдп (рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдпुрд╡ा рдЕрд╡्рдпрдХ्рдд рдм्рд░рд╣्рдо рд╣ै ,рдЕрд╡िрдж्рдпा рдХे рдЪрд▓рддे  рдЕрд╕्рдоिрддा рдЖрджि рдкंрдЪрдХ्рд▓ेрд╢ рдоें рдлँрд╕ा рд╣ुрдЖ рд╣ै। ) рдХो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рди рдХेрд╡рд▓ рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рдХिрдпा рд╣ै, рдЕрдкिрддु рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдЗрд╕рдХा рд╕рдоाрдзाрди  (Be and Make) рднी рдмрддрд▓ाрдпा рд╣ै।  рдЬिрд╕рд╕े рд╡े рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХी рд╕рдо्рднाрд╡рдиा  рдХो рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯिрдд рдХрд░ рд╕рдХें (рд╡्рдпрд╖्рдЯि рдЕрд╣ं рдХो рд╕рд░्рд╡рдЧрдд рдЕрд╣ं рдоें рд░ूрдкांрддрд░िрдд рдХрд░, рдЕंрддрд░्рдиिрд╣िрдд рджिрд╡्рдпрдд्рд╡ рдпा  рдкूрд░्рдгрдд्рд╡  рдХो рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯिрдд рдХрд░ рд╕рдХें)  рдФрд░ рдЕрдкрдиी рдпौрд╡рди рдКрд░्рдЬा рдХो рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдоें рд▓рдЧा рдХрд░, рд╕рд░्рд╡ рдЬрдиों рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рд╕ाрдзрди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рд╕ाрд░्рдердХ рдХрд░ рд╕рдХें, рд╕्рд╡ाрдоीрдЬीрдиे рдЙрд╕ी рдХा рдкрде рджिрдЦाрд▓ाрдпा рд╣ै। 
============ 
"рдордиुрд╖्рдп рдоें рдзрд░्рдо рдФрд░ рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рдХे рдк्рд░рддि рдЙрдд्рдХрдЯ рд╢्рд░рдж्рдзा рд░рд╣рдиी рдЪाрд╣िрдпे ..рдПрдХ рдХрдорд░े рдоें рдЪोрд░ рдШुрд╕ рдЖрдпा рдФрд░ рдЙрд╕े рдкрддा рд▓рдЧ рдЧрдпा рдХि рджूрд╕рд░े рдХрдорд░े рдоें рд╕ोрдиे рдХा рдвेрд░ рд░рдЦा рд╣ै, рдФрд░ рд╡рд╣ рдЙрд╕ рдвेрд░ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪ рднी рд╕рдХрддा рд╣ै, рддो рдХ्рдпा рд╡рд╣ рд╡рд╣ां рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХे рд▓िрдпे рдкाрдЧрд▓ рди рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा ? (рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рджिрд╡्рдпрддा рдпा) 'рдИрд╢्рд╡рд░ рдоें рдЕрдЯूрдЯ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЙрд╕े рдкाрдиे рдХी рддीрд╡्рд░ рдЙрдд्рд╕ुрдХрддा рдХा рд╣ी рдиाрдо рд╣ै 'рд╢्рд░рдж्рдзा।' (рдЖрдд्рдоाрдиुрднूрддि рдХे рд╕ोрдкाрди - рей/резрежрез)   

" рдЗрди рд╕рдм рдоूрд░्рддि-рдкूрдЬा рдЬрдк, рдз्рдпाрди  рдЖрджि рдХी рдЬреЬ рдХрд╣ाँ рд╣ै ?  [22 рдЬрдирд╡рд░ी 2024 рдХो рдЕрдпोрдз्рдпा рдоें рд░ाрдо рд▓рд▓ा рдХी рдк्рд░ाрдг-рдк्рд░рддिрд╖्рдаा, рдЬрдк, рдз्рдпाрди  рдЖрджि рдХी рдЬреЬ рдХрд╣ाँ рд╣ै ?] рдпрд╣ рдЬреЬ рд╣ै рд╢्рд░рдж्рдзा। рд╕ंрд╕्рдХृрдд рднाрд╖ा рдХे рд╢्рд░рдж्рдзा рд╢рдм्рдж рдХो рд╕рдордЭाрдиे рдпोрдЧ्рдп рдХोрдИ рд╢рдм्рдж рд╣рдоाрд░ी рднाрд╖ा рдоें рдирд╣ीं рд╣ै। рдоेрд░े рдордд рд╕े рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╢рдм्рдж рд╢्рд░рдж्рдзा рдХा рдиिрдХрдЯрддрдо рдЕрд░्рде 'рдПрдХाрдЧ्рд░-рдиिрд╖्рдаा' рд╢рдм्рдж рдж्рд╡ाрд░ा рд╡्рдпрдХ्рдд рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। "рем/резрейрен

    " рдЕрд░े рдпे рдЬो рдирд╢ाрдЦोрд░ рд▓ोрдЧ рдЖрдХрд░ рдЧाрдиा-рдмрдЬाрдиा рдХрд░рдХे рдЪрд▓े рдЧрдпे,  (рд╣ोрд▓ी рдоें рднांрдЧ рдкीрдХрд░ рдорд╕्рдд рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े ? рдЙрдирдоें рд╕े 7 рд▓ोрдЧों рдХो рддो рдоैं рдЬाрдирддा рд╣ूँ) рдаाрдХुрд░ рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЙрдирдоें рд╕े рд╣рд░ рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХा рдЖрднाрд╡ рди рд░рд╣ेрдЧा। рдХрд╣ाँ рд╕े рдХोрдЯि рдХोрдЯि рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЖрдХрд░ рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ो рдЬाрдпेंрдЧे, рдпрд╣ рдХौрди рдЬрдирддा рд╣ै ? рдпрд╣ (рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рдорда-рдоिрд╢рди, рд╕ाрд░рджा рдорда , рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓, рдиाрд░ी рд╕ंрдЧрдарди, рдпा рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЬ्рдЮाрди рдорди्рджिрд░) рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж (рдирд╡рдиी рджा рдХा?)  рдХा рдХाрдо рдирд╣ीं рд╣ै рд░े; рдпрд╣ рддो рдЙрдирдХा рдХाрдо рд╣ै-рдаाрдХुрд░ рдХा рд╕्рд╡рдпं рдк्рд░рднु рдХा। рдПрдХ рдЧрд╡рд░्рдирд░ рдЬрдирд░рд▓ рдХे рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рдЙрд╕рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рджूрд╕рд░ा рдЖрдПрдЧा рд╣ी! " рео/реирелрел
      "рдоेрд░ी рдЗрдЪ्рдЫा рд╣ै -рддुрдо рд▓ोрдЧों рдХे рднीрддрд░ рднी рдЗрд╕ी рд╢्рд░рдж्рдзा рдХा рдЖрд╡िрд░्рднाрд╡ рд╣ो, рддुрдордоें рд╕े рд╣рд░ рдПрдХ рдЖрджрдоी рдЦреЬा рд╣ोрдХрд░ рдЗрд╢ाрд░े рд╕े рд╕ंрд╕ाрд░ рдХो рд╣िрд▓ा рджेрдиेрд╡ाрд▓ा рдк्рд░рддिрднा рд╕рдо्рдкрди्рди рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖ рд╣ो, рд╣рд░ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдЕрдирди्рдд рдИрд╢्рд╡рд░рддुрд▓्рдп рд╣ो। рдоैं рддुрдо рд▓ोрдЧों рдХो рдРрд╕ा рд╣ी рджेрдЦрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ। рдЙрдкрдиिрд╖рджों рд╕े рддुрдордХो рдРрд╕ी рд╣ी рд╢рдХ्рддि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдЧी। рдФрд░ рд╡рд╣ीं рд╕े рддुрдордХो рдРрд╕ा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдЧा। рдЧृрд╣ी рдордиुрд╖्рдп рднी рдЙрдкрдиिрд╖рджों рдХा рдЕрдз्рдпрди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं,рдЗрд╕рд╕े рдЙрдирдХा рдХрд▓्рдпाрдг рд╣ी рд╣ोрдЧा, рдХोрдИ рдЕрдиिрд╖्рдЯ рди рд╣ोрдЧा। рд╡ेрджाрди्рдд рдХे рдЗрди рд╕рдм рдорд╣ाрди рддрдд्рд╡ों рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдЕрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै, рдпे рдХेрд╡рд▓ рдЕрд░рдг्рдп рдоे рдЕрдерд╡ा рдЧिрд░ि-рдЧुрд╣ाрдУं рдоे рдЖрдмрдж्рдз рдирд╣ीं рд░рд╣ेंрдЧे। рд╡рдХीрд▓ों рдФрд░ рди्рдпाрдпрдзीрд╢ों рдоे, рдк्рд░ाрд░्рдердиा-рдоंрджिрд░ों рдоे, рджрд░िрдж्рд░ों рдХी рдХुрдЯिрдпों рдоें, рдордЫुрдУं рдХे рдШрд░ों рдоें, рдЫрдд्рд░ों рдХे рдЕрдз्рдпрди рд╕्рдеाрдиों рдоें -рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рд╣ी рдЗрди рддрдд्рд╡ों рдХी рдЪрд░्рдЪा рд╣ोрдЧी рдФрд░ рдпे рдХाрдо рдоे рд▓ाрдпे рдЬाрдпेंрдЧे।" 
рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж рдХा рдЖрд░ंрдн рдХिрддрдиे рдордиोрд╣рд░ рд░ीрддि рд╕े рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै ! рдЙрд╕ рдЫोрдЯे рд╕े рдмाрд▓рдХ рдирдЪिрдХेрддा рдХे рд╣ृрджрдп рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдХा рдЕрд╡िрд░्рднाрд╡, рдЙрд╕рдХी рдпрдорджрд░्рд╢рди рдХी рдЕрднिрд▓ाрд╖ा рдФрд░ рдФрд░ рд╕рдмрд╕े рдмреЬे рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рдХी рдмाрдд рддो рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдпрдо рд╕्рд╡рдпं рдЙрд╕े рдЬीрд╡рди рдФрд░ рдоृрдд्рдпु рдХा рдорд╣ाрди рдкाрда рдкреЭा рд░рд╣े рд╣ैं। рдФрд░ рд╡рд╣ рдмाрд▓рдХ рдЙрдирд╕े рдХ्рдпा рдЬाрдирдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै ? -рдоृрдд्рдпु рдХा рд░рд╣рд╕्рдп। " рел/реиреирек
" рдРрд╕ा рджृреЭ рд╕ंрдХрд▓्рдк рд╣рд░ेрдХ рднाрд░рддीрдп рдмाрд▓рдХ рдХो рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП।  рдоैं рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ рдХि рддूँ рдХрдаोрдкрдиिрд╖рдж рдХो рдХंрдард╕्рде рдХрд░ рд▓े ! рдЙрдкрдиिрд╖рджों рдоें рдРрд╕ा рд╕ुрди्рджрд░ рдЧ्рд░рди्рде рдФрд░ рдХोрдИ рдирд╣ीं рд╣ै। рдирдЪिрдХेрддा рдХे рд╕рдоाрди рд╢्рд░рдж्рдзा, рд╕ाрд╣рд╕, рд╡िрд╡ेрдХ рдФрд░ рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдоें рд▓ाрдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░, рдХेрд╡рд▓ рдкреЭрдиे рд╕े рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा ? "рем/резрел
 " рдЗрд╕ рдЬीрд╡ाрдд्рдоा рдоें рдЕрдирди्рдд рд╢рдХ्рддि рдЕрд╡्рдпрдХ्рдд рднाрд╡ рд╕े рдиिрд╣िрдд рд╣ै; рдЪींрдЯी рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдКँрдЪे рд╕े рдКँрдЪे рд╕िрдж्рдз рдкुрд░ुрд╖ рддрдХ, рд╕рднी рдоें рд╡рд╣ рдЖрдд्рдоा рд╡िрд░ाрдЬрдоाрди рд╣ै, рдЕंрддрд░ рдХेрд╡рд▓ рдЙрд╕рдХे рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ीрдХрд░рдг рдХे рднेрдж рдоें  рд╣ै। рд╡рд░рдг рднेрджрд╕्рддु рддрддः рдХ्рд╖ेрдд्рд░िрдХрд╡рдд -(рдХैрд╡рд▓्рдп рдкाрдж)-рдХिрд╕ाрди рдЬैрд╕े рдЦेрддों рдХी рдоेंреЬ рддोреЬ рджेрддा рд╣ै рдФрд░ рдПрдХ рдЦेрдд рдХा рдкाрдиी рджुрд╕рд░े рдЦेрдд рдоें рдЪрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡ैрд╕े рд╣ी рдЖрдд्рдоा рднी рдЖрд╡рд░рдг рдЯूрдЯрддे рд╣ी рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। 
рдкрд░рди्рддु рдЪाрд╣े рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдИ рд╣ो рдпा рдирд╣ीं, рд╡рд╣ рд╢рдХ्рддि рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬीрд╡ -рдм्рд░рд╣्рдоा рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдШाрд╕ рддрдХ рдоें -рд╡िрдж्рдж्рдпрдоाрди рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рдЖрдд्рдоाрдиुрднूрддि рдХрд░рдиे рдХा рдПрдХ рдЕрд╡рд╕рд░ рд╕рднी рдХो рдоिрд▓рддा рд╣ै, рд╕рднी рдм्рд░рд╣्рдо рдЬो рд╣ैं।  рдЗрд╕ рд╢рдХ्рддि рдХो рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рдЬा рдЬाрдХрд░ рдЬрдЧाрдиा рд╣ोрдЧा। " рем/рейрезреи  
" рд╣рдо рд╢्рд░्рдж्рдзा рдЦो рдмैрдаे рд╣ैं, рдЗрд╕ीрд▓िрдпे рддुрдо्рд╣ाрд░ा рд░рдХ्рдд рдкाрдиी рдЬैрд╕ा рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै, рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдоुрд░्рджाрд░ рдУрд░ рд╢рд░ीрд░ рджुрд░्рдмрд▓! рдЗрд╕ рд╢рд░ीрд░ рдХो рдмрджрд▓рдиा рд╣ोрдЧा। рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рджुрд░्рдмрд▓рддा рд╣ी рд╕рдм рдЕрдиिрд╖्рдЯों рдХी рдЬреЬ рд╣ै рдФрд░ рдХुрдЫ рдирд╣ीं। рддुрдо्рд╣ाрд░ा рд╢рд░ीрд░ рджुрд░्рдмрд▓ рд╣ै, рдорди рджुрд░्рдмрд▓ рд╣ै, рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдкрд░ рдЖрдд्рдорд╢्рд░्рдж्рдзा рднी рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдирд╣ीं рд╣ै। ...рдЬрдм рдХाрдо рдХрд░рдиे рдХा рд╕рдордп рдЖрддा рд╣ै рддрдм рддुрдо्рд╣ाрд░ा рдкрддा рд╣ी рдирд╣ीं рдоिрд▓рддा। 
"рдордиुрд╖्рдп рдоें рдзрд░्рдо рдФрд░ рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рдХे рдк्рд░рддि рдЙрдд्рдХрдЯ рд╢्рд░рдж्рдзा рд░рд╣рдиी рдЪाрд╣िрдпे ..рдПрдХ рдХрдорд░े рдоें рдЪोрд░ рдШुрд╕ рдЖрдпा рдФрд░ рдЙрд╕े рдкрддा рд▓рдЧ рдЧрдпा рдХि рджूрд╕рд░े рдХрдорд░े рдоें рд╕ोрдиे рдХा рдвेрд░ рд░рдЦा рд╣ै,рдФрд░ рд╡рд╣ рдЙрд╕ рдвेрд░ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪ рднी рд╕рдХрддा рд╣ै, рддो рдХ्рдпा рд╡рд╣ рд╡рд╣ां рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХे рд▓िрдпे рдкाрдЧрд▓ рди рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा ? (рдЕрди्рддрд░्рдиिрд╣िрдд рджिрд╡्рдпрддा рдпा) 'рдИрд╢्рд╡рд░ рдоें рдЕрдЯूрдЯ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЙрд╕े рдкाрдиे рдХी рддीрд╡्рд░ рдЙрдд्рд╕ुрдХрддा рдХा рд╣ी рдиाрдо рд╣ै 'рд╢्рд░рдж्рдзा।'.рей/резрежрез
" рдоैं рддुрдо рд▓ोрдЧों рд╕े рдлिрд░ рдПрдХ рдмाрд░ рдХрд╣рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ рдХि рдпрд╣ рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ी рдоाрдирд╡ рдЬाрддि рдХे рдЬीрд╡рди рдХा рдФрд░ рд╕ंрд╕ाрд░ рдХे рд╕рдм рдзрд░्рдоों рдХा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЕंрдЧ рд╣ै। рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░рдиे рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░ो। рдР рдЧрд░ीрдм рдмंрдЧाрд▓िрдпों (рддрдм рдмिрд╣ाрд░-рдмंрдЧाрд▓ рдПрдХ рдеा), рдЙрдаो рдФрд░ рдХाрдо рдоें рд▓рдЧ рдЬाрдУ, рддुрдо рд▓ोрдЧों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рднाрд░рдд рдХा рдЙрдж्рдзाрд░ рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓ा рд╣ै!"рел/рейрейрел
>>>Autosuggestion: рдЖрдд्рдорд╕ुрдЭाрд╡ рдпा рд╕ंрдХрд▓्рдк-рдЧ्рд░рд╣рдг рдж्рд╡ाрд░ा рд╢्рд░рдж्рдзा рдЬाрдЧрд░рдг :  “рдоैं реард╖ि-рдоुрдиिрдпों рдХी рд╕ंрддाрди рд╣ूँ। рднीрд╖्рдо рдкिрддाрдорд╣ рдЬैрд╕े рджृреЭрдк्рд░рддिрдЬ्рдЮ рдкुрд░ुрд╖ों рдХी рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдоें рдоेрд░ा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ рд╣ै।  рдЧंрдЧा рдХो рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдЙрддाрд░рдиेрд╡ाрд▓े рд░ाрдЬा рднрдЧीрд░рде рдЬैрд╕े рджृреЭрдиिрд╢्рдЪрдпी рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖ рдХा рд░рдХ्рдд рдоुрдЭрдоें рдмрд╣ рд░рд╣ा рд╣ै। рд╕рдоुрдж्рд░ рдХो рднी рдЪुрд▓्рд▓ू рдоें рдкी рдЬाрдиेрд╡ाрд▓े рдЕрдЧрд╕्рдд्рдп реард╖ि рдХा рдоैं рд╡ंрд╢рдЬ рд╣ूँ।  рд╢्рд░ी рд░ाрдо, рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг, рдЕрд╡рддाрд░ рд╡рд░िрд╖्рда рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг  рдХी рдЕрд╡рддрд░рдг -рднूрдоि рднाрд░рдд рдоें, рдЬрд╣ाँ рджेрд╡рддा рднी рдЬрди्рдо рд▓ेрдиे рдХो рддрд░рд╕рддे рд╣ैं рд╡рд╣ाँ рдоेрд░ा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ рд╣ै, рдлिрд░ рдоैं рдРрд╕ा рджीрди-рд╣ीрди рдХ्рдпों рд░рд╣ूँрдЧा ? рдоैं рдЬो рдЪाрд╣ूँ рд╕ो рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ूँ।  рдЖрдд्рдоा рдХी рдЕрдорд░рддा рдХा, рджिрд╡्рдп рдЬ्рдЮाрди рдХा, рдкрд░рдо рдиिрд░्рднрдпрддा рдХा рд╕ंрджेрд╢ рд╕ाрд░े рд╕ंрд╕ाрд░ рдХो рдЬिрди реард╖िрдпों рдиे рджिрдпा, рдЙрдирдХा рд╡ंрд╢рдЬ рд╣ोрдХрд░ рдоैं рджीрди-рд╣ीрди рдирд╣ीं рд░рд╣ рд╕рдХрддा। -рдоैं рдЕрдкрдиे рд░рдХ्рдд рдХे рдиिрд░्рднрдпрддा рдХे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рдХो рдЬрдЧाрдХрд░ рд░рд╣ूँрдЧा। рдоैं рд╡ीрд░्рдпрд╡ाрди् рдмрдирдХрд░ рд░рд╣ूँрдЧा। ”  
"рд╕िрд░्рдл рдЗрдЪ्рдЫा рд╣ोрдиे рд╕े рд╣ी рдХोрдИ рдмреЬा (рдиेрддा/ рдк्рд░ेрд╕िрдбेрди्рдЯ/ ) рдирд╣ीं рдмрди рдЬाрддा, рдЬिрд╕े рд╡े (рдаाрдХुрд░, рдоाँ, рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी) рдЙрдаाрддे рд╣ैं рд╡рд╣ी рдЙрдарддा рд╣ै, --рдЬिрд╕े рд╡े рдЧिрд░ाрддे рд╣ैं рд╡рд╣ рдЧिрд░ рдЬाрддा рд╣ै। рд╣рдорд▓ोрдЧ рд╕ाрд░्рд╡рднौрдоिрдХ рдзрд░्рдо рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं -рдЧुрдЯ्рдЯрдмाрдЬी рдХрд░рдХे ? рдИрд░्рд╖्рдпा рдЧुрд▓ाрдо рдЬाрддि рдХा рд╕्рд╡рднाрд╡ рд╣ै, рдЙрд╕े рдЙрдЦाреЬ рдлेंрдХрдиे  рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдпे। рдоुрдЭे рдиाрдо рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдирд╣ीं- I want to be a voice without form! рдоैं рдиिрд░ाрдХाрд░ рдХी рд╡ाрдгी рд╣ो рдЬाрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ । " (рдкрдд्рд░ाрд╡рд▓ी /рд╕्рд╡ाрдоी рдм्рд░рд╣्рдоाрдирди्рдж/рд╕िрддंрдмрд░ резреорепрек)
>> 'рдоृрдд्рдпुंрдЬрдпी- рд╢्рд░рдж्рдзा ' :   рд╕्рд╡ाрдоी рдЬी 'рдоृрдд्рдпुंрдЬрдпी- рд╢्рд░рдж्рдзा '  рдХा рдЕрдж्рднुрдд рдЙрджाрд╣рд░рдг, 'рдХрдорд▓ рдФрд░ рд╕ूрд░्рдп'-рд╕े рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं - 'рдоृрдд्рдпु рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╣ी рд╕рдоाрдзाрди' -рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рднाрд░рдд рдХे рдЛрд╖ि -рдоुрдиिрдпों рдиे рд╣ी  рдЖрд╡िрд╖्рдХृрдд рдХрд░ рджिрдЦाрдпा рдеा। рдк्рд░ाрдЪीрди рдпुрдЧ рдХे рд╣рдоाрд░े рдкूрд░्рд╡рдЬ рдЛрд╖िрдпों рдХे рдорди рдоें рд╡िрдЪाрд░ рдЙрдаा - рд╡े рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдоेрд░े рдмрдЪрдкрди рдоें рдоुрдЭे рдкाрд▓-рдкोрд╕ рдХрд░ рдмрдб़ा рдХिрдпा, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे  рдЬीрд╡рдирднрд░ рдХेрд╡рд▓ рдоेрд░े рд▓िрдпे рд╕рдмрдХुрдЫ рдХिрдпा- рдоेрд░े рдоाрддा-рдкिрддा; рд╡े рднी рдЪрд▓े рдЧрдпे- рдХрд╣ाँ ? рд╣рд░ рдХोрдИ, рд╣рд░ рдЪीрдЬ рдЪрд▓ी рдЧрдпी, рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै, рдФрд░ рдЪрд▓ी рдЬाрдпेрдЧी। рд╡े рдХрд╣ाँ рдЪрд▓े рдЬाрддे рд╣ैं ? рдк्рд░ाрддः рдХाрд▓ीрди рд╕ूрд░्рдп рдЬрдЧрдд рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рдХाрд╢, рддाрдк рдФрд░ рд╣рд░्рд╖ рд▓ाрддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдорди्рдж рдЧрддि рд╕े рдпाрдд्рд░ा рдХрд░рддा рд╣ै, рд╢ाрдо рдХो рдиीрдЪे рдЧрд╣рд░ाрдИ рдоें рд╡िрд▓ुрдк्рдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।  рдХिрди्рддु рдХрдорд▓ рдХे рдЕрдж्рднुрдд рдкुрд╖्рдк рдХी рд╢्рд░рдж्рдзा рдХो рджेрдЦो ! рдЙрд╕े рджृреЭ -рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ै, рдЙрд╕рдоें рдЖрд╕्рддिрдХ्рдп-рдмुрдж्рдзि рд╣ै рдХि рдпрд╣ी рд╕ूрд░्рдп рдЕрдЧрд▓े рджीрди рдкुрдиः рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрдЧा !  рдЙрддрдиा рд╣ी рдЧрд░िрдоाрдордп, рдФрд░ рд╕ुрди्рджрд░ ! рдФрд░ рджूрд╕рд░े рджिрди рд╕ुрдмрд╣, рдЬрдм рд╕ूрд░्рдп рдХी рдХिрд░рдгें рдЙрд╕рдХी рдмрди्рдж рдкंрдЦुрдб़ीрдпों рдХो рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░рддी рд╣ैं, рддो рд╡рд╣ рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯिрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рдЦुрд▓ рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рд╕ूрд░्рдп рдврд▓рдиे рдкрд░ рдкुрдиः рдмрди्рдж рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рддाрдд्рдкрд░्рдп  рдпрд╣ рдиिрдХрд▓ा рдЧрдпा рдХि рдЬो рд▓ोрдЧ рдЖрддे, рдФрд░ рдЪрд▓े рдЬाрддे рд╣ैं рдЙрдирдХा рдкुрдирд░्рдЬрди्рдо рд╣ोрддा рд╣ै рдпрд╣ рдкрд╣рд▓ा рд╕рдоाрдзाрди рдеा। рдФрд░ рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╕ूрд░्рдп рддрдеा рдХрдорд▓ рдзрд░्рдо рдХे рдк्рд░рдердо рдк्рд░рддीрдХ рд╣ुрдП। 'рдоृрдд्рдпुंрдЬрдпी- рд╢्рд░рдж्рдзा '  рдХा рдЕрдж्рднुрдд рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ै - 'рдХрдорд▓ рдФрд░ рд╕ूрд░्рдп'! 
         рд╢्рд░рдж्рдзाрд╡ाрди рдордиुрд╖्рдп (рд╣рдоाрд░े рдкूрд░्рд╡рдЬ рдЛрд╖िрдпों) рдХे рдорди рдоें рдкुрдиः рдк्рд░рд╢्рди рдЙрдаा - 'рд░ाрдд्рд░ी рдоें рднी рдЪाँрдж-рддाрд░े рдЕрдкрдиा рдк्рд░рдХाрд╢ рдлैрд▓ाрддे рд░рд╣рддे рд╣ैं, рддрдм рд╡े рдЬिрдирд╕े рдоैं рд╕्рдиेрд╣ рдХрд░рддा рд╣ूँ, рдХрд╣ाँ рдЪрд▓े рдЬाрддे рд╣ैं? рдиिрд╢्рдЪрдп рд╣ी рдиीрдЪे рддрдорд╕ाрдЪ्рдЫрди्рди рд╕्рдеाрди рдХो рдирд╣ीं, рд╡рд░рди рдКрдкрд░, рд╢ाрд╢्рд╡рдд рдк्рд░рдХाрд╢ рдХे рд░ाрдЬ्рдп рдоें। ' рдпрд╣ाँ рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рдирдпे рдк्рд░рддीрдХ рдЕрдЧ्рдиि рд╣ैंрдЬो рдЕрдкрдиी рдЬ्рд╡ाрд▓ाрдУं рдХी рдЕрдж्рднुрдд рднाрд╕्рд╡рд░ рдЬिрд╣्рд╡ाрдУं рд╕े рдпुрдХ्рдд рд╣ै- рдкूрд░े рд╡рди рдХो рдЕрд▓्рдк рд╕рдордп рдоें рдЦा рд╕рдХрддे рд╣ैं, рднोрдЬрди рдкрдХाрдиे рд╡ाрд▓ी, рдЧрд░्рдоी рджेрдиे рд╡ाрд▓ी, рдФрд░ рд╡рди्рдп рдкрд╢ुрдУं рдХो рджूрд░ рднрдЧा рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рдЕрдЧ्рдиि рдХी рдЬ्рд╡ाрд▓ा- рдпрд╣ рдк्рд░ाрдг рджाрдпрдХ, рдк्рд░ाрдгрд░рдХ्рд╖рдХ рдЕрдЧ्рдиि рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рд▓рдкрдЯें - рдЬो рд╕рдм рдХी рд╕рдм рдКрдкрд░ рдЬाрддी рд╣ैं, рдиीрдЪे рдХрднी рдирд╣ीं। рдпрд╣ рдЕрдЧ्рдиि рд╣ी рд╣ै рдЬो рдЙрди्рд╣ें рдЬ्рдпोрддि рдХे рд╕्рдерд▓ों рдоें рдКрдкрд░ рд▓े рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै।
    рдЖрдкрдХे (рдордиे рдпुрд╡ाрдУं рдХे) рд╕ाрдордиे рд╣ै рдЬрдирд╕рдоुрджाрдп рдХो рдЙрд╕рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рджेрдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा। рдЖрдкрдХे рдкाрд╕ рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рдорд╣ाрдирддрдо рдзрд░्рдо (рдЪाрд░ рдорд╣ाрд╡ाрдХ्рдп) рд╣ै, рдФрд░ рдЖрдк рдЬрдирд╕рдоुрджाрдп рдХो (рдЧीрддा, рдЙрдкрдиिрд╖рдж)  рд╕ुрдиाрдиे рдХे рдмрдЬाрдп рд╕ाрд░рд╣ीрди рдФрд░ рдиिрд░рд░्рдердХ рдмाрддों рдкрд░ рдкाрд▓рддे рд╣ैं। рдЖрдкрдХे рдкाрд╕ рд╡ेрдж-рдЙрдкрдиिрд╖рдж рдХा рдЪिрд░рди्рддрди рдмрд╣рддा рд╣ुрдЖ рд╕्рд░ोрдд рд╣ै, рдФрд░ рдЖрдк рдЙрди्рд╣ें рдЧрди्рджी рдиाрд▓ी рдХा рдкाрдиी рдкिрд▓ाрддे рд╣ैं। рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХीрдЬिрдпे рдХी рдЖрдд्рдоा рдЕрдорд░ рд╣ै, рдЕрдиंрдд рд╣ै рдФрд░ рд╕рд░्рд╡рд╢рдХ्рддिрдоाрди рд╣ै। рдоैं рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рдЧुрд░ु (рдкрд░рдорд╣ंрд╕) рдХे рд╕ाрде рд╕рдо्рдкрд░्рдХ -'рдЧुрд░ुрдЧृрд╣ рд╡ाрд╕'- (рдХैрдо्рдк рдХा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг) рд╕рдордЭрддा рд╣ूँ। рдЧुрд░ु  рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЬीрд╡рди рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рд╢िрдХ्рд╖ा рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддी। рдЕрдкрдиे рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХो рд▓ीрдЬिрдпे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдПрдХ рднी рдоौрд▓िрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдкैрджा рдирд╣ीं рдХिрдпा। рд╡े рдХेрд╡рд▓ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд▓ेрдиे рдХी рд╕ंрд╕्рдеाрдпें рд╣ैं। рд╕рдмрдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдпे рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рди्рдпोрдЫाрд╡рд░ рдХрд░ рджेрдиे рдХी рднाрд╡рдиा рдХा рдЕрднी рд╣рдоाрд░े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдоें рд╡िрдХाрд╕ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рд╣ै।(4/261-62)]
[ #рдпुрд╡ाрдУं рдж्рд╡ाрд░ा рдкैрджा рдХी рдЧрдИ рд╕рдорд╕्рдпा:  "Problems created by youth рдПрд╡ं  C-IN-C рджाрджा рдХा рдЙрдкрджेрд╢ ": рд╕рдмрдХो рдмрддाрдУ рдзрд░्рдо рдХ्рдпा рд╣ै ? рд╢्рд░рдж्рдзा рдХ्рдпा рд╣ै ? рд╡िрд╡ेрдХ-рдФрд░ рдмुрдж्рдзि рдоें рдХ्рдпा рдЕрди्рддрд░ рд╣ै ? рдкрд╢ुрддा рд╕े рдордиुрд╖्рдпрдд्рд╡ , рдФрд░ рдордиुрд╖्рдпрдд्рд╡ рд╕े рджेрд╡рдд्рд╡ рдоें рдХैрд╕े рдЙрди्рдирдд рд╣ुрдЖ рдЬाрддा рд╣ै ? рджाрджा (рдирд╡рдиी рджा) рдпुрд╡ाрдУं рдж्рд╡ाрд░ा рдкैрджा рдХी рдЧрдИ рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХी рдУрд░, рдпрдеा рд╕ीрдЯी рдмрдЬाрдиा, рд╣рд▓्рд▓ा рдХрд░рдиा, рддोреЬрдлोреЬ рдХрд░рдиा, рд░ेрд▓-рдмрд╕ рдХा рд╕ीрдЯ рдлाреЬрдиा, рдХुрд░्рддा-рдлाреЬ рд╣ोрд▓ी рдоें рднांрдЧ рдЦाрдиा рдЖрджि рдкрд░ рджृрд╖्рдЯिрдкाрдд рдХрд░рдиे рдХी рдЬрд░ुрд░рдд рднी рдирд╣ीं рд╕рдордЭрддे рдеे। 
"рд╢्рд░рдж्рдзा рд╕ाрдоाрди्рдп рдиाрд░ी рдирд╣ीं рд╡े рддो рд╡िрд╢्рд╡ рдоंрдЧрд▓ा рдоाрддृ-рдоूрд░्рддि рд╣ैं !"   
 
рд╕рд╣рдЬ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдЕрдерд╡ा рдЕрди्рдзрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХा рдиाрдо рд╢्рд░рдж्рдзा рдирд╣ीं рд╣ै। рд╕рдд्рдп рдХो рдиिрд╢्рдЪрдп рдкूрд░्рд╡рдХ рдЬाрдирдХрд░, рдЙрд╕े рджृрдв़рддा рдХे рд╕ाрде рд╣ृрджрдп рдоें рдзाрд░рдг рдХрд░ рд▓ेрдиा рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ै।  рд╢्рд░рдж्рдзा=рд╢्рд░рдд्+рдзा,  рд╕рдд्рдп+рдзाрд░рдгा,  рд╕рдд्рдп+рдзाрд░рдг,   рдЖрдд्рдо+рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕। рдзрд░्рддा"- рд╕рдд्рдп рдзाрд░рдгा рдЕрдерд╡ा рдиिрд╖्рдаा рдХे рд╕ाрде, рдЕрднीрд╖्рдЯ рдХी рд╕ाрдзрдиा рдоें рд▓рдЧे рд░рд╣рдиा  рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ै। рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХे рд╕ाрде рд╕ाрдз्рдп рдХी рд╕ाрдзрдиा рдоें рдЬुрдЯ рдЬाрдиा рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ै। рд╣ृрджрдпрд╕ंрдХрд▓्рдк рдХे рд╕ाрде рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХी рдУрд░ рдк्рд░рд╡ृрдд्рдд рд░рд╣рдиा рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ै। рд╣ृрджрдп рдХी рдЧрд╣рди рднाрд╡рдиा рдХे рд╕ाрде рд╕ाрдзрдиा рдХрд░рдиा рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ै।          
      рдЫрди्рджोрдмрдж्рдз рдорди्рдд्рд░ों рдХो рдЛрдХ् рдпा рдЛрдЪा рдХрд╣рддे рд╣ैं। рд╡ेрдж рд╢рдм्рдж рд╡िрдж् рдЬ्рдЮाрдиे (рдЬाрдирдиा) рдзाрддु рд╕े рдмрдиा рд╣ै , рдЕрддः рд╡ेрдж рд╢рдм्рдж рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै---рдЬ्рдЮाрди । рд╕ंрд╣िрддा рд╢рдм्рдж рдХा рдЕрд░्рде рд╕ंрдХрд▓рди рд╣ोрддा рд╣ै । рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЛрдЧ्рд╡ेрдж-рд╕ंрд╣िрддा рдХा рдЕрд░्рде рд╣ुрдЖ---рдЫрди्рджोрдмрдж्рдз рдЬ्рдЮाрди рдХा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ । рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдХे рджрд╢рдо рдоंрдбрд▓ рдХे резрелрез рд╡ें рд╕ूрдХ्рдд рдХो рд╢्рд░рдж्рдзा рд╕ूрдХ्рдд рдХрд╣рддे рд╣ै рдЗрд╕рдХी рд░िрд╖िрдХा рд╢्рд░рдж्рдзा рдХाрдоाрдпрдиी рд╣ै, рдЗрд╕ рд╕ूрдХ्рдд рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдХा рдЖрд╡ाрд╣рди рджेрд╡ी рдХे рд░ूрдк рдоें рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рд╣рдоाрд░े рд╣ृрджрдп рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░े। рдЛрдЧ्рд╡ेрджः (резреж-резрелрез-рек) рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै -
рд╢्рд░рдж्рдзां рджेрд╡ा рдпрдЬрдоाрдиा рд╡ाрдпुрдЧोрдкा рдЙрдкाрд╕рддे।
рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ृрджрдп्рдпрдпाрдХूрдд्рдпा рд╢्рд░рдж्рдзрдпा рд╡िрди्рджрддे рд╡рд╕ु।।
(рджेрд╡ाः) рджेрд╡рдЬрди, (рдпрдЬрдоाрдиाः) рдпрдЬ्рдЮाрдиुрд╖्рдаाрдиी, рдпрдЬ्рдЮрд╢ीрд▓ рдЬрди рдФрд░ (рд╡ाрдпु-рдЧोрдкाः) рдк्рд░ाрдгрд░рдХ्рд╖рдХ рдЬрди (рд╣ृрджрдп्рдпрдпा рдЖрдХूрдд्рдпा) рд╣ृрджрдп рднाрд╡рдиा рдж्рд╡ाрд░ा (рд╢्рд░рдж्рдзाрдо् рд╢्рд░рдж्рдзाрдо्) рдЕрднीрд╖्рдЯ рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╢्рд░рдж्рдзा рдХो (рдЙрдкाрд╕рддे) рдЙрдкाрд╕рддे рд╣ैं। рд╡े (рд╢्рд░рдж्рдзрдпा) рд╢्рд░рдж्рдзा рд╕े рд╣ी (рд╡рд╕ु) рдзрди, рдЕрднीрд╖्рдЯ (рд╡िрди्рджрддे) рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं।
       рджेрд╡рдЬрдиों рдиे рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рджेрд╡рдд्рд╡ рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдеा । рдпрдЬ्рдЮाрдиुрд╖्рдаाрдиी рд╢्рд░рдж्рдзा рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рдпрдЬ्рдЮрдлрд▓ {рд╕ुрдЦैрд╢्рд╡рд░्рдп} рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпрдЬ्рдЮрд╢ीрд▓ рд╢्рд░рдж्рдзा рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╢्рд░ेрд╖्рдарддрдо рдХрд░्рдоों рдХी рд╕ाрдз рдоें рдиिрд░рдд рд░рд╣рддे рд╣ैं। рд╡ीрд░ рд╢्рд░рдж्рдзा рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╡िрдЬрдпрд▓ाрдн  рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпोрдЧी рднी рд╢्рд░рдж्рдзा рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рдпोрдЧрд╕ाрдзрдиा рдоें рд╕िрдж्рдзि рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╣ृрджрдп-рд╕ंрдХрд▓्рдк рдоें рд╣ी рд╢्рд░рдж्рдзा рдХा рдиिрд╡ाрд╕ рд╣ै। рдиिрд╕्рд╕рди्рджेрд╣ рд╣ृрджрдп рдХी рднाрд╡рдиा рд╣ी рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ै। рд╢्рд░рдж्рдзा рд╕े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдзрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै। рд╢्рд░рдж्рдзाрд╡ाрди् рд╡्рдпрдХ्рддि рдХिрд╕ी рднी рдРрд╢्рд╡рд░्рдп рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рд╕ाрде, рджृрдв़рд╕ंрдХрд▓्рдк рдФрд░ рдиिрд╢्рдЪрдп рдХे рд╕ाрде рдпोрдЧрдкрде {рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рджेрд╢िрдд 3H рд╡िрдХाрд╕ рдХे 5 рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХे рдкрде} рдкрд░ рдЖрд░ूрдв़ рд╣ोрдЗрдпे। рдЖрдк рдмрд╣ुрдд рд╢ीрдШ्рд░ рд╕рдлрд▓ рд╣ोंрдЧे। рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд░рдЦिрдП рдФрд░ рдк्рд░рд╕рди्рдирддा рдХे рд╕ाрде рдпोрдЧाрдиुрд╖्рдаाрди рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХीрдЬिрдП। 
[ рд╕ाрднाрд░ :рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрдж्рдпाрдиंрдж рдЬी 'рд╡िрджेрд╣'/
http://rishivichar.blogspot.com/2013/02/blog-post_5.html]

рд╢्рд░рдж्рдзा рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै -рдЖрд╕्рддिрдХ्рдп рдмुрдж्рдзि, рдЕрд░्рдеाрдд рдЖрдд्рдо-рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рдЖрдд्рдо рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рдИрд╢्рд╡рд░ (рдаाрдХुрд░) рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕। рдЗрд╕рд▓िрдП  рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдХे рджрд╢рдо् рдордг्рдбрд▓ рез/резреирек рдоें рд╢्рдж्рдзा рдХी рд╕्рддुрддि рджेрд╡рддा рд░ूрдк рдоें рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЧрдИ рд╣ै-
рд╢्рд░рдж्рдзां рдк्рд░ाрддрд░्рд╣рд╡ाрдорд╣े рд╢्рд░рдж्рдзां рдордз्рдпंрджिрдиं рдкрд░ि ।
рд╢्рд░рдж्рдзां рд╕ूрд░्рдпрд╕्рдп рдиिрдо्рд░ुрдЪि рд╢्рд░рдж्рдзे рд╢्рд░рдж्рдзाрдкрдпेрд╣ рдиः ॥рел॥

рдЕрд░्рдеाрдд 'рд╣рдо рдк्рд░ाрддः рдордз्рдпाрд╣्рди рдФрд░ рд╕ांрдпрдХाрд▓ рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдХा рдЖрд╣्рдиाрди рдХрд░рддे рд╣ैं, рд╣े рд╢्рд░рдж्рдзे! рддू рд╣рдоें рдЗрд╕ рд▓ोрдХ рдоें рднी рд╢्рд░рдж्рдзाрдпुрдХ्рдд рдХрд░। 
рдЫाрди्рджोрдЧ्рдпोрдкрдиिрд╖рдж् рен/резреп-реиреж рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдХी рджो рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПं рд╡рд░्рдгिрдд рд╣ैं - рдордиुрд╖्рдп рдХे рд╣ृрджрдп рдоें рдиिрд╖्рдаा рдпा рдЖрд╕्рддिрдХ्рдп рдмुрдж्рдзि рдЬाрдЧ्рд░рдд рдХрд░ाрдиा рд╡ рдордирди рдХрд░ाрдиा। рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ृрджрдп рдХी рдЙрдЪ्рдЪ рднाрд╡рдиा рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдордиुрд╖्рдп рдХा рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЬीрд╡рди рд╕рдлрд▓ рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдзрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕ुрдЦी рд╣ोрддा рд╣ै। рдиाрд░рджрдкुрд░ाрдг рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै - 

рд╢्рд░рдж्рдзाрд╡ाрд▓्рд▓рднрддे рдзрд░्рдоाрди् рд╢्рд░рдж्рдзाрд╡ाрдирд░्рдердоाрдк्рдиुрдпाрдд्। 

рд╢्рд░рдж्рдзрдпा рд╕ाрдз्рдпрддे рдХाрдоः рд╢्рд░рдж्рдзाрд╡ाрди् рдоोрдХ्рд╖рдоाрдк्рдиुрдпाрдд ॥ 

-рдиाрд░рджрдкुрд░ाрдг>рдкूрд░्рд╡рднाрдЧ 4/6 рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ु рдкुрд░ुрд╖ рдХो рдзрд░्рдо рдХा рд▓ाрдн рд╣ोрддा рд╣ै। рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ु рд╣ी рдзрди рдкाрддा рд╣ै, рд╢्рд░рдж्рдзा рд╕े рд╣ी рдХाрдордиाрдУं рдХी рд╕िрдж्рдзि рд╣ोрддी рд╣ै рддрдеा рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ु рд╣ी рдоोрдХ्рд╖ рдкाрддा рд╣ै। 

" рд╢्рд░рдж्рдзрдпा рд╡िрди्рджрддे рд╡рд╕ु "

рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рдХे ‘рдХाрдоाрдпрдиी’ рдХी рд░рдЪрдиा 'рдЛрдЧ्рд╡ेрдж' рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рдЗрд╕ी рд╕ूрдХ्рдд  рд╢्рд░рдж्рдзां рд╣ृрджрдп्рдпрдпाрдХूрдд्рдпा рд╢्рд░рдж्рдзрдпा рд╡िрди्рджрддे рд╡рд╕ु ॥-рдЛрдЧ्рд╡ेрджः резреж-резрелрез-рек॥- рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╣ुрдИ рд╣ै-рдЕрд░्рдеाрдд рд╕рдм рд▓ोрдЧ рд╣ृрджрдп рдХे рджृрдв़ рд╕ंрдХрд▓्рдк рд╕े рд╢्рд░рдж्рдзा рдХी рдЙрдкाрд╕рдиा рдХрд░рддे рд╣ैं рдХ्рдпोंрдХि рд╢्рд░рдж्рдзा рд╕े рд╣ी ‘рд╡рд╕ु’ (рднौрддिрдХ рдХрд▓्рдпाрдг -рдзрди рд╡ैрднрд╡,рдпा рдЕрдн्рдпुрджрдп ) рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдХрд▓्рдпाрдг (рдЕрдорд░рдд्рд╡ рдпा рдиिःрд╢्рд░ेрдпрд╕) рджोрдиों рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдРрд╢्рд╡рд░्рдп рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै। рдХाрдордпाрдиी рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рд╡рд╕्рддुрддः рдЕрдкूрд░्рдг рдоाрдирд╡ (рдХрдЪ्рдЪा рдоैं,рдж्рд╡ैрдд ) рдХो рдкрд░िрдкूрд░्рдгрддा (рдкрдХ्рдХा рдоैं-рдЕрдж्рд╡ैрдд ) рдХी рдУрд░ рд▓े рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╡िрдХाрд╕-рдпाрдд्рд░ा рдХी рджिрд╢ा рд╡ рдЕрди्рддिрдо рдкрдб़ाрд╡ рджोрдиों рд╣ी рд╣ै।

рд╢्рд░рдж्рдзा рд╡ाрд▓े рд╕ूрдХ्рдд рдоें рд╕ाрдпрдг рдиे рд╢्рд░рдж्рдзा рдХा рдкрд░िрдЪрдп рджेрддे рд╣ुрдП рд▓िрдЦा рд╣ै-‘рдХाрдо-рдЧोрдд्рд░рдЬा рд╢्рд░рдж्рдзाрдирдкाрдорд░्рд╖िрдХा’ рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╢्рд░рдж्рдзा рдиाрдо рдХे рд╕ाрде рдЙрд╕े рдХाрдоाрдпрдиी рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।  рд╢्рд░рдж्рдзा рдХाрдо-рдЧोрдд्рд░рдЬा рдЕрдерд╡ा рдХाрдо рдХी рд╕ंрддрддि рд╣ै, рдЗрд╕ीрд▓िрдП рддो рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдХा рдиाрдо ‘рдХाрдоाрдпрдиी’ рдкрдб़ा рд╣ै। рд╕ृрд╖्рдЯि-рд░рдЪрдиा рдХा рдоूрд▓ рднी рд╡рд╣ рдк्рд░рдмрд▓ ‘рдХाрдо’ рд╣ी рд╣ै।  рдиाрд╕рджीрдп рд╕ूрдХ्рдд рдоें рд╕ृрд╖्рдЯि-рд╡्рдпुрдд्рдкрдд्рддि рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХुрдЫ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡рд░्рдгिрдд рд╣ैः 

"рдХाрдорд╕्рддрджрдЧ्рд░े    рд╕рдорд╡рд░्рддрддाрдзि   рдордирд╕ो   рд░ेрддः рдк्рд░рдердоं рдпрджाрд╕ीрдд्। 

рд╕  рддो  рдмрди्рдзुрдорд╕рддि рдиिрд░рд╡िрди्рджрди्рд╣ृрджि  рдк्рд░рддीрд╖्рдпा  рдХрд╡рдпो  рдордиीрд╖ा। "

рд╕ृрд╖्рдЯि рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рд╕े рдкूрд░्рд╡ ‘рдХाрдо’ рд╡िрдж्рдпрдоाрди рдеा рдпрд╣ां ‘рдХाрдо’ рдХा рдЕрд░्рде ‘рд╕िрд╕ृрдХ्рд╖ा’ рдЕрд░्рдеाрдд् рд╕ृрдЬрди рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд╕े рд╣ै। рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдиे ‘рдИрдХ्рд╖рдг’ (рдЖрд▓ौрдХिрдХ рдЗрдЪ्рдЫा) рд╕े ‘рдПрдХोрд╜рд╣ं рдмрд╣ुрд╕्рдпाрдо्’ рдХा рд╕ंрдХрд▓्рдк рд▓िрдпा। рдпрд╣ ‘рдХाрдо’ рдЕрдерд╡ा рдХाрдордиा рд╕ृрд╖्рдЯिрдХрд░्рддा рдм्рд░рд╣्рдо рдХे рдорди рдоें рдмीрдЬ рд░ूрдк рдоें рдкूрд░्рд╡ рд╕े рд╣ी рд╡िрдж्рдпрдоाрди рдеी। 
           рдЗрд╕ рдХाрд╡्рдп рдХी рдХрдеाрд╡рд╕्рддु рд╡ेрдж,  рдЙрдкрдиिрд╖рдж, рдкुрд░ाрдг рдЖрджि рд╕े рдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ै। рдХाрдоाрдпрдиीрдХाрд░ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдХाрдо рдХे рджो рд╕्рд╡рд░ुрдк рд╣ैं - 'рд╕ंрднोрдЧाрдд्рдордХ (рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि) рддрдеा рдк्рд░рдЧрддिрд╢ीрд▓ (рдиिрд╡ृрдд्рддि)' рдФрд░ рджोрдиों рд╣ी рд╕्рд╡рд░ूрдк рдоांрдЧрд▓िрдХ рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЕрдкрдиे рдк्рд░рдердо рд░ूрдк рддрдХ  рд╣ी рд╕ीрдоिрдд рд░рд╣рдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╡рд╣ рдордиुрд╖्рдп-рдЬीрд╡рди рдХो рд╡ाрдд्рдпाрдЪрдХ्рд░ (рдмрд╡ंрдбрд░ - Whirlwind cycle) рдХे рд╕рдоाрди рдЬीрд╡рди рдХो рднрдЯрдХाрддा рд░рд╣рддा рд╣ै। рднोрдЧрд╡ाрджी рдХाрдо рдХा рдпрд╣ी рдкрд░िрдгाрдо рд╣ै। рджेрд╡ рд╕ृрд╖्рдЯि рдХे рд╡िрдиाрд╢ рдХा рднी рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рдеा। рджेрд╡рдЧрдг рдХे рдЙрдЪ्рдЫृंрдЦрд▓ рд╕्рд╡рднाрд╡, рдиिрд░्рдмाрдз рдЖрдд्рдорддुрд╖्рдЯि рдоें рдЕंрддिрдо рдЕрдз्рдпाрдп рд▓рдЧा рдФрд░ рдоाрдирд╡ीрдп рднाрд╡ рдЕрд░्рдеाрдд् рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рдордирди рдХा рд╕рдорди्рд╡рдп рд╣ोрдХрд░ рдк्рд░ाрдгी рдХो рдирдП рдпुрдЧ рдХी рд╕ूрдЪрдиा рдоिрд▓ी। рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдЬो рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдоाрд░्рдЧ рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ी рд╣ैं, рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдХाрдо рдХे рдЗрд╕ рд╕ंрднोрдЧाрдд्рдордХ рд░ूрдк рдХा рдкूрд░्рдгрддрдпा рдкрд░िрдд्рдпाрдЧ рдЬीрд╡рди-рд╢рдХ्рддि рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдХा рд╡िрд░ोрдз рд╣ै, рд╡िрдХाрд╕ рдХा рдмाрдзрдХ рд╣ै। рдЙрд╕рд╕े рдЬीрд╡рди рдХा рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЖрдирди्рдж рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдХाрдоाрдпрдиी рдоें рд░ाрдЧ-рд╡िрд░ाрдЧ рд╕рдорд░्рдкिрдд рдХाрдо рдХो (рд╡िрд╡ाрд╣ рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдХो) рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।“ 
рдХाрдоाрдпрдиी рдоें ‘рд╢्рд░рдж्рдзा’ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдПрдХ рд╕рди्рддुрд▓िрдд рдЬीрд╡рди рдЬीрдиे рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рд╣ै рдЬрд╣ाँ рди рддो рдШोрд░ рд╡िрд▓ाрд╕िрддाрдкूрд░्рдг рд╕рддрдд рд╡ाрд╕рдиाрдордп рдРрд╣िрдХ рдЬीрд╡рди рдХी рддрд▓ाрд╢ рд╣ै рдФрд░ рди рд╣ी рдПрдХाрди्рддिрдХ рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рдзाрд░рдг рдХрд░рдиा рд╣ी рдЕрднीрд╖्рдЯ рд╣ै। рдПрдХ рд╕рдорди्рд╡рдп рдХा рдоाрд░्рдЧ рд╡िрджुрд╖ी ‘рд╢्рд░рдж्рдзा’ рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै। рд╢्рд░рдж्рдзा рдордиु рдХो рдиिрд░्рднрдпрддा рдХा рдкाрда рдкрдв़ाрддी рд╣ै। рдордиु рдЬो рджृрд╖्рдЯा рд╣ै, рд╡рд╣ рдЪेрддрди рд╣ै। рдЕрддः рдЬрд▓ рдПрд╡ं рдордиु рджोрдиों рд╣ी рдПрдХ рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рдЕрднी рдЗрд╕рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдХा рдк्рд░рд╡ेрд╢ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рд╣ै рдЕрддः рд╡рд╣ рд╕рдорд░рд╕ी рднाрд╡ рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рд╣ै। рд╡рд╣ рджृрд╢्рдп (рд╣िрдо рдФрд░ рдЬрд▓) рддो рдЬреЬ  рд╣ै, рдХिрди्рддु рдЙрд╕ рджृрд╢्рдп рдХा рдж्рд░рд╖्рдЯा рдЬो рдордиु рд╣ै рд╡рд╣ рддो рдЪेрддрди рд╣ै। рд╢्рд░рдж्рдзा рдордиु рдХे рднीрддрд░ рдХे рдж्рд╡ैрдд рдХो рдЕрдж्рд╡ैрдд рдоें рдмрджрд▓рдиे рдоें рдЕрдкрдиी рднूрдоिрдХा рдиिрднाрддी рд╣ै
          ‘рдХाрдоाрдпрдиी’ рдХे рдиाрдпрдХ рдордиु рдФрд░ рдиाрдпिрдХा рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ैं। рдХाрдоाрдпрдиी рдоें рдордиु рдорди рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै рдФрд░ рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ृрджрдп рддрдеा рдЗрдб़ा рдмुрдж्рдзि рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै। рдЕрдкрдиे рдЖंрддрд░िрдХ рдордиोрд╡िрдХाрд░ों рд╕े рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХрд░рддा рд╣ुрдЖ рдордиु рд╢्рд░рдж्рдзा рдпाрдиे рдЖрд╕्рддिрдХ्рдпрдмुрдж्рдзि рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдЖрдирди्рдж рд▓ोрдХ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрддा рд╣ै। рдЬीрд╡рди рдХा рдЕंрддिрдо рднाрд╡ рдЖрдиंрдж рд╣ै । рдЖрдиंрдж рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдпрдд्рдирд╢ीрд▓ рдоाрдирд╡ рдЕрдиेрдХ рд╕ंрдШрд░्рд╖ों рд╕े рдЧुрдЬрд░рддा рд╣ै। рд╢ैрд╡рджрд░्рд╢рди рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╢िрд╡ рдЖрдиंрджрд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ैं। рдХाрдоाрдпрдиी рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдХी рд╢рдХ्рддि рдХे рд░ूрдк рдоें рдкрд░िрдХрд▓्рдкрдиा рдХी рдЧрдИ।           рдЛрд╖ि рджрдпाрдирди्рдж рдЬी  рд▓िрдЦрддे рд╣ैं рдХि рдЬрдм рдЬीрд╡ рд╢рд░ीрд░ рд╕े рдиिрдХрд▓рддा рд╣ै рдЙрд╕ी рдХा рдиाрдо ‘рдоृрдд्рдпु’ рдФрд░ рд╢рд░ीрд░ рдХे рд╕ाрде рд╕ंрдпोрдЧ рд╣ोрдиे рдХा рдиाрдо ‘рдЬрди्рдо’ рд╣ै। рдЬрдм рд╢рд░ीрд░ рдЫोреЬрддा рд╣ै рддрдм рдпрдоाрд▓рдп рдЕрд░्рдеाрдд् рдЖрдХाрд╢рд╕्рде рд╡ाрдпु рдоें рд░рд╣рддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि ‘рдпрдоेрди рд╡ाрдпुрдиा’ рд╡ेрдж рдоें рд▓िрдЦा рд╣ै рдХि рдпрдо рдиाрдо рд╡ाрдпु рдХा рд╣ै।  рдоृрдд्рдпु рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде рд╡ा рдмाрдж рд╢рд░ीрд░ рд╕े рдЬो рдЬीрд╡ाрдд्рдоा рдиिрдХрд▓рддी рд╣ै рд╡рд╣ рдЖрдХाрд╢рд╕्рде рд╡ाрдпु рдоें рд░рд╣рддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдЬीрд╡ाрдд्рдоा рдХो рдзрд░्рдорд░ाрдЬ рдЕрд░्рдеाрдд् рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рдЙрд╕рдХे рдкाрдк рдкुрдг्рдпाрдиुрд╕ाрд░ рдЬрди्рдо рджेрддा рд╣ै।  рдиाрдиा рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЬрди्рдо рдорд░рдг рдоें рддрдм рддрдХ рдЬीрд╡ рдкреЬा рд░рд╣рддा рд╣ै  рдЬрдм рддрдХ рдЙрдд्рддрдо рдХрд░्рдоोрдкाрд╕рдиा рдЬ्рдЮाрди рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдХे рдоुрдХ्рддि рдХो рдирд╣ीं рдкाрддा। рдХ्рдпोंрдХि рдЙрдд्рддрдо рдХрд░्рдоाрджि рдХрд░рдиे рд╕े рдордиुрд╖्рдпों рдоें рдЙрдд्рддрдо рдЬрди्рдо рдФрд░ рдоुрдХ्рддि рдоें рдорд╣ाрдХрд▓्рдк рдкрд░्рдпрди्рдд рдЬрди्рдо рдорд░рдг рджुःрдЦों рд╕े рд░рд╣िрдд рд╣ोрдХрд░ рдЖрдирди्рдж рдоें рд░рд╣рддा рд╣ै
     рдпрд╣ рдЬрдЧрдд्‌ рдХрд▓्рдпाрдгрднूрдоि рд╣ै, рдпрд╣ी рд╢्рд░рдж्рдзा рдХी рдоूрд▓ рд╕्рдеाрдкрдиा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХрд▓्рдпाрдгрднूрдоि рдоें рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдк्рд░ेрдо рд╣ी  рд╢्рд░ेрдп рдФрд░ рдк्рд░ेрдп рджोрдиों рд╣ै। рдк्рд░ेрдо рдоाрдирд╡ рдФрд░ рдХेрд╡рд▓ рдоाрдирд╡ рдХी рд╡िрднूрддि рд╣ै। рдоाрдирд╡ेрддрд░ рдк्рд░ाрдгी, рдЪाрд╣े рд╡े рдЪिрд░рд╡िрд▓ाрд╕ी рджेрд╡ рд╣ों, рдЪाрд╣े рдЕрд╕ुрд░ рд╣ों, рдЪाрд╣े рджैрдд्рдп рдпा рджाрдирд╡ рд╣ों, рдЪाрд╣े рдкрд╢ु рд╣ों, рдк्рд░ेрдо рдХी рдХрд▓ा рдФрд░ рдорд╣िрдоा рд╡े рдирд╣ीं рдЬाрдирддे, рдк्рд░ेрдо рдХी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХेрд╡рд▓ рдоाрдирд╡ рдиे рдХी рд╣ै। рдХाрдоाрдпрдиी рдХाрд╡्рдп рдХा рдоूрд▓рдмिंрджु рд╣ै- рдкрд╣рд▓े рд╢्рд░рдж्рдзा рдХो рдкрдд्рдиी рд░ूрдк рдоें рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиा। рдлिрд░ рдЙрд╕े рдЕрдХेрд▓ी рдЫोреЬрдХрд░ рдЗреЬा рдХे рд╕ाрде рдордиु рдХा рд░рд╣рдиा। рдЗреЬा рдХो рджाрд╕ी рдпा рд╡ंрджिрдиी рдмрдиाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиे рдкрд░ рджेрд╡ों рдХा рдХोрдкрднाрдЬрди рдмрдирдиा। 
           рдк्рд░рд╕ाрдж рдХी рд░рдЪрдиा рдХाрдоाрдпрдиी рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдкाрдд्рд░ рдордиु рдЙрд╕ рд╡िрдиाрд╢ рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ी рд╣ै, рдЬрд╣ाँ рджेрд╡рддाрдУं рдХी рдШोрд░ рднौрддिрдХрддा-рд╡ाрджी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рднोрдЧ, рд╡िрд▓ाрд╕ рдФрд░ рдЙрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдЕрдиिрдпрди्рдд्рд░िрдд рджोрд╣рди рдХे рдкрд░िрдгाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рдкूрд░ी рд╕рдн्рдпрддा рдХा рд╡िрдиाрд╢ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЬрд▓-рдк्рд▓ाрд╡рди рдХा рд╡рд░्рдгрди рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдХे рдк्рд░рдердо рдХांрдб рдХे рдЖрдард╡ें рдЕрдз्рдпाрдп рд╕े рдЖрд░рдо्рдн рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬрд▓-рдк्рд▓ाрд╡рди рджेрд╡ों рдХी рдЙрдЪ्рдЫृंрдЦрд▓ рднोрдЧ-рд╡ृрдд्рддि рдФрд░ рдиिрд░्рдмाрдз рдЖрдд्рдорддुрд╖्рдЯि рдХा рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рддिрдХाрд░ рдеा। рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдШोрд░ рдЬрд▓рдк्рд▓ाрд╡рди рдЖрдпा рдФрд░ рдЙрд╕рдоें рд╕िрд╡ाрдп рдордиु рдХे рдХोрдИ рднी рдирд╣ीं рдмрдЪрддा рд╣ै। рд╡े рджेрд╡рд╕ृрд╖्рдЯि рдХे рдЕंрддिрдо рдЕрд╡рд╢ेрд╖ рдеे। рдордиु рднाрд░рддीрдп рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХे рдЖрджि рдкुрд░ुрд╖ рд╣ैं। 'рдордиु' рд╣ी рдоाрдирд╡-рдЬाрддि рдХे рдк्рд░рдердо рдкрде-рдк्рд░рджрд░्рд╢рдХ рдпा ' рдиेрддा ' рд╣ैं ! рдФрд░ рдЕрдЧ्рдиिрд╣ोрдд्рд░ рдк्рд░рдЬ्рд╡рд▓िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рддрдеा рдЕрди्рдп рдХрдИ рд╡ैрджिрдХ рдХрдеाрдУं рдХे рдиाрдпрдХ рд╣ैं। рднाрдЧрд╡рдд рдоें рдЗрди्рд╣ीं рд╡ैрд╡рд╕्рд╡рдд рдордиु рдФрд░ рд╢्рд░рдж्рдзा (рд╢рддрд░ूрдкा) рд╕े рдоाрдирд╡ीрдп рд╕ृрд╖्рдЯि рдХा рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдорди्рд╡ंрддрд░ рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рдд्рддрдХ рдордиु рд╣ुрдП।  рд░ाрдо, рдХृрд╖्рдг рдФрд░ рдмुрдж्рдз рдФрд░ рдЕрд╡рддाрд░ рд╡рд░िрд╖्рда  рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рднी рдЗрди्рд╣ीं (рдордиु) рдХे рд╡ंрд╢рдЬ рд╣ैं।
         рджेрд╡ рд╕рдн्рдпрддा рдХे рдк्рд░рд▓рдп рдХे рдмाрдж рдирдП рдЬीрд╡рди рдХी рдЙрдзेреЬ-рдмुрди рдоें рд▓рдЧे рдордиु рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рдЗреЬा рдиाрдордХ рджो рд╕्рдд्рд░िрдпाँ рдЖрддी рд╣ैं। рдордиु рдЕрд░्рдеाрдд् рдорди рдХे рджोрдиों рдкрдХ्рд╖ рд╣ृрджрдп рдФрд░ рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдХा рд╕ंрдмंрдз рдХ्рд░рдорд╢: рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рдЗрдб़ा (рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдоें рдЕрд╡рд╕्рдеिрдд рдЗрди्рдж्рд░िрдп-рдХेрди्рдж्рд░) рд╕े рднी рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рд▓рдЧाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрдб़ा рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рд╢рддрдкрде рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рдпा рдкुрд╖्рдЯि рдкाрдХ рдпрдЬ्рдЮ рд╕े рд╣ुрдИ рдФрд░ рдЙрд╕ рдкूрд░्рдгрдпोрд╖िрддा рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдордиु рдиे рдкूрдЫा рдХि ‘‘рддुрдо рдХौрди рд╣ो ?’’ рдЗрдб़ा рдиे рдХрд╣ा, ‘рддुрдо्рд╣ाрд░ी рджुрд╣िрддा рд╣ूं।’ рдордиु рдиे рдкूрдЫा рдХि ‘рдоेрд░ी рджुрд╣िрддा рдХैрд╕े ?’ рдЙрд╕рдиे рдХрд╣ा, ‘рддुрдо्рд╣ाрд░े рджрд╣ी, рдШी рдЗрдд्рдпाрджि рдХे рд╣рд╡िрдпों рд╕े рд╣ी рдоेрд░ा рдкोрд╖рдг рд╣ुрдЖ рд╣ै।’ ‘рддां рд╣’ рдордиुрд░ुрд╡ाрдЪ-‘рдХा рдЕрд╕ि’ рдЗрддि, ‘рддрд╡ рджुрд╣िрддा’ рдЗрддि। ‘рдХрдеं рднрдЧрд╡рддि ? рдордо рджुрд╣िрддा’ рдЗрддि। (рд╢рддрдкрде 6 рдк्рд░.3 рдм्рд░ा.) рд╢्рд░рдж्рдзा рдордиु рдХो рдЕрд╣िंрд╕рдХ рддрдеा рдк्рд░рдХृрддि рдк्рд░ेрдоी рдмрдиाрддी рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдЗреЬा рдЙрд╕े рдШोрд░ рднौрддिрдХрддाрд╡ाрдж рдоें рдЙрд▓рдЭा рджेрддी рд╣ै рдФрд░ рдПрддрдоाрдо рд▓िрдк्рд╕ाрдУं рдХो рд╣ी рдордиु рдЬीрд╡рди рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕рдордЭрдиे рд▓рдЧ рдЬाрддा рд╣ै। рдлिрд░ рдПрдХ рджिрди рдРрд╕ा рдЖрддा рд╣ै, рдЬрдм рдЙрд╕े рдЕрдкрдиी рддрдоाрдо рдЧрд▓рддिрдпों рдХा рдЕрд╣рд╕ाрд╕ рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдмुрд░े рд╕рдордп рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдЙрд╕рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рддी рд╣ै। рд╢्рд░рдж्рдзा рдЬो рдХि рдЕрд╣िंрд╕ा, рд╕ाрдд्рд╡िрдХрддा рдФрд░ рдк्рд░рдХृрддि рдк्рд░ेрдо рдХी рдкрд░िрдЪाрдпрдХ рд╣ै। рдЗрдб़ा рдХो рдоेрдШрд╕рд╡ाрд╣िрдиी рдиाрдб़ी рднी рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै। рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдоें рдЗрдб़ा рдХो рдзी, рдмुрдж्рдзि рдХा рд╕ाрдзрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी; рдордиुрд╖्рдп рдХो рдЪेрддрдиा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдХрд╣ा рд╣ै। рдЗрдб़ा рдХे рд▓िрдП рдордиु рдХो рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдЖрдХрд░्рд╖рдг рд╣ुрдЖ рдФрд░ рд╢्рд░рдж्рдзा рд╕े рд╡े рдХुрдЫ рдЦिंрдЪे।
рдпрд╣ рдЗреЬा рдФрд░ рд╢्рд░рдж्рдзा рдХा рдПрдХ рддрд░рд╣ рдХा рдмрд╣рдиाрдкे рдХा рднाрд╡ рд╣ै। рддрднी рдЕрдкрдиी рд╕ंрддाрди рдХो рдЗреЬा  рдХे рднрд░ोрд╕े рдЫोрдб़ рдХрд░ рд╡рд╣ (рд╢्рд░рдж्рдзा) рдордиु рдХी рдЦोрдЬ рдоें рдЪрд▓ рджेрддी рд╣ै। рд╡рд╣ рдЙрд╕े рдЪिрд░ рдЪрдвी рдХрд╣рддी рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ै рдкрд░ рдЗреЬा  рдХे рдк्рд░рддि рдХिрд╕ी рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рдЕрдкрдиे рдкुрдд्рд░ рдХो рдЙрд╕рдХे рд╣рд╡ाрд▓े рднी рдХрд░ рдкाрддी рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдЗрд╕ рдмाрдд рдкрд░ рдЧ़ौрд░ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рдЕंрдд рдоें рдЬрдм рдЗреЬा  рдЙрд╕ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЬाрддी рд╣ै рдЬрд╣ां рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рдордиु рд╣ै , рддрдм рднी рдордиु рдХे рдк्рд░рддि рдХिрдП рдЧрдП рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХे рд▓िрдП рд╡рд╣ рд╢рд░्рдоिрди्рджा рдирд╣ीं рд╣ै рдкрд░ рдЬрд╣ाँ рдоाрдирд╡ рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рдЕंрдХ рдоें рд╕рдоाрддा рд╣ै рд╡рд╣ीं рдЗреЬा  рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рдЪрд░рдгों рдоें рдпрд╣ рдХрд╣рдХрд░ рдЧिрд░рддी рд╣ै рдХि рдЙрд╕рд╕े рдоिрд▓ рдХрд░ рд╡рд╣ рдХिрддрдиी рдХृрддाрд░्рде рд╣ुрдИ рд╣ै। рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рдк्рд░рддि рдХृрддाрд░्рдерддा  рдХा рдмोрдз рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдмрдЪрдкрдиे рдХे рдк्рд░рддि рд╕рдЬрдЧрддा рддрдеा рдЙрд╕рдХा рд╢्рд░ेрдп рд╢्рд░рдж्рдзा рдХो рджेрдиा – рдПрдХ рдЕрдж्рднुрдд рдмрд╣рдиाрдкे рдХा рдмोрдз рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рддा рд╣ै। рдЕрдХेрд▓ेрдкрди рдХी рдЪिंрддा рдФрд░ рджेрд╡-рд╕ृрд╖्рдЯि рдХे рд╡िрд▓ाрд╕ рдХी рд╕्рдоृрддिрдпां рдордиु рдХी рдмेрдЪैрдиी рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░рдг рд╣ै। 'рд╢्рд░рдж्рдзा' рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЧрдпा рдиिрдо्рдиोрдХ्рдд рдк्рд░рд╢्рди, 'рдордиु' рдХी рднीрд░ुрддा рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдЪाрд╣рддा рд╣ै- 
рддрдкрд╕्рд╡ी ! рдХ्рдпों рдЗрддрдиे рд╣ो рдХ्рд▓ांрдд? рд╡ेрджрдиा рдХा рдпрд╣ рдХैрд╕ा рд╡ेрдЧ?
рдЖрд╣! рддुрдо рдХिрддрдиे рдЕрдзिрдХ рд╣рддाрд╢-рдмрддाрдУं рдпрд╣ рдХैрд╕ा рдЙрдж्рд╡ेрдЧ।56
рд╢्рд░рдж्рдзा рдордиु рдХो рднрдпрднीрдд рджेрдЦрдХрд░ рдЖрд╢्рдЪрд░्рдпрдЪрдХिрдд рд╣ै- ‘рдЖрд╣! рддुрдо рдХिрддрдиे рдЕрдзिрдХ рд╣рддाрд╢!’ рдЗрд╕ рд╡ाрдХ्рдп рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे  рдорди рдоें рдХрд░ुрдгा рдХा рдЖрд╡ेрдЧ рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд╣ рдЬाрдирддी рд╣ै рдХि рдоाрдирд╡ рддो рдЕрдорд░рддा рдХी рдХृрддि рд╣ै-рдЕрд░े рддुрдо рдЗрддрдиे рд╣ुрдП рдЕрдзीрд░; рд╣ाрд░ рдмैрдаे рдЬीрд╡рди рдХा рджाँрд╡, рдЬीрддрддे рдорд░рдХрд░ рдЬिрд╕рдХो рд╡ीрд░। рд╡ेрдж рдХे рд╕рджृрд╢ рд╣ी рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рдпे рд╡ाрдХ्рдп рдорд╣ाрди рдЖрд╢ाрд╡ाрджी рд╕ंрджेрд╢ рджेрддे рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╢्рд░рдж्рдзा рдЙрди्рд╣ें рдкुрдиः рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдоाрд░्рдЧ рдХी рдУрд░ рдЙрди्рдоुрдЦ рдХрд░рддी рд╣ुрдИ рдЕрдирд╡рд░рдд рдХрд░्рдо рдХा рд╕рди्рджेрд╢ рджेрддी рд╣ै। рдХाрдоाрдпрдиी рдХी рд╢्рд░рдж्рдзा  рдпрдеा рд╕рдордп рдордиु рдХे рдорди рдоें рдЖрд╢ा рдХा рд╕ंрдЪाрд░ рдХрд░рддी рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддी рд╣ै-
рдФрд░ рдпрд╣ рдХ्рдпा рддुрдо рд╕ुрдирддे рдирд╣ीं, рд╡िрдзाрддा рдХा рдоंрдЧрд▓ рд╡рд░рджाрди ?
рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ рд╣ो, рд╡िрдЬрдпी рдмрдиो рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдЧूँрдЬ рд░рд╣ा рдЬрдп-рдЧाрди।
рдбрд░ो рдордд, рдЕрд░े рдЕрдоृрдд рд╕ंрддाрди। рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ै рдоंрдЧрд▓рдордп рд╡ृрдж्рдзि,
рдкूрд░्рдг рдЖрдХрд░्рд╖рдг рдЬीрд╡рди-рдХेрди्рдж्рд░, рдЦिंрдЪी рдЖрд╡ेрдЧी рд╕рдХрд▓ рд╕рдоृрдж्рдзि

 -рд╢्рд░рдж्рдзा рд╕ाрдоाрди्рдп рдиाрд░ी рдирд╣ीं рд╡рд╣ рддो рд╡िрд╢्рд╡ рдоंрдЧрд▓ा рдоाрддृ-рдоूрд░्рддि рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ाрдордиे рдЖрдИ рд╣ै-

рддुрдо рджेрд╡ि! рдЖрд╣ рдХिрддрдиी рдЙрджाрд░, рд╡рд╣ рдоाрддृ-рдоूрд░्рддि рд╣ै рдиिрд░्рд╡िрдХाрд░;
рд╣े рд╕рд░्рд╡рдоंрдЧрд▓े! рддुрдо рдорд╣рддी, рд╕рдмрдХा рджुрдЦ рдЕрдкрдиे рдкрд░ рд╕рд╣рддी।
”рдмрдиो рд╕ंрд╕ृрддि рдХे рдоूрд▓ рд░рд╣рд╕्рдп, рддुрдо्рд╣ीं рд╕े рдлैрд▓ेрдЧी рд╡рд╣ рдмेрд▓,
рд╡िрд╢्рд╡ рднрд░ рд╕ौрд░рдн рд╕े рднрд░ рдЬाрдп рд╕ुрдорди рдХे рдЦेрд▓ो рд╕ुंрджрд░ рдЦेрд▓।“
       рдордиुрд╖्рдп  рдХा рдЪрд░рдо рд▓рдХ्рд╖्рдп рдЕрдкрдиे рдпрдеाрд░्рде рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХो рдкाрдиा рд╣ै। рдЗрд╕े рдкाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрд╕े рдЬрдЧрдд рдХे рдЖрдХрд░्рд╖рдг рд╕े рднाрдЧрдиा рдирд╣ीं рд╣ै- рдиिрд░ंрддрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХी рдУрд░ рдмрдв़рдиा рд╣ै। рдЕрдн्рдпाрд╕ рдФрд░ рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдорди рдХो рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдоें рд░рдЦрдиे рдХा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдХे, рд╕рдорд╕्рдд рдЬाрдЧрддिрдХ рдХाрд░्рдп рдиिрд╖्рдкाрджिрдд рдХрд░рдиा рд╣ै, рдФрд░ рдиिрд░ंрддрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдп (рдирд╢्рд╡рд░ рд╡рд╕्рддुрдУं рдоें рдЖрд╕рдХ्рддि рдХा рдкूрд░्рдг-рдд्рдпाрдЧ ) рдХी рдУрд░ рдмрдв़рддे рд░рд╣рдиा рд╣ै। рдЕрдкрдиे рд▓рдХ्рд╖्рдп рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪे рдмिрдиा рд╡िрд╢्рд░ाрдо рдирд╣ीं рд▓ेрдиा рд╣ै !  рдпрд╣ рдХौрд╢рд▓ (рддрдХрдиीрдХ) рдк्рд░рд╕ाрдж рдЬी рдХी рдХाрдоाрдпрдиी рдХो рднрд▓ी-рднाँрддि рдЖрддी рд╣ै- рдиाрдпिрдХा рдХे рд░ूрдк рдоें ' рд╢्рд░рдж्рдзा ' рдиाрдпрдХ 'рдордиु' рдХी рдк्рд░рддिрдкрдЧ рд╕рд╣ाрдпिрдХा рдмрдиी, рдЙрд╕рдХी рджुрд░्рдмрд▓рддाрдУं рдХो рдХ्рд╖рдоा рдХрд░рддी рд╣ुрдИ, рдиिрд░ाрд╢ा рдХे рдордз्рдп рдЖрд╢ा рдХे рджीрдк рдк्рд░рдЬ्рдЬ्рд╡рд▓िрдд рдХрд░рддी рд╣ुрдИ, рдЕрд╕рдлрд▓рддाрдУं рдХो рдирдХाрд░ рдЕрдирд╡рд░рдд рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рдж्рд╡ाрд░ा рдЬीрд╡рди рдХा рдз्рдпेрдп рдмрддाрдиे рд╡ाрд▓ी рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢िрдХा рднी рд╣ै। рд╢्рд░рдж्рдзा рдХे рд╕ाрде рдордиु рдХा рдоिрд▓рди рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рдЙрд╕ी рдиिрд░्рдЬрди рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рдЙрдЬрдб़ी рд╣ुрдИ рд╕ृрд╖्рдЯि рдХो рдлिрд░ рд╕े рдЖрд░ंрдн рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рд╣ुрдЖ। рдЬीрд╡рди рдХे рдЬिрддрдиे рднी рдиैрддिрдХ рдЖрджрд░्рд╢ рд╣ैं рдЙрдирдХा рдЖрдзाрд░ рдордиुрд╖्рдп рдХा рд╕рдд्рдп-рд╕्рд╡рд░ूрдк рдпा рдпрдеाрд░्рде рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ी рд╣ै। рдЕрдкрдиे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХे рдк्рд░рддि рдЬाрдЧрд░ूрдХ рдмрдиे рд░рд╣рдиा рд╣ी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдзрд░्рдо рд╣ै। рд╕рдд्рдп рдоाрд░्рдЧ рдХो рдЙрди्рдоुрдЦ рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ी рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╕рджाрдЪाрд░ी рд╣ै। рд╣рдоाрд░े рд╡ेрдж рд╕рджा рд╕рдд्рдп рдФрд░ рдЛрдд рдХे рдоाрд░्рдЧ рдоें рдЪрд▓рдиे рдХी рдЖрдЬ्рдЮा рджेрддे рдЖрдП рд╣ैं। ‘рдпрддो рдЕрдн्рдпुрджрдп рдиिःрд╢्рд░ेрдпрд╕ рд╕िрдж्рдзिः рд╕ рдзрд░्рдоः’ рдХे рд╕िрдж्рдзाрди्рдд рдХा рдЕрдиुрдкाрд▓рди рдХрд░рддी рд╣ुрдИ ‘рд╢्рд░рдж्рдзा’ рдк्рд░рдердорддः рдордиु рдХो рдХрд░्рдо рдХी рдУрд░ рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рдХे рдРрд╣िрдХ рдЬीрд╡рди рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рдоाрдирд╡ рдХे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХो рднी рднूрд▓ी рдирд╣ीं рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рддो рдордиु рдХो рдХैрд▓ाрд╕ рдкрд░ рд▓े рдЬाрдХрд░ рдЙрд╕рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рд╕ाрдд्рдд्рд╡िрдХрддा рдФрд░ рд╕рдорд░рд╕рддा рдХा рд╕рдоाрд╡ेрд╢ рдХрд░рддी рд╣ै। рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╡्рдпрдХ्рддि рдпрджि рдЕрдзिрдХाрд░ рдХी рдоाँрдЧ рд░рдЦрддा рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХे рдХुрдЫ рдХрд░्рддрд╡्рдп рднी рд╣ैं। рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рд╕рдоाрдЬ рдХे рдк्рд░рддि рд╕рдорд░्рдкрдг рд╣ी рдЙрд╕े рд╕्рд╡ीрдХाрд░्рдп рд╣ै।
рдЕрдкрдиे рдоें рд╕рдм рдХुрдЫ рднрд░, рдХैрд╕े рд╡्рдпрдХ्рддि рд╡िрдХाрд╕ рдХрд░ेрдЧा?
рдпрд╣ рдПрдХांрдд рд╕्рд╡ाрд░्рде рднीрд╖рдг рд╣ै рдЕрдкрдиा рдиाрд╢ рдХрд░ेрдЧा।
рдФрд░ों рдХो рд╣ँрд╕рддे рджेрдЦो рдордиु- рд╣ँрд╕ो рдФрд░ рд╕ुрдЦ рдкाрдУ,
рдЕрдкрдиे рд╕ुрдЦ рдХो рд╡िрд╕्рддृрдд рдХрд░ рд▓ो рд╕рдм рдХो рд╕ुрдЦी рдмрдиाрдУ!
рд╕्рд╡ाрд░्рде рдоें рд▓ीрди рдЖрдд्рдордХेрди्рдж्рд░िрдд рд╡्рдпрдХ्рддि рд╢्рд░рдж्рдзा рджृрд╖्рдЯि рдоें рдорд╣рдиीрдп рдирд╣ीं рд╣ै। рд╕рдордЧ्рд░ рд╕рдоाрдЬ рдХी рднрд▓ाрдИ рд╡ рдк्рд░рд╕рди्рдирддा рд╣ेрддु рдХाрд░्рдпрд░рдд рд╡्рдпрдХ्рддि, рд╕рдорд╕्рдд рдоाрдирд╡рдЬाрддि рдХा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рдХ рдиेрддा (рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг, рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж, рдоाँ рд╕ाрд░рджा рдкूрдЬ्рдп рдирд╡рдиी рджा ---) рд╣ी рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рд╢्рд░рдж्рдзेрдп рд╣ै- рдЛрддрд╕्рдп рдкрди्рдеां рди рддрд░рди्рддि рджुрд╖्рдХृрддः (рдЛ.9/рд╕ू.73/6) - рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдФрд░ рдпрдЬ्рдЮ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╕рджाрдЪाрд░ी рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдирд╣ीं рддो рдЙрд╕рдХी рдкूрдЬा-рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХा рдХोрдИ рдЕрд░्рде рдирд╣ीं рд╣ै। рд╕рджाрдЪाрд░ी рд▓ोрдЧ рд╣ी рддрд░рддे рд╣ैं, рджुрд░ाрдЪाрд░ी рдирд╣ीं। рдЕрдЬ्рдЮाрдиी рд▓ोрдЧ рдЬो рд╣िрддोрдкрджेрд╢ рдХो рднी рдирд╣ीं рд╕ुрди рд╕рдХрддे рд╡े рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдХे рдоाрд░्рдЧ рдХो рдЫोрдб़ рджेрддे рд╣ैं, рд╡े рджुрд╖्рдЯाрдЪाрд░ी рдЗрд╕ рднрд╡рд╕ाрдЧрд░ рдХी рд▓рд╣рд░ рдХो рдирд╣ीं рддрд░ рд╕рдХрддे।
        рдХाрдоाрдпрдиी рдоें рдЬрдм рдордиु рд╕рдд्рдп рдХे рдоाрд░्рдЧ рдоें рди рдЪрд▓рдиे рдХा рджुрд╖्рдкрд░िрдгाрдо рднोрдЧрдХрд░ рдоुрдоूрд░्рд╖ु рджрд╢ा рдоें рдкрд╣ुँрдЪрддे рд╣ैं рддो рд╡рд╣ рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ी рд╣ै рдЬो рдЙрди्рд╣ें рд╕рдд्рдп рдХे рдоाрд░्рдЧ рдХी рдУрд░ рдкुрдиः рдк्рд░рд╡ृрдд्рдд рдХрд░ा рдЖрдирди्рдж рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрддी рд╣ै। 'рдЛрдд' рдЕрд░्рдеाрдд рдорд╣рдд् - рдорд╣ा рдЪिрдд्рдд рдХी рд╢рдХ्рддि рд╣ी рд╡िрд╢्рд╡ рдХो рдПрдХ рдиिрдпрдо рдПрдХ рдХाрдиूрди-рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा (рдЗрди्рдж्рд░िрдп-рд╡िрд╖рдпों рдХे рдк्рд░рддि рдЖрд╕рдХ्рддि рдХा рдд्рдпाрдЧ) рдоें рд╕्рдеाрдкिрдд рд░рдЦрддी рд╣ै рдФрд░ рдЬो рдЕрдкрдиे рдХрд░्рдоों рд╕े рдЗрд╕ рдиिрдпрдо рдоें рд╡्рдпाрдШाрдд рдкрд╣ुँрдЪाрддा рд╣ै рдЙрд╕े рд╡рд╣ рдирд╖्рдЯ рдХрд░ рджेрддी рд╣ै। рдордиु рдиे рд╕्рд╡ेрдЪ्рдЫाрдЪाрд░िрддा рдоें рдЗрд╕ рдиिрдпрдорди рдХो рдирд╣ीं рдоाрдиा рдеा। рдпрд╣ी рдЙрд╕рдХे рд╕рдоूрдЪे рд╡ंрд╢ рдХे рд╕рд░्рд╡рдиाрд╢ рдХा рдХाрд░рдг рдмрдиा। рд╢्рд░рдж्рдзा рдЛृрдд рдХी рдЗрд╕ рдорд╣ाрди рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ै। рдФрд░ рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рдЙрд╕ी рдПрдХ рд╕рдд्рдп рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдкाрддी рд╣ै-‘рд╢्рд░рдж्рдзा рджेрд╡ी рдк्рд░рдердордЬा рдЛрддрд╕्рдп’, рддै.рдм्рд░ा. 3/12/1-2| рдЬिрд╕рдХे рдЖрдзाрд░ рд╕े рд╕рдм рдЪрд▓ рд░рд╣ा рд╣ैं , рд╕рдм рдард╣рд░ा рд╣ैं , рдЬिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рдЕрд░ाрдЬрдХрддा рдирд╣ीं рд╣ैं।  рдмрд╕ंрдд рдЖрддा рд╣ैं рдФрд░ рдлूрд▓ рдЦिрд▓рддे рд╣ैं। рдкрддрдЭреЬ рдЖрддा рд╣ैं рдФрд░ рдкрдд्рддे рдЧिрд░ рдЬाрддे рд╣ैं।  рд╡рд╣ рдЕрджृрд╢्рдп рдиिрдпрдо , рдЬो рдмрд╕ंрдд рдХो рд▓ाрддा рд╣ैं рдФрд░ рдкрддрдЭреЬ рдХो।  рд╕ूрд░рдЬ рд╣ैं , рдЪाँрдж рд╣ैं , рддाрд░े рд╣ैं ।  рдпрд╣ рд╡िрд░ाрдЯ рд╡िрд╢्рд╡ рд╣ैं рдФрд░ рдХрд╣ी рдХोрдИ рдЕрд░ाрдЬрдХрддा рдирд╣ीं ।  рд╕рдм рд╕ुрд╕ंрдмрдж्рдз рд╣ैं। рд╕рдм рдПрдХ рддाрд░рддрдо्рдп рдоें рд╣ैं।  рд╕рдм рд╕ंрдЧीрддрдкूрд░्рдг рд╣ैं।  рдЗрд╕ рд▓рдпрдмрдж्рдзрддा рдХा рд╣ी рдиाрдо рдЛрдд рд╣ैं । рди рддो рд╡ृрдХ्рд╖ों рд╕े рдХोрдИ рдХрд╣ рд░рд╣ा рд╣ैं рдХि рд╣рд░े рд╣ो рдЬाрдУ , рди рд╣ी рдкрдд्рддो рдХो рдХोрдИ рдЦीрдЪ рдЦीрдЪ рдХрд░ рдЙрдЧा рд░рд╣ा рд╣ैं ….рдмीрдЬ рд╕े рд╡ृрдХ्рд╖ рдкैрджा рд╣ोрддे рд╣ैं , рд╡ृрдХ्рд╖ों рдоें рдлूрд▓ рд▓рдЧ рдЬाрддे рд╣ैं । рд╕ुрдмрд╣ рд╣ोрддी рд╣ैं, рдкंрдХ्рд╖ी рдЧीрдд рдЧाрдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं । рд╕рдм рдХुрдЫ рд╕рдоाрдпोрдЬिрдд рдвंрдЧ рд╕े рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ैं ।  рдХрд╣ी рдХोрдИ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдирд╣ीं рд╣ैं , рд╕рд╣рдпोрдЧ рд╣ैं – рдЛрдд рд╢рдм्рдж рдоें рдпрд╣ рд╕рдм рд╕рдоाрдпा рд╣ुрдЖ рд╣ैं । рд╕ृрдЬрди рдХी рдиिрдпрдд рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рдиाрд░ी ‘рдЛрддुрдорддी’ рдХрд╣рд▓ाрдпी рд╣ैं। 
          рд╕ाрдпрдг рднाрд╖्рдп рдЖрджि рдоें рдЛрдд рдХो рд╕рдд्рдп рдХा рдкрд░्рдпाрдпрд╡ाрдЪी рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै । рдЛрдд рдФрд░ рд╕рдд्рдп рдоें рдЕрди्рддрд░ рдмрддाрддे рд╣ुрдП рдк्рд░ाрдпः рд╕ाрдпрдг рднाрд╖्рдп рдоें рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдЬो рдоाрдирд╕िрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╕рдд्рдп рд╣ै рд╡рд╣ рдЛрдд рд╣ै рдФрд░ рдЬो рд╡ाрдЪिрдХ рд╕्рддрд░ рдХा рд╕рдд्рдп рд╣ै, рд╡рд╣ рд╕рдд्рдп рд╣ै। рдкुрд░ाрдгों рдоें рдЕрдиृрдд (рдЕрди्- рдЛрдд) рдХो рдоृрдд рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै । рдЕрдиृрдд рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рдХेрд╡рд▓ рдЬीрд╡рди рдХे рд░рдХ्рд╖рдг рднрд░ рдХे рд▓िрдП рдКрд░्рдЬा рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ै, рдЬीрд╡рди рдХो рдХ्рд░िрдпाрд╢ीрд▓ рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдирд╣ीं । рдЛрдд рдЕрд╡рд╕्рдеा рдЬीрд╡рди рдоें рдХ्рд░िрдпाрд╢ीрд▓рддा рд▓ाрддी рд╣ै, рдкुрд╖्рдк, рдлрд▓ рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै । рдЬीрд╡рди рдоें рдЬो рднी рдХाрдордиा рд╣ो, рд╡рд╣ рд╕рдм рдЛрддрдо् рдХा рднрд░рдг рдХрд░рдиे рд╕े рдкूрд░्рдг рд╣ोрдЧी। рдЬрдм рд╣рдо рд╕ोрдП рд░рд╣рддे рд╣ैं рддो рд╡рд╣ рдЕрдиृрдд рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХрд╣ी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै । рдЙрд╕рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рдЙрд╖ा рдХाрд▓ рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╕рдм рдк्рд░ाрдгी рдЬाрдЧ рдЬाрддे рд╣ैं ।  рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ेрддु рдк्рд░рд╢ंрд╕ाрд╕ूрдЪрдХ рд╡ाрдгी рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рдХि рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ूрд░्рдп рдХी рдкुрдд्рд░ी рдЙрд╖ा рдордиुрд╖्рдпों рдХे рд╣ृрджрдп рдоें рдЖрд╣्рд▓ाрдж рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рддी рд╣ै, рдаीрдХ рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдЬिрди рдордиुрд╖्рдпों рдХे рд╣ृрджрдп рдоें 'рд╢्рд░рдж्рдзा-рджेрд╡ी' рдХा рдиिрд╡ाрд╕ рд╣ै рд╡े рд▓ोрдЧ рдЙрд╕ी рджेрд╡ी рдХे рд╕рдоाрди рд╕рднी рдордиुрд╖्рдпों рдоें рдЖрд╣्рд▓ाрдж рдЬрди्рдп рд╕ौрдо्рдп рд╕्рд╡рднाрд╡ рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рддे рд╣ैं। рддрдд्рдд्рд╡рдЬ्рдЮ рдЛрд╖ि рддो рдордиुрд╖्рдп рд╣ी рдирд╣ीं рдк्рд░ाрдгि рдоाрдд्рд░ рдоें рд╕рдордд्рд╡ рджृрд╖्рдЯि рд░рдЦрддे рдеे। рдЙрдирдХा рддो рдЙрдж्рдШोрд╖ рдеाः " рдоिрдд्рд░ рд╕्рдпाрд╣ं рдЪрдХ्рд╖ुрд╖ा рд╕рд░्рд╡ाрдгि рднूрддाрдиि рд╕рдоीрдХ्рд╖े।" рд╡ैрджिрдХ рдЛрд╖ि рд╕рдоाрдЬ рдоें рдПрдХрддा рд╡ рд╕рдорди्рд╡рдп рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд░рдЦрддे рдеे। рдПрдХ рдРрд╕े рдЖрджрд░्рд╢ рд╕рдоाрдЬ рдХी рдкрд░िрдХрд▓्рдк рдЙрдирдХे рдорди рдоें рдеी рдЬрд╣ाँ рд╕рднी рдХे рд╕ंрдХрд▓्рдк, рд╕ोрдЪ, рднाрд╡рдиाрдПँ, рдЦाрди-рдкाрди, рдоंрдд्рд░, рдпрдЬ्рдЮ-рднाрд╡рдиा рдПрдХ рд╕ी рд╣ों। рдкाрд░рд╕्рдкрд░िрдХ рд╕ौрд╣ाрд░्рдж рдФрд░ рд╕рд╣рдпोрдЧ рдХी рдЙрджाрди्рдд рднाрд╡рдиा рд╕े рд╕рдо्рдкृрдХ्рдд рд╕рдоाрдЬ рд╣ी рдЙрди्рд╣ें рдХाрдо्рдп рдеा। рдордиु рдХा рдпрд╣ рдХрдерди-
рджेрдЦो рдХि рдпрд╣ाँ рдкрд░ рдХोрдИ рднी рдирд╣ीं рдкрд░ाрдпा,
рд╣рдо рдЕрди्рдп рди рдФрд░ рдХुрдЯुंрдмी рд╣рдо рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд╣рдоीं рд╣ैं,
рддुрдо рд╕рдм рдоेрд░े рдЕрд╡рдпрд╡ рд╣ो рдЬिрд╕рдоें рдХुрдЫ рдирд╣ीं рдХрдоी рд╣ै।
рд╢ाрдкिрдд рди рдпрд╣ाँ рдХोрдИ рд╣ै рддाрдкिрдд рдкाрдкी рди рдпрд╣ाँ рд╣ैं,
рдЬीрд╡рди-рд╡рд╕ुрдзा рд╕рдорддрд▓ рд╣ै рд╕рдорд░рд╕ рд╣ै рдЬो рдХि рдЬрд╣ाँ рд╣ै।
рд╢्рд░рдж्рдзा рдХी рдЙрджाрдд्рдд рдЪेрддрдиा рд╕рдоूрдЪी рд╕ृрд╖्рдЯि рд╕े рддाрджाрдд्рдо्рдпीрдХрд░рдг рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдордиुрд╖्рдпेрдд्рддрд░ рдкрд╢ु-рдкрдХ्рд╖ी рднी рдЙрд╕ी рдХी рд╕рдд्рддा рдХे рдкрд░्рдпाрдп рд╣ै। рд╕рдЪрдоुрдЪ рдпрд╣ाँ рд╢्рд░рдж्рдзा рдХी рдЙрдкрд╕्рдеिрддि рдПрдХ рдЛрд╖िрдХा рд╕ी рд╣ी рд╣ै। рдк्рд░ाрдгी рдоाрдд्рд░ рдкрд░ рдХрд╖्рдЯ рдЙрд╕рдХे рд╣ृрджрдп рдоें рд╢рд░-рд╕ा рдк्рд░рд╣ाрд░ рдХрд░рддा рд╣ै। рдЖрдХुрд▓ि-рдХिрд▓ाрдд рд╕े рдоिрд▓рдХрд░ рдордиु рд╣िंрд╕ा рдХा рдЬो рдЖрдпोрдЬрди рдХрд░рддे рд╣ैं, рд╢्рд░рдж्рдзा рдЙрд╕рдоें рд╣िрд╕्рд╕ा рдирд╣ीं рд▓ेрддी। рд╡рд╣ 'рдПрд▓िрдпрдиेрд╢рди' рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рддी рд╣ै рдФрд░ рдЖрдзुрдиिрдХ рдоाрдирд╡ рдХी рд╣िंрд╕ा рд╡ृрдд्рддि рдкрд░ рд╕рд╡ाрд▓ рджाрдЧрддी рд╣ै—
рдпрд╣ рд╡िрд░ाрдЧ рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ृрджрдп рдХा рдХैрд╕ी рдпрд╣ рдоाрдирд╡рддा!
рдк्рд░ाрдгी рдХो рдк्рд░ाрдгी рдХे рдк्рд░рддि рдмрд╕ рдмрдЪी рд░рд╣ी рдиिрд░्рдордорддा!
рдЬीрд╡рди рдХा рд╕ंрддोрд╖ рдЕрди्рдп рдХा рд░ोрджрди рдмрди рд╣ँрд╕рддा рдХ्рдпों?
рдПрдХ-рдПрдХ рд╡िрд╢्рд░ाрдо рдк्рд░рдЧрддि рдХो рдкрд░िрдХрд░-рд╕ा рдХрд╕рддा рдХ्рдпों?]

рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХрд╣рддे рдеे ' рдеोреЬी рдзूрдо-рдзाрдо рд╣ुрдП рдмिрдиा рднрдЧрд╡ाрди рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХे рдиाрдо рд╕े рд▓ोрдЧ рдкрд░िрдЪिрдд рдХैрд╕े рд╣ोंрдЧे ? рдФрд░ рдЙрдирд╕े рдк्рд░ेрд░िрдд рдХैрд╕े рд╣ोंрдЧे ? ..рдЕрдм рд▓ोрдЧ рдЙрди्рд╣ें рдХ्рд░рдорд╢ः рдЬाрдиेंрдЧे, рддрднी рддो рджेрд╢ рдХा рдоंрдЧрд▓ рд╣ोрдЧा। рдЬो рджेрд╢ рдХे рдоंрдЧрд▓ рдХे рд▓िрдпे рд╣ी, рдЖрд╡िрд░्рднूрдд рд╣ुрдП рд╣ैं, рдЙрдирдХो рдЬाрдиे рдмिрдиा рджेрд╢ рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ोрдЧा ? рдЙрдирдХो (рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХो)   рдаीрдХ рдаीрдХ рдЬाрди рд▓ेрдиे рд╕े - ' рдордиुрд╖्рдп ' рддैрдпाрд░ рд╣ोंрдЧे. рдФрд░ ' рдордиुрд╖्рдп ' рдпрджि рддैрдпाрд░ рд╣ो рдЧрдпे, рддो рджुрд░्рднिрдХ्рд╖ рдЖрджि рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиा рдлिрд░ рдХिрддрдиी рджेрд░ рдХी рдмाрдд рд╣ै ? ' ( рео/реирелрез)] 
     " рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд▓рдбрдХों рдХो 30 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЙрдо्рд░ рддрдХ рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рд╡्рд░рдд рдзाрд░рдг рдХрд░ рд╕рдд्рдп рдХो рдЬाрдирдиे рдХे рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХी рддрдХрдиीрдХ рдпा рдХौрд╢рд▓ рд╕ीрдЦрдиा рд╣ोрдЧा, рдЙрд╕ी рддрд░рд╣ рд▓рдб़рдХिрдпों рдХो рднी рдпрд╣ рддрдХрдиीрдХ  рд╕ीрдЦрдиी рд╣ोрдЧी। рдХिрди्рддु рдк्рд░рд╢्рдирдХрд░्рддा  рдиे рдлिрд░ рдкुрдЫा- ' рдкрд░ рдЖрдЬ рдХी рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рдХ्рдпा рджोрд╖ рд╣ै? ' рд╡ेрджाрди्рдд - ' рд╡ेрдж ' рд╢рдм्рдж рд╕े рдмрдиा рд╣ै, рдФрд░ рд╡ेрдж рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рдЬ्рдЮाрди। рд╕рдорд╕्рдд рдЬ्рдЮाрди рд╡ेрдж рд╣ै рдФрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рднाँрддि рдЕрдирди्рдд рд╣ै। рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЬ्рдЮाрди рдХी рдХрднी рд╕ृрд╖्рдЯि рдирд╣ीं рдХрд░рддा। рдХ्рдпा рддुрдордиे рдХрднी рдЬ्рдЮाрди рдХा рд╕ृрдЬрди рд╣ोрддे рджेрдЦा рд╣ै ? рдЬ्рдЮाрди рдХा рдЕрди्рд╡ेрд╖рдг рдоाрдд्рд░ рд╣ोрддा рд╣ै- рдЖрд╡ृрдд (рд╕рдд्рдп) рдХा рдЕрдиाрд╡рд░рдг (рдЙрдж्рдШाрдЯрди ) рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬ्рдЮाрди рд╕рджा рдпрд╣ीं рд╕ाрдордиे рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд╣ рд╕्рд╡рдпं рдИрд╢्рд╡рд░ рд╣ै. рдЕрддीрдд, рд╡рд░्рддрдоाрди, рдЕрдиाрдЧрдд рдЗрди рддीрдиों рдХा рдЬ्рдЮाрди рд╣рдо рд╕рдм рдоें рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ै। рд╣рдо рдЙрд╕рдХा рдЕрдиुрд╕рди्рдзाрди рдоाрдд्рд░ рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рдХुрдЫ рдирд╣ीं। ' (9/90)]
рд╕рдд्рдп (рдЖрдд्рдоा) рдХा рдЬ्рдЮाрди рдкрд╣рд▓े рд╕्рд╡рдпं рдХो рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे, рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рдЙрд╕े рддुрдо рдЕрдиेрдХ рдХो рд╕िрдЦा рд╕рдХрддे рд╣ो, рдмрд▓्рдХि рд╡े рд▓ोрдЧ рд╕्рд╡рдпं рдЙрд╕े рд╕ीрдЦрдиे рдЖрдпेंрдЧे।.... рдоैंрдиे рдпрд╣ рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░ рд▓िрдпा рдХि рдзрд░्рдо рднी рджूрд╕рд░े рдХो 'рджिрдпा' рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд╣ी рд╕्рдкрд░्рд╢ рддрдеा рдПрдХ рд╣ी рджृрд╖्рдЯि рдоें -(рдд्рд╡ं рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖рдо рдм्рд░рд╣्рдоाSрд╕ि рдХрд╣рддे рд╣ुрдП) рд╕ाрд░ा рдЬीрд╡рди рдмрджрд▓ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। " (рдоेрд░े рдЧुрд░ुрджेрд╡ 7 /258 -60)] 
[рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХा рд╡िрдЪाрд░ рдеा рдХि "..рдмाрд▓्рдпाрд╡рд╕्рдеा рд╕े рд╣ी рдЬाрдЬ्рд╡рд▓्рдпрдоाрди, рдЙрдЬ्рдЬ्рд╡рд▓ рдЪрд░िрдд्рд░ рдпुрдХ्рдд рдХिрд╕ी рддрдкрд╕्рд╡ी рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖ (рдирд╡рдиीрджा) рдХे рд╕рд╣рд╡ाрд╕ рдоें рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП, рдЬिрд╕рд╕े рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рдЬ्рдЮाрди рдХा рдЬीрд╡рди्рдд рдЖрджрд░्рд╢ рд╕рджा рджृрд╖्рдЯि рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рд░рд╣े। ' рдЭूрда рдмोрд▓рдиा рдкाрдк рд╣ै '- рдХेрд╡рд▓ рдкреЭ рднрд░ рд▓ेрдиे рд╕े рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा ? рд╣рд░ рдПрдХ рдЫाрдд्рд░ рдХो рдкूрд░्рдг рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдкाрд▓рди рдХрд░рдиे рдХा рд╡्рд░рдд рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдП, рддрднी рд╣्рд░рджрдп рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рднрдХ्рддि рдХा рдЙрджрдп рд╣ोрдЧा, рдирд╣ीं рддो, рдЬिрд╕рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рднрдХ्рддि рдирд╣ीं, рд╡рд╣ рдЭूрда рдХ्рдпों рдирд╣ीं рдмोрд▓ेрдЧा?" (8/228 -32) 

 ' рд▓ोрдЧ рдмрдЪрдкрди рд╕े рд╣ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдкाрддे рд╣ैं рдХि рд╡े рджुрд░्рдмрд▓ рд╣ैं, рдкाрдкी рд╣ैं।  рдЙрдирдХो рд╕िрдЦाрдУ рдХि рд╡े рд╕рдм рдЙрд╕ी рдЕрдоृрдд рдХी рд╕рди्рддाрди рд╣ैं- рд╕ाрд╣рд╕ी рдмрдиो, рд╕рдд्рдп рдХो рдЬाрдиो рдФрд░ рдЙрд╕े рдЬीрд╡рди рдоें рдкрд░िрдгрдд рдХрд░ो।  рдЪрд░рдо рд▓рдХ्рд╖्рдп рднрд▓े рд╣ी рдмрд╣ुрдд рджूрд░ рд╣ो, рдкрд░ рдЙрдаो, рдЬाрдЧो, рдЬрдм рддрдХ рдз्рдпेрдп рддрдХ рди рдкрд╣ुँрдЪो, рддрдм рддрдХ рдордд рд░ुрдХो।  ' (2/20)
" рдордиुрд╖्рдп рдХे (рдпुрд╡ाрдУं рдХे) рдорди рдоें рд╣ी рд╕рдорд╕्рдд рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдоिрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдХोрдИ рдХाрдиूрди рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕े рд╡рд╣ рдХाрд░्рдп рдирд╣ीं рдХрд░ा рд╕рдХрддा рдЬिрд╕े рд╡рд╣ рдХрд░рдиा рдирд╣ीं рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рдордиुрд╖्рдп рд╕्рд╡рдпं рдЕрдЪ्рдЫा рдмрдирдиा рдЪाрд╣ेрдЧा, рддрднी рд╡рд╣ рдЕрдЪ्рдЫा рдмрди рдкाрдпेрдЧा। рдкूрд░ा рд╕ंрд╡िрдзाрди рдФрд░ рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдкрдг्рдбिрдд рдоिрд▓рдХрд░ рднी рдЙрд╕े рдЕрдЪ्рдЫा рдирд╣ीं рдмрдиा рд╕рдХрддे। рд╣рдо рд╕рдм рдЕрдЪ्рдЫे рдмрдиें, рдпрд╣ी рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╣рд▓ рд╣ै। рдкूрд░्рдгрдд्рд╡ рддрднी рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै,рдЬрдм рдордиुрд╖्рдп рд╕्рд╡ेрдЪ्рдЫा рд╕े рдорди рдХो рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рдХрд░ рд╕рдХे, рдкрд░ рдЗрд╕рдоें рдХрдаिрдиाрдИ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдорди рдХे рд╕ाрде рдЬрдмрд░рджрд╕्рддी рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा। рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рд╣ै -рдордирд░ूрдкी рдЙрдкрдХрд░рдг рдХो (рд╕ाрдзрди) рдХो рдпोрдЧ्рдп рдмрдиाрдиा рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдорди рдкрд░ рдкूрд░्рдг рдЕрдзिрдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा।" (4/157) 
[" It is our privilege to be allowed to be charitable, For only so can we grow. The poor man suffers that we may be helped; let the giver kneel down and give thanks, let the receiver stand up and permit.  "
"рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЬो рджूрд╕рд░ों рдХे рдк्рд░рддि (рдЯ्рд░ेрдиी, рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдгाрд░्рдеी рдпा рд╢िрд╖्рдп рдХे рдк्рд░рддि) рдХрд░ुрдгा рдХा рднाрд╡ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд░ рдкाрддे рд╣ैं,  рдпрд╣ рд╣рдоाрд░ा рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕ौрднाрдЧ्рдп рд╣ै-рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХाрд░्рдпों рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рд╣рдоाрд░ी рдЖрдд्рдоोрди्рдирддि рд╣ोрддी рд╣ै। рджीрди рдЬрди рдоाрдиो рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдХрд╖्рдЯ рдкाрддे рд╣ैं рдХि рд╣рдоाрд░ा рдХрд▓्рдпाрдг рд╣ो ! рдЕрддрдПрд╡ рджाрди рдХрд░рддे рд╕рдордп рджाрддा рдЧ्рд░рд╣ीрддा рдХे рд╕ाрдордиे рдШुрдЯрдиे рдЯेрдХे рдФрд░ рдзрди्рдпрд╡ाрдж рджे; рдЧ्рд░рд╣ीрддा рджाрддा рдХे рд╕рдо्рдоुрдЦ рдЦреЬा рд╣ो рдЬाрдп рдФрд░ рдЕрдиुрдорддि рджे। рд╕рднी рдк्рд░ाрдгिрдпों рдоें рд╡िрдж्рдпрдоाрди рдк्рд░рднु рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХा рджрд░्рд╢рди рдХрд░рддे рд╣ुрдП, рдЙрди्рд╣ीं рдХो рджाрди рджो। рдЬрдм рд╣рдо рдХुрдЫ рднी рдмुрд░ाрдИ рдирд╣ीं рджेрдЦ рдкाрдПंрдЧे рддрдм рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рдЬрдЧрдд्рдк्рд░рдкंрдЪ рднी рдирд╣ीं рд░рд╣ेрдЧा, рдХ्рдпोंрдХि рдк्рд░рдХृрддि рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ी рд╣ै -рд╣рдоें рдЗрд╕ рдн्рд░рдо рд╕े рдоुрдХ्рдд рдХрд░рдиा (рджेрд╣ाрдз्рдпाрд╕ рд╕े рдбी-рд╣िрдк्рдиोрдЯाрдЗрдЬ्рдб рдХрд░рдиा।)" 7/82  
>>>рдк्рд░рд╢्рди - рдЖрдкрдиे рдЬिрд╕ рдЕрдж्рд╡ैрдд-рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХे рдмाрд░े рдоें рдХрд╣ा рд╣ै, рд╡рд╣ рдХ्рдпा рдХेрд╡рд▓ рдЖрджрд░्рд╢ рд╣ै, рдЕрдерд╡ा рдЙрд╕े рд▓ोрдЧ рдк्рд░ाрдк्рдд рднी рдХрд░рддे рд╣ै ?
' рдпрджि рд╡рд╣ рдХेрд╡рд▓ рдеोрдеी рдмाрдд рд╣ो, рддрдм рддो рдЙрд╕рдХा рдХुрдЫ рднी рдоूрд▓्рдп рдирд╣ीं।  рд╣рдо рдЬाрдирддे рд╣ैं рдХि рдпрд╣ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдЛрд╖ि-рдоुрдиिрдпों рдХो рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ुрдИ рдеी, рдФрд░ рдЙрд╕ी рдкрдж्рдзрддि рд╕े рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдд्рдпाрд░्рдеी рдХो рдЖрдЬ рднी рд╣ोрддी рд╣ै।  рдЙрд╕ рдЗрди्рдж्рд░िрдпाрддीрдд рд╕рдд्рдп рдХि рдЙрдкрд▓рдм्рдзी рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рд╡ेрджों рдоें рддीрди рдЙрдкाрдп рдмрддрд▓ाрдпे рдЧрдпे рд╣ै- рд╢्рд░рд╡рдг, рдордирди рдФрд░ рдиिрджिрдз्рдпाрд╕рди. рдЗрд╕ рдЖрдд्рдо-рддрдд्рд╡ рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдкрд╣рд▓े рд╢्рд░рд╡рдг рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा।  рд╢्рд░рд╡рдг рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा- рдЖँрдЦें рдоूंрджрдХрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рди рдХрд░, рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рддрд░्рдХ рдХी рдХрд╕ौрдЯी рдкрд░ рдХрд╕ рдХрд░, рд╕рдордЭ-рдмूрдЭрдХрд░ рдЙрд╕ рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा।  рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЖрдкрдиे рд╕рдд्рдп-рд╕्рд╡рд░ुрдк рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдХे рдЙрд╕рдХे рдиिрд░рди्рддрд░ рдз्рдпाрди рдоें рдиिрдпुрдХ्рдд рд╣ोрдиा рд╣ोрдЧा, рддрдм ( рдоृрдд्рдпु рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рддे рд╣ी ) рдЙрд╕рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рд╣ोрдЧा।  рдпрд╣ рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ाрдиुрднूрддि рд╣ी рдпрдеाрд░्рде рдзрд░्рдо рд╣ै।  рдХेрд╡рд▓ рдХिрд╕ी рдорддрд╡ाрдж рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░ рд▓ेрдиा рдзрд░्рдо рдирд╣ीं рд╣ै।  рд╣рдо рддो рдХрд╣рддे рд╣ैं рдпрд╣ рд╕рдоाрдзी рдпा рдЬ्рдЮाрдиाрддीрдд рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╣ी рдзрд░्рдо рд╣ै ! ' (10 /387)

рдк्рд░рд╢्рди- рдЙрд╕ рдЗрди्рдж्рд░िрдпाрддीрдд рд╕рдд्рдп рдХो рдЬाрдирдиे рдХी рд╡िрд╢ेрд╖ рд╢िрдХ्рд╖ा рдкрдж्рдзрддि рдХौрди рд╕ी рд╣ै?
 рд╣рдоाрд░े рдордд рдоें рджो рдк्рд░рдгाрд▓िрдпाँ рд╣ै- рдПрдХ рдЕрд╕्рддि-рднाрд╡ рдж्рдпोрддрдХ рдпा рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдоाрд░्рдЧ рд╣ै рдФрд░ рджूрд╕рд░ी рдиाрд╕्рддि-рднाрд╡ рдж्рдпोрддрдХ рдпा рдиिрд╡ृрдд्рддि рдоाрд░्рдЧ рд╣ै। рдк्рд░рдердоोрдХ्рдд рдоाрд░्рдЧ рд╕े рд╕ाрд░ा рд╡िрд╢्рд╡ рдЪрд▓рддा рд╣ै- рдЧृрд╣рд╕्рде рд▓ोрдЧ рдЗрд╕ी рдкрде рд╕े рдк्рд░ेрдо рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрд╕ рдкूрд░्рдг рд╡рд╕्рддु рдХो рдкाрдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं, рдпрджि рдЗрд╕ рдк्рд░ेрдо рдХी рдкрд░िрдзि рдХो рдЕрдирди्рдд рдЧुрдиी рдмрдв़ा рдб़ी рдЬाрдп, рд╣рдо рдЙрд╕ी рд╡िрд╢्рд╡-рдк्рд░ेрдо рдоें рдкрд╣ुँрдЪ рдЬाрдпेंрдЧे। рджुрд╕рд░े рдкрде рдоें 'рдиेрддि', 'рдиेрддि' рдЕрд░्рдеाрдд 'рдпрд╣ рдирд╣ीं, рдпрд╣ рдирд╣ीं' рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╕ाрдзрдиा рдХрд░рдиी рдкрдбрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ाрдзрдиा рдоें рдЪिрдд्рдд рдХी рдЬो рдХोрдИ рддрд░ंрдЧ (рдЧाрд▓ी рдпा рдЕрдкрдоाрди рд╕ूрдЪрдХ рд╢рдм्рдж) рдорди рдХो рдмрд╣िрд░्рдоुрдЦी рдмрдиाрдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░рддी рд╣ै, рдЙрд╕рдХा рдиिрд╡ाрд░рдг рдХрд░рдиा рдкрдб़рддा рд╣ै। рдЕंрдд рдоें рдорди 
рд╣ी рдоाрдиो рдорд░ рдЬाрддा рд╣ै, (рдЕрд░्рдеाрдд рд╡्рдпрд╖्рдЯि рдЕрд╣рдо рд╕рд░्рд╡рдЧрдд рдЕрд╣ं рдоें рд░ूрдкांрддрд░िрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै), рддрдм рд╕рдд्рдп рд╕्рд╡рдпं рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рд╣рдо рдЗрд╕ी рдХो рдЖрдд्рдорд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░, рд╕рдоाрдзि рдпा рдЗрди्рдж्рд░िрдпाрддीрдд рдЕрд╡рд╕्рдеा рдпा рдкूрд░्рдг рдЬ्рдЮाрдиाрд╡рд╕्рдеा рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╡िрд╖рдп (рдЬ्рдЮेрдп-рдаाрдХुрд░ ) рдХो рд╡िрд╖рдпी (рдЬ्рдЮाрддा -рдЕрд╣рдо) рдоें рд▓ीрди рдХрд░ рджेрдиे рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдпрд╣ рдЬрдЧрдд рд╡िрд▓ीрди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рдХेрд╡рд▓ ' рдоैं ' рд░рд╣ рдЬाрддा рд╣ै- рдПрдХрдоाрдд्рд░ ' рдоैं ' рд╣ी рд╡рд░्рддрдоाрди рд░рд╣рддा рд╣ै. ' (10/384 ) 
" рдЬिрд╕े рд╕рджैрд╡ рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рдЕрднिрдоाрди рд╣ै рдХी рд╡рд╣ рдЙрдЪ्рдЪ рдХुрд▓ рдоें рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ुрдЖ рд╣ै, рдХрднी рджुрд╢्рдЪрд░िрдд्рд░ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा, рдЙрд╕рдоें рдЬो рдЙрдЪ्рдЪ-рдХुрд▓ рдоें рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрдиे рдХा рд╕्рд╡ाрднिрдоाрди рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХा рднाрд╡ рд╣ै, рд╡рд╣ी рдЙрд╕рдХे рд╡िрдЪाрд░ рдФрд░ рдЖрдЪрд░рдг рдХो рд╕рджैрд╡ рдЗрддрдиा рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рд░рдЦрддा рд╣ै рдХि рдРрд╕ा рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕рди्рдоाрд░्рдЧ рд╕े рдЪ्рдпुрдд рд╣ोрдиे рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд╣ंрд╕рддे рд╣ंрд╕рддे рдоृрдд्рдпु рдХा рдЖрд▓िंрдЧрди рдХрд░ рд▓ेрдЧा. рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХा рдЧौрд░рд╡рдордп рдЕрддीрдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХो рдиिрдпрди्рдд्рд░рдг рдоें рд░рдЦрддा рд╣ै,рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рдЕрдзः рдкрддрди рдирд╣ीं рд╣ोрдиे рджेрддा. ..рдЬिрдирдХे рдкाрд╕ рдЖँрдЦें рд╣ैं, рд╡े рдЬाрдирддे рд╣ैं рдХि рд╣рдоाрд░ा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХिрддрдиा рдЙрдЬ्рдЬрд╡рд▓ рд╣ै, рдФрд░ рд╡рд╣ рджेрд╢ рдХो рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЬीрд╡िрдд рд░рдЦ рд░рд╣ा рд╣ै...рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рд╣рдоाрд░े рдпुрд╡рдХों рдХी рдмрджрд▓ी рд╣ुрдИ рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рдФрд░ рдбрдЧрдордЧ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХो рдз्рдпाрди рдоें рд░рдЦ рдХрд░, рдЖрдЬ рдЙрд╕ рдЧौрд░рд╡рдордп  рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХो рдлिрд░ рд╕े рд▓िрдЦрдиा рд╣ोрдЧा, рдЬिрд╕рд╕े рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рд╕рдн्рдпрддा рд╕े рдЪрдХिрдд рдФрд░ рдЪрдХाрдЪौंрдз рдоें рдн्рд░рдоिрдд рд╣рдоाрд░े рдпुрд╡рдХ рдЕрдкрдиे рдЕрддीрдд рдкрд░ рдЧрд░्рд╡ рдХрд░рдиा рд╕ीрдЦें ...рд╣рдоें рдЧुрд░ुрдЧृрд╣-рд╡ाрд╕ рдФрд░ рдЙрд╕ рдЬैрд╕ी рдЕрди्рдп рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рдгाрд▓िрдпों ( рей рджिрд╡рд╕ीрдп, рем рджिрд╡рд╕ीрдп рдпुрд╡ा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╢िрд╡िрд░ ) рдХो рдкुрдиः рдЬीрд╡िрдд рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा. рдЖрдЬ рд╣рдоें рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рд╡ेрджाрди्рдд рдпुрдХ्рдд рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХी, рдм्рд░рд╣рдЪрд░्рдп рдХे рдЖрджрд░्рд╢, рдФрд░ ' рд╢्рд░рдж्рдзा '-рдЬрди्рдп рдЕрдж्рднुрдд рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХी. ..рд╡ेрджाрди्рдд рдХा рд╕िрдж्рдзाрди्рдд рд╣ै рдХि рдордиुрд╖्рдп рдХे рд╣्рд░рджрдп рдоें рдЬ्рдЮाрди рдХा рд╕рдорд╕्рдд рднрдг्рдбाрд░ рдиिрд╣िрдд рд╣ै- рдПрдХ рдЕрдмोрдз рд╢िрд╢ु рдоें рднी- рдХेрд╡рд▓ рдЙрд╕рдХो рдЬाрдЧ्рд░рдд рдХрд░ рджेрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै, рдФрд░ рдпрд╣ी рдЖрдЪाрд░्рдп рдХा рдХाрд░्рдп рд╣ै.' 
рдЖрдЪाрд░्рдпों рдоें рдпрд╣ рд╕ाрдорд░्рде्рдп рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд╢िрд╖्рдпों рдХो рджेрд╢-рдХाрд▓ाрддीрдд рд╕рдд्рдп рдХे рдмाрд░े рдоें рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХрд╣ рд╕рдХे -  " рдорди рдФрд░ рдмाрд╣्рдп рдк्рд░рдХृрддि рдХी рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд╕्рддु ( рдиाрдо-рд░ूрдк ) рджेрд╢-рдХाрд▓ рдоें рд╣ैं рдФрд░ рдХाрд░्рдп-рдХाрд░рдг рдХे рдиिрдпрдо рд╕े рдмँрдзे рд╣ैं. рдЖрдд्рдоा рд╕рдм рджेрд╢, рд╕рдм рдХाрд▓, рд╕рдм рдХाрд░्рдп-рдХाрд░рдгों рд╕े рдкрд░े рд╣ै. рдЬो рдмँрдзी рд╣ै, рд╡рд╣ рдк्рд░рдХृрддि рд╣ै, рдЖрдд्рдоा рдирд╣ीं| ..рддुрдо рдЖрдд्рдоा рд╣ो, рдоुрдХ्рдд рдФрд░ рд╢ाрд╢्рд╡рдд, рдЪिрд░ рдоुрдХ्рдд, рдЪिрд░ рдкрд╡िрдд्рд░. рдХेрд╡рд▓ рдкрд░्рдпाрдк्рдд рд╢्рд░рдж्рдзा рд░рдЦो рдФрд░ рдХ्рд╖рдг рднрд░ рдоें рддुрдо рдоुрдХ्рдд рд╣ो рдЬाрдУрдЧे. рдЗрд╕рд▓िрдП рдЕрдкрдиी рдоुрдХ्рддि рдШोрд╖िрдд рдХрд░ो рдФрд░ рдЬो рд╣ो, рд╡рд╣ рдмрдиो !! - рд╕рджा рдоुрдХ्рдд, рд╕рджा рдкрд╡िрдд्рд░ !. рджेрд╢, рдХाрд▓, рдХाрд░्рдп-рдХाрд░рдг рдХो рд╣рдо рдоाрдпा рдХрд╣рддे рд╣ैं '. ( 10/25-26) 
[рдЖрдЬ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рдпोрдЧ्рдп рд╢िрдХ्рд╖рдХों (рд▓ीрдбрд░्рд╕ ) рдХो рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХрд░рдиा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рдЪुрдиौрддी рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рд╣рдЬाрд░ो рд╕िंрдЧी рдЬैрд╕े рдЧृрд╣рд╕्рде рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХे। 
 рдпौрд╡рди рдКрд░्рдЬा рдХो рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЪрд░िрдд्рд░-рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рдиिрдпोрдЬिрдд рдХрд░рдиे рд╕े рдордиुрд╖्рдп рдЬीрд╡рди рд╕ाрд░्рдердХ рд╣ोрддा рд╣ै।  рдпुрд╡ा-рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рдоाрдзाрди рд╡ैрдХ्рддिрдХ рдк्рд░рдЪेрд╖्рдЯा (3H рд╡िрдХाрд╕ рдХे 5 рдЕрдн्рдпाрд╕ ) рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рд╣ै ! [рднाрд╡ी рдиेрддा рдоें рдЗрд╕ рдиिрдмрди्рдз рдХे рд╕ाрд░ рдХो рдЙрди्рдоेрд╖िрдд рдХрд░рдиा рд╣ी рдиेрддा-рд╡рд░िрд╖्рда (C-IN-C) рд╕िंрд╣-рдж्рд╡рдп рдХा рдзрд░्рдо рд╣ै ! It is the duty of  "C-IN-C " (рдирд╡рдиीрджा Be and Make рд▓ीрдбрд░рд╢िрдк рдЯ्рд░ेрдиिंрдЧ рдоें рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖िрдд to teach the essence of this essay (5 practices of 3H development! ) to the would-be leader]"Human life becomes meaningful by employing youthful energy in national character building. The solution to youth problems depends on individual efforts .) "
 рждাрж░ুржг্ржпেрж░ рж╢ржХ্рждিржХে ржЬাрждীржп় ржЪрж░িржд্рж░ ржЧржаржиে ржХাржЬে рж▓াржЧিржп়ে ржоাржиржм ржЬীржмржи рж╕াрж░্ржержХ рж╣ржп়। ржпুржмржХржжেрж░ рж╕ржорж╕্ржпাрж░ рж╕ржоাржзাржи ржм্ржпржХ্рждিржЧржд ржк্рж░ржЪেрж╖্ржЯাрж░  (3H ржмিржХাрж╢েрж░ 5 ржЕржиুрж╢ীрж▓ржи!) ржЙржкрж░ ржиিрж░্ржнрж░ ржХрж░ে। ]  
[рж╕ржХрж▓ি рждোржоাрж░ি ржЗржЪ্ржЫা,ржЗржЪ্ржЫাржоржп়ী рждাрж░া рждুржоি।рждোржоাрж░ ржХрж░্ржо рждুржоি ржХрж░ржоা рж▓োржХে ржмрж▓ে ржХрж░ি ржЖржоি।ржкржЩ্ржХে ржмржж্ржз ржХрж░াржУ ржХрж░ি,ржкржЩ্ржЧুрж░ে рж▓ржЩ্ржШাржУ ржЧিрж░ি ржХাрж░ে ржжাржУ ржоা ржм্рж░рж╣্ржоржкржж,ржХাрж░ে ржХрж░ ржЕржзোржЧাржоী ।ржЖржоি ржпржи্ржд্рж░ , рждুржоি ржпржи্ржд্рж░ী ,ржЖржоি ржШрж░ , рждুржоি ржШрж░ржгী। ржЖржоি рж░рже , рждুржоি рж░ржеী , ржпেржоржи ржЪাрж▓াржУ рждেржоржиি ржЪрж▓ি ।।

========================
рдЗрд╕рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै:  " рдпुрд╡ा рд░рд╣ो; рдЕрдЪ्рдЫे рдЖрдЪрд░рдг рд╡ाрд▓े рдпुрд╡ा рдмрдиें; рдЕрдз्рдпрдпрдирд╢ीрд▓, рд╡िрдирдо्рд░, рджृрдв़рдиिрд╢्рдЪрдпी рдФрд░ рдордЬрдмूрдд рдмрдиें। рдЗрд╕ рд╕्рддोрдд्рд░ рдХा рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╢рдм्рдж рд╕ाрд░рдЧрд░्рднिрдд рд╣ै। рдЖрдЗрдП рдЗрд╕ рдкрд░ рдЧौрд░ рдХрд░ें। 
рдпुрд╡ा рд╕्рдпाрдд् -  рдЛрд╖ि рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдордиुрд╖्рдп рдХो рд╕рдЪ्рдЪे рдЕрд░्рдеों рдоें рдпुрд╡ा рдмрдирдиा рдЪाрд╣िрдП। рдпुрд╡ा рдЖрдпु рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдКрд░्рдЬा рд╕े рднрд░рдкूрд░ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЬिрди рд▓ोрдЧों рдоें рдХुрдЫ рдирдпा рдХрд░рдиे рдХा рдЬрдЬ्рдмा рд╣ोрддा рд╣ै рд╡рд╣ी рд╕рд╣ी рдоाрдпрдиे рдоें рдпुрд╡ा рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд╕े рдХрдо рдХुрдЫ рднी рдпुрд╡ा рд╣ोрдиे рдХी рдХрд╕ौрдЯी рдкрд░ рдЦрд░ा рдирд╣ीं рдЙрддрд░ рд╕рдХрддा।
рд╕ाрдзु рдпुрд╡ा-  рдПрдХ рдпुрд╡ा рдХो рдЕрдЪ्рдЫे рдЖрдЪрд░рдг рд╡ाрд▓ा рдФрд░ рдХाрдиूрди рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП рддाрдХि рд╡рд╣ рдмुрд░े рд░ाрд╕्рддे рдкрд░ рди рднрдЯрдХे। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдпुрд╡ा рдХो рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЪाрд░ рдЧुрдгों рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рддे рд░рд╣рдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै:
рдЕрдз्рдпाрдпрдХः > рд╕्рд╡ाрдз्рдпाрдп :  - рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдЕрдпोрдЧ्рдп рд╡िрдЪाрд░ों рд╕े рджूрд░ рд░рд╣рдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рдЕрдЪ्рдЫे рд╡िрдЪाрд░ों рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рддे рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП।
рдЖрд╢िрд╖्рдаो  - рдпुрд╡ा рдХो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рд╡िрдирдо्рд░ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП (рдЙрд╕े рд╕ोрдЪ, рдЖрдЪрд░рдг рдФрд░ рднाрд╖рдг рдоें рд╢िрд╖्рдЯाрдЪाрд░ рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХे рдк्рд░рддि рд╕рдо्рдоाрдирдЬрдирдХ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।)
рджृрдвिрд╖्рдаो  - рдкрд░िрдкрдХ्рд╡ рд╕ोрдЪ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд▓िрдП рдЧрдП рдиिрд░्рдгрдп рдХो рджृрдв़ рд╕ंрдХрд▓्рдк рдХे рд╕ाрде рдХ्рд░िрдпाрди्рд╡िрдд рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП।
рдмрд▓िрд╖्рдаः  - рдпुрд╡ाрдУं рдХो рдЕрдкрдиे рдХрд░्рддрд╡्рдпों рдХो рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдФрд░ рдмुрд░ाрдИ рдХे рдЦिрд▓ाрдл рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ोрдиे рдХे рд▓िрдП рдордЬрдмूрдд рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।
рд╣рдоाрд░े рдЕрднिрдпाрди рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рднी рдкुрдирд░्рдиिрд░्рдоाрдг рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХो рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╣рдоेрд╢ा рдХी рддрд░рд╣ рд╢ाрдоिрд▓ рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा рд▓ेрдХिрди рд╣рдоें рд╣рдоेрд╢ा рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рдЛрд╖ि рдХे рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рдХ рд╕िрдж्рдзांрддों рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рд╣ोрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП।
рдмрдиो, рд╡ैрд╕ा рдмрди рдЬाрдиे рдкрд░ рддुрдо्рд╣ाрд░े рдЕрдкрд╡िрдд्рд░ рд╡िрдЪाрд░ рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЪрд▓े рдЬाрдпेंрдЧे। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╡िрд╢्рд╡ рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा। рдпрд╣ी рд╕рдоाрдЬ рдХा рдмрд╣ुрдд рдмреЬा рд▓ाрдн рд╣ै। рд╕рдордЧ्рд░ рдоाрдирд╡-рдЬाрддि рдХे рд▓िрдпे рдпрд╣ी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд▓ाрдн рд╣ै।"
[рд╕рд░्рд╡े рднрд╡рди्рддु рд╕ुрдЦिрдиः рдк्рд░ाрд░्рдердиा рд╕े рд╕рднी рдХे рдк्рд░рддि рдоिрдд्рд░рд╡рдд рджृрд╖्рдЯि рд╕рдо्рдкрди्рди рдордиुрд╖्рдпрдзрд░्рдо рдХे рддीрдиो рд╕्рдХंрдз рдХा рдкाрд▓рдХ рдм्рд░рд╣्рдордЪाрд░ी ,рд╕рдд - рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рдордиुрд╖्рдп рдмрдиो рдФрд░ рдмрдиाрдУ।]  
--------------------------------------------
>>>'рд╢ी'-рдХ्рд╖ा # (= рдЖрдд्рдорд╕ंрдпрдо рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕) рдЕрд╖्рдЯांрдЧрдпोрдЧ рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рд╕ाрдзु рдпुрд╡ा рдХैрд╕े рдмрдиें рдФрд░ рдмрдиाрдпें  ? 
рдЖрдЪрд░рдг рдоें рд▓ाрдП рдЬाрдиे рдпोрдЧ्рдп рдЬो рд╡िрд╖рдп (рд╢ीрдХ्рд╖ा#)  рд╣ैं, рдЙрдирдХो рдкрддрдЮ्рдЬрд▓ि рдиे рдЖрда рднाрдЧों рдоें рдмांрдЯा рд╣ै । рдпे рд╣ैं - рдпрдо, рдиिрдпрдо, рдЖрд╕рди, рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо, рдк्рд░рдд्рдпाрд╣ाрд░, рдзाрд░рдгा, рдз्рдпाрди рд╡ рд╕рдоाрдзि । рдЗрдирдоें рд╕े рдкрд╣рд▓े рдкांрдЪ рддो рд╣рдо рд╕рднी рдХो рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рдХे рдХрд░рдиे рдЪाрд╣िрдП । рдмрдЪे рддीрди рдХे рд▓िрдП рдкрд╣рд▓े рдкांрдЪ рдоें рдеोреЬा рдкाрд░рдЩ्рдЧрдд рд╣ोрдиा рдкреЬрддा рд╣ै । рдЕрди्рддिрдо рдЕрдЩ्рдЧ рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪрдиे рдкрд░ рдЖрдд्рдо- рдФрд░ рдкрд░рдоाрдд्рдо-рджрд░्рд╢рди рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं । рдЗрди рдЕрдЩ्рдЧों рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै -

>>>рез) рдпрдо - рдпे рджूрд╕рд░े рдХे рд╕ाрде рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ोрддे рд╣ैं । рд╡рд╕्рддुрддः, рдпे рдоाрдирд╡-рдоाрдд्рд░ рдХे рд▓िрдП рдорд╣ाрд╡्рд░рдд рд╣ैं । рдкрддрдЮ्рдЬрд▓ि рдиे рдХрд╣ा рд╣ै рдХि рдпे рдЬाрддि (рдм्рд░ाрд╣्рдордг, рд╢ूрдж्рд░, рдо्рд▓ेрдЪ्рдЫ, рдЖрджि), рджेрд╢ (рд╕्рдеाрди - рдорди्рджिрд░, рд╡िрджेрд╢, рдЖрджि), рдХाрд▓ (рддिрдеि, рдоुрд╣ूрд░्рдд, рдЖрджि), рдФрд░ рд╕рдордп (рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕рдордп - "рдХ्рд╖рдд्рд░िрдп рдХेрд╡рд▓ рдпुрдж्рдз рдоें рдоाрд░ेрдЧा", рдпा рд╢िрд╖्рдЯाрдЪाрд░ - "рдХेрд╡рд▓ рдм्рд░ाрд╣्рдордг рд╕े рд╕рдд्рдп рдмोрд▓ो") - рдЗрди рд╕рднी рд╕े рдмाрдзिрдд рдирд╣ीं рд╣ै । рдЕрд░्рдеाрдд् рдпे рдпрдо рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ, рд╕ाрд░्рд╡рднौрдо рдФрд░ рд╕ाрд░्рд╡рдХाрд▓िрдХ рд╣ैं । рдпे рдкांрдЪ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ैं -

рдХ) рдЕрд╣िंрд╕ा - рдХрднी рднी, рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े, рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░ाрдгी рдХो рдкीреЬा рди рджेрдиे рдХी рднाрд╡рдиा । рд╡ेрдж рдХा рдпрд╣ рдорди्рдд्рд░ рдЗрд╕ рдХा рд╕рд░рд▓ рдЙрдкाрдп рдмрддाрддा рд╣ै - "рдоिрдд्рд░рд╕्рдп рдЪрдХ्рд╖ुрд╖ा рд╕рдоीрдХ्рд╖ाрдорд╣े (рдпрдЬुреж рейрем।резрео)" - рд╕рдм рдк्рд░ाрдгिрдпों рдХो рдоिрдд्рд░ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦो ।
    рдЗрд╕рдХा рдлрд▓ рд╣ै, рдкрддрдЮ्рдЬрд▓ि рдмрддाрддे рд╣ैं, рдХि рдпोрдЧी рдХे рд╕ाрди्рдиिрдз्рдп рдоें рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░ाрдгी рдХा, рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рдХिрддрдиा рд╣ी рд╣िंрд╕्рд░ рдХ्рдпों рди рд╣ो, рд╡ैрд░ рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै । рдорд╣ाрднाрд░рдд рдЖрджि рдоें рд╣рдо рдкреЭрддे рд╣ैं рдХि рдЕрдоुрдХ рдЛрд╖ि рдХे рдЖрд╢्рд░рдо рдоें рд╢ेрд░ рдФрд░ рд╣िрд░рдг рднी рдоैрдд्рд░ी рд╕े рд╡िрдЪрд░рддे рдеे । рдпे рдЛрд╖ि рдХी рдЕрд╣िंрд╕ा-рдк्рд░рд╡िрдд्рддि рдХे рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ैं ।
рдЦ) рд╕рдд्рдп - рдЬो рдЬैрд╕ा рд╣ै, рдЙрд╕े рд╡ैрд╕ा рд╣ी рдоाрдирдиा рд╡ рдмोрд▓рдиे рдХो рд╕рдд्рдп рдХрд╣рддे рд╣ैं । рдк्рд░рдзाрдирддрдпा рдпрд╣ рд╡ाрдгी рдХे рд▓िрдП рд╣ै । рд╡्рдпाрд╕ рдЬोреЬрддे рд╣ैं рдХि рдпोрдЧी рдХी рд╡ाрдгी, рд╕рдд्рдп рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде, рдХрдЯु рди рд╣ो, рдардЧрдиे рд╡ाрд▓ी рди рд╣ो рдФрд░ рд╕ंрд╢рдп рдЙрдд्рдкрди्рди рди рдХрд░े; рдк्рд░рдд्рдпुрдд рд╕рдмрдХे рд▓िрдП рд╣िрддрдХाрд░ी рд╣ो । рд╕рдЪ्рдЪे рдпोрдЧी рддो рдХेрд╡рд▓ рд╡рд╣ी рдмोрд▓рддे рд╣ैं рдЬो рд╣िрддрдХाрд░ी рд╣ोрддा рд╣ै, gossip, рдЖрджि рд╡े рдирд╣ीं рдХрд░рддे ! рдЕрд░्рдеाрдд् рд╡े рд╕рдд्, рд╣िрдд рдФрд░ рдоिрдд (рдХрдо) рдмोрд▓рддे рд╣ैं । рдЗрд╕рдХा рдлрд▓ рд╣ै - рдпोрдЧी рд╕рдд्рдп-рд╕рдЩ्рдХрд▓्рдк рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै - рдЬो рд╡рд╣ рдиिрд╢्рдЪрдп рдХрд░рддा рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рддा рд╣ै, рд╡рд╣ рд╕рдлрд▓ рд╣ोрдХрд░ рд╣ी рд░рд╣рддा рд╣ै ।

рдЧ) рдЕрд╕्рддेрдп - рдХिрд╕ी рдкрджाрд░्рде рдХे рд╕्рд╡ाрдоी рдХी рдЖрдЬ्рдЮा рдХे рдмिрдиा рдЙрд╕рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиा рдпा рдЫीрди рд▓ेрдиा, рдпрд╣ां рддрдХ рдЗрдЪ्рдЫा рднी рдХрд░рдиे рдХो ’рд╕्рддेрдп’ = рдЪोрд░ी рдХрд╣рддे рд╣ैं । рдЗрд╕ рдЪोрд░ी рдХो рдорди, рд╡рдЪрди рд╡ рдХрд░्рдо рд╕े рдд्рдпाрдЧ рджेрдиे рдХो ’рдЕрд╕्рддेрдп’ рдХрд╣рддे рд╣ैं । рдЗрд╕рдХा рдлрд▓ рд╣ै - рдЕрдоूрд▓्рдп рдкрджाрд░्рдеों рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै ।

рдШ) рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп - рдЧुрдк्рддेрди्рдж्рд░िрдп рдХा рд╕ंрдпрдо рд╣ै । рдЗрд╕рдХा рдлрд▓ - рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдмुрдж्рдзि рдХा рдмрд▓ рдмреЭ рдЬाрддा рд╣ै ।

рдЩ) рдЕрдкрд░िрдЧ्рд░рд╣ - рднौрддिрдХ рдкрджाрд░्рдеों рдХे рд╕рдЩ्рдЧ्рд░рд╣ рдХрд░рдиे рдХा рдиाрдо рдкрд░िрдЧ्рд░рд╣ рд╣ै । рдЗрд╕рдоें рдпрд╣ рджोрд╖ рд╣ै рдХि рдЙрдирдХे рд╕рдЩ्рдЧ्рд░рд╣ рдоें рдзрди рдХा рд╡्рдпрдп рдФрд░ рдЙрдирд╕े рд▓рдЧाрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै । рд╕ाрде-рд╕ाрде, рдЙрдирдХे рд░рдХ्рд╖рдг рдоें рд╕рдордп, рд╢्рд░рдо рд╡ рдзрди рдХा рд╡्рдпрдп рд╣ोрддा рд╣ै । рдКрдкрд░ рд╕े, рдЗрдирдХे рдХाрд░рдг рд╣рдо рд╣िंрд╕ा, рдЕрд╕рдд्рдп рдФрд░ рд╕्рддेрдп рдХा рдЖрд╢्рд░рдп рднी рд▓े рд╕рдХрддे рд╣ैं । рдЗрд╕рд▓िрдП рдкрддрдЮ्рдЬрд▓ि рдЗрди्рд╣ें рдд्рдпाрдЧрддे рдЬाрдиे рдХा рдЙрдкрджेрд╢ рджेрддे рд╣ैं । рдЗрд╕рдХा рдлрд▓ рдмрд╣ुрддे рд╣ी рд╡िрдЪिрдд्рд░ рд╣ै - рдпрд╣ рдЬрди्рдо рдХ्рдпों рд╣ुрдЖ рд╣ै, рдЕрдЧрд▓ा рдЬрди्рдо рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा - рдЗрд╕рдХा рдЬ्рдЮाрди рд╣ो рдЬाрдиा । рд╕рдо्рднрд╡рддः, рдпрд╣ рдЗрддрдиा рдХрдаिрди рд╡्рд░рдд рд╣ै рдХि рдЗрд╕рдХा рдлрд▓ рднी рдЕрдзिрдХ рд╣ै !

>>>реи) рдиिрдпрдо - рдпोрдЧ рдХे рдЗрд╕ рджूрд╕рд░े рдЕрдЩ्рдЧ рдХो рд╣рдо personal discipline рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕рдордЭ рд╕рдХрддे рд╣ैं । рдпे рд╣рдоें рдпрдоों рдХो рдХрд░рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рднी рджेрддे рд╣ैं । рдпे рднी рдкांрдЪ рд╣ैं -

рдЪ) рд╢ौрдЪ - рд╢рд░ीрд░ рдХी рдЕрди्рджрд░ рдФрд░ рдмाрд╣рд░ рд╕े рд╕्рд╡рдЪ्рдЫрддा, рдФрд░ рдорди рдХी рд╢ुрдж्рдзी । рд╢рд░ीрд░ рдХी рдмाрд╣рд░ी рд╢ुрдж्рдзी рдХे рд▓िрдП рд╣рдо рд╕ाрдмुрди, рдЖрджि рд▓рдЧाрддे рд╣ैं । рдЖрди्рддрд░िрдХ рд╢ुрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рд╣рдоें рднोрдЬрди рдоें рдЕрднрдХ्рд╖्рдп рдХा рдЖрд╣ाрд░ рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП, рдЬैрд╕े - рдоांрд╕, рдорджिрд░ा, рд╕реЬे рдкрджाрд░्рде, рдЖрджि । рдоाрдирд╕िрдХ рд╢ुрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рд╣рдоें рд░ाрдЧ-рдж्рд╡ेрд╖ рдХो рдк्рд░рдпрдд्рди рд╕े рдЕрдкрдиे рдорди рд╕े рдиिрдХाрд▓ рджेрдиा рдЪाрд╣िрдП । рдЗрд╕рдХा рдлрд▓ рд╣ै - рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ рд╕े рдШृрдгा рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХे рд╢рд░ीрд░ों рд╕े рджूрд░ рд░рд╣рдиा । рдпрд╣ рдЕрдЬीрдм-рд╕ा рдлрд▓ рд▓рдЧрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕рдХा рдПрдХ рдк्рд░рдпोрдЬрди рд╣ै । рдЬрдм рд╣рдо рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ рдХो рдорд▓ рдХा рднрдг्рдбाрд░ рдЬाрдирдиे рд▓рдЧेंрдЧे рддрдм рд╣рдо рдоें рдоोрдХ्рд╖ рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдФрд░ рддीрд╡्рд░ рд╣ो рдЬाрдпेрдЧी । рдЗрд╕рдХे рдЕрди्рдп рдлрд▓ рднी рд╣ैं - рдорди рдХा рдк्рд░рд╕рди्рди рдФрд░ рдПрдХाрдЧ्рд░ рд╣ो рдЬाрдиा, рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдкрд░ рд╡рд╢ рд╣ो рдЬाрдиा । рдЗрдирд╕े рдпोрдЧी рдЖрдд्рдо-рджрд░्рд╢рди рдХे рдпोрдЧ्рдп рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै ।

рдЫ) рд╕рди्рддोрд╖ - рдЕрд░्рдеाрдд् рдЬिрддрдиा рдк्рд░рдпрдд्рди рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ рд╣ै, рдЙрд╕рд╕े рдЕрдзिрдХ рдХी рд▓ाрд▓рд╕ा рди рдХрд░рдиा । рдпрд╣ рднौрддिрдХ рдкрджाрд░्рдеों рдХे рд▓िрдП - рдкрд░िрд╡ाрд░, рдзрди, рдЖрджि - рдХे рд▓िрдП рд╣ी рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рддो рдЖрдд्рдоा рдХो рд╕рджैрд╡ рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХे рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдкाрд╕ рдЖрдиे рдХी рд▓ाрд▓рд╕ा рд░рд╣рдиी рдЪाрд╣िрдП !  рдЗрд╕рдХा рдлрд▓ рд╣ै рдЕрдд्рдпрди्рдд рд╕ुрдЦ рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि । рдорд╣рд░्рд╖ि рдиे рддो рдЗрд╕े рдоोрдХ्рд╖-рддुрд▓्рдп рд╕ुрдЦ рдХрд╣ा рд╣ै !

рдЬ) рддрдк - рдж्рд╡рди्рдж्рд╡ों (рдардг्рдбी-рдЧрд░्рдоी, рднूрдЦ-рдк्рдпाрд╕, рдЖрджि) рдХो рд╕рд╣рди рдХрд░рдиा, рдЙрдкрд╡ाрд╕ рдХрд░рдиा ।    рдЗрд╕рдХा рдлрд▓ - рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХी рдЕрд╢ुрдж्рдзिрдпों рдХा рдХ्рд╖рдп рд╣ोрдиा, рдЙрдирдХा рджृреЭ рдФрд░ рд╕्рд╡рд╕्рде рд╣ोрдиा ।

рдЭ) рд╕्рд╡ाрдз्рдпाрдп - рдоोрдХ्рд╖рдкрд░рдХ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рдиा рдФрд░ рдУрдо् рдХा рдЬрдк рдХрд░рдиा । рдЗрд╕рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк, рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдФрд░ рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдХा рд╕рд╣ाрдпрддा  рдоिрд▓рддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдоुрдХ्рддि рдХा рдкрде рдк्рд░рд╢рд╕्рдд рд╣ोрддा рд╣ै ।

рдЮ) рдИрд╢्рд╡рд░рдк्рд░рдгिрдзाрди - рдЕрд░्рдеाрдд् рдЕрдкрдиे рд╕рдм рдХрд░्рдоों рдХो рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХो рдЕрд░्рдкिрдд рдХрд░ рджेрдиा । рдЗрд╕рдХा рдлрд▓
 рд╣ै - рд╕рдоाрдзि рдХी рд╕िрдж्рдзि рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рд╣ोрдиा । рд╡्рдпाрд╕ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдЬीрд╡ाрдд्рдоा рд╕рдм рдкрджाрд░्рдеों рдХो рдаीрдХ- рдаीрдХ рдЬाрдирдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै, рдЪाрд╣े рд╡े рджूрд╕рд░े рд╕्рдеाрди, рджूрд╕рд░ी рджेрд╣ рдпा рджूрд╕рд░े рдХाрд▓ рдоें рдХ्рдпों рди рд╣ों ।
 
>>>рей) рдЖрд╕рди - рдпрд╣ рдЬो рд╣рдо рдпोрдЧाрд╕рди рдХे рд░ूрдк рдоें - рд╢рд░ीрд░ рдХो рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдХрдаिрди рдоुрдж्рд░ाрдУं рдоें рдвाрд▓рдиा - рд╕рдордЭрддे рд╣ैं, рд╡рд╣ рдирд╣ीं рд╣ै, рдк्рд░рдд्рдпुрдд рд╕рдоाрдзि рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдмैрдардиा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдХि рд╣рдоाрд░े рдХिрд╕ी рднी рдЕрдЩ्рдЧ рдоें tension рди рд░рд╣े рдФрд░ рд╣рдо рд▓рдо्рдмे рд╕рдордп рддрдХ рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдХрд╖्рдЯ рдХे рдмैрда рд╕рдХें । рд╕рдм рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╢рд░ीрд░ рдХो рд╢िрдеिрд▓ рдХрд░рдХे, рдЪिрдд्рдд рдХो рдЕрдирди्рдд рдоें рд▓ीрди рдХрд░ рджेрдиा рдЪाрд╣िрдП ।  рдЖрд╕рди рдХी рд╕िрдж्рдзि рд╣ो рдЬाрдиे рдкрд░ рдж्рд╡рди्рдж्рд╡ рдмाрдзिрдд рдирд╣ीं рдХрд░рддे ।

рдЖрд╕рди рдХे рдмाрдж, рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо рдЖрддा рд╣ै , рдХिрди्рддु рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдиे рдмिрдиा рдпोрдЧ्рдп рдЧुрд░ु рдХे рд╕ाрдиिрдз्рдп рдоें рд░рд╣े рдЗрд╕े рдХрд░рдиे рд╕े рдордиा рдХिрдпा рд╣ै। рдЕрддрдПрд╡ рд╣рдорд▓ोрдЧ рднी рдЗрд╕े рдирд╣ीं рдХрд░ेंрдЧे।  рдз्рдпाрди рд╕े рд╕рдоाрдзि рд╣ोрддा рд╣ै , рдЗрд╕ी рд▓िрдП рдз्рдпाрди -рд╕рдоाрдзि рдоें рдЬाрдиे рд╕े рдаाрдХुрд░ рдиे рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХो рдордиा рдХिрдпा рдеा рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣рдорд▓ोрдЧ рдз्рдпाрди-рд╕рдоाрдзि рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдирд╣ीं рдХрд░ेंрдЧे। 

>>>4. рдк्рд░рдд्рдпाрд╣ाрд░ : - рдЗрди्рдж्рд░िрдпों рдХो рдЕрдкрдиे рд╡िрд╖рдпों рд╕े рдиिрдХाрд▓рдХрд░, рдЕрди्рджрд░ рд╕ंрдХुрдЪिрдд рдХрд░ рд▓ेрдиा । рдЗрд╕рд╕े рд╡े ’рдЪिрдд्рдд рдХे рдЖрдХाрд░’ рдХी рд╣ो рдЬाрддी рд╣ैं । рдк्рд░рдд्рдпाрд╣ाрд░ рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╕े рдкूрд░्рдг рдЬिрддेрди्рдж्рд░िрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै । рдлिрд░ рд╣рдо рдЬिрд╕рдХो рджेрдЦрдиा рдЪाрд╣े, рдЙрд╕рдХो рдЫोреЬ рд╣рдоें рдФрд░ рдХुрдЫ рдирд╣ीं рджिрдЦेрдЧा । рдЕрд░्рдеाрдд् рдкूрд░्рдг focus рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै ।

>>>5. рдзाрд░рдгा - рдПрдХ рджेрд╢ (point) рдкрд░ - рд╣्рд░рджрдп рдоें рдЕрдкрдиे рдкूрд░्рд╡-рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдЖрджрд░्рд╢ -рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХी рдЫрд╡ि рдкрд░ рдЪिрдд्рдд рдХो рд╕्рдеिрд░ рдХрд░рдиा । рдпे рд╢рд░ीрд░ рдХा рдХोрдИ рднी рднाрдЧ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЬैрд╕े - рдиाрднि, рд╣ृрджрдп, рдорд╕्рддрдХ, рдЖрдЬ्рдЮाрдЪрдХ्рд░  ।

    рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдпोрдЧ рдХे рдЖрда рдЕрдЩ्рдЧ рдоें рд╕े рд╕िрд░्рдл 5 рдЕंрдЧ рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдкрд╢ुрдд्рд╡ рд╕े рдордиुрд╖्рдпрдд्рд╡ рдоें рдФрд░ рдлिрд░ рд╕ाрдзाрд░рдг рдордиुрд╖्рдп рд╕े рджेрд╡рдд्рд╡ (100 % рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рдердкрд░рддा рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे) рдХी рдУрд░ рд▓े рдЬाрддे рд╣ैं, рдФрд░ рдЕрди्рдд рдоें рдоोрдХ्рд╖ рдХे рднाрдЧी (De-Hypnotized)  рдмрдиा рджेрддे рд╣ैं । рдпрджि рд╣рдо рдЗрдирдХा рдкूрд░ा рдкाрд▓рди рди рднी рдХрд░ рдкाрдПं, рд╣рдо рдЕрдкрдиी рд╢рдХ्рддि-рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЗрдирдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдк्рд░рддिрджिрди рдмреЭाрддे рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП, рдХ्рдпोंрдХि рдмूंрдж-рдмूंрдж рд╕े рд╣ी рдШреЬा рднрд░рддा рд╣ै...рд╕ाрдзु рдпुрд╡ा рдЕрд░्рдеाрдд рд░ाрдЬрд░्рд╖ि -'рд░ाрдЬा+ рдЛрд╖ि ' !! 

>>>рдЕрдерд░्рд╡ рд╡ेрдж рдоें рдоाрдирд╡ (рд╕ाрдзु рдпुрд╡ा) рдХी рдорд╣िрдоा рдХा рд╡рд░्рдгрди  (Description of human glory in Atharva Veda) рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдоिрд▓рддा рд╣ै -

" реР рдЕрд╣рдорд╕्рдоि рд╕рд╣рдоाрди рдЙрдд्рддрд░ो рдиाрдо рднूрдо्рдпाрдо्‌।
                 рдЕрднीрд╖ाрдбрд╕्рдоि рд╡िрд╢्рд╡ाрд╖ाрдбाрд╢ाрдоाрд╢ां рд╡िрд╖ाрд╕рд╣िः।। рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж 12/1/54 -
(рдЕрд╣рдо्‌ рднूрдо्рдпाрдо्‌) рдоैं рдкृрдеिрд╡ी рдкрд░ (рдЙрдд्рддрд░ः рдиाрдо рдЕрд╕्рдоि) рд╕рд░्рд╡ोрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ूँ। рдХ्рдпोंрдХि рдоैं (рд╕рд╣рдоाрдиः) рдЕрдд्рдпрди्рдд рд╕ाрд╣рд╕ी рд╣ूँ। (рдЕрднीрд╖ाрдЯ्‌ рдЕрд╕्рдоि) рдоैं рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓ рд╣ूँ, (рдЖрд╢ाрдо्‌-рдЖрд╢ाрдо्‌ ) рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рджिрд╢ा рдоें (рд╡िрд╖ाрд╕рд╣िः) рдЕрдЪ्рдЫी рдк्рд░рдХाрд░ рд╡िрдЬрдпी рд╣ूँ। рдЗрд╕ीрд▓िрдпे  (рд╡िрд╢्рд╡рд╖ाрдЯ्‌) рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рд╡िрдЬрдпी рд╣ूँ। 
рдЕрд░्рдеाрдд рдоैं рд╕्рд╡рднाрд╡рддः рд╡िрдЬрдпрд╢ीрд▓ рд╣ूँ (рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЖрдд्рдоा рд╕्рд╡рднाрд╡рддः рд╡िрдЬрдпрд╢ीрд▓ рд╣ै !), рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдоेрд░ा рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдкрдж рд╣ै। рдоैं рд╡िрд░ोрдзी рд╢рдХ्рддिрдпों рдХो рдкрд░ाрд╕्рдд рдХрд░ рд╕рдорд╕्рдд рд╡िрдШ्рди-рдмाрдзाрдУं рдХो рджрдмाрдХрд░ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рджिрд╢ा рдоें рд╕рдлрд▓рддा рдкाрдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ूँ। рднाрд╡ाрд░्рде- рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓ рдордиुрд╖्рдп рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЕрдкрдиी рдЖрд▓ोрдЪрдиा рд╕ुрдирдХрд░ рднी рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓ рд╣ी рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╢рдд्рд░ु рдХे рд╕рдо्рдоुрдЦ рдЖ рдЬाрдиे рдкрд░ рднी рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓рддा рдХो рд╣ाрде рд╕े рдирд╣ीं рдЬाрдиे рджेрдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╣ॉं, рджेрд╢ рдХे рд╢рдд्рд░ुрдУं рдХा рдбрдЯрдХрд░ рдоुрдХाрдмрд▓ा рдХрд░ рдЙрд╕े рдкрд░ाрд╕्рдд рдХрд░ рджेрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдкрд░рди्рддु рд╣рдоाрд░ी рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓рддा рдоें рди्рдпूрдирддा рдирд╣ीं рдЖрдиी рдЪाрд╣िрдП। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓ рдмрдирдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдк्рдпाрд╕ рдЬो рдоेрд░ी рдмुрдЭ рдЧрдпी рд╣ोрддी। реЫिрди्рджрдЧी рдлिрд░ рди реЫिрди्рджрдЧी рд╣ोрддी।  рдХрд╣рддे рд╣ैं -  ”рдЕрджीрдиाः рд╕्рдпाрдо рд╢рд░рджः рд╢рддं рднूрдпрд╢्рдЪ рд╢рд░рджः рд╢рддाрдд्“ рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж 36/24 рдЕрд░्рдеाрдд् рд╣рдо рд╕ौ рд╡рд░्рд╖ рддрдХ рдЬिрдпें рдФрд░ рдЙрд╕рд╕े рднी рдЕрдзिрдХ рд╕рдордп рддрдХ рджैрди्рдп рднाрд╡ рд╕े рджूрд░ рд░рд╣ें। "
рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं --  "рдХ्рд╖ीрдгाः рд╕्рдо рджीрдиाः рд╕рдХрд░ुрдгा рдЬрд▓्рдкрди्рддि рдоूреЭा рдЬрдиा (рдЬो рд╣िрдк्рдиोрдЯाрдЗрдЬ्рдб рд╕्рдЯेрдЯ рдСреЮ рдоाрдЗंрдб рдоें рд╣ैं) -рдЬो рд▓ोрдЧ рджेрд╣ рдХो рд╣ी рдЖрдд्рдоा рдоाрдирддे рд╣ैं, рд╡े рд╣ी рдоिрдоिрдпाрддे рд╣ुрдП рдХрд░ुрдг рдХрдг्рда рд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं --рд╣рдо рдХ्рд╖ीрдг рд╣ैं, рд╣рдо рджीрди рд╣ैं, рдФрд░ рдпрд╣ी рдиाрд╕्рддिрдХрддा рд╣ै! рдк्рд░ाрдк्рддा:рд╕्рдо рд╡ीрд░ा рдЧрддрднрдпा рдЕрднрдпं рдк्рд░рддिрд╖्рдаां рдпрджा--рдЬрдм рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЕрднрдпрдкрдж (рдбी-рд╣िрдк्рдиोрдЯाрдЗрдЬ्рдб рд╕्рдЯेрдЯ рдСреЮ рдоाрдЗंрдб) рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рдЪुрдХे рд╣ों; рддрдм рд╣рдорд▓ोрдЧ рдЕрднिः (рднрдпрд░рд╣िрдд) рдФрд░ рд╡ीрд░ (рдХ्рд╖ाрдд्рд░рд╡ीрд░्рдп рдФрд░ рдм्рд░рд╣्рдорддेрдЬ рд╕े рд╕рдо्рдкрди्рди) рдХ्рдпों рди рд╣ों?--рд░ाрдордХृрд╖्рдгрджाрд╕ा рд╡рдпрдо्-рдпрд╣ी рдЖрд╕्рддिрдХрддा рд╣ै ! рдд्рдпाрдЧी рд╣ुрдП рдмिрдиा (рел рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХिрдпे рдмिрдиा) рддेрдЬрд╕्рд╡िрддा рдирд╣ीं рдЖрдиे рдХी ! рдХाрд░्рдп рдЖрд░рдо्рдн рдХрд░ рджो। "рдд्рдпाрдЧेрдиैрдХे рдЕрдоृрддрдд्рд╡рдоाрдирд╢ुः — рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдд्рдпाрдЧ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рдХुрдЫ рдЪुрдиे рд╣ुрдП рд▓ोрдЧ  -'рд░ेрдпрд░ рд╡рди्рд╕'- рдЕрдоृрддрдд्рд╡ рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХрд░ рд▓ेрддे рд╣ैं! [ 'рд░ेрдпрд░ рд╡рди्рд╕'- рдЬो рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े  рдорд╣ाрдордг्рдбрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рджेрд╢िрдд рел рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЗрд╕ 'BE AND MAKE' рдЖрди्рджोрд▓рди рд╕े рдЬुреЬрдиे рдХा рд╕ौрднाрдЧ्рдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпे  рд╣ैं, рд╡े ) рдЕрдоृрддрдд्рд╡ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд▓ेрддे рд╣ैं । рде्рд░ू рд░िрдирди्рд╕ीрдРрд╢рди рдЕрд▓ोрди рд╕рдо (рд░ेрдпрд░ рд╡рди्рд╕) рдЕрдЯेंрдб рдЗрдоॉрд░्рдЯैрд▓िрдЯी.] рдмुрдЬрджिрд▓ी рдХрд░ोрдЧे, рддो рд╣рдоेрд╢ा рдкिрд╕рддे рд░рд╣ोрдЧे ! рдЖрдд्рдоा рдоें рднी рдХрд╣ीं рд▓िंрдЧ рднेрдж рд╣ै ? рд╕्рдд्рд░ी рдФрд░ рдкुрд░ुрд╖ рдХा рднाрд╡ рджूрд░ рдХрд░ो, рд╕рдм рдЖрдд्рдоा рд╣ैं। рд╢рд░ीрд░ाрднिрдоाрди рдЫोреЬ рдХрд░ рдЦреЬे рд╣ो рдЬाрдУ। рдЫाрддी рдкрд░ рд╣ाрде рд░рдЦрдХрд░ рдХрд╣ो --рдЗрдЯ рдЗрдЬ, рдЗрдЯ рдЗрдЬ -"рдЕрд╕्рддि рдЕрд╕्рддि",рдиाрд╕्рддि рдиाрд╕्рддि рдХрд░рдХे рддो рджेрд╢ рдЧрдпाрез! "рд╕ोрд╜рд╣ं рд╕ोрд╜рд╣ं,"рдЪिрджाрдирди्рджрд░ूрдкः рд╢िрд╡ोрд╜рд╣ं рд╢िрд╡ोрд╜рд╣ं"।  рд╣рд░ рдПрдХ рдЖрдд्рдоा рдоें рдЕрдирди्рдд рд╢рдХ्рддि рд╣ै। рдЕрд░े, рдирд╣ीं рдирд╣ीं рдХрд░рдХे рдХ्рдпा рддुрдо рдХ्рдпा рдХुрдд्рддा-рдмिрд▓्рд▓ी рд╣ो рдЬाрдУрдЧे? рдирд╣ीं рд╣ै ? рдХ्рдпा рдирд╣ीं рд╣ै ? рдХिрд╕рдХे рднीрддрд░ рдирд╣ीं рд╣ै ? рдирд╣ीं рдирд╣ीं рд╕ुрдирдиे рдкрд░ рдоेрд░े рд╕िрд░ рдкрд░ рд╡рдЬ्рд░рдкाрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдЬो рджीрди -рд╣ीрди рднाрд╡ рд╣ै, рдпрд╣ рдПрдХ рдмीрдоाрд░ी рд╣ै -рдХ्рдпा рдпрд╣ी рджीрдирддा рд╣ै ?-рдпрд╣ рдЭूрдаी рд╡िрдирдпрд╢ीрд▓рддा рд╣ै, рдЧुрдк्рдд рдЕрд╣ंрдХाрд░ рд╣ै।"рди рд▓िрдЩ्рдЧрдо् рдзрд░्рдордХाрд░рдгं, рд╕рдорддा рд╕рд░्рд╡рднूрддेрд╖ु рдПрддрди्рдоुрдХ्рддрд╕्рдп рд▓рдХ्рд╖рдгрдо्—'рдмाрд╣рд░ी рдЪिрди्рд╣ рдзाрд░рдг рдХрд░ рд▓ेрдиा рдзाрд░्рдоिрдХ рд╣ोрдиा рдирд╣ीं рд╣ै । рд╕рднी рдХे рдк्рд░рддि рд╕ाрдо्рдпрднाрд╡ рд░рдЦрдиा рд╣ी рдоुрдХ्рдд рдкुрд░ुрд╖ों рдХा рд▓рдХ्рд╖рдг рд╣ै।" рдиिрд░्рдЧрдЪ्рдЫрддि рдЬрдЧрдЬ्рдЬाрд▓ाрдд् рдкिрдЮ्рдЬрд░ाрджिрд╡ рдХेрд╢рд░ी—He frees himself from the meshes of this world as a lion from its cage!"  "рдиाрдпрдоाрдд्рдоा рдмрд▓рд╣ीрдиेрди рд▓рдн्рдпः" рджुрд░्рдмрд▓ рдордиुрд╖्рдп рдЗрд╕ рдЖрдд्рдоा рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा। рдЙрдж्рдзрд░ेрджाрдд्рдордиाрдд्рдоाрдирдо्- рдЕрдкрдиे рд╣ी рд╕рд╣ाрд░े рдЕрдкрдиा рдЙрдж्рдзाрд░ рдХрд░рдиा рдкреЬेрдЧा। рдХुрд░्рдорд╕्рддाрд░рдХрдЪрд░्рд╡рдгं- рд╣рдо рддाрд░ों рдХो рдЕрдкрдиे рджाँрддों рд╕े рдкीрд╕ рд╕рдХрддे рд╣ैं,рдд्рд░िрднुрд╡рдирдоुрдд्рдкाрдЯрдпाрдоो рдмрд▓ाрдд्,-рддीрдиों рд▓ोрдХों рдХो рдмрд▓рдкूрд░्рд╡рдХ рдЙрдЦाреЬ рд╕рдХрддे рд╣ैं! рдХिं рднो рди рд╡िрдЬाрдиाрд╕्рдпрд╕्рдоाрди् рд░ाрдордХृрд╖्рдгрджाрд╕ा рд╡рдпрдо्— рд╣рдоें рдирд╣ीं рдЬाрдирддे ? рд╣рдо рдЖрдзुрдиिрдХ рдпुрдЧ рдоें рдм्рд░рд╣्рдо рдХे рдЕрд╡рддाрд░ рдкрд░рдорд╣ंрд╕ рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рдХे рджाрд╕ рдХे рджाрд╕ рдХे рджाрд╕ рд╣ैं ।   (рдкрдд्рд░ाрд╡рд▓ी/реирел рд╕िрддंрдмрд░/ резреорепрек)]
$$$$ рд╡ेрджों рдоें рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдоिрдд्рд░рддा рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा :
    рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдоैрдд्рд░ी рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЧрд╣рд░े рд╕рдо्рдмрди्рдзों рдХो рдЗंрдЧिрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рдпрдж्рдпрдкि рдоैрдд्рд░ी рдХे рдХрдИ рд░ूрдк рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рдХुрдЫ рд╕्рдеाрдиीрдп рднिрди्рдирддा рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдРрд╕े рдХрдИ рдмрди्рдзрдиों рдоें рдХुрдЫ рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ рд╣ोрддी рд╣ैं। рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХे рд╕ाрде рд░рд╣рдиा, рдПрдХ рд╕ाрде рдмिрддाрдП рд╕рдордп рдХा рдЖрдирди्рдж рд▓ेрдиा рдФрд░ рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХे рд▓िрдП рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдФрд░ рд╕рд╣ाрдпрдХ рднूрдоिрдХा рдиिрднाрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ोрдиा рдЖрджि рдоिрдд्рд░рддा рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдУं рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै। 
 ‘рдоेрдж्рдпрддि, рд╕्рдиिрд╣्рдпрддि рд╕्рдиिрд╣्рдпрддे рд╡ा рд╕ рдоिрдд्рд░ः’ рдЬो рд╕рдм рд╕े рд╕्рдиेрд╣ рдХрд░рдХे рдФрд░ рд╕рдм рдХो рдк्рд░ीрддि рдХрд░рдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ै, рдЗрд╕рд╕े рдЙрд╕ рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рдХा рдиाрдо ‘рдоिрдд्рд░’ рд╣ै। рд╡ेрджों рдоें рдЕंрдХिрдд рд╢рди्рдиो рдоिрдд्рд░ः рд╢ं рд╡реж…. рдЖрджि рдоंрдд्рд░ों рдоें рдЬो рдоिрдд्рд░ рдЖрджि  рдиाрдо рдЖрдпे рд╣ैं, рд╡े рднी рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рдХे рд╣ैं, рдХ्рдпोंрдХि рд╕्рддुрддि, рдк्рд░ाрд░्рдердиा, рдЙрдкाрд╕рдиा рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ी рдХी рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рд╢्рд░ेрд╖्рда рдЙрд╕рдХो рдХрд╣рддे рд╣ैं рдЬो рдЕрдкрдиे рдЧुрдг, рдХрд░्рдо, рд╕्рд╡рднाрд╡ рдФрд░ рд╕рдд्рдп-рд╕рдд्рдп рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ों рдоें рд╕рдм рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ो। рдЙрди рд╕рдм рд╢्рд░ेрд╖्рдаों рдоें рднी рдЬो рдЕрдд्рдпрди्рдд рд╢्рд░ेрд╖्рда рдЙрд╕рдХो рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ (рдЕрд╡рддाрд░ рд╡рд░िрд╖्рда рд╢्рд░ीрд░ाрдордХृрд╖्рдг рдкрд░рдорд╣ंрд╕ рджेрд╡) рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЬिрд╕рдХे рддुрд▓्рдп рди рдХोрдИ рд╣ुрдЖ, рди рд╣ै рдФрд░ рди рд╣ोрдЧा। рдЬрдм рддुрд▓्рдп рдирд╣ीं рддो рдЙрд╕рд╕े рдЕрдзिрдХ рдХ्рдпोंрдХрд░ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै? рдЬैрд╕े рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рдХे рд╕рдд्рдп, рди्рдпाрдп, рджрдпा, рд╕рд░्рд╡рд╕ाрдорд░्рде्рдп рдФрд░ рд╕рд░्рд╡рдЬ्рдЮрдд्рд╡ाрджि рдЕрдирди्рдд рдЧुрдг рд╣ैं, рд╡ैрд╕े рдЕрди्рдп рдХिрд╕ी рдЬрдб़ рдкрджाрд░्рде рд╡ा рдЬीрд╡ рдХे рдирд╣ीं рд╣ैं। рдЬो рдкрджाрд░्рде рд╕рдд्рдп рд╣ै, рдЙрд╕рдХे рдЧुрдг, рдХрд░्рдо्рдо, рд╕्рд╡рднाрд╡ рднी рд╕рдд्рдп рд╣ी рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕рдм рдордиुрд╖्рдпों рдХो рдпोрдЧ्рдп рд╣ै рдХि рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рд╣ी рдХी рд╕्рддुрддि, рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдФрд░ рдЙрдкाрд╕рдиा рдХрд░ें, рдЙрд╕рд╕े рднिрди्рди рдХी рдХрднी рди рдХрд░ें। 

рдоिрдд्рд░ рдЖрджि рдиाрдоों рд╕े рд╕рдЦा рдФрд░ рдЗрди्рдж्рд░ाрджि рджेрд╡ों рдХे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рджेрдЦрдиे рд╕े рдЙрди्рд╣ीं рдХा рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиा рдпोрдЧ्рдп рдирд╣ीं, рдХ्рдпोंрдХि рдЬो рдордиुрд╖्рдп рдХिрд╕ी рдХा рдоिрдд्рд░ рд╣ै, рд╡рд╣ी рдЕрди्рдп рдХा рд╢рдд्рд░ु рдФрд░ рдХिрд╕ी рд╕े рдЙрджाрд╕ीрди рднी рджेрдЦрдиे рдоें рдЖрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдоुрдЦ्рдпाрд░्рде рдоें рд╕рдЦा рдЖрджि рдХा рдЧ्рд░рд╣рдг рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा рдХ्рдпोंрдХि рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рдХे рдЬैрд╕ा рд╕рдм рдЬрдЧрдд् рдХा рдиिрд╢्рдЪिрдд рдоिрдд्рд░, рди рдХिрд╕ी рдХा рд╢рдд्рд░ु рдФрд░ рди рдХिрд╕ी рд╕े рдЙрджाрд╕ीрди рд╣ै, рдЗрд╕рд╕े рднिрди्рди рдХोрдИ рднी рдЬीрд╡ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдХрднी рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा, рдЗрд╕рд▓िрдпे рдкрд░рдоाрдд्рдоा рд╣ी рдХा рдЧ्рд░рд╣рдг рдпрд╣ाँ рд╣ोрддा рд╣ै। рд╣ाँ, рдЧौрдг рдЕрд░्рде рдоें рдоिрдд्рд░рджि рд╢рдм्рдж рд╕े рд╕ुрд╣ृрджाрджि рдордиुрд╖्рдпों рдХा рдЧ्рд░рд╣рдг рд╣ोрддा рд╣ै
    рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдк्рд░ाрдЪीрди рдЧ्рд░рди्рде рд╡ेрджों рдоें рднी рдоिрдд्рд░рддा рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рд╣ै। рдоिрдд्рд░рддा рдХे рдЧुрдг рдХी рдорд╣िрдоा рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ोрдХ्рдд рдЧ्рд░рди्рде рд╡ेрдж рдоें рднी рдЧाрдпे рдЧрдпे рд╣ैं, рдФрд░ рдордиुрд╖्рдпों рдХे рдордз्рдп рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдоिрдд्рд░рддा рдХी рдХाрдордиा рдХी рдЧрдИ рд╣ै। рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж 7/36/1 рдоें рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдоिрдд्рд░рддा рд╣ोрдиे рдХी рдХाрдордиा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рд╣рдо рджोрдиों рдоिрдд्рд░ों рдХी рджोрдиों рдЖँрдЦें рдЬ्рдЮाрди рдХा рдк्рд░рдХाрд╢ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ों। рд╣рдо рджोрдиों рдХा рдоुрдЦ рдпрдеाрд╡рдд рд╡िрдХाрд╕ рд╡ाрд▓ा рд╣ोрд╡े। рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдХे рднीрддрд░ рдХрд░ рд▓ो। рд╣рдо рджोрдиों рдХा рдорди рднी рдПрдХрдоेрд╡ рд╣ो। рдЕрд░्рдеाрдд् рд╣рдо рд╕рджा рд╣ी рдк्рд░ीрддि рдкूрд░्рд╡рдХ рд░рд╣ें। рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж 36/18 рдоें рд╕рднी рдХे рдк्рд░рддि рдоिрдд्рд░рднाрд╡ рд╣ोрдиे рдХी рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдкрд░рдоाрдд्рдоा рд╕े рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рддुрдо рдоुрдЭे рджृрдв़ рдмрдиाрдУ। рд╕рд░्рд╡рднूрдд рдоुрдЭे рдоिрдд्рд░ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦें। рдоैं рднी рд╕рд░्рд╡рднूрддों рдХो рдоिрдд्рд░ рдХी рд╣ी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦूँ। рд╣рдо рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдоिрдд्рд░ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦें। рдоिрдд्рд░рддा рдоें рдордиुрд╖्рдпों рдХे рдордз्рдп рдПрдХрдордд рд╣ोрдиा рд╕рдмрдХा рд╡िрдЪाрд░ рдПрдХ рд╣ोрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै, рдЕрди्рдпрдеा рдпрд╣ рд╕рдо्рдмрди्рдз рдк्рд░рдЧाрдв़ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддी। рдЗрд╕рд▓िрдП рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рд╕्рд╡рдпं рд╕рднी рдХो рдПрдХрдордд рд╣ोрдиे рдХा рд╕рди्рджेрд╢ рджेрддे рд╣ुрдП рдЛрдЧ्рд╡ेрдж 10/191/2 рдоें рдХрд╣рддा рд╣ै-рд╣े рд╕्рддीрддाрдУं ! рддुрдо рдоिрд▓рдХрд░ рд░рд╣ो। рдПрдХ рд╕ाрде рд╕्рддोрдд्рд░ рдкрдв़ो рдФрд░ рддुрдо рд▓ोрдЧों рдХा рдорди рдПрдХ рд╕ा рд╣ो। рдк्рд░ाрдЪीрди рджेрд╡рддाрдУं рдХे рдПрдХрдордд рд╣ोрдХрд░ рдЕрдкрдиा рд╣рд╡िрд░्рднाрдЧ рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рдиे рдХी рднांрддि рд╣ी рддुрдо рд▓ोрдЧ рднी рдПрдХрдордд рд╣ोрдХрд░ рд░рд╣ो। рдЗрд╕рдХा рдЕрдЧрд▓ा рдорди्рдд्рд░ рдЛрдЧ्рд╡ेрдж 10/191/3 рд╕рдмрдХे рд╡िрдЪाрд░ рдПрдХ рд╣ोрдиे рдХी рдХाрдордиा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддा рд╣ै рдХि рдЗрди рдкुрд░ोрд╣िрддों рдХी рд╕्рддुрддि рдПрдХ рд╕ी рд╣ो, рдЗрдирдХा рдЖрдЧрдорди рдПрдХ рд╕ाрде рд╣ो рдФрд░ рдЗрдирдХे рдорди (рдЕрди्рддःрдХрд░рдг) рддрдеा рдЪिрдд्рдд (рд╡िрдЪाрд░рдЬрди्рдп рдЬ्рдЮाрди) рдПрдХрд╡िрдз рд╣ों। рдЛрдЧ्рд╡ेрдж 6/45/6 рдоें рдкрд░рдоाрдд्рдоा рд╕े рдж्рд╡ेрд╖рднाрд╡ рди рд╣ोрдиे рдХी рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рд╣े рдк्рд░рднु ! рддू рдж्рд╡ेрд╖ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдХे рдж्рд╡ेрд╖рднाрд╡ рдХो рдиिрд╢्рдЪрдп рд╣ी рдиिрдХाрд▓ рдбाрд▓рддा рд╣ै। рддू рдЙрди्рд╣ें рдЕрдкрдиा рдк्рд░рд╢ंрд╕рдХ рдмрдиा рджेрддा рд╣ै। рд╕рдЪ्рдЪे рдордиुрд╖्рдпों рд╕े рддू рд╕ुрд╡ीрд░ рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। >>>рдИрд░्рд╖्рдпा рдоिрдд्рд░рддा рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рдмाрдзрдХ рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдИрд░्рд╖्рдпा рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ोрдиे рдХा рд╕ंрджेрд╢ рджेрддे рд╣ुрдП рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж 6/18/1 рдоें рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХी рд╡ाрдгी рд╣ै рдХि, " рд╣े рдИрд░्рд╖्рдпा рд╕ंрддрдк्рдд рдордиुрд╖्рдп ! рд╣рдо рдИрд░्рд╖्рдпा рдХी рдкрд╣рд▓ी рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рд╡ाрд▓ी рдЕрд░्рдеाрдд् рджूрд╕рд░ी рд╡ेрдЧрд╡рддी рдЧрддि рдХो, рдЬ्рд╡ाрд▓ा рдХो рдмुрдЭाрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рддेрд░ी рдЙрд╕ рд╣ृрджрдп рдоें рдЬрд▓рдиे рд╡ाрд▓ी рдЕрдЧ्рдиि рдХो рддрдеा рдЙрд╕рдХे рд╢ोрдХ рд╕ंрддाрдк рдХो рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╢ाрди्рдд рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं। рдЕрд░्рдеाрдд् рдордиुрд╖्рдп рдХो  рджूрд╕рд░े рдХी рд╡ृрдж्рдзि рджेрдЦ рдХрд░ рдХрднी рдИрд░्рд╖्рдпा рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдж्рд╡ेрд╖ рдХी рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдХा рдЕрд╡рд╕ाрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж 19/41/1 рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि " рд╣े рднाрдИ ! рдоैं рд╣ी рддेрд░े рд╕ाрде рдж्рд╡ेрд╖ рдХрд░рдиा рдЫोрдб़ рджेрддा рд╣ूँ। рдЕрдм рдпрд╣ी рдХрд▓्рдпाрдгрдХрд░ рд╣ै рдХि рдоैं рд╕्рд╡рдпं рд╣ी рдЕрдм рдЗрд╕ рдоूрдЫों рдХी рд▓реЬाрдИ рдХी рд╕рдоाрдк्рддि рдкрд░ рдЖ рдЬाрдКँ, рд╢рдд्рд░ुрддा рдХी рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдХा рд╡िрд░ाрдо рдХрд░ рджूँ। рдж्рдпौ рдФрд░ рдкृрде्рд╡ी рднी рдоेрд░े рд▓िрдП рдЕрдм рдХрд▓्рдпाрдг-рдХाрд░ी рд╣ो рдЬाрдПँ। рд╕рднी рджिрд╢ाрдПँ рдоेрд░े рд▓िрдП рд╢рдд्рд░ुрд░рд╣िрдд рд╣ो рдЬाрдПँ। рдоेрд░े рд▓िрдП рдЕрдм рдЕрднрдп рд╣ी рдЕрднрдп рд╣ो рдЬाрдП। рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж 6/40/3 рдоें рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдЗंрдж्рд░ рд╕े рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╣ुрдП рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рдиीрдЪे рд╕े рдиिрд░्рд╡ैрд░рддा, рдКрдкрд░ рд╕े, рдкीрдЫे рд╕े рдФрд░ рдЖрдЧे рд╕े рдиिрд░्рд╡ैрд░рддा рддू рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рдХрд░ рджे। рдЕрд░्рдеाрдд् рд╣рдо рд╕рджा рдиिрд░्рд╡ैрд░ рд╣ो рдХрд░ рд░рд╣ें। 
    рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж 14/1/22 рдоें рдЖрдкрд╕ी рдк्рд░ेрдо рд╡ рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХा рд╕ंрджेрд╢ рджेрддे рд╣ुрдП рд╡рд░-рд╡рдзू рд╕े рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рд╕рдмрдХे рдоिрд▓рдХрд░ рд░рд╣рдиे рдХी рдЖрдХांрдХ्рд╖ा рдХी рдЧрдИ рд╣ै, рдХि рдпрд╣ाँ рдЧृрд╣рд╕्рдеाрд╢्рд░рдо рдХे рдиिрдпрдоों рдоें рд╣ी рддुрдо рджोрдиों  рд░рд╣ो। рдХрднी рдЕрд▓рдЧ рдордд рд╣ोрдУ। рдкुрдд्рд░ों рдХे рд╕ाрде рддрдеा рдиाрддिрдпों рдХे рд╕ाрде рдХ्рд░ीрдб़ा рдХрд░рддे рд╣ुрдП, рд╣рд░्рд╖ рдордиाрддे рд╣ुрдП рдФрд░ рдЙрдд्рддрдо рдШрд░ рд╡ाрд▓े рддुрдо рджोрдиों рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЖрдпु рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдУ। рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж 3/30/2 рдоें рдХाрдордиा рдХी рдЧрдИ рд╣ै рдХि рдкुрдд्рд░ рдкिрддा рдХे рдЕрдиुрдХूрд▓ рд╡्рд░рддी рд╣ो рдХрд░ рдоाрддा рдХे рд╕ाрде рдПрдХ рдорди рд╡ाрд▓ा рд╣ोрд╡े। рдкрдд्рдиी-рдкрддि рд╕े рдордзुрд╡рдд рдЕрд░्рдеाрдд् рдордзु рдХे рд╕рдоाрди рдФрд░ рдФрд░ рд╢ाрди्рддिрдк्рд░рдж рд╡ाрдгी рдмोрд▓े। рд╕рди्рддाрди рдоाрддा-рдкिрддा рдХी рдЖрдЬ्рдЮाрдХाрд░ी рдФрд░ рдоाрддा-рдкिрддा рд╕рди्рддाрдиों рдХे рд╣िрддрдХाрд░ी рд╣ों। рдкрддि-рдкрдд्рдиी рдЖрдкрд╕ рдоें рдордзुрд░рднाрд╖ी рдФрд░ рдоिрдд्рд░ рд╣ों। 

   рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж 2/34 рдоें рдкिрддрд░ों рдХो рдЕрдиेрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЙрдд्рддрдо-рдЙрдд्рддрдо рд░рд╕, рд╕्рд╡ाрджिрд╖्рдЯ рдЬрд▓, рдЕрдоृрддрдордп рдФрд╖рдзि, рджूрдз рдШी, рд╕्рд╡ाрджिрд╖्рдЯ рднोрдЬрди, рд░рд╕ рд╕े рднрд░े рд╣ुрдП рдлрд▓ों рдХो рджे рдХрд░ рддृрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрджेрд╢ рджेрддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдкрд░рдзрди рдХा рдд्рдпाрдЧ рдХрд░рдХे рдЕрдкрдиे рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдзрди рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╣ोрдУ। рдЕрд░्рдеाрдд् рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдкिрддрд░ рдЕрд░्рдеाрдд рдоाрддा-рдкिрддा рдЖрджि рдиे рд╣рдоाрд░ा рдкाрд▓рди-рдкोрд╖рдг рдХिрдпा рд╣ै, рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╣рдоें рднी рдЙрдирдХी рд╕ेрд╡ा рд╡ рд╕рдд्рдХाрд░ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж 3/30/3 рдоें рднाрдИ, рднाрдИ рд╕े рдФрд░ рдмрд╣рди, рдмрд╣рди рд╕े рдж्рд╡ेрд╖ рдирд╣ीं рдХрд░рдиे, рдПрдХрдордд рд╡ाрд▓े рдФрд░ рдПрдХрд╡्рд░рддी рд╣ोрдХрд░ рдХрд▓्рдпाрдгी рд░ीрддि рд╕े рд╡ाрдгी рдмोрд▓рдиे рдЕрд░्рдеाрдд рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рд╕рдмрдХे рдк्рд░ेрдордкूрд░्рд╡рдХ рд░рд╣рдиे рдХे рд▓िрдП рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै
 рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж 20/128/2 рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХो рд╕рдо्рдоाрди рджेрдиे рдХी рдЖрдЬ्рдЮा рджेрддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддा рд╣ै рдХि рдХुрд▓рд╕्рдд्рд░ी рдХो рдЧिрд░ाрдиे, рдоिрдд्рд░ рдХो рдоाрд░рдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдордиुрд╖्рдп рдЕрддिрд╡ृрдж्рдз рд╣ो рдХрд░ рднी рдЕрдЬ्рдЮाрдиी рд╣ै। рдРрд╕ा рдордиुрд╖्рдп рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХो рдирд╣ीं рднрдЬрддा рдФрд░ рдЕрдзोрдЧрддि рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж 14/1/44 рдоें рдмрдзू рдХो рдЕрдкрдиे рд╢्рд╡рд╕ुрд░, рд╕ाрд╕ рджेрд╡рд░ों рддрдеा рдирдирджों рдХे рдордз्рдп рд╕рдо्рд░ाрдЬ्рдЮी рд╣ोрдиे рдХी рдШोрд╖рдгा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЙрд╕े рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рдкрдХ्рд╖ рдХे рд▓ोрдЧों рдХो рд╕рдо्рдоाрди рджेрдиे рдХी рдЖрдЬ्рдЮा рджेрддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рд╡рдзू ! рддुрдо рдЕрдкрдиे рд╡िрдж्рдпा рдФрд░ рдмुрдж्рдзि рдХे рдмрд▓ рд╕े рддрдеा рдЕрдкрдиे рдХрд░्рддрд╡्рдпों рд╕े рдЫोрдЯे-рдмрдб़े рд╕рдмрдХे рдордз्рдп рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╣ो।  рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж 14/2/17 рдоें рд╡рдзू рд╕े рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рддू рдШрд░ рд╡ाрд▓ों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░िрдп рджृрд╖्рдЯि рд╡ाрд▓ी, рдкрддि рдХो рди рд╕рддाрдиे рд╡ाрд▓ी, рд╕ुрдЦрджाрдпिрдиी, рдХाрд░्рдпрдХुрд╢рд▓ा, рд╕ुрди्рджрд░ рд╕ेрд╡ा рд╡ाрд▓ी, рд╕ुрди्рджрд░ рдордирд╡ाрд▓ी, рд╡ीрд░ों рдХो рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдФрд░ рдк्рд░рд╕рди्рди рдЪिрдд्рдд рд╡ाрд▓ी рд╣ो। рддेрд░े рд╕ाрде рдоिрд▓ рдХрд░ рд╣рдо рд╕рдм рдШрд░ рд╡ाрд▓े рдмрдв़рддे рд░рд╣ें। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рд╡ैрджिрдХ рдЧ्рд░рди्рдеों рдоें рдоिрдд्рд░рддा рдХी рдорд╣िрдоाрдЧाрди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдШрд░-рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдоिрдд्рд░рддा, рдоैрдд्рд░ी рд╡ рд╡िрд╢्рд╡ рдмрди्рдзुрдд्рд╡ рдХी рдХाрдордиा рдХी рдЧрдИ рд╣ै। 
рдПрдХ рдоिрдд्рд░ рд╣ोрдиे рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рдЕрдкрдиे рд╕рдЪ्рдЪे рдФрд░ рдИрдоाрдирджाрд░ рд╣िрд╕्рд╕े рдХो рд╕ाрдЭा рдХрд░рдиा। рдоिрдд्рд░рддा рдорд╣рдЬ рдПрдХ рдФрдкрдЪाрд░िрдХрддा рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдПрдХ рдмрдб़ा рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рд╣ै, рдЬिрд╕े рджोрдиों рдкрдХ्рд╖ों рдХो рд╕्рд╡ेрдЪ्рдЫा рд╕े рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиा рдкрдб़рддा рд╣ै। рдПрдХ рдоिрдд्рд░ рдХा рдХрд░्рддрд╡्рдп рдЙрдЪ्рдЪ рдФрд░ рдорд╣ाрди рдХाрд░्рдп рдоें рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕рд╣ाрдпрддा рджेрдиा, рдорди рдмрдв़ाрдиा рдФрд░ рд╕ाрд╣рд╕ рджिрд▓ाрдиा рд╣ै рдХि рдоिрдд्рд░ рдЕрдкрдиी рдиिрдЬ рдХी рд╕ाрдорд░्рде्рдп рд╕े рдмाрд╣рд░ рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░ рдЧुрдЬрд░े।  рдРрд╕े рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рд╕े рд╕ुрдЧ्рд░ीрд╡ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╢्рд░ीрд░ाрдо рд╕े рдоिрдд्рд░рддा рдХा рдмंрдзрди рдмंрдзाрдпे рдЬाрдиे рдХे рд╕рдоाрди рдоिрдд्рд░рддा рдХा рдмंрдзрди рдмрдиा рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдоिрдд्рд░ рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдФрд░ рд╢ुрдж्рдз рд╣ृрджрдп рдХे рд╣ोрдиे рдЪाрд╣िрдП। рдоिрдд्рд░ рдоृрджुрд▓ рдФрд░ рдкुрд░ुрд╖ाрд░्рдеी рд╣ों, рд╢िрд╖्рдЯ рдФрд░ рд╕рдд्рдпрдиिрд╖्рда рд╣ों, рдЬिрд╕рд╕े рдЙрди рдкрд░ рднрд░ोрд╕ा рдФрд░ рдпрд╣ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░ рд╕рдХे рдХि рдЙрдирд╕े рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдзोрдЦा рди рд╣ोрдЧा। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдоिрдд्рд░ों рдХे рдЪुрдиाрд╡ рдХो рд╕рдЪेрдд рдХрд░्рдо рд╕рдордЭрдХрд░ рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рд╕े рдЕрдзिрдХ рдЖрдд्рдордмрд▓ рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рдоिрдд्рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдвूंрдврдиा рдЪाрд╣िрдП
рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдХрдИ рдоिрдд्рд░ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдФрд░ рдк्рд░ाрдпः рдПрдХ рдпा рджो рд▓ोрдЧों рдХे рд╕ाрде рдЕрдзिрдХ рдЧрд╣рди рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ें рдЕрдЪ्рдЫे рдпा рд╕рдмрд╕े рдЕрдЪ्рдЫे рдоिрдд्рд░ рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рджो рдоिрдд्рд░ों рдХे рдмीрдЪ рдоिрдд्рд░рддा рдХी рдЕрдиेрдХ рдХрдеाрдПं рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ैं। рдоैрдд्рд░ी рдЕрд░्рдеाрдд् рдоिрдд्рд░рддा рдЕрдерд╡ा рдмрди्рдзुрдд्рд╡ рд▓ोрдЧों рдХे рдордз्рдп рдкाрд░рд╕्рдкрд░िрдХ рд╕्рдиेрд╣ рдХा рдПрдХ рдордзुрд░ рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рд╕рд╣рдкाрдаी, рдкрдб़ोрд╕ी рдЕрдерд╡ा рд╕рд╣рдХрд░्рдоी рдЬैрд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рдЕрдерд╡ा рд╕рд╣рдЪрд░ рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдкाрд░рд╕्рдкрд░िрдХ рдмрди्рдзрди рдХा рдПрдХ рдордЬрдмूрдд рд╡ рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рд░ूрдк рд╣ै। 
рдЕрди्рддःрдк्рд░рдЬाрддीрдп рдоैрдд्рд░ी :  рдоैрдд्рд░ी рдХी рднाрд╡рдиा рдЙрдЪ्рдЪ рдмुрдж्рдзि рд╡ाрд▓े рдЙрдЪ्рдЪ рд╕्рддрдирдзाрд░ी рдкрд╢ुрдУं рдФрд░ рдХुрдЫ рдкрдХ्рд╖िрдпों рдоें рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рдЕрди्рддःрдк्рд░рдЬाрддीрдп рдоैрдд्рд░ी рдордиुрд╖्рдпों рдФрд░ рдкाрд▓рддू рдкрд╢ुрдУं рдпрдеा, рдкाрд▓рддू рд╕рд░्рдк рдХे рдмीрдЪ рд╕ाрдоाрди्рдп рд╣ै। рдордиुрд╖्рдпों рдФрд░ рдкрд╢ुрдУं рдХे рдмीрдЪ рднी рдоैрдд्рд░ी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рдПрдХ рдордиुрд╖्рдп рдФрд░ рдПрдХ рдЧिрд▓рд╣рд░ी рдЕрдерд╡ा рдмрди्рджрд░ рдХी рдоैрдд्рд░ी рдХे рджृрд╢्рдп рддो рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╣ी рджृрд╖्рдЯिрдЧोрдЪрд░ рд╣ोрддे рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдоैрдд्рд░ी рджो рдкрд╢ुрдУं, рдЬैрд╕े рдХुрдд्рддों рдФрд░ рдмिрд▓्рд▓िрдпों рдХे рдмीрдЪ рднी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। 
-рдЕрд╢ोрдХ “рдк्рд░рд╡ृрдж्рдз”-рд╕ु
>>>'рдоिрдд्рд░рд╕्рдп рдЪрдХ्рд╖ुрд╖ा рд╕рдоीрдХ्рд╖ाрдорд╣े।' (рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж 36/18)  рд╕рднी рдк्рд░ाрдгिрдпों рдХो рдоिрдд्рд░ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦрдиा рдЪाрд╣िрдП, рд▓ेрдХिрди 'рдЧृрд╣рд╕्рде-рдиेрддा'/ рд░ाрдЬрд░्рд╖ि рдЬрдирдХ / рдХो рджूрд╕рд░ा рдЧाрд▓ рдЖрдЧे рдХрд░рдиे рдХे рдмрдЬाрдпे, рдмिрдиा рдХ्рд░ोрдз рдХिрдпे  рдбिрдк्рд▓ोрдоैрдЯिрдХрд▓ी рдоुँрд╣рддोреЬ рдЙрдд्рддрд░ рднी рджेрдиा рдЪाрд╣िрдП,  рд╕ाрде-рд╕ाрде рдиिрд░ंрддрд░ "рдоिрдд्рд░рд╕्рдп рдЪрдХ्рд╖ुрд╖ा рд╕рдоीрдХ्рд╖ाрдорд╣े।' (рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж 36/18) рдХी рдк्рд░ाрд░्рдердиा рднी рдЬाрд░ी рдЪाрд╣िрдпे । рдЬैрд╕े рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рдиे рдкрди्рдиू рдЦाрд▓िрд╕्рддाрдиी рдФрд░ рдкाрдХिрд╕्рддाрдиी рдХा рд╕ाрде рджेрдиे рдкрд░ рдЕрдоेрд░िрдХा рдФрд░ рдХрдиाрдбा рдХो рд╕ुрдиाрдпा рд╣ै।  рд▓ेрдХिрди рд▓ीрдбрд░ рдХो рдЕрдкрдиा рд╕ंрддुрд▓рди рдмрдиाрдпे рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП, рдпрд╣ рдпाрдж рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдоैं рджेрд╣ рдирд╣ीं рдЖрдд्рдоा рд╣ूँ рдФрд░ - рдпрд╣ाँ x  рдХा рдкрддि, рднाрдИ, рдкिрддा  рдФрд░, abc  рдХा рд╕рд╕ुрд░ рд╣ोрдиे рдХा рдРрдХ्рдЯिंрдЧ рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ूँ। рд╡ेрдж рд╕ुрдЭाрддे рд╣ैं рдХि рд╣рдо рд╕рдмрдХो рдкрд░рд╕्рдкрд░ "рдоिрдд्рд░ рдХी рджृрд╖्рдЯि" рд╕े рджेрдЦрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдоिрдд्рд░ (рдирд╡рдиीрджा рдХी рджृрд╖्рдЯि -рд╕ूрд░्рдп рдиिрд░्рд▓िрдк्рдд рднाрд╡ рд╕े) рд╕рдмрдХो рд╕рдоाрди рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦрддा рд╣ै। (2020- 2023) > рдЬीрд╡рди рдХा рд╕्рд╡рд░्рдгिрдо рдХाрд▓ рд╣ै рдЬрдм рдоैंрдиे 'рд╕рд░्рд╡ेрднрд╡рди्рддु рдоंрдд्рд░ рдФрд░ рд╡ेрджों рдХे рдоिрдд्рд░рд╕्рдп рдЪрдХ्рд╖ु рд╕рдоीрдХ्рд╖ाрдорд╣े' рдХा (рдЕрд░्рде - рд╣рдоें рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рд╕рднी рдк्рд░ाрдгी рдоिрдд्рд░ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдиिрдд рдоुрдЭे рджेрдЦें, рдФрд░ рд╕рднी рдк्рд░ाрдгिрдпों рдоिрдд्рд░ों рдХो рд╣рдо рднी рдоिрдд्рд░ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдиिрдд рджेрдЦें। poise рдпा рд╢िрд╖्рдЯрддा,рдпा рд╢ाрдк ? rnen-KJN,-pda-rcm =rm,Bin-,AprjtA, Sdd, Shivg, bbs, blvnt, arbind, Amba-nish,  Jpm, guluM, Dnm, Ajpan, Sudi, рдХा рдЯेрд╕्рдЯ рддुрд▓рдиाрдд्рдордХ рдЕрдз्рдпрди рдХिрдпा - рддो рд╕рдордЭा рдм्рд░рд╣्рдо рд╣ी рдЬрдЧрдд рдмрди рдЧрдпा рд╣ैं - рдЗрд╕рд▓िрдП рдХोрдИ рдмुрд░ा рдирд╣ीं рд╣ै।  рд╕рдордЭрдиे рдкрд░ рд╡्рдпрд╖्рдЯि рдЕрд╣ं рд╕рд░्рд╡рдЧрдд рдЕрд╣ं рдоें рд░ूрдкाрди्рддрд░िрдд  рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै, рдпा рдирд╣ीं ? рдЗрд╕рдХे Test рдХा рдЗंрддрдЬाрдо рдоाँ рдиे  рдкрд░ рд╕ौंрдкा рдеा ?
рдж्рд░рддे рджिрд╣ рдоा рдоिрдд्рд░рд╕्рдп рдо рдЪрдХ्рд╖ुрд╖ा рд╕рд░्рд╡ाрдгि рднूрддाрдиि рд╕рдоीрдХ्рд╖ाрди्рддрдо्। рдоिрдд्рд░рд╕्рдпाрд╣ं рдЪрдХ्рд╖ुрд╖ा рд╕рд░्рд╡ाрдгि рднूрддाрдиि рд╕рдоीрдХ्рд╖ा । рдоिрдд्рд░рд╕्рдп рдЪрдХ्рд╖ु рд╢ा рд╕рдоीрдХ्рд╖ाрдорд╣े ॥ -рдпрдЬु0 36.18
рд╣े ( рдж्рд░рддे )= рдЕрд╡िрдж्рдпाрди्рдзрдХाрд░ рдХे рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ, рдЬрдЧрджीрд╢्рд╡рд░ (рдаाрдХुрд░рджेрд╡ рдоाँ рдХाрд▓ी) ! ( рджुंрд╣ा рдоा ) рдоुрдЭे рдордЬрдмूрддी рдк्рд░рджाрди рдХрд░ें। (рдоिрдд्рд░рд╕्рдп рдЪрдХ्рд╖ुрд╖ा) рдоिрдд्рд░ рдХी рдЖँрдЦ рд╕े (рдоा) рдоुрдЭे (рд╕рд░्рд╡ाрдгि рднूрддाрдиि) рд╕рдм рдк्рд░ाрдгी (рд╕рдоीрдХ्рд╖ाрди्рддाрдо्) рджेрдЦें। (рдоिрдд्рд░рд╕्рдп рдЪрдХ्рд╖ुрд╖ा) рдоिрдд्рд░ рдХी рдЖँрдЦ рд╕े (рдЕрд╣ं) рдоैं (рд╕рд░्рд╡ाрдгिрднूрддाрдиि) рд╕рдм рдк्рд░ाрдгिрдпों рдХो (рд╕рдоीрдХ्рд╖े) рджेрдЦें। (рдоिрдд्рд░рд╕्рдп рдЪрдХ्рд╖ुрд╖ा) рдоिрдд्рд░ рдХी рдЖँрдЦ рд╕े (рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХрд╣े) рд╣рдо рд╕рдм рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рдХो рджेрдЦрддे рд╣ैं।
 рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдЕрд╡िрдж्рдпांрдзрдХрд░ рдоें рдкीрдб़िрдд рдмрдиे рд░рд╣рдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╣рдоें рдпрд╣ рдирд╣ीं рдкрддा рдХि рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрди्рдп рдЫाрдд्рд░ों рдХे рд╕ाрде рдХैрд╕ा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП, рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рдХो рдЬैрд╕ी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦрдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╣рдо рдПрдХрддा рдХрд▓рд╣, рд╡िрдж्рд╡ेрд╖, рдЕрд╕рди्рддोрд╖, рдЙрдкрдж्рд░рд╡, рдоाрд░-рдХाрдЯ рдоें рд╣ी рдЬीрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рднрдп рдХे рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоें рд╣ी рд░рд╣рдиा рдкрд╕ंрдж рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЪोрд░ी-рдбрдХैрддी, рдЕрддिрд╡ाрдж рдФрд░ рд╣िंрд╕ा рдХे рдирдЧ्рди рддांрдбрд╡ рдФрд░ рдЕрд░्рддрдиाрдж рдоें рд╣ी рдЬीрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। рдкрддा рдирд╣ीं рдХрдм рдХोрдИ рдХिрд╕ी рдХी рдЬाрди рд▓े рд▓ेрдЧा, рдкрддा рдирд╣ीं рдХрдм рдХिрд╕ рдкрд░ рд╡рдЬ्рд░рдкाрдд рд╣ो рдЬाрдПрдЧा рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдЖрд╢्рд░рдп рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рдХी рд╢िрдХाрдпрдд рдХрд░ рдЙрдаेंрдЧे, рдкрддा рдирд╣ीं рдХрдм рдХोрдИ рдЕрдиाрдзिрдХृрдд рд╡िрдзрд╡ा рд╣ो рдЬाрдПрдЧी рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рддрдеा рдЙрд╕рдХी рдЕрд╕्рдеि-рдкंрдЬрд░ рдХे рд╡िрд▓ाрдк рд╕े рджिрд╢ा рдХрд░рдиे рд▓рдЧेрдЧी, рдкрддा рдирд╣ीं рдХрдм рд░ाрдЬрдорд╣рд▓ों рд░рд╣рдиेрд╡ाрд▓े рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рдЦрдг्рдбрд╣рд░ों рдХे рдиिрд╡ाрд╕ी рд╣ो рдЬाрдпेंрдЧे, рдкрддा рдирд╣ीं рдХрдм рдЕрдЪ्рдЫे рдШрд░ों рдХे рд▓ोрдЧ рдкрд░ рдмрд╕ेрд░ा рдХрд░рдиे рдХो рдмрд╕ेрд░े рд╣ो рдЬाрдпेंрдЧे। рдРрд╕ी рднीрд╖рдг рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рдкैрджा рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдЖрддंрдХрд╡ाрджी рд╣рдорд▓े рдХो, рд╡ेрджрдиा рдХो, рдЕрдиुрднрд╡ рдХ्рдпों рдирд╣ीं рдХрд░рддीं? рд╡े рд╢ांрддि рдХो рднंрдЧ рдХрд░рдиे рдФрд░ рд╣ँрд╕ी-рдордЬ़ाрдХ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ों рдоें рд╣ी рд╕ुрдЦी рдХ्рдпों рд╣ोрддे рд╣ैं?
рдЖрдУ рдЗрд╕ рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдХे рдИрд░्рд╖्рдпा-рдж्рд╡ेрд╖, рдШृрдгा рдХी рд╕ंрд╣ाрд░-рд▓ीрд▓ा рдХो рдЦрдд्рдо рдХрд░ें рд╣рдо рдЖрдкрд╕ी рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рднाрдИрдЪाрд░े рд╕े рд░рд╣рдиा рд╕ीрдЦें рд╣рдо рдЬिрдирдХा рдШрд░ рд▓ूрдЯрддे рд╣ैं, рд╡े рдЕрдЧрд░ рд╣рдоाрд░ा рдШрд░ рд▓ूрдЯेंрдЧे  рд╣ैं рддो рд╣рдоें рдХैрд╕ा рд▓рдЧेрдЧा ? рдеोрдб़ी рджेрд░ рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рднी рддोрдб़ рджें। рд╣рдо рд╕्рдЯूрдбिрдпो рдЬाрди рд▓ेрддे рд╣ैं, рд╡े рдЕрдЧрд░ рд╣рдоाрд░ी рдЬाрди рдлिрд▓्рдо рдоें рдЙрддाрд░ू рд╣ों, рддो рд╣рдо рдХैрд╕ा рдЕрдиुрднрд╡ рд▓ेंрдЧे, рдпрд╣ рднी рд╕्рдЯूрдбिрдпो। рдПрдХ рджिрди рдЖрдПрдЧा рдЬрдм рд╣рдо рд╣िंрд╕ा, рдоाрд░-рдзाрдб़, рд╡्рдпंрдЧ्рдп, рд╣ाрд╣ाрдХाрд░, рд╡िрд▓ाрдк рдХे рдоाрд╣ौрд▓ рд╕े рддांрдЧ рдЬ्рдЮाрди рд╢ांрддि рдФрд░ рдк्рд░ेрдо рдХे рдоाрд╣ौрд▓ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП। рддрдм рдмрди्рджूрдХों, рддрд▓рд╡ाрд░ों рдФрд░ рдмрдо рдХे рдЧोрд▓ों рд╕े рд╣рдоाрд░ा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдЙрдаेрдЧा। рдХрд░ाрд╣рддी рдмрдзिрдпाँ рд╣рдоें рдк्рд░ेрдо, рд╕्рдоाрд░рдХ рдФрд░ рдоैрдд्рд░ी рдХा рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдЬрди्рдо рд▓ेрдиे рдХो рдоिрд▓ा।
рдЬрдм рдордиुрд╖्рдп рдоें рдЕрд╣िंрд╕ा рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рддрдм рд╕िंрд╣, рд╡्рдпाрдШ्рд░ рдЖрджि рд╣िंрд╕рдХ рдЬीрд╡ рднी рд╡ैрд░рднाрд╡ рдХो рдаीрдХ рдоिрдд्рд░ рдмрди рдЬाрддे рд╣ैं। рдХ्рдпा рдЖрдкрдиे рд╕рдЪ्рдЪी рдХрд╣ाрдиी рдирд╣ीं рд╕ुрдиी рд╣ै рдХि рдПрдХ рд╢ेрд░ рдмंрджूрдХ  рдХी рдЧोрд▓ी рд╕े рдЖрд╣рдд рд╣ो рдЧрдпा рдеा, рдЙрд╕рдХी рдорд░рд╣рдо рдкрдЯ्рдЯी рдПрдХ рдмौрдж्рдз рд╕ाрдзु рдиे рдХिрдпा рдеा рдФрд░ рдЙрд╕ рд╕ाрдзु рдХे рдоंрдЪ рдкрд░ рд╕िрд░ рдЭुрдХाрдиे рд╡рд╣ рд╢ेрд░ рд░ोрдЬाрдиा рдиिрдпрдд рд╕рдордп рдкрд░ рдЖрддा рдеा। рд╕рднी рдк्рд░ाрдгी рд╣рдоें рдоिрдд्рд░ рдХी рдЖंрдЦ рд╕े рджेрдЦें, рд╣рдо рд╕рднी рдк्рд░ाрдгी рд╣рдоें рдоिрдд्рд░ рдХी рдЖंрдЦ рд╕े рджेрдЦें। рдоिрдд्рд░рддा рдФрд░ рд╢ांрддि рдХे рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдоें рд╣рдо рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рдХे рд╕ुрдЦ-рджु:рдЦ рдоें рд╣рдо рд╕ाрдЭी рд╣ैं। рджूрд╕рд░े рдХा рдЖрдиंрдж рд▓ेрдиे рдкрд░ рд╣рдо рднी рдЖрдиंрджिрдд рд╣ोрддे рд╣ैं, рджूрд╕рд░े рдХा рдЖрдиंрдж рд▓ेрдиे рдкрд░ рд╣рдо рднी рдЖрдиंрдж рд▓ेрддे рд╣ैं। рд╣े рдЬрдЧрджीрд╢्рд╡рд░ рд╣рдоें рдРрд╕ा рджिрди рджेрдЦрдиे рдХा рд╕ौрднाрдЧ्рдп рдк्рд░рджाрди рдХрд░ो।       >>>рд╡िрд╖рдп : рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдоेрд▓ рдХा рдЙрдкрджेрд╢।
Atharvaveda / 3 / 30 / 1
рд╕рд╣ृ॑рджрдпं рд╕ांрдорди॒рд╕्рдпрдорд╡ि॑рдж्рд╡ेрд╖ं рдХृрдгोрдоि рд╡ः। рдЕ॒рди्рдпो рдЕ॒рди्рдпрдо॒рднि рд╣॑рд░्рдпрдд рд╡॒рдд्рд╕ं рдЬा॒рддрдоि॑рд╡ा॒рдШ्рди्рдпा ॥ 1॥
рдкрджाрд░्рде : (рд╕рд╣ृрджрдпрдо्) рдПрдХрд╣ृрджрдпрддा, (рд╕ांрдордирд╕्рдпрдо्) рдПрдХрдордирддा рдФрд░ (рдЕрд╡िрдж्рд╡ेрд╖рдо्) рдиिрд░्рд╡ैрд░рддा (рд╡ः) рддुрдо्рд╣ाрд░े рд▓िрдпे (рдХृрдгोрдоि) рдоैं рдХрд░рддा рд╣ूँ। (рдЕрди्рдпो рдЕрди्рдпрдо्) рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХो (рдЕрднि) рд╕рдм рдУрд░ рд╕े (рд╣рд░्рдпрдд) рддुрдо рдк्рд░ीрддि рд╕े рдЪाрд╣ो (рдЕрдШ्рди्рдпा рдЗрд╡) рдЬैрд╕े рди рдоाрд░рдиे рдпोрдЧ्рдп, рдЧौ (рдЬाрддрдо्) рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ुрдП (рд╡рдд्рд╕рдо्) рдмрдЫрдб़े рдХो [рдк्рдпाрд░ рдХрд░рддी рд╣ै] ॥рез॥"
рднाрд╡ाрд░्рде : рдИрд╢्рд╡рд░ рдЙрдкрджेрд╢ рдХрд░рддा рд╣ै, рд╕рдм рдордиुрд╖्рдп рд╡ेрджाрдиुрдЧाрдоी рд╣ोрдХрд░ рд╕рдд्рдп рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдХे рдПрдХрдорддрддा рдХрд░ें рдФрд░ рдЖрдкा рдЫोрдб़рдХрд░ (рдЕрд░्рдеाрдд рдоिрде्рдпा рдЕрд╣ं рдХो рд╕рд░्рд╡рдЧрдд рдЕрд╣ं рдоें рд░ूрдкाрди्рддрд░िрдд рдХрд░) рд╕рдЪ्рдЪे рдк्рд░ेрдо рд╕े рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХो рд╕ुрдзाрд░ें, рдЬैрд╕े рдЧौ рдЖрдкा рдЫोрдб़рдХрд░ рддрдж्рд░ूрдк рд╣ोрдХрд░ рдкूрд░्рдг рдк्рд░ीрддि рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ुрдП рдмрдЪ्рдЪे рдХो рдЬीрдн рд╕े рдЪाрдЯрдХрд░ рд╢ुрдж्рдз рдХрд░рддी рдФрд░ рдЦрдб़ा рдХрд░рдХे рджूрдз рдкिрд▓ाрддी рдФрд░ рдкुрд╖्рдЯ рдХрд░рддी рд╣ै ॥рез॥
рдЯिрдк्рдкрдгी :рез−рддैрдд्рддिрд░ीрдпाрд░рдг्рдпрдХ рдоें рдкाрда рд╣ै−рдУрейрдо्। рд╕рд╣ рдиाрд╡рд╡рддु। рд╕рд╣ рдиौ рднुрдирдХ्рддु। рд╕рд╣ рд╡ीрд░्рдпं рдХрд░рд╡ाрд╡рд╣ै। рддेрдЬрд╕्рд╡िрдиाрд╡рдзीрддрдорд╕्рддु рдоा рд╡िрдж्рд╡िрд╖ाрд╡рд╣ै। рддैрдд्рддिреж рдЖреж резреж।рез ॥ рдУрейрдо्। (рд╕рд╣) рд╡рд╣ी (рдиौ) рд╣рдо рджोрдиों рдХो (рдЕрд╡рддु) рдмрдЪाрд╡े। (рд╕рд╣) рд╡рд╣ी (рдиौ) рд╣рдо рджोрдиों рдХो (рднुрдирдХ्рддु) рдкाрд▓े। рд╣рдо рджोрдиों (рд╕рд╣) рдоिрд▓рдХрд░ (рд╡ीрд░्рдпрдо्) рдЙрдд्рд╕ाрд╣ (рдХрд░рд╡ाрд╡рд╣ै) рдХрд░ें। (рдиौ) рд╣рдо рджोрдиों рдХा (рдЕрдзीрддрдо्) рдкрдв़ा рд╣ुрдЖ (рддेрдЬрд╕्рд╡ि) рддेрдЬрд╕्рд╡ी (рдЕрд╕्рддु) рд╣ोрд╡े। (рдоा рд╡िрдж्рд╡िрд╖ाрд╡рд╣ै) рд╣рдо рджोрдиों рдЭрдЧрдб़ा рди рдХрд░ें ॥ рднрдЧрд╡ाрди् рдпाрд╕्рдХ рдоुрдиि рдХрд╣рддे рд╣ैं। (рдЕрдШ्рди्рдпा) рдЧौ рдХा рдиाрдо рд╣ै−рдиिрдШреж реи।резрез। рд╡рд╣ рдЕрд╣рди्рддрд╡्рдпा, [рдЕрд╡рдз्рдпा рди рдоाрд░рдиे рдпोрдЧ्рдп] рдЕрдерд╡ा, рдЕрдШрдШ्рдиी [рдкाрдк рдЕрд░्рдеाрдд् рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рджुःрдЦ рдЕрдерд╡ा рджुрд░्рднिрдХ्рд╖ाрджि рдкीрдб़ा рдиाрд╢ рдХрд░рдиेрд╡ाрд▓ी] рд╣ोрддी рд╣ै−рдиिрд░ुрдХ्рдд резрез।рекрей ॥ рд╢्рд░ीрдоाрди् рдорд╣ीрдзрд░ рдпрдЬुрд░्рд╡ेрджрднाрд╖्рдп рдЕреж рез рдореж рез рдоें рд▓िрдЦрддे рд╣ैं−рдЕрдШ्рди्рдпा рдЧौрдПँ рд╣ैं। рдЧोрд╡рдз рдЙрдкрдкाрддрдХ ‘рднाрд░ी рдкाрдк’ рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдпे рд╡े рди рдоाрд░рдиे рдпोрдЧ्рдп ‘рдЕрдШ्рди्рдпा’ рдХрд╣ी рдЬाрддी рд╣ैं ॥ рез−(рд╕рд╣ृрджрдпрдо्) рд╡ृрд╣्рд░ोः рд╖ुрдЧ्рджुрдХौ рдЪ। рдЙреж рек।резреж। рдЗрддि рд╣ृрдЮ् рд╣рд░рдгे=рд╕्рд╡ीрдХाрд░े рдХрдпрди्, рджुрдХ् рдЪ। рд╕рд╣рд╕्рдп рд╕рднाрд╡ः। рд╕рд╣рдЧ्рд░рд╣рдгрдо्। рд╕рд╣рд╡ीрд░्рдпрдо्। (рд╕ांрдордирд╕्рдпрдо्) рд╕рдо्+рдордирд╕्-рднाрд╡े рд╖्рдпрдЮ्। рд╕рдоाрдирдордирдирдд्рд╡рдо्। рдРрдХрдордд्рдпрдо् (рдЕрд╡िрдж्рд╡ेрд╖рдо्)। рдж्рд╡िрд╖ рд╡ैрд░े-рдШрдЮ्। рдЕрд╢рдд्рд░ुрддाрдо्। рд╕рдЦ्рдпрдо् (рдХृрдгोрдоि) рдЙрдд्рдкाрджрдпाрдоि। (рд╡ः) рдпुрд╖्рдордн्рдпрдо्। (рдЕрди्рдпो рдЕрди्рдпрдо्) рдЫाрди्рджрд╕ं рдж्рд╡िрдкрджрдд्рд╡рдо्। рдкрд░рд╕्рдкрд░рдо्। (рдЕрднि) рд╕рд░्рд╡рддः। (рд╣рд░्рдпрдд) рд╣рд░्рдп рдЧрддिрдХाрди्рдд्рдпोः। рдХाрдордпрдз्рд╡рдо्। (рд╡рдд्рд╕рдо्) рдЕреж рей।резреи।рей। рдЧोрд╢िрд╢ुрдо्। (рдЬाрддрдо्) рдирд╡ोрдд्рдкрди्рдирдо्। (рдЗрд╡) рдпрдеा। (рдЕрдШ्рди्рдпा) рдЕрдШ्рди्рдпाрджрдпрд╢्рдЪ। рдЙреж рек।резрезреи।

2॥ рдЕрдиु॑рд╡्рд░рддः рдкि॒рддुः рдкु॒рдд्рд░ो рдоा॒рдд्рд░ा рдн॑рд╡рддु॒ рд╕ंрдо॑рдиाः। рдЬा॒рдпा рдкрдд्рдпे॒ рдордзु॑рдорддीं॒ рд╡ाрдЪं॑ рд╡рджрддु рд╢рди्рддि॒рд╡ाрдо् ॥ 
рдкрджрдкाрда : рдЕрдиु॑рд╜рд╡्рд░рдд: । рдкि॒рддु: । рдкु॒рдд्рд░ । рдоा॒рдд्рд░ा । рдн॒рд╡॒рддु॒ । рд╕рдо्рд╜рдо॑рдиा: । рдЬा॒рдпा । рдкрдд्рдпे॑ । рдордзु॑рд╜рдорддीрдо् । рд╡ाрдЪ॑рдо् । рд╡॒рдж॒рддु॒ । рд╢॒рди्рддि॒рд╜рд╡ाрдо् ॥рейреж.реи॥
рдкрджाрд░्рде : (рдкुрдд्рд░ः) рдХुрд▓рд╢ोрдзрдХ рдкрд╡िрдд्рд░, рдмрд╣ुрд░рдХ्рд╖рдХ рд╡ा рдирд░рдХ рд╕े рдмрдЪाрдиेрд╡ाрд▓ा рдкुрдд्рд░ [рд╕рди्рддाрди] (рдкिрддुः) рдкिрддा рдХे (рдЕрдиुрд╡्рд░рддः) рдЕрдиुрдХूрд▓ рд╡्рд░рддी рд╣ोрдХрд░ (рдоाрдд्рд░ा) рдоाрддा рдХे рд╕ाрде (рд╕ंрдордиाः) рдПрдХ рдордирд╡ाрд▓ा (рднрд╡рддु) рд╣ोрд╡े। (рдЬाрдпा) рдкрдд्рдиी (рдкрдд्рдпे) рдкрддि рд╕े (рдордзुрдорддीрдо्) рдЬैрд╕े рдордзु рдоें рд╕рдиी рдФрд░ (рд╢рди्рддिрд╡ाрдо्) рд╢ाрди्рддि рд╕े рднрд░ी (рд╡ाрдЪрдо्) рд╡ाрдгी (рд╡рджрддु) рдмोрд▓े ॥реи॥"
рднाрд╡ाрд░्рде : рд╕рди्рддाрди рдоाрддा рдкिрддा рдХे рдЖрдЬ्рдЮाрдХाрд░ी, рдФрд░ рдоाрддा рдкिрддा рд╕рди्рддाрдиों рдХे рд╣िрддрдХाрд░ी, рдкрдд्рдиी рдФрд░ рдкрддि рдЖрдкрд╕ рдоें рдордзुрд░рднाрд╖ी рддрдеा рд╕ुрдЦрджाрдпी рд╣ों। рдпрд╣ी рд╡ैрджिрдХ рдХрд░्рдо рдЖрдирди्рджрдоूрд▓ рд╣ै। рдорди्рдд्рд░ рез рджेрдЦो ॥реи॥
рд╡िрд╖рдп : рдПрдХрддा рдоेрд▓ рдХा рдЙрдкрджेрд╢।
рдоाँ рдн्рд░ाрддा॒ рдн्рд░ाрдд्॑рд░ं рдж्рд╡िрдХ्рд╖॒рди्рдоा рд╕्рд╡рд╕ा॑рд░рдоु॒рдд рд╕्рд╡рд╕ा॑। рд╕॒рдо्рдпрдЮ्рдЪः рд╕рд╡ृрддा рднू॒рдд्рд╡ рд╡ाрдЪं॑ рд╡рджрдд рдн॒рдж्рд░рдп॑ ॥ рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж | рдХांрдб : 3 | рд╕ूрдХ्рдд : 30 | рдоंрдд्рд░ рдХ्рд░рдоांрдХ : 3
рдкрджाрд░्рде : (рдн्рд░ाрддा) рдн्рд░ाрддा (рдн्рд░ाрддрд░рдо्) рдн्рд░ाрддा рд╕े (рдоा рдж्рд╡िрддीрдп) рдж्рд╡ेрд╖ рди рдХрд░े (рдЙрдд्) рдФрд░ (рд╕्рд╡рд╕ा) рдмрд╣िрди (рд╕्рд╡рд╕ाрд░рдо्) рдмрд╣िрди рд╕े рднी (рдоा) рдирд╣ीं। (рд╕рдо्рдпрдЮ्рдЪः) рдПрдХ рдордд рд╡ाрд▓े рдФрд░ (рд╕рд╡ृрддाः) рдПрдХрд╡्рд░рддी (рднूрдд्рд╡ा) рдЕрдХाрд░ (рднрдж्рд░ाрдпा) рдХрд▓्рдпाрдгी рд░ीрддि рд╕े (рд╡ाрдЪрдо्) рд╡ाрдгी (рд╡рджрдд) рдмोрд▓ो 3॥"
рднाрд╡ाрд░्рде: рднाрдИ-рднाрдИ, рдмрд╣िрди-рдмрд╣िрди рдФрд░ рд╕рдм рдХुрдЯुрдо्рдмी рдиिрдпрдо рдбिрдХ рдоेрд▓ рд╕े рд╡ैрджिрдХ рд░ीрддि рдкрд░ рд╕ुрдЦ рднोрдЧें ॥3॥
рднाрд╡ाрд░्рде: рднाрдИ-рднाрдИ, рдмрд╣िрди-рдмрд╣िрди рдФрд░ рд╕рдм рдХुрдЯुрдо्рдмी рдиिрдпрдо рдЖрджि  рдоेрд▓ рд╕े рд╡ैрджिрдХ рд░ीрддि рдкрд░ рд╕ुрдЦ рднोрдЧें ॥3॥

рдпेрди॑ рджेрд╡ा рди рд╡ि॒рдпрди्рддि॒ рдиो рдЪ॑ рд╡िрдж्рд╡िрд╖рддे॑ рдоि॒рдеाः। рддрдд्рдХृ॑рдирдоो॒ рдм्рд░рд╣्рдо॑ рд╡ो рдЧृрд╣े рд╕ं॒рдЬ्рдЮाрдиं॒ рдкुрд░ु॑рд╢ेрдн्рдпः ॥ 4॥
рдкрджाрд░्рде: (рдпेрди) рдЬिрд╕ [рд╡ेрдж рдкрде] рд╕े (рджेрд╡ाः) рд╡िрдЬрдп рд╕ाрдоाрди्рдпрд╡ाрд▓े рдкुрд░ुрд╖ (рди) рдирд╣ीं (рд╡िрдпрди्рддि) рд╕ाрде рдоें рд░рд╣рддे рд╣ैं (рдЪ) рдФрд░ (рдиो) рди рдХрднी (рдоिрдеः) рдЕрдкрдиे рдоें (рд╡िрдж्рд╡िрд╖्рдЯे) рд╡िрдж्рд╡ेрд╖ рдХрд░рддे рд╣ैं। (рддрдд्) рдЙрд╕ (рдм्рд░рд╣्рдо) рд╡ेрдж рдкрде рдХो (рд╡ः)рдлाрдЗ (рдЧृрд╣े) рдШрд░ рдоें (рдкुрд░ुрд╖ेрдн्рдпः) рд╕рдм рдкुрд░ुрд╖ों рдХे рд▓िрдП (рд╕ंрдЬ्рдЮाрдирдо्) рдаीрдХ-рдаीрдХ рдЬ्рдЮाрди рдХा рдХाрд░рдг (рдХृрдг्рдоः) рд╣рдо рдХрд░рддे рд╣ैं ॥4॥" 
рднाрд╡ाрд░्рде :рд╕рд░्рд╡рднौрдо рд╣िрддрдХाрд░ी рд╡ेрджрдоाрд░्рдЧ рдШрд░ рдХे рд╕рднी рд▓ोрдЧ рдЖрдиंрдж рднोрдЧें ॥4॥
рдЬ्рдпाрдп॑рд╕्рд╡рди्рддрд╢्рдЪि॒рдд्рддिрдиो॒ рдоा рд╡ि рдпौ॑рд╖्рдЯ рд╕ंрд░ा॒рдзाрдп॑рди्рддः॒ рд╕ाрдзु॑рд░ा॒рд╢्рдЪрд░॑рди्рддः। рдЕ॒рди्рдпो рдЕ॒рди्рдпрд╕्рдоै॑ рд╡॒рд▓рдЧु рд╡рдж॑рди्рдд॒ рдПрдд॑ рд╕ाрдз्рд░ि॒рдЪीрдиा॑рди्рд╡ः॒ рд╕ंрдо॑рдирд╕рд╕्рдХृрдгोрдоि॥ 5॥
рдкрджाрд░्рде : (рдЬ्рдпाрдпрд╕ंрддः) рдмрдб़ों рдХा рдорди рд░рдЦेрд╡ाрд▓े (рдЪिрдд्рддिрдиः) рдЙрдд्рддрдо рдЪिрдд्рддрд╡ाрд▓े, (рд╕ंрд░ाрдз्рдпाрдпрди्рддः) рд╕рдоृрдж्рдзि [рдзрди-рдзाрди्рдп рдХी рд╡ृрдж्рдзि] рдХрд░рддे рд░рд╣े рдФрд░ (рд╕рдзुрд░ाः) рдПрдХ рдзुрд░ा рднрд░ा (рдЪрд░рди्рддः) рдмрдЪे рд░рд╣े рддुрдо рд▓ोрдЧ (рдоा рд╡ि рдпौрд╖्рдЯ) рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╣ोрдУ, рдФрд░ (рдЕрди्рдпो рдЕрди्рдпрд╕्рдоै) рдПрдХ рджूрд╕рд░े рд╕े (рд╡рд▓्рдЧु) рдордиोрд╣рд░ (рд╡рджंрддः) рдЯूрдЯे рд╣ुрдП (рдПрдЯ) рдЖрдУ। (рд╡ः) рддुрдордХो (рд╕рджृрдЪिрдиाрди्) рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЧрддि [рдЙрдж्рдпोрдЧ рд╡ा рд╡िрдЬ्рдЮाрди] рд╡ाрд▓े рдФрд░ (рд╕ंрдоाрдирд╕ः) рдПрдХ рдордирд╡рд▓े (рдХृрдгोрдоि) рдоैं рдХрд░рддा рд╣ूं ॥5॥"
рднाрд╡ाрд░्рде: рд╡ेрджाрдиुрдпाрдпी рдордиुрд╖्рдп рд╡िрдж्рдпाрд╡ृрдж्рдз, рдзрдирд╡ृрдж्рдз, рдЖрдпुрд╡ृрдж्рдзों рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рдмрдиाрдХрд░ рдЙрдд्рддрдо рдЧुрдгों рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि, рдФрд░ рд╕рдоूрд╣ рдЙрдж्рдпोрдЧ рд╕े, рдзрди рдзाрди्рдп рд░ाрдЬ рдЖрджि рдЖрдиंрдж рдФрд░ рднोрдЧрддे рд╣ैं। 
рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж/3/31/1 рд╡ि рджेрд╡ा рдЬ॒рд░рд╕ा॑рд╡ृрдд॒рдирд╡ि рдд्рд╡рдо्॑рдЧ्рдиे॒ рдЕрд░॑рдд्рдпा। рд╡्рдп॒॑рд╣ं рд╕рд░्рд╡े॑рдг рдк॒рдкрдордиा॒ рд╡ि рдпрдХ्рд╖्рдоे॑рдг॒ рд╕рдордпौрд╖ा॥ 1॥
рд╡िрд╖рдп: рдЖрдпु рд╡ृрдж्рдзि рдХा рдЙрдкрджेрд╢।
рдкрджाрд░्рде : (рджेрд╡ः) рд╡िрдЬрдп рд╕ाрдоाрди्рдпрд╡ाрд▓े рдкुрд░ुрд╖ (рдЬрд░рд╕ा) рдЖрдпु рдХे рдШрдЯेрд╡ рд╕े (рд╡ि) рднिрди्рди (рдЕрд╡ृрддрди्) рд░рд╣ рд░рд╣े рд╣ैं। (рдЕрдЧ्рдиे) рд╣े рд╡िрдж्рд╡ाрди् рдкुрд░ुрд╖ (рдд्рд╡рдо्) рддू (рдЕрд░ाрдд्рдпा) рдХंрдЬूрд╕ी рд╡ा рд╢рдд्рд░ुрддा рд╕े (рд╡ि=рд╡ि рд╡рд░्рддрд╕्рд╡) рднिрди्рди рд░рд╣। (рдЕрд╣рдо्) рдоैं (рд╕рд░्рд╡ेрдг) рд╕рдм (рдкाрдк्рдордиा) рдкाрдк рдХрд░्рдо рд╕े (рд╡ि) рдЕрд▓рдЧ рдФрд░ (рдпрдХ्рд╖्рдоेрдг) рд░ाрдЬрд░ोрдЧ, рдХ्рд╖рдпी рдЖрджि рд╕े (рд╡ि=рд╡िрд╡рд░्рдд्рддै) рдЕрд▓рдЧ рд░рд╣ूं рдФрд░ (рдЖрдпुрд╖ा) рдЬीрд╡рди [рдЙрдд्рд╕ाः] рд╕े (рд╕рдо्=рд╕рдо् рд╡рд░्рддै) рдоिрд▓ा рд░рд╣ौं ॥1॥"
рднाрд╡ाрд░्рде : рдкुрд░ुрд╖ाрд░्рдеी рд▓ोрдЧ рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп рдЖрджि рдХे рд╕ेрд╡рди рд╕े рд╕рджा рдмрд▓рд╡ाрди рд░рд╣рддे рд╣ैं, рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕рднी рдордиुрд╖्рдп рдоाрдирд╕िрдХ рдкाрдк рдФрд░ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд░ोрдЧ рдХे рдд्рдпाрдЧ рдФрд░ рд╢ुрдн рд▓рдХ्рд╖рдг рдХे рд╕ेрд╡рди рдмрд▓ рд╕े рдЕрдкрдиा рдЬीрд╡рди рд╕рдлрд▓ рдХрд░рддे рд╣ैं ॥॥ рд╕ाрднाрд░ https://www.vedyog.net/mantra_atharvaveda.php?id=10081
------------------------------------